IBR - IPV
ZAKAŹNE ZAPALENIE NOSA I TCHAWICY BYDŁA / OTRĘT
(rhinotracheitis infectiosa bovum et vulvovaginitis pustulosa infectiosa bovum)
Występowanie:
na całym świecie
szczególnie w krajach o intensywnej produkcji zwierzęcej m.in. Ameryka i Europa
w Polsce notowana od lat 70-tych
Etiologia:
BHV − 1 rodzina: Herpesviridae, podrodzina Alphaherpesviridae
mało oporny na środowisko zewnętrzne - w temp. pokojowej ginie po 2−3 dniach
bardzo wrażliwy na tradycyjne środki dezynfekcyjne
DNA replikuje się w jądrze i cytoplazmie
Źródła:
głownie chore zwierzęta i ozdrowieńcy
bydło zakażone latentnie (nie wykazuje odczynu serologicznego +) − BARDZO NIEBEZPIECZNE
Wrota :
aerogennie (błona śluzowa nosa i spojówek)
w przypadku otrętu − krycie
Patogeneza:
O.I. ~ 1 tyg., wrażliwe bydło powyżej 6 mies. życia
w zależności od właściwości wirusa, wieku i stopnia odporności oraz czynników środowiska powstaje w stadzie choroba o różnym nasileniu a zakażenie może dotyczyć różnych narządów
górne drogi oddechowe → zapalenie nieżytowe, niekiedy dyfteroidalne → krwiobieg → septicaemia → dolne drogi oddechowe,
CSN, zmiany zapalne, ronienia
otręt - zakażenie miejscowe, dotyczy błon śluzowych narządów rodnych (patrz AP)
Objawy:
p. oddechowa: najczęściej u bydła opasowego lub mlecznego
przebieg ciągły lub łagodny
depresja, utrata apetytu, przyśpieszone oddechy, ślinienie, wzrost temp. do 42°C, spadek mleczności
kaszel, wypływ z nozdrzy (RED NOSE), duszność
pęcherze, martwica skóry okolicy nozdrzy, przy wtórnych zakażeniach - śluzowo ropny wyciek z nosa i worka spojówkowego
zachorowalność do 100%, śmiertelność do 10%;
p. oczna: może towarzyszyć postaci oddechowej lub występować samodzielnie
różowe oko (PINK EYE) - zmiany zapalne spojówki, rogówki, łzawienie, światłowstręt, samowyleczenie po około 15 dniach;
ronienia: 3−6 tyg. po zakażeniu, dotyczy najczęściej ostatnich 3 mies. ciąży, obejmuje ok. 25% krów w stadzie, pojawia się bez objawów zwiastunowych, rodzą się martwe płody lub żywe ale słabe - wkrótce umierają;
p. nerwowa: cielęta < 6 mies. życia,
objawy zapalenia opon mózgowych, mózgu i rdzenia
ślinienie, niezborność ruchowa, zgrzytanie zębami, drgawki, niedowłady → śpiączka i †
p. płciowa - OTRĘT: O.I. do 1 tyg.
pęcherzykowe lub postułkowe zapalenie błony śluzowej sromu i pochwy: zaczerwienienie, wypływ śluzowo-ropny, nekrotyczne ogniska
świąd ogona i częste oddawanie moczu
BRAK RONIEŃ
samowyleczenie po około 2 tyg., siewstwo 2 tyg.
samce - błona śluzowa napletka i prącia (przekrwienie, wybroczyny, naloty ropno-włóknikowe, małe pęcherzyki i guzki)
AP :
IBR
zapalenie płuc od nieżytowego do krwotoczno-włóknikowego
nieżytowe zapalenie jamy ustnej i nosowej, gardła, tchawicy; obecność strupów na śluzawicy
zmiany spojówek i rogówki
poronione płody - surowiczy płyn w jamach ciała, zmiany zapalne p. pokarmowego, ogniska martwicowe w wątrobie, niekiedy pęknięcie wątroby
IPV
pochwa i srom - pęcherzyki → ropne krosty → nadżerki lub owrzodzenia (żółtawy, kleisty płyn, czasem z domieszką ropy) → wygojenie bez blizn
przerost grudek chłonnych bł. śluzowej pochwy
samce - obrzęk bł. śluzowej (stulejka, załupka) → krosty → wrzodziejące nadżerki (dyftaroidalny nalot) → naloty odpadają, a ubytki pokrywają się nabłonkiem
obrzmienie grudek chłonnych podśluzówki prącia
HP:
wewnątrzjądrowe ciałka wtrętowe w komórkach otaczających ogniska martwicowe
nieropne, limfocytarne zapalenie opon i mózgu obejmujące istotę białą i szarą
IPV - śródjądrowe ciałka wtrętowe w nabłonku błony śluzowej pochwy
Badania laboratoryjne :
izolacja wirusa − wymazy z błon śluzowych nosa i pochwy → MDBK i TC → CPE (efekt cytopatyczny) po 48−72 godz.
bezpośrednia IF − pośmiertnie z chorobowo zmienionych narządów
HP: ciałka wtrętowe Cowdry A w kom. błony śluzowej
badania serologiczne − SN, ELISA
odczyn precypitacji w żelu
próba biologiczna - materiał do napletka lub pochwy oraz donosowo
Zapobiegania i zwalczanie :
utrzymanie SHIUZ wolnych od zakażeń BHV-1
zakaz rozprowadzania nasienia od buhajów zakażonych
zakaz importu bydła i zarodków ze stad zakażonych
kwarantanna 4tyg.
szczegółowe badania diagnostyczne
bark swoistego leczenia
p-ciw wtórnym infekcją można podawać antybiotyki i sulfonamidy
w stadach podstawowych usuwanie seroreagentów ze stada na podstawie okresowych badań SN i ELISA
szczepienie seroreagentów zabitymi szczepionkami - ograniczenie siewstwa
otręt IPV - ZWALCZANY Z URZĘDU
Piśmiennictwo:
1. wykłady − Epizootiologia
2. Kaszubkiewicz Cz.: „Patogeneza i anatomia patologiczna chorób zakaźnych zwierząt”, Wrocław 1990, skrypt nr 356, 91-94