Pedagogika specjalna
Terminologia
NAUKI PEDAGOGICZNE
Grupa nauk zajmująca się zagadnieniami wychowania, kształcenia i oświaty. Podstawowa grupa nauk pedagogicznych obejmuje: pedagogikę ogólną, dydaktykę ogólną, teorię wychowania, historię wychowania. Z wymienionych dyscyplin podstawowych zaczęły wyłaniać się nowe:
Pedagogika ogólna -> metodologia pedagogiczna, pedagogika społeczna, pedagogika dorosłych, pedagogika specjalna.
Dydaktyka ogólna -> dydaktyki szczegółowe (przedmiotowe), dydaktyka szkoły wyższej, dydaktyka szkoły zawodowej, technologia dydaktyczna
Teoria wychowania -> teoria wychowania moralnego, estetycznego i filozoficznego, wychowania w rodzinie, w przedszkolu
Historia wychowania -> historia oświaty i szkolnictwa, historia pedagogiki (W. Okoń, 1996).
PEDAGOGIKA OGÓLNA
Dyscyplina naukowa zajmująca się podstawami wychowania, jego strukturą i celami oraz metodologią badań i filozoficznymi podstawami edukacji, jak również analizą doktryn pedagogicznych. Niekiedy pedagogikę ogólną utożsamia się z pedagogiką teoretyczną. (W. Okoń, 1996).
NAUKI SPOŁECZNE
Zaliczamy do nich filozofię, socjologię, ekonomię, historię, pedagogikę, psychologię, etnologię. Większość z tych nauk zajmuje się problemami człowieka, dlatego noszą też nazwę nauk humanistycznych. Dostarczają one wiedzy potrzebnej dla formowania poglądów, postaw, kształtowania moralności. (T. W. Nowacki, 2004).
NORMA (łac. norma - reguła, przepis)
W mowie potocznej oznacza regułę, nakaz, zakaz, zasadę postępowania lub ilość lub miarę czegoś, co jest praktykowane. W języku filozoficznym i naukowym norma jest to określona powinność. Norma wyznacza jednostce lub grupie społecznej sposób postępowania w określonej klasie sytuacji. Całokształt norm zawartych w prawie i zwyczaju wyznacza pewne ramy osobowego zachowania, których przekroczenie pociąga za sobą rozmaite sankcje (W. Okoń, 1996). Norma oznacza powszechność, masowość, pospolitość, częstość występowania. „Norma” może być synonimem „zdrowia” (W. Dykcik, 2010).
NIEPEŁNOSPRAWNOŚĆ
To stan fizyczny lub/i psychiczny trwale lub okresowo utrudniający, ograniczający albo uniemożliwiający wypełnianie zadań życiowych i ról społecznych zgodnie z normami prawnymi i społecznymi (Ustawa o rehabilitacji zawodowej i społecznej…, 1997).
PEDEUTOLOGIA (gr. paideutus - nauczyciel, logos - słowo)
Dział pedagogiki, którego przedmiotem są zagadnienia dotyczące nauczycieli, jak osobowość nauczyciela, dobór kandydatów do zawodu nauczycielskiego, kształcenie i doskonalenie nauczycieli, ich praca zawodowa (W. Okoń, 1996).
PEDOLOGIA (gr. pais - dziecko, logos - słowo)
Dział psychologii, szczególnie popularny w pierwszym ćwierćwieczu XX wieku, zajmujący się psychicznym i fizycznym rozwojem dzieci i młodzieży. Zdaniem przedstawicieli (A. Bineta, E. Claparede, J. Joteyko) rozwój dzieci zdeterminowany przez czynniki dziedziczne i środowiskowe, przebiega według z góry wiadomych faz rozwojowych. Takie pojmowanie losu dziecka stało się podstawą badania indywidualnych różnic między dziećmi, ustalania norm rozwojowych, rozwoju ruchu testowego; badania te spowodowały rozwój psychologii eksperymentalnej (W. Okoń, 1996).
REHABILITACJA (łac. rehabilitas - na nowo sprawny)
To kompleksowe i skoordynowane stosowanie środków medycznych, psychologicznych, społecznych i zawodowych w celu usprawnienia osób z naruszoną sprawnością organizmu do możliwie najwyższego poziomu (WHO, 1968). Według A. Hulka rehabilitacje dzielimy na: medyczną, zawodową, psychologiczną, społeczną. Rehabilitacja w pedagogice specjalnej to działalność służąca do osiągania celów, które wytyczone są w związku z kształceniem.
REWALIDACJA (łac. revalidus - znów mocny, zdrowy)
Proces kompleksowych i skoordynowanych działań różnych specjalistów, mających na celu wspieranie rozwoju, terapię, usprawnianie i edukację dzieci i młodzieży niepełnosprawnej (A. Maciarz, 2005). Termin wprowadzony przez Janinę i Witolda Doroszewskich, jako typowy dla pedagogiki specjalnej, a równoznaczny z terminem rehabilitacja.
INTEGRACJA (łac. integratio - odnowienie)
Scalanie, proces tworzenia całości z części, włączanie jakiegoś elementu w całość, zespolenie i zharmonizowanie składników zbiorowości społecznej (Kopaliński, 1983).
INTEGRACJA SPOŁECZNA
To zharmonizowanie elementów zbiorowości społecznej, przez które rozumie się: intensywność i częstotliwość kontaktów między członkami danej zbiorowości oraz akceptację w jej obrębie wspólnych systemów, norm i ocen (T. Serafin, 2009).
EDUKACJA WŁĄCZAJĄCA
To włączanie dzieci z niepełnosprawnościami do szkół ogólnodostępnych lokalnych. Jest to „pełne włączanie”, a więc przyjmowani są wszyscy uczniowie bez żadnego wyjątku (T. Serafin, 2009).
AUTONOMIA (gr. autonomia - niezależny)
Stopniowe zyskiwanie przez osobę z odchyleniami od normy samodzielności, aż do całkowitej niezależności - jeśli tylko jest to możliwe; pełna autonomia to nie tylko równość praw, ale i obowiązków (Cz. Kosakowski, 2003).
WSPARCIE SPOŁECZNE
Zbliżenie osób do rozwiązania problemu, przezwyciężenie trudności, reorganizacja zakłóconej relacji z otoczeniem i podtrzymanie emocjonalne (Sęp, 2000).
BIBLIOGRAFIA
Dykcik W. (red.), (2010). Pedagogika specjalna. Poznań. Wyd. UAM
Vasek S., Stankowski A., (2006). Zarys pedagogiki specjalnej. Katowice. Wyd. Uniwersytetu Śląskiego
Nowacki T. W., (2004). Leksykon pedagogiki pracy. Warszawa: Instytut Technologii Eksploatacji - Wyższa Szkoła Pedagogiczna TWP.
ZAGADNIENIA DO EGZAMINU
Scharakteryzuj „pedagogikę specjalną” jako dziedzinę naukową i usytuuj ją w systemie nauk.
Co jest przedmiotem, a co podmiotem pedagogiki specjalnej?
Wymień znane ci terminy charakterystyczne dla zagadnień pedagogiki specjalnej i wyjaśnij je.