zmienna równowaga ekosystemów - uwarunkowana tworzącymi je organizmami żywymi, chroni biosferę przed zniszczeniem przez szkodliwe czynniki abiotyczne rozwijającej się technosfery
pojęcie `ekosystem' po raz pierwszy sformułowane przez Oduna (1959)
„układ złożony z biocenozy i jej biotopu, w którym występują wzajemne hierarchicznie podporządkowane oddziaływania regulowane reakcjami sprzężeń zwrotnych warunkujących stabilność systemu - homeostazę”
biocenoza - zespół organizmów żywych
biotop - środowisko abiotyczne
biosfera [gr. sfera biotyczna] strefa życia, przestrzeń zamieszkana przez organizmy żywe, wierzchnia cienka warstwa skorupy ziemskiej, niemal całość wód i dolna część atmosfery
UNESCO - światowa sieć Rezerwatów Biosfery (ponad 300) w ramach programu Człowiek i Biosfera
obejmują ekosystemy naturalne i przekształcone wszystkich stref klimatycznych
- długoterminowy monitoring zmian flory i fauny
Rezerwaty Biosfery różnią się od Parków Narodowych tym, że mają wyraźnie zaznaczoną strefowość
- ściśle chroniona strefa centralna otoczona strefami przejściowymi z coraz intensywniejszą gospodarką ludzką (włączenie do ochrony lokalnych społeczności z ich obyczajami i kulturą)
nieliczni mieszkańcy rezerwatów powinni z nich w pewnym stopniu korzystać, ale ich nie niszczyć
trwałość ekosystemu - kontynuacyjna zdolność do ciągłego wytwarzania zasobów materialnych i usług, ilościowo i jakościowo na takim samym poziomie, przy zachowaniu ciągłości jego funkcjonowania
struktury i funkcje ekosystemów są kształtowane przez:
- energię
- wilgotność
- składniki odżywcze
- gradienty równowagi
każdy ekosystem posiada charakterystyczny dla danego układu skład biocenotyczny o właściwej sobie strukturze troficznej i hierarchicznej, dlatego w danym ekosystemie mogą istnieć charakterystyczne stany równowagi (homeostazy) pomiędzy produkcją biomasy (asymilacją), a jej rozkładem
zaburzenie różnego typu interakcji pomiędzy osobnikami, gatunkami i populacjami może doprowadzić do niszczenia danego ekosystemu
działania na rzecz ochrony środowiska wymagają:
określonej wiedzy o funkcjonowaniu i o zależnościach pomiędzy poszczególnymi składowymi biotycznymi i abiotycznymi ekosystemów
określonych planów strategicznych zrównoważonego rozwoju w skali mikro i w skali globalnej
polityczna rola do konsekwentnej realizacji konwencji i umów międzynarodowych
KRAJOBRAZEM nazywamy część terenu, która pod względem wzajemnego oddziaływania swych podstawowych elementów, takich jak: litologia, ukształtowanie powierzchni, lokalny klimat, wody, gleby, świat roślinny i zwierzęcy oraz człowiek i skutki jego działalności, tworzy jedną współzależną całość, różną od obszarów sąsiednich
typy krajobrazu:
- pierwotny
- naturalny
- kulturowy
kolejność przekształceń typów krajobrazu następuje progresywnie (stopniowe wzrastanie), lub regresywnie (stopniowe obniżanie) w tej samej kolejności
po krajobrazie pierwotnym może nastąpić tylko naturalny, a po nim dopiero kulturowy
również odwrotnie - rekultywując krajobraz kulturowy zdewastowany można czynić to wyłącznie poprzez formowanie najpierw krajobrazu kulturowego harmonijnego, a dopiero potem przekształcić go ewentualnie w naturalny
WIELOFUNKCYJNOŚĆ AGROEKOSYSTEMÓW
funkcje agroekosystemów:
- użytkowa
- regulacyjna
- przestrzeni życiowej i zasobów genowych
- kulturalna i socjalna
- zasobu naturalnego
- dokumentacyjna
użytkowa - zaspokaja potrzeby człowieka dotyczące produkcji i informacji (stan jakości, przydatność gospodarcza, wartość ekonomiczna)
regulacyjna - reguluje akumulację, transport i przekształcanie energii i substancji
przestrzeni życiowej i zasobów genowych - przestrzeń dla wielkiej liczby zbiorowisk roślin, zwierząt i mikroorganizmów
kulturowa i socjalna - jest obiektem różnorodności struktur socjalnych i działań ludzkich (uzależnionych od ich miejsca w krajobrazie)
zasobu naturalnego - dostarcza żywność i paszę
dokumentacyjna - dokumentuje przydatność użytkową, funkcje użytkowe, regulacyjne i kulturowo-socjalne
zasada zrównoważonego i trwałego rozwoju - uwarunkowania między środowiskiem a rozwojem:
- niezbywalne prawo człowieka do korzystania ze środowiska i jego zasobów
- ochrona środowiska dla przyszłych pokoleń
- obowiązek ochrony ekosystemów i różnorodności biologicznej przez każde państwo
- obowiązek wprowadzenia krajowych i międzynarodowych norm środowiskowych oraz monitoringu środowiska
- obowiązek prowadzenia ocen konsekwencji dla środowiska zamierzonych działań gospodarczych
- udzielanie pomocy w rozwiązywaniu problemów środowiskowych innym państwom
- wymiana informacji z zakresu ochrony środowiska i racjonalnego korzystania z jego zasobów