Organy nadzoru jst
regionalna izba obrachunkowa (sprawy finansowe)
wojewoda
Prezes Rady Ministrów
Środki nadzoru nad jst
Całość działań nadzorczych (w ujęciu funkcjonalnym) nad działaniami organów sam. teryt. w świetle regulacji obowiązujących obecnie oraz obowiązujących już wcześniej w okresie transformacji, ale już uchylonych, można ująć w pewne grupy o istotnych cechach wspólnych. Przede wszystkim wyodrębnić można działania przedmiotem których są;
1. określone rezultaty działań organów j. s. t.
- orzeczenie o nieważności uchwały,
- wstrzymanie wykonania uchwały do czasu rozstrzygnięcia w przedmiocie stwierdzenia jej nieważności,
- wskazanie, że uchwałę wydano z naruszeniem prawa,
- orzeczenie o niezgodności uchwały z prawem,
- uchylenie uchwały organu gminy nie uwzględniającej wskazówek wojewody,
- wstrzymanie wykonania uchwały podejmowanych w sprawach zleconych (powierzonych) gminie, z jednoczesnym przekazaniem do ponownego rozstrzygnięcia, oraz wskazaniem uchybień i terminu do załatwienia sprawy,
2. działania organów j. s. t.
- wezwanie rady gminy, rady powiatu, sejmiku do podjęcia uchwały, w przypadku gdy obowiązek taki wynika z przepisów prawa
- wezwanie r. g., r. p., s. w. do podjęcia działań celem zapobieżenia naruszaniu Konstytucji bądź ustaw przez wójta (b., pm.), zarząd powiatu, czy województwa
3. bezpośrednio same organy j. s. t.
- rozwiązanie rady (sejmiku) j. s. t. przez Sejm na wniosek Prezesa RM,
- wyznaczenie osoby pełniącej funkcję rady gminy, a w przypadku powiatu i woj. organów tych jednostek s. t., do czasu wyboru nowych organów,
-odwołanie przez Prezesa RM wójta (b., pm.) bądź odpowiednio rozwiązanie zarządu powiatu, woj. i wyznaczenie osoby pełniącej funkcję wójta (b., pm.) do czasu wyboru nowego organu, w przypadku powiatu osoby pełniącej funkcję zarządu i starosty, w przypadku woj. osoby pełniącej funkcję zarządu i marszałka
- zawieszenie przez Prezesa RM na wniosek Min. Spraw Wew. i Adm. organów j. s. t., z jednoczesnym ustanowieniem zarządu komisarycznego na okres do 2 lat. jednak nie dłużej niż do wyboru zarządu przez kolejną radę (sejmik)
4. działania sprowadzające się do podjęcia rozstrzygnięć w zastępstwie za podmiot nadzorowany
- zarządzenie wydane przez wojewodę, w przypadku gdy nie uwzględniono jego wskazań zawartych w wezwaniu do ponownego rozpatrzenia sprawy
- zarządzenie zastępcze w rozumieniu uchylonego ustawą z 11.04.2001 r. art. 95 usg
- zarządzenie zastępcze wydawane przez wojewodę, w sytuacji gdy r. g., r. p., s. w., wbrew obowiązkowi wynikającemu z przepisów prawa nie wyda uchwały
5. działania sprowadzające się do zajęcia stanowiska przez inny organ
- tzw. zajęcie stanowiska przez inny organ
- uzgodnienie (porozumienie), zatwierdzenie, zaopiniowanie działań organów j. s. t., warunkujące ważność rozstrzygnięcia danego organu
6. działania, o nie dającym się bliżej określić charakterze
- żądanie informacji i danych dotyczących organizacji i funkcjonowania j. s. t. niezbędnych do wykonywania funkcji nadzorczych