1. Najczęstsze choroby zakaźne u dzieci.
Choroby wieku dziecięcego mają swoją specyfikę. Wśród nich wyróżniamy cały szereg chorób zakaźnych, takich jak ospa wietrzna, opryszczka pospolita, grypa, odra, różyczka, krztusiec i inne. Większość z nich przebiega obecnie łagodniej niż kiedyś, co jest związane ze szczepieniami. Każda wirusowa choroba może stwarzać ryzyko powikłań, dlatego mimo dobrego samopoczucie dziecka, okres rekonwalescencji powinien trwać odpowiednio długi czas. Podstawowym leczeniem jest leczenia objawowe, polegające na podawaniu dziecku dużej ilości witaminy C, środki przeciwgorączkowe oraz pozostaniu dziecka w łóżku.
Jedna z najczęściej występujących chorób zakaźnych, krztusiec - inaczej zwany kokluszem (Pertussis), jest zakażeniem dróg oddechowych spowodowanym przez infekcję bakterii Bordetella pertussis. Odnotowuje się, ze rocznie na świecie występuje około 45 milionów zachorowań, z czego ponad 300 tysięcy przypadków kończy się zgonem dzieci poniżej 4. roku życia. W Polsce zauważa się wzrost zapadalności na krztusiec. Choroba występuje w każdym wieku, a istotny wzrost zachorowań dotyczy przede wszystkim dzieci starszych, młodzieży i dorosłych. Ciężki przebieg, niekiedy zagrażający życiu, dotyczy niemowląt, zwłaszcza przed ukończeniem szóstego miesiąca życia.
Kolejną chorobą jest tężec (Tetanus), którą wywołuje beztlenowa pałeczka, przebywająca w jelitach oraz odchodach zwierząt i ludzi. Zakazić się nią można podczas kontaktu bakterii z uszkodzoną skórą. U noworodków śmiertelność na nią wynosi 90%.
Odra z kolei jest chorobą wirusową. Dzieci, których matki są uodpornione, otrzymują od nich przeciwciała chroniące je przed zakażeniem do 4-5 miesiąca życia. Główne objawy to gorączka, zaczerwienione oczy i światłowstręt, katar, ból gardła i kaszel, który nierzadko jest męczący i suchy. W dalszej kolejności pojawia się gruboplamista wysypka .Odra jest nadal nazywana zabójcą dzieci, gdyż może ona spowodować zapalenie płuc, drgawki, opóźnienie umysłowe, utratę słuchu oraz śmierć. Powikłaniami są również zapalenie krtani oraz odrowe zapalenie mózgu. Okres występowania, czyli stan, w którym dziecko jest już zakażone, ale jeszcze nie ma objawów klinicznych, wynosi od 9 do 14 dni. Choć zwykle przebieg jest łagodny, duże znaczenia mają szczepienia ochronne. Dane statystyczne wskazują, że z jej powodu zmarło w latach 1960-64 225 osób, w 1990-12 osób.
Inną choroba wirusową jest świnka. Rozprzestrzenia się drogą kropelkową i niesie za sobą szereg powikłań, między innymi: zapalenie opon mózgowych, głuchotę, zapalenie jąder u starszych chłopców i mężczyzn, czego skutkiem może być bezpłodność, zapalenie jajników u starszych dziewcząt i kobiet. Okres wylęgania to 16 do 18 dni. Do podstawowych objawów zalicza się gorączkę, bolesność powiększonych obrzękniętych ślinianek przyusznych, podżuchwowych i podjęzykowych. Ponadto można zauważyć, że twarz jest obrzęknięta, a ból ślinianek nasila się przy kwaśnym smaku potraw. Wirus świnki atakuje również trzustkę. Niemowlęta nie chorują dzięki wrodzonej odporności uzyskanej od matki. U większości dorosłych stwierdza się obecność przeciwciał. Wybuchy epidemii świnki odnotowywane są co 5 lat.
Często dzieci atakowane są przez wirus Varicella zoster, czyli przyczynę ospy wietrznej, która przenosi się drogą kropelkową i prądem powietrza na odległość kilkudziesięciu metrów. Do zakażeń dochodzi przez bezpośredni kontakt z osobą chorą na dwa dni przed pojawieniem się wysypki. Dopiero wtedy, kiedy wszystkie pęcherzyki przyschną, kończy się możliwość zakażania. Ospie wietrznej towarzyszy świąd skóry oraz gorączka. Wykwity na skórze mają charakter pęcherzyków wypełnionych jasnym płynem i mogą pojawić się także na owłosionej skórze głowy, śluzówkach i narządach płciowych. Pęcherzyki pękają i zasychają w strupki. Jeżeli dziecko je drapie, może zakazić skórę bakteriami ropnymi, a to jest przyczyną blizn, zatem należy temu zapobiec. Dzieci z osłabioną odpornością szczególnie ciężko przechodzą ospę. Do powikłań ospy należy: ropne zakażenie skóry, zapalenie opon mózgowo-rdzeniowych, zapalenie móżdżku lub zapalenie mózgu. Na ospę choruje się jeden raz, jednak wirus pozostaje w organizmie przez całe życie i powtórny kontakt z wirusem może być przyczyną zachorowania na półpasiec.
Łagodnym schorzeniem dzieci jest różyczka, która jednak jest przyczyną poważnych powikłań u kobiet w ciąży. Około połowa kobiet, które w pierwszych trzech miesiącach ciąży zostają zakażone różyczką, może dojść do poronienia lub narodzin dzieci z poważnymi wadami serca, wadami wzroku, głuchotą lub późniejszymi problemami z nauką. Uszkodzenie płodu jest tym cięższe, im wcześniej doszło do zakażenia. Okres wylęgania trwa 14 - 21 dni, a dziecko zakaża już na 7 dni przed wystąpieniem wysypki i trwa jeszcze 14 dni od czasu jej pojawienia się. Objawami wskazującymi na różyczkę są umiarkowana gorączka, drobna wysypka na całym ciele, powiększenie węzłów chłonnych potylicznych oraz powiększenie śledziony. W przebiegu różyczki zdarzają się powikłania: zapalenia stawów, zaburzenia krzepnięcia krwi oraz wyjątkowo rzadko zapalenie mózgu. Różyczka jest chorobą, którą przebyć można tylko raz, gdyż pozostawia odporność na całe życie.
Następna choroba, jaką jest błonica - Dyfteryt (Diphteria) to ostra choroba zakaźna wywoływana przez maczugowca Corynebacterium diphtheriae. W Polsce, przed wprowadzeniem szczepień, była ona jedną z najcięższych chorób zakaźnych wieku dziecięcego, odznaczającą się wysoką śmiertelnością. Około 40% przypadków błonicy stanowiły dzieci poniżej 5. roku życia, a około 70% przypadków dotyczyło dzieci poniżej 15 lat. Obowiązkowe szczepienia ochronne przeciwko błonicy wprowadzone zostały w latach 1954-55 roku, co spowodowało znaczne obniżenie zapadalności na tę chorobę (do 1 przypadku błonicy rocznie w latach 1987-88). Ten rezultat potwierdził, że błonica jest jedną z tych chorób zakaźnych, której dzięki właściwie prowadzonemu programowi szczepień, można skutecznie zapobiegać. Dziś błonica zagraża jedynie osobom, które nie zostały poddane szczepieniom, gdyż nosicielstwo nadal jest znaczące.
Zakażenia Hib - (Haemophilius influenzae typ b) czyli bakteria Haemophilus influenzae typu b jest główną przyczyną wielu chorób występujących u dzieci do 5. roku życia. Przyjmuje się, że w krajach rozwijających się zakażenia Hib, które prowadzą najczęściej do zapalenia opon mózgowo-rdzeniowych i mózgu oraz zapalenia płuc są przyczyną śmierci ponad 375 000 dzieci rocznie. Ponadto Hib wywołuje: zapalenie nagłośni, posocznicę, zapalenie szpiku kostnego, zapalenie stawów, ropowicę tkanki podskórnej, ropnie. Wprowadzenie szczepionek przeciw zakażeniom wywoływanym przez bakterię Hib doprowadziło do spektakularnego spadku zachorowań na wszystkie inwazyjne postaci zakażeń. Przed erą szczepień w USA każdego roku na zapalenia opon mózgowo-rdzeniowych wywołane bakterią Hib chorowało 10 000 dzieci, blisko 600 z nich umierało, a u blisko 3800 osób, którym udało się przeżyć, stwierdzano powikłania w postaci upośledzenia umysłowego, upośledzenia lub utraty słuchu i padaczki. Po wprowadzeniu w USA obowiązkowych szczepień przeciw Hib, zachorowania takie są niezwykle rzadkie w tym kraju.
Nagminne Porażenie Dziecięce - Choroba Heinego i Medina - Poliomyelitis (polio) jest to niebezpieczna choroba zakaźna wywoływana przez wirus polio. Choroba doprowadza do niesymetrycznego porażenia wiotkich kończyn dolnych, a także (jeśli porażenie postępuje w górę ciała) do porażenia mięśni kończyn górnych. Dramatycznie przebiega porażenie ośrodka oddychania i krążenia. Do trwałych następstw choroby należą porażenia i niedowłady zwłaszcza mięśni kończyn dolnych oraz zaniki mięśniowe. Jeszcze 50 lat temu wirus polio był głównym zabójcą dzieci, ale w roku 2002 Europa została uznana za wolną od tej choroby.
Wirusowe zapalenie wątroby typu B to jedna z najbardziej powszechnych i najgroźniejszych chorób zakaźnych. Ocenia się, że 2 miliardy ludzi na całym świecie zetknęło się z wirusem wywołującym WZW typu B. Około 350 milionów osób jest przewlekłymi nosicielami wirusa choroby. Co roku z powodu powikłań WZW typu B: marskości i raka wątroby, umiera na świecie około 1,2 miliona osób. W Polsce liczba zachorowań na WZW typu B ( "żółtaczkę wszczepienną") zmalała w ciągu ostatnich lat o 82%. Tak znaczny spadek zachorowań był możliwy dzięki upowszechnieniu szczepień ochronnych. Przed rokiem 1989 notowano rocznie powyżej 16 tysięcy zachorowań na wirusowe zapalenie wątroby typu B, a zapadalność przekraczała 40 na 100 tysięcy. W ostatnich latach rocznie przybywa 2 tys. nowych zachorowań, dlatego tak istotne jest upowszechnienie szczepień m.in. przy pomocy takich akcji jak „Żółty Tydzień”. W 1991 r. Światowa Organizacja Zdrowia (WHO) zaapelowała o wprowadzenie do programów szczepień wszystkich krajów immunizacji dzieci przeciwko WZW typu B. Do tej pory 116 państw, w tym także Polska, wprowadziło do kalendarzy szczepień rutynowe uodparnianie dzieci przeciwko tej chorobie.
Choroby wieku dziecięcego doprowadzają do uodpornienia organizmu na wirusy lub bakterie, stąd przechodzi się je tylko raz w życiu. Mimo powyższego ważnym elementem profilaktyki zdrowotnej jest stosowanie szczepień ochronnych u dzieci przed zachorowaniem na wiele z omówionych schorzeń.