Skopiuj poniższy tekst i wklej poniżej, a następnie podziel go na dwie kolumny rozdzielone linią.

zapisz tekst w folderze Dokumenty/edytor tekstów pod nazwą „Wartości”.

System wartości

Wraz z przemianami społeczno-ekonomicznymi, rozwojem nauki, techniki i kultury przeobraża się również świadomość społeczna ludzi. Każdy z nas ma określone potrzeby, oczekiwania, pragnienia i dążenia. To one są wyznacznikami naszej aktywności. Zaś kierunek naszych dążeń wyznaczają wartości, które dla jednych są bardziej, a dla drugich mniej ważne. Trudno mówić o występowaniu pojedynczych wartości. Tworzą one hierarchię. Dla jednych wartością nadrzędną jest zdrowie i życie ludzkie, które uważane są za wartości ponadczasowe, dla innych władza i chęć posiadania. Dla każdej jednostki ludzkiej jest to swoisty układ nazywany hierarchią wartości. Postępowanie człowieka zgodne z własnymi przekonaniami, kierowanie się własnymi celami i wartościami tworzą określony pogląd na świat.

Interesujący charakter nadaje wartościom A. Gurycka, stwierdzając: „Wartości są obiektem postaw [...] wywołują określone emocje, powodują, iż człowiek zmierza do obcowania z nimi, działa na rzecz ich pomnażania lub je odrzuca, unika ich, przeciwdziała im”. ¹⁾

Wartości jednostki powinny być zgodne z systemem wartości przyjętym przez społeczeństwo. W przeciwnym razie może dojść do konfliktu wartości, a w efekcie tego do utraty celów życiowych czy poczucia bezpieczeństwa.

Mówiąc o systemie wartości, M. Szamański wyjaśnia: „Na ogół wartości łączą się w określone układy, co pozwala mówić o istnieniu systemu wartości”. ²⁾

Te zaś nie występują indywidualnie, lecz zgodnie z kryterium ważności, tworzą hierarchie. Socjologowie zakładają, że określonym wartościom przypisywana jest niższa lub wyższa pozycja. W praktyce zdarzyć się może, że kilka wartości traktowanych jest równorzędnie.

Wartość może być przyjmowana jako główny cel życia lub może służyć do osiągnięcia określonych potrzeb. Posiadanie przez niektóre wartości wyższej hierarchii, a przez inne niższej jest uzależnione od warunków społeczno-ekonomicznych, stosunków międzyludzkich, tradycji czy przeszłości historycznej.

W starożytnej Grecji wartością nadrzędną był harmonijny rozwój człowieka — fizyczny i duchowy, a w średniowieczu, w kulturze chrześcijańskiej — dążenie do zbawienia wiecznego. Wartościami uniwersalnymi do dziś pozostały takie wartości, jak patriotyzm, dobroć, altruizm, odwaga czy solidarność. Oczywiście bywają też tacy, dla których najważniejsze jest np. zwiększanie swego stanu posiadania czy zaspokajanie indywidualnych potrzeb. Wartościami ponadczasowymi i wciąż trwałymi są: poszanowanie życia i zdrowia ludzkiego, wolność, sprawiedliwość, prawda.

Badania socjologiczne donoszą, że do cenionych wartości należą wartości rodzinne, zaangażowanie w sprawy społeczne, wartości związane z pracą i edukacją.

Przypisy:

¹⁾ A. Gurycka, „Systemy wartości młodzieży licealnej a oddziaływania szkoły”, Warszawa 1986, s. 9.

²⁾ M. Szamański, „Społeczne uwarunkowania przemian edukacyjnych”, Warszawa 1988, s. 131.

---