BUDŻET PAŃSTWA I POLITYKA FISKALNA. SYSTEM PODATKOWY.

budżet państwa - to plan finansowy zawierający dochody i wydatki państwa związane z realizacją przyjętej polityki społecznej, gospodarczej i obronnej. Sporządzany na okres jednego roku i zatwierdzany przez władzę ustawodawczą. Po zatwierdzeniu staje się aktem prawnym.

Funkcje budżetu państwa:

funkcja fiskalna - polega na gromadzeniu środków

funkcja redystrybucyjna - dokonywanie zmian w podziale dochodu narodowego, poprzez np.: progresywne opodatkowane

funkcja stymulacyjna - polega na oddziaływaniu wpływów i wydatków budżetu na życie gospodarcze i społeczne

funkcja alokacyjna - umożliwia zmiany struktury wytwarzanego dochodu narodowego

system podatkowy - określone podmioty i/lub dobra podlegające opodatkowaniu, rodzaje podatków, wysokości stawek podatkowych, rodzaje ulg i zwolnień podatkowych oraz kształtowanie wydatków zgodnie z potrzebami państwa.

Budżet centralny i budżety lokalne

Polityka budżetowa opiera się na określonych zasadach umożliwiających władzy wykonawczej prowadzenie polityki finansowej państwa:

• zasada rocznego finansowania - plan dochodów i wydatków budżetowych obejmuje okres jednego roku (przy czym rok budżetowy nie musi się pokrywać z rokiem kalendarzowym)

• zasada zupełności - budżet obejmuje wszystkie dochody i wydatki państwa

• zasada jedności - budżet państwa powinien tworzyć jedną całość

• zasada jawności - budżet państwa powinien być podany do publicznej wiadomości (zarówno tworzenie i uchwalanie, jak i sprawozdanie z wykonania)

• zasada równości budżetowej - polega na dążeniu do tego, żeby bieżące dochody z podatków i innych źródeł były wystarczające do finansowania wszytskich wydatków budżetowych

deficyt budżetowych

nadwyżka budżetowa

Wpływy budżetowe - podatki, obligacje skarbowe, cła, dochody ze sprzedaży prywatyzowanych przedsiębiorstw, opłaty skarbowe, sądowe, notarialne i inne

podatki - przymusowe, bezzwrotne i nieodpłatne świadczenia pieniężne pobierane przez państwo

podział podatków

ze względu na przedmiot opodatkowania:

podatki dochodowe - od płac, rent, emerytur, odsetki od posiadanego kapitału, od dochodów przedsiębiorstw i instytucji

podatki konsumpcyjne - (podatki od wydatków) podatek obrotowy, podatek wat, akcyza, czasami cło

podatki majątkowe - płacone od posiadanego majątki, kapitału oraz od przenoszenia praw do majątku (np. podatki spadkowe, od darowizny)

ze względu na podmiot bezpośrednie rozliczający podatek:

bezpośrednie - podmiot sam bezpośrednio rozlicza się z budżetem

pośrednie - ukryte w cenach nabywanych dóbr lub usług

opodatkowanie

proporcjonalne

progresywne

regresywne

najważniejsze podatki:

podatek VAT od towarów i usług (30% wpływów)

podatek PIT od dochodów osobistych (26% wpływów)

składki na ubezpieczenia społeczne (ok 25% wpływów) płacone przez pracodawcę i pracownika

podatek od dochodu przedsiębiorstw (ok 10% wpływów)

Krzywa Laffera - relacja stóp opodatkowania do przychodów z podatków

Ppd

%

wydatki budżetowe

związane z:

- obroną narodową, administracją i wymiarem sprawiedliwości

- realizacja celów społecznych „państwa dobrobytu” (oświata, kultura, ochron zdrowia, świadczenia socjalne)

• związane z funkcją interwencyjną w gospodarce

Mnożnik wydatków budżetowych (mg)- wskazuje ile razy przyrost dochodu jest większy od przyrostu wydatków rządowych na dobra i usługi. Np.: jeśli mg = 5, to dodatkowe 10mln przeznaczone na budowę drogi daje dodatkowy przyrost dochodu narodowego w wysokości 50mln.

Transfery - zwiększają zasoby pieniężne ludności (subwencje - dla przedsiębiorstw)

podatki netto - różnica między sumą wpłaconych podatków, a wypłaconych transferów z budżetu

mnożnik podatkowy - informuje o zmianach wielkości dochodu narodowego w wyniku zmian kwoty podatków. Mnożnik jest ujemny, gdyż zmiany podatków i dochodu narodowego są jednokierunkowe. Kwotowe podwyższenie podatków obniża dochód do dyspozycji, a w konsekwencji wydatki konsumpcyjne, co w ostateczności prowadzi do obniżenia dochodu narodowego.

Mnożnik podatkowy działa z mniejszą siłą niż mnożnik wydatków rządowych.

POLITYKA FISKALNA

polityka fiskalna (budżetowa) - decyzje maństwa dotyczące podatków i wydatków z budżetu

polityka stabilizacyjna - obejmuje działania państwa zmierzające do utrzymania produkcji blisko poziomu produkcji potencjalnej

aktywna polityka fiskalna - podejmowanie takich decyzji dotyczących zmian dochodów i wydatków budżetowych, które pozwolą osiągnąć zamierzone w danej sytuacji cele gospodarcze.

Pasywna polityka fiskalna - polega na wykorzystywaniu właściwej niektórym instrumentom wrażliwości na zmiany poziomu dochodu narodowego, zatrudnienia i innych wielkości ekonomicznych. Instrumenty te samoczynnie, bez podejmowania dodatkowych decyzji reagują na zmianę koniunktury, tzw. automatyczne stabilizatory koniunktury - podatek dochodowy, VAT, zasiłek dla bezrobotnych

W jaki sposób może być realizowana aktywna i pasywna polityka fiskalna (instrumenty aktywnej i pasywnej polityki fiskalnej)

mnożnik zrównoważonego budżetu - to mechanizm polegający na tym, że wzrost wydatków państwa, któremu towarzyszy taki sam wzrost podatków, powoduje zwiększenie produkcji

dług publiczny - jest finansowym zobowiązaniem państwa z tytułu zaciągniętych pożyczek oraz innych form działalności, w wyniku których państwo płaci odszkodowanie.

Na co wydawane mogą być dodatkowe pożyczki zasilające budżet? Jakie konsekwencje może mieć dług publiczny?

Sposoby finansowania długu publicznego

• obligacje państwowe

• bony skarbowe

• sprzedaż części majątku publicznego

Mikroekonomia mgr Grażyna Karwacka

1