CEWKA, elektr. przewód elektr. izolowany, zwinięty w szereg zwojów w taki sposób, że wszystkie zwoje można uważać w przybliżeniu za prostop. do osi cewki; może zawierać rdzeń magnet. lub nie (np. solenoid); służy do wytwarzania pola magnet. (cewka wzbudzająca) lub do zwiększania indukcyjności obwodu (cewka indukcyjna); cewki wzbudzające są b. często stosowane w elektromagnesach, maszynach elektr., jako cewki odchylające i ogniskujące m.in. w lampach elektronopromieniowych, jako cewki indukcyjne — w obwodach drgań, w układach sprzężenia indukcyjnego, jako dławiki elektryczne itp.
SOLENOID [gr.], walcowa cewka powietrzna (bez rdzenia) w postaci przewodu elektr. zwiniętego jednowarstwowo w linię śrubową o małym skoku; prąd elektr. płynący w przewodzie wytwarza pole magnet., zbliżone pod względem przebiegu linii sił do pola magnesu sztabkowego o tej samej długości; pole magnetyczne solenoidu jest największe w połowie jego długości i w długim solenoidzie maleje do połowy na jego krańcach.
DŁAWIK ELEKTRYCZNY, cewka elektr., zwykle z rdzeniem ferromagnet., mająca znaczną indukcyjność, a tym samym stanowiąca dużą impedancję (opór elektryczny) dla prądów wielkiej częstotliwości; stosowany w obwodach elektrycznych prądu przemiennego do tłumienia wyższych harmonicznych prądu (czyli przybliża krzywą prądu do sinusoidy), w układach prostowniczych dużych mocy jako element wygładzający prąd w filtrach przeciwzakłóceniowych, w stabilizatorach wartości prądu przemiennego, w sieciach elektroenerg. do ochrony przed skutkami przepięć, zwarć itp.
Rozróżnia się indukcję elektryczną wzajemną, gdy zmienne pole magnet., powstałe wokół obwodu 1 z prądem elektr. o zmiennym natężeniu, indukuje SEM w sąsiednim obwodzie 2, oraz indukcję elektryczną własną, tzw. samoindukcję, polegającą na powstawaniu SEM w tym obwodzie, który to zmienne pole magnet. wytworzył; siła elektromotoryczna samoindukcji E, L indukcyjność. Indukcja elektromagnetyczna jest wykorzystywana m.in. w transformatorach, silnikach elektr. na prąd przemienny, prądnicach. Indukcję elektrodynamiczną odkrył 1831 M. Faraday i niezależnie — J. Henry.
FARADAY MICHAEL (1791-1867), ang. fizyk i chemik; jeden z najwybitniejszych fizyków XIX w., eksperymentator, samouk; od 1813 pracował w Royal Institution; 1827 — dzięki samodzielnym pracom badawczym o doniosłym znaczeniu — otrzymał tytuł profesora; od 1824 czł. Tow. Król. w Londynie. Największe znaczenie miały prace Faradaya dotyczące elektryczności: odkryte przez niego 1831 zjawisko indukcji elektromagnet. przyczyniło się do powstania elektrodynamiki, prace zaś nad elektrolizą (1833-34), które doprowadziły go do sformułowania praw rządzących tym procesem (Faradaya prawa elektrolizy), stworzyły podstawy elektrochemii. Faraday odkrył również zjawisko samoindukcji, zbudował pierwszy model silnika elektr.; 1845 stwierdził, że diamagnetyzm jest powszechną właściwością materii, zaś odkryty przez niego paramagnetyzm — właściwością szczególną niektórych jej rodzajów. Faraday wprowadził pojęcie linii sił pola i wysunął twierdzenie, że ładunki elektr. działają na siebie za pomocą takiego pola; 1848 odkrył tzw. zjawisko Faradaya, mające wpływ na sformułowanie przez C.J. Maxwella elektromagnet. teorii światła. W 1825 odkrył benzen; skroplił większość znanych wówczas gazów, oprócz m.in. tlenu i azotu.
HENRY JOSEPH (1797-1878), fizyk amer., z zawodu zegarmistrz; pionier elektrotechniki; 1832-46 prof. college'u w Princeton; 1828 zbud. silny elektromagnes, 1829 — silnik elektromagnet.; 1831 odkrył (niezależnie od M. Faradaya) zjawisko indukcji elektromagnet. (wzajemnej), 1832 — samoindukcji; od 1846 zajmował się zagadnieniami meteorologii, wprowadził mapy pogody.