GERIATRIA
GERONTOLOGIA- jej przedmiotem jest wszechstronna analiza zjawiska ; ma charakter interdyscyplinarny, korzysta z wielu nauk medycznych
Gerontologia:
1)Medyczna
a)geriatria
b)psychogeriatria
c)geratohigiena
2)Eksperymentalna
3)Społeczna
a)geronto-psychologia
b)geronto-socjologia
GERIATRIA- skupia się na procesie starzenia się oraz na chorobach współistniejących ze starzeniem; jej specyfiką jest wielochorobowość; tworzy zespół wielodyscyplinarny
PSYCHOGERIATRIA
-w okresie starości częstymi zaburzeniami są depresje, zaburzenia lękowe, otępienie,
GERONTOLOGIA SPOŁECZNA
-„ku godnej starości”
-„ku pogodnej starości”
Gerontologia stawia sobie na celu:
-poznawczy- bada i wyjaśnia różne aspekty funkcjonowania
-praktyczny
OPIEKA INSTYTUCJONALNA
-opieka mająca charakter społeczny(obejmująca potencjalnie całe społeczeństwo) sprawowana na podstawie przyjętych norm prawnych w danym kraju)
-podstawą prawną tej formy opieki w Polsce jest ustawa o pomocy społecznej z dnia 12 marca 2004r. z mocą prawną od 1 maja 2004r.
-ustawa o powszechnym ubezpieczeniu zdrowotnym
POMOC SPOŁECZNA
Udzielana jest wszystkim z powodu:
-ubóstwa
-niesamodzielności w samoobsłudze
FORMY UDZIELANIA OPIEKI:
-usługi opiekuńcze dla osób, które
-specjalistyczne usługi specjalistyczne
-świadczone przez specjalistów
-poradnictwo prawne i psychologiczne
-opieka stacjonarna w domach pomocy społecznej
-finansowa i rzeczowa
-staranie o miejsce w domu opieki społecznej
-opieka stacjonarna w domach opieki społecznej
-opieka półstacjonarna w środowiskach
POMOC FINANSOWA
-zasiłek celowy
-zasiłek stały
-renta socjalna
-zasiłek stały wyrównawczy
REALIZACJA POMOCY SPOŁECZNEJ
-fundacje, kościoły itp.
ZAKŁAD PIEL ĘGNACYJNO- OPIEKUŃCZY (ZPO)-zadania
-opieka całodobowa
-świadczenia opiekuńcze i rehabilitacyjne
-dla pacjentów nie wymagających leczenia szpitalnego
-pacjenci przebywają do 6 tyg.
ZAKŁAD OPIEKUŃCZO-LECZNICZY (ZOL)
-do 6 m-cy
-opieka całodobowa
-skala Bartela - określa stopnie funkcjonalności
PROBLEMY W OPIECE INSTYTUCJONALNEJ
-brak integracji w opiece osób starszych
-brak współpracy pielęgniarki środowiskowej i pracownika socjalnego
-problemy finansowe
-służby społeczne lepiej zorganizowane w mieście niż na wsi
-brak możliwości prawnej nad osobą niepełnosprawną
-brak punktu informacyjnego
-pułap „kryterium dochodowego” jest śmiesznie mały
STARZENIE SI Ę:
a)biologiczne
b)psychologiczne
c)społeczne
CECHY STARZENIA SIĘ CZŁOWIEKA:
-powszechne
-jednokierunkowe
-poznane tylko czasowo
-oceniane zawsze negatywnie
-skojarzone z wysoką i odmienną w przebiegu chorobowością
-prowadzące do starości (jako stanu lub okresu życia)
-mierzalne skalami(biologiczna, kalendarzowa, sprawnościowa)
-nierówne dynamiczne(osoby, układy narządów, gatunek)
-rozciągnięty w czasie
-uczestniczące w genetycznie zaprogramowanej ontogenezie
-dynamicznie nierówne
CZĘSOŚĆ STANÓW CHOROBOWYCH W POPULACJI POLSKIEJ-65 r.ż
-choroby układu nerwowo-naczyniowego
-choroby układu ruchu
-choroby układu oddechowego
ETIOLOGIA STARZENIA SIĘ CZŁOWIEKA
a)czynniki indykujące:
-genom
-metabolizm
-czynniki psychologiczne
b)czynniki modyfikujące:
-ekologiczne
-socjalne
-rozmaite choroby
ODRĘBNOŚCI CHOROWANIA W WIEKU PODESZŁYM WIĄŻĄ SIĘ Z:
-odmiennością przebiegu procesu chorobowego i rokowania
-zagadnieniami epidemiologicznymi
-problemami rozpoznawczo-leczniczy
EPIDEMIOLOGIA GERIATRYCZNA:
-współistnienie chorób ze zmianami wynikającymi z procesu starzenia
-polipatologia tzn. równoczesne występowanie kilku swoistych(of Aging) lub odmienne przebiegających procesów chorobowych
-wysoka i korelująca z wiekiem
PROBLEMY DIAGNOSTYCZNE I LECZNICZE-TERAPEUTYCZNE
1)Trudności leczniczo-rehabilitacyjne
-brak gotowości do współpracy
-niski stopień realizacji zaleceń leczniczych
-znikoma skuteczność postępowania niefarmakologicznego(nawyki żywieniowe, możliwości finansowe, potrzeba różnicowania między chorobami a następstwami starzenia)
2)Potrzeba różnicowania między chorobami a następstwami starzenia
3)Niechęć do badania lekarskiego
4)Wywiad trudny do zebrania
5)Brak typowego obrazu choroby
6)Częste objawy niespecyficzne
WSPÓŁPRACA W ZAKRESIE WYKONYWANIA REHABILITACYJNYCH ĆWICZEŃ JEST LEPSZA JEŻELI:
-rehabilitowany ma poczucie pełnej wolności decyzji
-proponowana aktywność zostanie uzasadniona
-zostaną zastosowane różnorodne zestawy i formy ćwiczenia
-zapewni się ćwiczącymi poczucie indywidualnego traktowania
PRZEBIEG CHOROBY W STAROŚCI ZMIENIAJĄ:
-cechy temperatury ciała
-osłabienie sprawności umysłowej
-zmniejszenie zdolności adaptacyjnych i wąskie granice homeostazy; duża wrażliwość na środowisko(temp, wilgotność, ciśnienie, żywienie, odwodnienie) i psychiczne
-specyfika postawy wobec własnej (pozytywna-nowe zadania życiowe, hipochondryczne, postawa negocjacji-lekarze, apatii i obojętności)
JAKOŚĆ ŻYCIA W WIEKU PODESZŁYM TO ODPOWIEDŹ NA POWIĄZANE ELEMENTY ŻYCIA LUDZKIEGO:
-aktywność społeczna(integracja, izolacja ze środowiska)
-stan psychiczny(samopoczucie, niepokój, depresja)
-fizyczna kondycja wynikająca w wieku podeszłym(niesprawność, ból, choroby przewlekłe)
Wymiary jakości życia w wieku podeszłym:
a)obiektywne:
-ogólne stany zdrowia i
-pozycja społeczno-ekonomiczna
b)subiektywne:
-zadowolenie, satysfakcja z życia
-poczucie własnej godności
PARAMETRY OCENY JAKOŚCI ŻYCIA W WIEKU PODESZŁYM
-ocena kliniczna
-korzystanie z systemu leczenia
-uwarunkowanie środowiska
-charakterystyka demograficzno-społeczna (wiek, płeć, stan cywilny, status społeczny)
-warunki ekonomiczno-bytowe
-styl życia
-środowisko życia
-umiejętności radzenia sobie w trudnych sytuacjach
Zasady postępowania diagnostyczno-terapeutycznego w geriatrii
1.Konieczność odróżniania i oceny stanów chorobowych(wymagających leczenia) od fizjologicznych postępstw starzenia(wymagających rewitalizacji)
2.Hierarchizacja licznych potrzeb diagnostyczno-leczniczych i rehabilitacyjnych
3.Kompleksowe rozwiązanie potrzeb prewencyjno leczniczych, psychologicznych oraz potrzeb do samodzielnego funkcjonowania w środowisku (rehabilitacja)
4.Holistyczne podejście do złożonych problemów zdrowotnych.
Stany chorobowe prawie swoiste dla wieku podeszłego(of aging) np.
-Upadki
-Upośledzenie wzroku i słuchu
-Osteoporoza
-Nietrzymanie zwieraczy
-Zespoły otępienne
-Wielkie zespoły geriatryczne
Stany chorobowe charakteryzujące się odrębnym przebiegiem( In aging) np.
-Nadciśnienie tętnicze
-Niewydolność serca
-Choroba niedokrwienna serca
-Cukrzyca
AKTYWNOŚĆ FIZYCZNA U OSÓB STARSZYCH
-Poprawia ogólne samopoczucie
-Korzystnie wpływa na stan fizyczny i psychiczny
-Pomaga w zachowaniu niezależnego trybu życia
-Zmniejszenie ryzyka zachorowania na niektóre choroby(choroba niedokrwienna, cukrzyca)
-Pomaga w odzyskaniu sprawności
-Pomaga zmianie stereotypowych perspektyw wieku podeszłego
-Pomaga minimalizować skutki niesprawności i może pomagać w leczeniu stanów bólowych
INDYWIDUALNE KORZYŚCI Z AKTYWNOŚCI FIZYCZNEJ OSÓB STARSZYCH
1)Fizjologiczne
a)korzyści natychmiastowe:
-usprawnia regulację stężenia glukozy we krwi
-reguluje aktywność katecholamin
-poprawa jakość snu os starszych
b)skutki długoterminowe:
-wydolność aerobowa/sercowo-naczyniowa się poprawia- poprawa funkcjonowania układu sercowo naczyniowego po odpowiednim treningu
-większa możliwość utrzymania równowagi, koordynacja
-trening oporowy z wzmacnianiem mięsni istotny w utrzymaniu niezależności
-gibkość
-szybkość ruchów: spowolnienie reakcji; opóźnienie związane z wiekiem pogorszenia się sprawności
2)Psychologiczne
a)natychmiastowe
-poprawa nastroju
-zmniejszenie lęku i niepokoju
-odprężenie
b)długoterminowe:
-ogólne dobre samopoczucie
-poprawa funkcji poznawczych
-kontrola motoryczna
-nabycie nowych umiejętności i udoskonalenie posiadanych
-poprawa zdrowia psychologicznych
3)Społeczne
a)natychmiastowe
-Przywrócenie pewności siebie i ułatwienie bardziej aktywnej roli w społeczeństwie
-Wzmocnienie integracji społecznej i kulturalnej
b)długoterminowe
-Utrzymanie dotychczasowych ról i zdobycie nowych
-Wzmocnienie więzi społecznych i kulturalnych
-Zawieranie nowych znajomości
-Zwiększenie integracji
REHABILITACJA GERIATRYCZNA W SWEJ OBECNEJ FORMIE POWINNA:
-Stanowic nowy kierunek działania i postępowania w profilaktyce
-Pomoc w zatrzymaniu os starszych w jak najlepszej formie
W procesie usprawniania stosuje się :
-Kinezyterapie
-Fizykoterapie
-Masaż
-Terapie zajęciowa
COG Obejmuje 4 główne dziedziny
a)ocena czynnościowa:
-skala podstawowych czynności życiowych(ADL activities of daily living)
-skala złożonych czynności życia codziennego(IADL instrumental activities of daily living)
b) ocena zdrowia fizycznego
-skala NYHA
-kanadyjska skala oceny choroby wieńcowej
-skala oceny zaawansowanie RZS
-skala nasilenia choroby Parkinsona
-skala Tinettiego
-skala Norton
-stan odżywienia(BMI, ocena ogólna, dieta)
-skala Cumminsa i WSP.
c)ocena stanu umysłowego
-test MMSE, test rysowania zegara
-skrócony test sprawności umysłowej wg. Hodgkinsona
-Geriatryczna skala oceny depresji wg. Ysavage i WSP.
d)ocena socjalna
-w celu określenia potrzeb w zakresie opieki i pomocy aktualnej i długoterminowej
CAŁOŚCIOWA OCENA GERIATRYCZNA (COG)
-niezbędna do ustalenia zdolności osoby starszej do samodzielnego funkcjonowania oraz do określenia zakresu integracji leczniczej i koniecznej opieki
COG- to wielokierunkowy zintegrowany proces diagnostyczny którego celem jest ustalenie
-zakresu zaburzeń dobrostanu
-priorytetów leczniczo-rehabilitacyjnych
SPECYFICZNE PROBLEMY GERIATRYCZNE = WIELKIE PROBLEMY GERIATRYCZNE
-Stany odżywiania
-Odleżyny
-Nietrzymanie zwieraczy
-Zaburzenia poruszania się
-Upośledzenia wzroku i słuchu
-Demencja
-Depresja
-Upadki i zaburzenia równowagi
-Problemy jatrogenne
LECZENIE UZDROWISKOWE U OSÓB STARSZYCH
-gerontologiczna- REWITALIZUJĄCA- ma na celu zahamowanie lub złagodzenie skutków procesu starzenia się i przywrócenie dotychczasowej sprawności
-terapia geriatryczna-LECZNICZA- stosowna do rozoznanych stanów chorobowych