M.G.

C.GEERTZ RELIGIA JAKO SYSTEM KULTUROWY

I

Geertz na początku swojej pracy stwierdza, że obecne antropologiczne badania nad religia znajdują się w stanie ogólnej stagnacji. I aby ten stan zmienić należy zrezygnować z prezentowania oczywistych i ugruntowanych umiejętności (czyli teorii Durkheima, Malinowskiego, Webera i Freuda), a zająć się niedostatecznie wyjaśnionymi problemami.

Geertz zamierza rozwinąć kulturowy wymiar analizy religijnej. Gdzie „kulturę” pojmuje jako przekazany historycznie model zawartych w symbolach znaczeń, system odziedziczonych i wyrażonych w symbolicznych formach koncepcji, za pomocą których ludzie komunikują się ze sobą, utrwalają i rozwijają swoją wiedzę o życiu i swoje wobec niego postawy.

{def. religii Tylora: wiara w istoty duchowe }

II

Paradygmat: Symbole sakralne z jednej strony syntezują ludzki etos, a z drugiej ujednolicają ludzki ogląd świata.

Religia zestraja ludzkie działania z wyobrażonym porządkiem kosmicznym oraz rzutuje obrazy porządku kosmicznego na obszar ludzkiego doświadczenia.

Sprowadzając ten paradygmat do def. Geertz otrzymuje, iż religia jest (1) systemem symboli, które doprowadzają do (2) wytworzenia się u ludzi skutecznych, powszechnych oraz trwałych usposobień i motywacji (3) poprzez formułowanie koncepcji ogólnego porządku egzystencji oraz (4) przybieranie tych koncepcji w taką powłokę realności, iż (5) owe usposobienia i motywacje wydają się wyjątkowo rzeczywiste.

Ad. (1)

Symbol jest tu rozumiany jako każdy przedmiot, działanie, wydarzenie, jakość bądź relacja służący za nośnik jakiegoś pojęcia - pojęcie jest `znaczeniem` symbolu, np. krzyż - przedstawiany w formie wizualnej, kreślony na czole itd.

skonkretyzowana postać idei, postaw, osądów, pragnień, przekonań

Wzory kulturowe ( zbiory symboli) są modelami, których wzajemnie relacje modelują relacje miedzy ludźmi, procesami itd. Poprzez naśladowanie owych modeli.

• model czegoś - model rzeczywistości, tworzący ją

• model dla - model dla rzeczywistości, np. budowanie zapory w oparciu o założenia hydrauliczne

I właśnie wzorce kulturowe zawierają te 2 aspekty - nadają społeczne i psychologiczne rzeczywistości przez dostosowanie się do niej i zarazem kształtują ją przez dostosowanie jej do siebie. Przekładalność tych modeli, którą… umożliwia symboliczne wyrażanie jest cecha charakterystyczną naszej umysłowości.

Ad. (2)

Rzeczywistość jest kształtowana poprzez wytworzenie w wiernych pewnego wyodrębnionego zbioru dyspozycji (skłonności, ukierunkowań, usposobień), które trwale odznaczają się na ich życiu.

I tak bycie pobożnym nie oznacza, iż ciągle dokonujemy aktów pobożności, ale ze mamy do tego skłonność = motywację.

Ad. (3)

Religia (w tym przypadku, gdyż może ja także zastąpić nauka, filozofia, zdrowy rozsadek czy sztuka) pełni funkcje :

• `wyjaśniającą` zjawiska niecodzienne, niezrozumiane;

• wspierająca w sytuacjach stresu emocjonalnego, gdzie tylko rytuał i wiara wskazują na wyjście z nich, np. w chorobie, śmierci, cierpieniu ( symbole ukazują ich głębszy sens, zakres i sprawiają, że staja się możliwe do zaakceptowania lub choćby zniesienia)

zaprzeczenie irracjonalności świata

Ad. (4)

Wiara zakłada akceptację autorytetu (bogów, władzy, nadzmysłowych doświadczeń, charyzmatycznej osobowości), który przekształca nasze doświadczenie.[Kto chce poznać, musi najpierw uwierzyć]

Perspektywa religijna:

• wychodzi poza rzeczywistość życia codziennego,

• stara się stworzyć aurę absolutnej realności,

• wyraża się w przepełnieniu specyficznymi sposobami formułowania metafizyki i sposobów życia,

Prowadzi to do wytworzenia rytuału, w którym świat doświadczalny oraz świat wyobrażalny pod wpływem form symbolicznych stapiają się w jedno. Rytuał urzeczywistnia, uobecnia mity, legendy, wierzenia poprzez ich odtwarzanie/granie ( Geertz opisuje rozgrywany przez Balijczyków dramat walki Baronga uosabiającego niedorzeczność/groteskę z Rangdą, uosobieniem złośliwości/strachu ).

Ad. (5)

Umieszczanie zwykłych działań w ostatecznym kontekście czyni religię skuteczną społecznie, przekształcając radykalnie cały zdroworozsądkowy obraz w ten sposób, ze wytworzone przez praktyki religijne usposobienia i motywacje wydają się w najwyższym stopniu praktyczne i jako jedyne możliwe do przyjęcia. (Wydaje mi się, ze przykładem takiego działania mogłaby być kultywowana przez Hindusów kąpiel, o charakterze sakralnym, w Gangesie, dla nas jedynie płynnej masie chorób, zanieczyszczeń itd.)

---