Motywy literackie - Cierpienie.



Biblia Stary Testament

Hiob, z powodu zakładu między Bogiem a Szatanem, znosi liczne cierpienia - traci cały dobytek, umierają jego dzieci, wreszcie sam zostaje dotknięty trądem, co odbiera mu szacunek u ludzi, bo chorobę traktowano jako karę za szczególnie ciężkie grzechy. Księga Hioba stawia pytanie o sens cierpienia. Jedyną odpowiedź, jaką można w niej odnaleźć, to ujęcie cierpienia jako próby, której Bóg poddaje człowieka, by sprawdzić jego wiarę i ufność. Hiob mimo cierpień nie załamał się, zachował wiarę i ufność, więc Bóg wynagrodzi go.
Dawid cierpi i rozpacza, kiedy przynoszą mu wieść, że jego zbuntowany syn, Absalom, nie żyje.
Biblia Nowy Testament

Modlitwa Chrystusa w Ogrójcu (Getsemani) jest wyrazem skrajnego cierpienia psychicznego. Świadom swego losu, Jezus błaga: Abba, Ojcze, jeśli możliwe oddal ode mnie ten kielich, by potem zgodzić się z wolą Ojca.
Chrystus znosi straszliwe cierpienia: jest biczowany, poniżany, musi dźwigać krzyż, na którym potem długo umiera. Jego cierpienie ma moc zbawczą. Przez Jego mękę ludzkość zostaje oczyszczona i odkupiona.
Zanim umrze, cierpi święty Szczepan, pierwszy męczennik, który zostaje ukamienowany.
Mitologia

Demeter cierpi, kiedy Persefona znika bez śladu. Gdy Zeus podejmie decyzję, że dziewczyna będzie przez pół roku przebywała z mężem w Hadesie i przez pół roku z matką na ziemi, cierpienie stanie się udziałem Demeter przy każdym rozstaniu.
Orfeusz cierpi po śmierci żony. Wyraża swoje uczucia w pieśniach, które są tak wymowne, że wzruszają nawet dzikie zwierzęta. Jego cierpienie jest tak wielkie, iż udaje się do królestwa Hadesa, by ubłagać boga, żeby przywrócił mu żonę.
Prometeusz za to, że pomagał ludziom przeciw bogom, zostaje skazany na niekończące się cierpienie. Przykuty do skał na Kaukazie codziennie nawiedzany jest przez sępa, który wyjada mu nieustannie odrastającą wątrobę.
Homer "Iliada"

Achilles cierpi na wieść o śmierci swojego przyjaciela i kochanka Patroklosa. Cierpienie rodzi w nim chęć okrutnej zemsty na zabójcy młodzieńca.
Priam cierpi, widząc, jak Achilles poniewiera zwłoki pokonanego w pojedynku Hektora. Cierpienie jest tak wielkie, że stary król Troi, nie zważając na swój majestat, idzie do zabójcy syna błagać go o wydanie zwłok.
"Legenda o św. Aleksym"

Aleksy skazuje się na fizyczne i duchowe cierpienie, by służyć Bogu. Znosi wszelki ból i upokorzenia, by zyskać zbawienie.
Rodzice Aleksego cierpią, bo nie wiedzą, co dzieje się z ich synem. Wszelkie poszukiwania nie dały żadnego rezultatu - ukochany jednak zaginął bez śladu.
J. Bedier "Dzieje Tristana i Izoldy"

Tristan i Izolda cierpią, kiedy są rozdzieleni. Ale gdy los sprawi, że mogą być razem, cierpienie ich nie opuszcza, ponieważ zdają sobie sprawę, że zdradzają króla Marka, którego oboje kochają i szanują.
Król Marek cierpi na myśl, że dwoje ludzi, których najbardziej kocha - Tristan i Izolda - mogą go zdradzić.
"Pieśń o Rolandzie"

Król Wilki cierpi, widząc ciała zabitych w wąwozie Ronsewal swoich najlepszych rycerzy, a wśród nich Rolanda. Jego cierpienie jest tak wielkie, że płacze i mdleje.
G. Boccaccio "Dekameron" - "Sokół"

Federico delli Alberighi cierpi, ponieważ jego ukochana, Monna Giovanna, nie odwzajemnia jego uczucia. Później, kiedy dowie się, że kobieta odwiedzi go, by prosić o sokoła, którego właśnie, żeby ją uczcić, podał na obiad, ponownie pogrąży się w cierpieniu, gdyż nie może spełnić jej życzenia. Ale jego cierpienia znajdą szczęśliwe zakończenie - wzruszona stałością uczucia Monna poślubi go.
J. Kochanowski "Treny"

Śmierć dziecka rodzi wielkie cierpienie. Podmiot liryczny trenów, zrozpaczony ojciec, nie potrafi znaleźć wytłumaczenia dla tego, co się stało. Cierpienie powoduje kryzys światopoglądu i wiary w ludzką mądrość. Rodzi też wątpliwości wobec Boga, który w swoim okrucieństwie uderza w człowieka w najmniej spodziewanym momencie.
J.A. Morszyn "Do trupa"

Trup jest w lepszej sytuacji niż człowiek zakochany. Nie doświadcza już niczego i prochem rozsypie się w małej chwili. Natomiast zakochany nieustannie cierpi w piekielnej śrzeżodze i jest żywiołem wiecznych ogniów.
J.W. Goethe "Cierpienia młodego Wetera"

Werter cierpi z powodu nieszczęśliwej miłości do Lotty. Dziewczyna jest narzeczoną innego mężczyzny i miłość Wetera nie może być spełniona. Młodzieniec podejmuje próbę ucieczki od tego cierpienia, ale okazuje się, że jest to niemożliwe. W końcu popełnia samobójstwo.
G.G. Byron "Giaur"

Giaur cierpi, bo kobieta, którą kochał, została zabita przez Hassana. Doraźnym lekarstwem na to cierpienie okazuje się chęć zemsty, dla której Giaur żyje. Ale gdy już jej dokona, cierpienie wróci ze zdwojoną siłą.
A. Mickiewicz "Romantyczność"

Karusia cierpi, ponieważ jej ukochany Jasieńko umarł i pozostała na świecie sama. Skarży się: Źle mnie w złych ludzi tłumie, Płaczę, a oni szydzą... Samotność i niezrozumienie stają się przyczyną obłędu dziewczyny.
A. Mickiewicz "Dziady" cz. II

Duchy dzieci nie mogą trafić do nieba, ponieważ nigdy nie zaznały cierpienia, które jest elementem pełnej ludzkiej egzystencji.
Zły Pan musi po śmierci znosić straszliwe cierpienia wiecznego głodu, szarpany przez ptaki, bo nigdy nie był człowiekiem, nigdy nie okazał serca swoim poddanym.
Zosia cerpi, miotana wiatrem między niebem i ziemią, bo nigdy nikogo nie kochała.
A. Mickiewicz "Dziady IV"

Gustaw cierpi z powodu nieszczęśliwej miłości. Kobieta, którą kochał, poślubiła innego mężczyznę. Cierpienie Gustawa pogłębia jeszcze samotność i niezrozumienie przez ludzi, prowadzi go do szaleństwa i samobójstwa.
A. Mickiewicz "Sonety krymskie"

Podmiot liryczny sonetów, pielgrzym, cierpi, bo ma świadomość, że nigdy nie powróci do ojczyzny, do której tęskni.
A. Mickiewicz "Konrad Wallenrod"

Konrad cierpi, bo musiał odrzucić kodeks rycerski, by skutecznie ratować Litwę przed Krzyżakami. Jego cierpienie jest tym większe, że skazany jest na samotność wśród wrogów i ma świadomość, że unieszczęśliwił ukochaną kobietę.
Aldona cierpi, kiedy Konrad ją opuszcza, ale wie, że czyni to z poczucia obowiązku wobec Litwy i miłości do ojczyzny.
A. Mickiewicz "Dziady" cz. III

Cierpi Konrad, bo widzi cierpienia swojego narodu. Jako poeta-wieszcz skupia je w sobie (Nazywam się Milion, bo za miliony kocham i cierpię katusze). To cierpienie rodzi bunt przeciw Bogu, którego Konrad oskarża o nieczułość i brak miłości.
Cierpienia Polski mają równie głęboki sens jak cierpienia Chrystusa, bo są niejako przygotowaniem do zmartwychwstania w chwale. Przez owe cierpienia Polska staje się Mesjaszem narodów.
Cierpi pani Rollison, bo nie zna losu swojego uwięzionego syna. Cierpienie matki staje się symbolem cierpienia wszystkich natek-Polek, których synowie zostali uwięzieni przez Rosjan, bo nie godzili się na los niewolników.
A. Mickiewicz "Pan Tadeusz"

Jacek Soplica cierpi, kiedy Stolnik daje mu do zrozumienia, że nie ma co liczyć na rękę Ewy. Próbuje leczyć swój ból alkoholem i małżeństwem z inną kobietą. Ale nie jest to lekarstwo skuteczne i cierpienie popycha Jacka do zabójstwa Horeszki.
Gerwazy cierpi, widząc śmierć swojego ukochanego pana. Owo cierpienie przeradza się w nienawiść do Sopliców, których będzie teraz prześladował.
J. Słowacki "Rozłączenie"

Rozłączenie z kobietą, którą kocha, powoduje, że podmiot liryczny wiersz cierpi samotny w obcym świecie.
J. Słowacki "Hymn"

("Smutno mi, Boże...") Świadomość przemijania i tęsknota do ojczyzny, do której nigdy nie wróci, sprawiają, że podmiot liryczny cierpi, ale to cierpienie połączone jest ze smutną rezygnacją i zgodą na los.
J. Słowacki "Kordian"

Kordian cierpi, bo nie może znaleźć celu w życiu. Jaskółczy niepokój sprawia, że w jego sercu jest sto żądz, sto uczuć, sto uwiędłych liści.
Cierpienie Kordian powoduje także odrzucenie jego miłości przez Laurę, która traktuje go jak dziecko, nieświadome jeszcze tego, czym jest uczucie.
J. Słowacki "Balladyna"

Wdowa, matka Balladyny i Aliny, cierpi, bo ma niewdzięczne i złe córki. Jedna przepędziła ją z zamku, druga, jak sądzi - okłamała, porzuciła dom i uciekła z kochankiem.
Filon cierpi, bo kobieta, której całe życie szukał, ideał piękna, okazuje się martwa (Alina).
Z. Krasiński "Nie-Boska komedia"

Hrabia Henryk cierpi, pędząc nudne i monotonne życie u boku Marii. Jak sam mówi, śpi snem fabrykanta Niemca przy żonie Niemce. Rozczarował się do małżeństwa. Jego dusza romantycznego poety nie może znieść egzystencji, w której najważniejszą kwestią staje się znalezienie mamki (kobieta karmiąca piersią cudze dziecko) dal mającego się urodzić dziecka.
Maria cierpi, bo hrabia Henryk porzucił ją i syna. To cierpienie staje się przyczyną jej obłędu i śmierci.
B. Prus "Lalka"

Wokulski cierpi, bo kocha kobietę, która nim gardzi i uważa za kogoś gorszego od siebie, kupca.
Rzecki cierpi, gdy Szlangbaum podejrzewa go, że mógłby coś ukraść ze sklepu. To cierpienie prowadzi do śmierci starego subiekta.
H. Sienkiewicz "Potop"

Andrzej Kmicic cierpi, gdy okazuje się, że na krucyfiks zaprzysiągł wierność zdrajcy.
Oleńka Billewiczówna cierpi, bo jej ukochany Jędruś, według relacji księcia Bogumiła, poważył się na największą zbrodnię - chciał podnieść rękę na majestat króla.
H. Sienkiewicz "Quo vadis"

Chrześcijanie prześladowani przez Nerona umierają w cierpieniu, rozszarpywani przez dzikie zwierzęta w cyrku albo płonąc jako żywe pochodnie w cesarskich ogrodach.
Cierpienia znoszą apostołowie Piotr i Paweł, umierając śmiercią męczenników.
S. Żeromski "Ludzie bezdomni"

Doktor Judym cierpi, ponieważ musi wybrać między szczęściem osobistym a obowiązkiem wobec własnej klasy. Przeklęty dług, który przyszło mu spłacić, spowoduje, że rozstanie się z Joasią i będzie samotnie pracował wśród ubogich.
Joasia Podborska cierpi po śmierci rodziców (utrata domu), gdy przyszło jej samotnie wychowywać braci. Cierpienia przysporzy jej także Judym, decydując o ich rozstaniu.
K. Przerwa-Tetmajer "Hymn do Nirwany"

Świat jest pełen zła i cierpienia - jedyną drogą ucieczki jest Nirwana, która uwalnia od wszelkich uczuć i pragnień.
W.S. Reymont "Chłopi"

Hanka cierpi, ponieważ Antek odtrącił ją dla Jagny.
Jagustynka cierpi, bo jej własne dzieci przepędziły ją z domu.
Z. Nałkowska "Medaliony"

Wojna i okupacja niosą ze sobą straszliwe cierpienia, które sprawiają, że ludzie wychodzą z tego doświadczenia ze zdruzgotaną psychiką.
T. Borowski "Opowiadania"

Ludzie w obozie cierpią z powodu głodu i nieustannego zagrożenia śmiercią. To cierpienie osłabia ich wrażliwość moralną i prowadzi do sytuacji, w której jedynym pragnieniem staje się przeżycie.
H. Kall "Zdążyć przed Panem Bogiem"

Marek Edelman opowiada o: cierpieniu Żydów w warszawskim getcie (choroba głodowa, śmierć najbliższych, wywózki z Umschlagplatrzu do obozu, całe powstanie, które dla Żydów było tylko wyborem tylko innego rodzaju śmierci).
G. Herling-Grudziński "Inny świat"

Cierpienia spowodowane pobytem w sowieckim łagrze są tak wielkie, że ludzie tracą godność. A jednak Grudziński wyraża przekonanie, że nawet mimo takiego ogromu cierpień można zachować w tych warunkach człowieczeństwo.
A. Camus "Dżuma"

Cierpienia umierającego syna sędziego Ottona powoduję przemianę wew. księdza Peneloux. Prowokują też doktora Rieux do stwierdzenia, że nigdy nie pogodzi się ze światem, na którym umierają w cierpieniach niewinne dzieci.

_______________________________

---