postępowanie administracyjne i sądowoadministracyjne

Wykładowca: dr Krzysztof Sobieralski

Podręczniki: Kodeks postępowania administracyjnego

Ustawa o NSA

Ustawa o postępowaniu przed sądami administracyjnymi

„Polskie postępowanie administracyjne i sądowoadministracyjne” - B. Adamiak, J. Borkowski

„Komentarz do k.p.a.” - B. Adamiak, J. Borkowski

POSTĘPOWANIE ADMINISTRACYJNE - regulowany prawem procesowym ciąg czynności procesowych, podejmowany przez podmioty i uczestników postępowania w celu załatwienia sprawy administracyjnej (rozstrzygnięcia o prawach
lub obowiązkach strony) w formie decyzji lub postanowienia oraz w celu weryfikacji rozstrzygnięć podjętych w tym trybie.

Zakres zastosowania kodeksu postępowania administracyjnego

a) podmiotowy - kto stosuje k.p.a.? - K.p.a. jest stosowany przez organy administracji publicznej.

2. przedmiotowy - jakie sfery są regulowane przez k.p.a.?

• zakres przedmiotowy pozytywny (art.1 k.p.a.)

• rozstrzyganie indywidualnych spraw w drodze decyzji administracyjnej

• 
  rozstrzyganie sporów o właściwość organu (sporów kompetencyjnych)

• 
  wydawanie zaświadczeń

• rozstrzyganie skarg i wniosków

• zakres przedmiotowy negatywny bezwzględny (art. 3 k.p.a.) - bezwzględne wyłączenia spod obowiązywania k.p.a.:

• sprawy podatkowe regulowane Ordynacją Podatkową

• sprawy karno-skarbowe

• zakres przedmiotowy negatywny względny (art.3 *2 pkt.4 k.p.a., art.3 *3 k.p.a.) - k.p.a. co do zasady nie jest
  w tych sprawach stosowany, ale może być, jeżeli przepisy szczególne na to pozwolą

• sprawy dyplomatyczne

• sprawy konsularne

Podmioty postępowania administracyjnego:

1. organ administracji publicznej

2. strony postępowania administracyjnego

3. podmioty na prawach strony:

• organizacja społeczna

• Prokurator

• Rzecznik Praw Obywatelskich

• inne podmioty

ad. a) ORGAN ADMINISTRACJI PUBLICZNEJ

• w ujęciu doktrynalnym - musi spełniać łącznie 4 cechy:

• musi być wyodrębniony organizacyjnie - wyodrębnienie w formie ustawy

• musi działać w imieniu państwa i na jego rzecz - musi być możliwe przypisanie działania podmiotu państwu

• musi posiadać kompetencje i w ich zakresie działać - konkretny podmiot musi mieć sformułowane w ustawie konkretne zadania. Jeżeli podmiot przekroczy swoje kompetencje, to jego działanie jest nieważne

• może stosować środki przymusu - środki egzekucyjne (pieniężne i niepieniężne)

• w ujęciu normatywnym (art.5 *2 pkt.3 k.p.a.) - organy administracji publicznej to ministrowie, centralne organy administracji rządowej, wojewodowie, działające w ich imieniu lub we własnym imieniu inne terenowe organy administracji rządowej (zespolonej i niezespolonej), organy jednostek samorządu terytorialnego oraz organy i podmioty powołane z mocy prawa lub na podstawie porozumień do załatwiania spraw indywidualnych rozstrzyganych w drodze decyzji administracyjnych.

Kompetencja organu:

• ogólna - zdolność prawna organów administracyjnych do załatwienia spraw administracyjnych w danym układzie postępowania (art. 1 k.p.a.)

• szczególna - zdolność prawna organu do rozpoznania i rozstrzygnięcia określonego rodzaju spraw w postępowaniu administracyjnym. Na kompetencję szczególną organu składa się jego właściwość i wyłączenie ze sprawy.

Właściwość organu:

• ustawowa - wynikająca z przepisów prawa materialnego (z ustaw):

• właściwość miejscowa - zdolność organu do rozstrzygnięcia sprawy ze względu na podział terytorialny państwa (art. 21 k.p.a.),

w sprawach dotyczących nieruchomości właściwość miejscową ustala się na postawie położenia nieruchomości; jeżeli nieruchomość położona jest na obszarze właściwości dwóch lub więcej organów, orzekanie należy do organu, na obszarze którego znajduje się większa część nieruchomości;

w sprawach dotyczących zakładu pracy - według miejsca, na którym zakład pracy jest, był, będzie prowadzony,

w innych sprawach - według miejsca pobytu strony lub jednej ze stron, jeżeli żadna ze stron nie ma w kraju zamieszkania lub siedziby - według miejsca ostatniego ich zamieszkania;

jeżeli nie można ustalić właściwości miejscowej j.w. sprawa należy do organu właściwego dla miejsca, w którym nastąpiło zdarzenie powodujące wszczęcie postępowania albo w razie braku ustalenia takiego miejsca zdarzenia - do organu właściwego dla obszaru dzielnicy Śródmieście w mieście stołecznym Warszawie,

• właściwość rzeczowa - określa kompetencje organu, określa jakie rozstrzygnięcia będzie organ wydawał, jakie sprawy załatwiał (art. 20 k.p.a.). Właściwość rzeczowa ustalona normami ustrojowymi może być zmieniona w wyniku zawierania przewidzianych ustawami ustrojowymi porozumień, związków, uchwaleń gmin, powiatów, województw. Organy administracji publicznej mogą upoważniać pisemnie swoich pracowników do załatwiania spraw w ich imieniu, a w szczególności do wydawania decyzji administracyjnych, postanowień, zaświadczeń.

• właściwość instancyjna - określa który organ jest wyższego stopnia wobec innego organu (art. 17 k.p.a.). Organami wyższego stopnia są:

w stosunku do organów jednostek samorządu terytorialnego - SKO,

w stosunku do wojewodów - właściwi ministrowie,

w stosunku do organów administracji publicznej innych niż w/w - odpowiednie organy nadrzędne lub inni ministrowie,

w stosunku do organizacji społecznych - odpowiednie organy wyższego stopnia tych organizacji a w razie ich braku - organ państwowy sprawujący nadzór nad ich działalnością.

• delegacyjna - k.p.a. dopuszcza możliwość przekazania rozpoznania i rozstrzygnięcia danej sprawy lub czynności procesowej w określonej sprawie jednemu organowi administracji publicznej przez inny organ. Występuje to w następujących przypadkach:

• wyłączenie organu adm. publ. (art. 26 k.p.a.) lub pracownika organu (art. 24 k.p.a.)

• wznowienie postępowania (art. 58 k.p.a.)

• pomoc prawna (art. 52 k.p.a.)

• postępowanie odwoławcze (art. 136 k.p.a.)

Jeżeli decyzja została wydana przez pracownika lub organ podlegający wyłączeniu, to jest ona wadliwa procesowo i podlega wzruszeniu w trybie wznowienia postępowania administracyjnego (art. 145 *1 pkt. k.p.a.)

Właściwość delegacyjna i pomoc prawna

Pomoc prawna organu - organ może przekazać innemu organowi podjęcie pewnych czynności procesowych lub załatwienie całej sprawy (tzw. właściwość delegacyjna)

Wyłączenie pracownika lub organu

Wyłączenie pracownika - nie prowadzi do utraty przez organ zdolności prawnej do rozstrzygnięcia sprawy

Wyłączenie organu - utrata przez cały organ zdolności prawnej do rozstrzygnięcia sprawy

Fakultatywne wyłączenie pracownika - następuje na wniosek strony, wniosek musi zawierać imię i nazwisko osoby mającej podlegać wyłączeniu oraz uzasadnienie.

Obligatoryjne wyłącznie pracownika (art. 24 * 1 k.p.a.) następuje w przypadkach:

1. gdy pracownik jest stroną lub pozostaje z jedną ze stron w takim stosunku prawnym, że wynik sprawy może mieć wpływa na jego prawa lub obowiązki

2. gdy pracownik organu występuje w sprawie swego małżonka oraz krewnych i powinowatych do drugiego stopnia

3. gdy pracownik występuje w sprawie osoby związanej z nim z tytułu przysposobienia, opieki lub kurateli

4. gdy pracownik występuje w sprawie, w której był świadkiem lub biegłym albo był lub jest przedstawicielem jednej ze stron

5. gdy pracownik występuje w sprawie, w której brał udział w niższej instancji w wydaniu zaskarżonej decyzji

6. gdy pracownik występuje w sprawie z powodu której wszczęto przeciw niemu dochodzenie służbowe, postępowanie dyscyplinarne lub karne

7. gdy pracownik występuje w sprawie, w której jedną ze stron jest osoba pozostająca wobec niego w stosunku nadrzędności służbowej

Wyłączenie pracownika z powodu bliskości wobec sprawy - punkty 1, 4, 5, 6, 7

Wyłączenie pracownika z powodu bliskości wobec strony - punkty 2 i 3

W przypadku wyłączenia pracownika jego bezpośredni przełożony wyznacza innego pracownika do prowadzenia sprawy.

W sprawach nie cierpiących zwłoki organ wyłączony powinien podjąć czynności procesowe, których podjęcie w późniejszym czasie może być niemożliwe (np. odebranie zeznań umierającego świadka, przeprowadzenie ekspertyzy budynku grożącego zawaleniem).

Wyłączenie organu (art. 25 k.p.a.) następuje w przypadkach spraw dotyczących interesów majątkowych:

1. kierownika organu lub osoby pozostającej z nim w stosunku małżeństwa oraz krewnych i powinowatych do drugiego stopnia, a także osoby związanej z nim z tytułu przysposobienia, opieki lub kurateli

2. osoby zajmującej stanowisko kierownicze w organie bezpośrednio wyższego stopnia lub osoby pozostającej z nim
   w stosunku małżeństwa oraz krewnych i powinowatych do drugiego stopnia, a także osoby związanej z nim z tytułu przysposobienia, opieki lub kurateli

W przypadku wyłączenia organu sprawę załatwia:

• w okolicznościach przewidzianych w pkt 1) - organ wyższego stopnia nad organem załatwiającym sprawę

• w okolicznościach przewidzianych w pkt 2) - organ wyższego stopnia nad organem, w którym osoba wymieniona w tym przepisie zajmuje stanowisko kierownicze

Spory kompetencyjne (spory o właściwość organu)

• spór kompetencyjny pozytywny - gdy co najmniej 2 organy administracyjne uznały się za właściwe do rozstrzygnięcia
  tej samej sprawy lub wydały jej rozstrzygnięcie

• spór kompetencyjny negatywny - gdy co najmniej 2 organy uznały się za niewłaściwe do rozstrzygnięcia danej sprawy

• spór kompetencyjny wewnętrzny - pomiędzy organami administracji publicznej (wewnątrz administracji)

• spór kompetencyjny zewnętrzny - pomiędzy organem administracji publicznej a sądem powszechnym (administracja
  z sądownictwem). Spory zewnętrzne rozstrzygane są przez Kolegium Kompetencyjne przy Sądzie Najwyższym
  (art. 190-195 k.p.a.)

Ze sporem kompetencyjnym związana jest tzw. tożsamość sprawy, którą określa:

• ta sama treść żądania

• ta sama treść obowiązku

• ta sama podstawa prawna

• ten sam stan faktyczny

Spory kompetencyjne mogą występować pomiędzy:

• dwoma organami administracji

• organami administracji a organami j.s.t.

• organami administracji a sądami powszechnym

Spory wewnętrzne załatwia Kolegium Kompetencyjne. Jest to ciało doraźne formowane przy Sądzie Najwyższym. W skład Kolegium Kompetencyjnego wchodzi: 3 sędziów zawodowych Sądu Najwyższego, 1 osoba wyznaczona przez Ministra Sprawiedliwości, 1 osoba wyznaczona przez Ministra, w którego resorcie zawiera się dana sprawa.

Wnioski do Kolegium Kompetencyjnego mogą składać:

• sąd lub organ - przy sporze pozytywnym

• strona, osoba zainteresowana - przy sporze negatywnym

• Minister Sprawiedliwości lub Prokurator Generalny - bez względu na charakter sporu

	Spory zewnętrzne	Spory wewnętrzne
Spór negatywny	organ właściwy lub sąd podejmuje czynności procesowe	organ właściwy lub sąd podejmuje czynności procesowe
Spór pozytywny	brak rozstrzygnięcia sprawy
	organ właściwy lub sąd prowadzi postępowanie, a niewłaściwy umarza	organ właściwy lub sąd prowadzi postępowanie, a niewłaściwy umarza
	sprawa została załatwiona (wydano decyzję i wyrok)
	jeżeli właściwy będzie organ administracji publicznej, to jego decyzja pozostaje w mocy, natomiast rozstrzygnięcie sądu podlega usunięciu z obrotu prawnego w drodze kasacji	w mocy pozostaje decyzja organu właściwego, a rozstrzygnięcie organu, który został uznany za niewłaściwy podlega usunięciu z obrotu prawnego (uchyleniu) w trybie stwierdzenia nieważności

Terminy załatwiania sprawy (art. 35-37 k.p.a.):

• termin niezwłoczny - tak szybki, jak pozwalają na to warunki

• zasadniczy termin (sprawy zwykłe) - 1 m-c

• sprawy zawiłe - 2 m-ce

• sprawy odwoławcze - 1 m-c

Do powyższych terminów nie wlicza się:

• terminów zawieszenia postępowania

• terminów czynności procesowych

• przedłużania terminów z winy strony

• opóźnienia z przyczyn niezależnych od organu

Nawet jeśli organ nie zawinił o przedłużeniu terminu, to powinien on zawiadomić stronę o przedłużeniu, także wtedy kiedy to strona je spowodowała.

W przypadku długotrwałych opóźnień z winy organu można wnieść zażalenie na bezczynność organu i dochodzić czynności odszkodowawczych.

Przywrócenie terminu do dokonania czynności procesowej - w przypadku nie skorzystania ze środka zaskarżenia w określonym terminie, można złożyć wniosek o przywrócenie terminu. Wniosek taki powinien zawierać uprawdopodobnienie braku swojej winy w uchybieniu terminu.

Wraz z wnioskiem wnosi się środek zaskarżenia, który nie został wykorzystany. Na wniesienie wniosku o przywrócenie terminu przysługuje okres 7 dni od dnia, w którym przyczyna uchybienia ustała.

Terminy wynikające z ustawy - terminy zawite, nie mogą zostać przywrócone

Terminy wyznaczane przez organ - mogą być przedłużane i przywracane

Ad.b) STRONA POSTĘPOWANIA ADMINISTRACYJNEGO

Strona - osoba fizyczna lub osoba prawna mająca pełną zdolność do czynności prawnych i zdolność prawną

Strona postępowania administracyjnego - każdy, czyjego interesu prawnego lub obowiązku dotyczy postępowanie lub kto żąda czynności organu ze względu na swój interes prawny lub obowiązek

dotyczy - stroną można stać się na skutek działania organu przy wszczęciu postępowania z urzędu

żąda - stroną można być na skutek własnego działania przy wszczęciu postępowania na wniosek

• Interes prawny - publiczne prawo podmiotowe (gwarantowane przez państwo) rozumiane jako przyznanie przez przepis prawa jednostce konkretnych korzyści, które można realizować w postępowaniu administracyjnym, bo orzeka się o nich przez wydanie decyzji

• Obowiązek prawny - powinność zachowania się określonego nakazem lub zakazem (działanie zaniechanie, znoszenie)

Wyróżnia się 2 koncepcje legitymacji procesowej strony:

• obiektywna - związana ze wszczęciem postępowania z urzędu. W tym przypadku organ obiektywnie ocenia istnienie obowiązku lub interesu prawnego, jeżeli ocena jest pozytywna to wszczyna postępowanie

• subiektywna - związana z wszczęciem postępowania na wniosek strony. W tym przypadku strona ocenia subiektywnie istnienie interesu lub obowiązku prawnego i jeżeli stwierdzi jego istnienie, to żąda wszczęcia postępowania i z tą chwilą staje się stroną.

W konkretnej sprawie można być stroną albo w ujęciu obiektywnym, albo w subiektywnym, nigdy w obu na raz.

Warunki uzyskania statutu strony :

• musi istnieć interes prawny lub obowiązek prawny

• wszczęcie postępowania odbywa się na wniosek lub z urzędu

• występuje zdolność prawna i zdolność do czynności prawnych

Strona może działać w sprawie osobiście albo przez pełnomocnika, byle działał on w imieniu osoby i na podstawie pełnomocnictwa wyrażonego na piśmie.

• zdolność prawna - zdolność do uzyskiwania praw i zaciągania obowiązków

• zdolność do czynności prawnych - zdolność do skutecznego podejmowania czynności, w wyniku których będą uzyskiwane prawa lub nakładane obowiązki

Pełnomocnictwo - warunkiem udzielenia pełnomocnictwa jest pełna zdolność do czynności prawnych pełnomocnika. Pełnomocnik nie musi być adwokatem, ani nie musi mieć wykształcenia prawniczego.

Jeżeli strona nie uczestniczy w postępowaniu lub jest nieprawidłowo reprezentowana, to zwraca się do sądu o ustanowienie przedstawiciela (kuratora), a w sprawach nie cierpiących zwłoki organ sam wyznacza tego kuratora do momentu ustanowienia go przez sąd.

Pełnomocnictwo domniemane - (art. 33 * 4 k.p.a.) dotyczy tylko osób fizycznych; w sprawach mniejszej wagi organ administracji publicznej domniemywa pełnomocnictwo (może go nie żądać) jeżeli pełnomocnikiem jest członek najbliższej rodziny lub domownik strony, a nie ma wątpliwości co do istnienia i zakresu upoważnienia
do występowania w imieniu strony.

W przypadku osoby prawnej nie ma możliwości ustanowienia pełnomocnika domniemanego.

ad.c) PODMIOTY NA PRAWACH STRONY - takie podmioty, które nie posiadają w postępowaniu interesu prawnego ani obowiązku, posiadają tylko uprawnienia procesowe. Nie mogą zastąpić strony.

• Prokurator

• RPO

• Organizacja społeczna

Prokurator (art. 182-189 k.p.a.) - jego zadaniem jest ściganie przestępstw i ochrona samorządności. W postępowaniu administracyjnym Prokurator ma prawo:

• zwrócić się do właściwego organu administracji publicznej z wnioskiem o wszczęcie postępowania w celu usunięcia stanu niezgodnego z prawem

• brać udział w każdym stadium postępowania w celu zapewnienia, że postępowanie i rozstrzygnięcie sprawy było zgodne
  z prawem

• wnieść sprzeciw od decyzji ostatecznej, jeżeli przepisy kodeksu lub przepisy szczególne przewidują wznowienie postępowania, stwierdzenie nieważności decyzji albo jej uchylenie lub zmianę (sprzeciw lub skarga do NSA)

Rzecznik Praw Obywatelskich - celem jego działania jest ochrona praw i wolności obywateli. Ma taką samą pozycję procesową jak prokurator, ale ma inną podstawę działania - ochronę praw i wolności.

Organizacja społeczna (art. 31 k.p.a.) może w sprawie występować z żądaniem:

• wszczęcia postępowania

• dopuszczenia jej do udziału w postępowaniu, jeżeli jest to uzasadnione celami statutowymi tej organizacji i gdy przemawia za tym interes społeczny

Inne podmioty:

• organy ustalające źródła dowodów

• osoby zainteresowane - posiadają w postępowaniu tzw. interes faktyczny. Ochrona interesów faktycznych osób zainteresowanych odbywa się przez:

• udział w rozprawie

• złożenie skargi powszechnej

• za pośrednictwem organizacji społecznej

• osoby trzecie - nie mają interesu faktycznego w sprawie i nie mogą bronić swoich interesów w postępowaniu

Uczestnicy postępowania nie mają żadnych uprawnień procesowych:

• świadek - składa zeznanie

• biegły - sporządza opinię

• osoba trzecia - okazuje dokumenty lub przedmioty będące dowodami w sprawie

Osoby zainteresowane - mogą złożyć skargę powszechną, mogą zwrócić się do organizacji społecznej, mogą działać jako osoba trzecia. Nie mają one uprawnień procesowych i nie mają interesu prawnego w sprawie.

Zasady ogólne postępowania administracyjnego

Zasada ogólna - dyrektywa (reguła) postępowania, która przez swoją ogólność może być wielokrotnie stosowana i wyznacza kierunek działania.

Zasady ogólne postępowania administracyjnego (art. 6-16 k.p.a.) - są to podstawowe reguły funkcjonowania procesu administracji. Są one wyjęte przed nawias innych przepisów kodeksu. Każda zasada znajduje zastosowanie z każdym przepisem kodeksu, bowiem zasady te są wspólne dla całości postępowania administracyjnego. Zasady ogólne nie tworzą nowych instytucji procesowych, natomiast są one konkretyzowane przez część szczególną kodeksu. Zasady te służą do wypełniania luk w obrębie k.p.a. Są to reguły przewodnie postępowania administracyjnego określające model tego procesu.

Charakter prawny zasad ogólnych

Katalog zasad ogólnych k.p.a. jest to katalog generalnych obowiązków wiążących organ i jednocześnie dla strony mających charakter gwarancyjny. Jeżeli organ naruszy zasadę ogólną to skutkuje to zawsze wadliwością postępowania, a jeżeli jest to wadliwość kwalifikowana, to powoduje obalenie decyzji w trybie wznowienia postępowania albo stwierdzenia nieważności.

Źródła zasad ogólnych postępowania administracyjnego

• Konstytucja RP; ustawa Kodeks Postępowania Administracyjnego; Ordynacja podatkowa

Źródła nieformalne:

• Europejska Konwencja o Ochronie Praw Człowieka i Podstawowych Wolności (katalog praw procesowych strony - art. 6)

• orzecznictwo sądowe (orzeczenia NSA i Sądu Najwyższego)

Europejski Kodeks Dobrej Administracji - uchwalony 6.09.2001 r., obowiązuje w państwach UE. Jest to europejski zbiór zasad ogólnych postępowania administracyjnego. Ma on ujednolicić zasady postępowania tak, aby obywatel przebywając w każdym z państw UE miał zagwarantowany pewien standard postępowania organów administracji, który we wszystkich państwach byłby taki sam.

W EKDA uściślono pojęcie „dobrej administracji” wyrażone w art. 41 Karty Praw Podstawowych UE: „Każdy obywatel UE ma prawo do dobrej administracji”.

Najważniejsze zasady postępowania adm.:

• zasada praworządności (art. 6 k.p.a.) - organy administracji działają na podstawie przepisów prawa. Mają one stosować właściwe przepisy i ustalać swoją zdolność prawną. Zasada ta związana jest z dokonywaniem wykładni w przypadku niezrozumienia przepisów (w odpowiedniej kolejności: językowa, systemowa, funkcjonalna), stosowanie prawa jest zgodne z przyjętymi zasadami:

• ustalenie stanu faktycznego w sprawie

• ustalenie obowiązującej normy prawnej

• subsumpcja - zestawienie stanu faktycznego z normą prawną

• ustalenie skutku prawnego - rozstrzygnięcie

• zasada prawdy obiektywnej (art. 7 k.p.a.) - ciężar dowodu spoczywa na organie administracji publicznej (to organ ma udowadniać fakty, nie strona). Z zasady tej wynikają 2 obowiązki organu:

• obowiązek określenia z urzędu przez organ dowodów niezbędnych dla ustalenia stanu faktycznego

• przeprowadzenie dowodów (dokonanie czynności dowodowej)

• zasada dwuinstancyjności postępowania administracyjnego (art. 15 k.p.a.) - oznacza ona prawo strony, a obowiązek organu do dwukrotnego merytorycznego rozpoznania i rozstrzygnięcia sprawy administracyjnej

Tok instancji - dynamiczny układ dwóch instancji, między którymi przesuwa się sprawa administracyjna, na skutek wykorzystania przez stronę środka zaskarżenia w postaci odwołania od decyzji lub zaskarżenia na postanowienie.

Tok instancji to przesunięcie sprawy do II instancji.

Jeżeli postępowanie kończy się w I instancji, to tok instancji nie istnieje.

Decyzja ostateczna (art. 16 k.p.a.) - nie służy od niej odwołanie w administracyjnym toku instancji:

• decyzje wydane w oparciu o art. 138 w postępowaniu II instancji

• przekroczenie terminu złożenia odwołania powoduje ostateczność decyzji lub postanowienia I instancji

• zasada uwzględniania interesu społecznego i słusznego interesu obywateli ( art. 7 k.p.a.)- organ z urzędu musi dokonać oceny i musi określić te interesy. Interes społeczny będzie zawsze definiowany przez organ w zależności od okoliczności sprawy. Słuszny interes obywatela to interes zasługujący na ochronę, nie sprzeczny z prawem i zgodny z zasadami współżycia społecznego

• zasada pogłębiania zaufania obywateli do państwa (art. 8 k.p.a.)- postępowanie administracyjne powinno być tak prowadzone, aby jego uczestnicy i inne podmioty wyrabiały w sobie przeświadczenie o profesjonalnym, właściwym i rzeczowym załatwieniu sprawy.

Legalizacji tej zasady służą:

• środki moralne - zawodowe przygotowanie pracowników organu do załatwiania spraw (wykształcenie, kwalifikacje, wiedza)

• środki materialne - infrastruktura, zaplecze techniczne organu (np. budynki i wyposażenie, ale także sposób wzywania i obsługi petentów)

• zasada wychowawczego oddziaływania (pogłębiania kultury i świadomości prawnej obywateli) - wynikająca z zasady pogłębiania zaufania obywateli do państwa, łatwiej jest współpracować z obywatelem świadomym swoich praw
  i obowiązków

• 
  zasada udzielania informacji faktycznej i prawnej (art. 9 k.p.a.) - zasada ta rozpatrywana jest w zakresie podmiotowym i przedmiotowym:

• zasada czynnego udziału strony w postępowaniu (art. 10 k.p.a.) - wynikają z niej 2 obowiązki organu:

1. zagwarantowanie stronie czynnego udziału w postępowaniu:

• organ musi zawiadomić strony o wszczęciu postępowania

• organ musi zawiadomić strony o wyznaczeniu rozprawy

• organ musi zawiadomić strony o terminie przeprowadzenia środka dowodowego

• organ musi umożliwić stronom wypowiadanie się w sprawie

• organ musi umożliwić stronom składanie wniosków dowodowych

Strona powinna mieć jak największą możliwość działania, poprzez co wpływa na kształtowanie stanu faktycznego

2. umożliwienie stronie wypowiedzenia się przez wydaniem decyzji co do zebranych materiałów. Informacja o umożliwieniu wypowiedzi musi być zapisana w aktach sprawy.

Strona może, ale nie musi skorzystać ze swoich uprawnień.

• zasada przekonywania do rozstrzygnięcia (art. 11 k.p.a.) - organ uzasadnia swoje rozstrzygnięcie tak, żeby jego wykonanie było dobrowolne

• zasada szybkości postępowania (art. 12 k.p.a.) - organ powinien załatwiać sprawy niezwłocznie, jeżeli to możliwe, jednak sprawa musi być załatwiona wnikliwie

• zasada ugodowego załatwienia sprawy (art. 13 k.p.a.) - w postępowaniu powinny brać udział co najmniej 2 strony, sprawa powinna pozwalać na jej ugodowe załatwienie, organ nakłania, ale nie zmusza do zawarcia ugody

• zasada pisemności (art. 14 k.p.a.) - wszystkie czynności procesowe powinny być udokumentowane w formie pisemnej. Wyjątki wynikają z przepisów prawa lub gdy przemawia za tym interes strony

• zasada dwuinstancyjności (art. 15 k.p.a.) - możliwość ponownego rozpatrzenia i rozstrzygnięcia sprawy

• zasada trwałości decyzji ostatecznej (art. 16 * 2 k.p.a.) - odwołanie i wniosek o ponowne rozpatrzenie sprawy są za słabe aby wzruszyć decyzję ostateczną. Aby ją znieść trzeba sięgnąć do trybów nadzwyczajnych (stwierdzenia nieważności decyzji, wznowienia postępowania, weryfikacji decyzji prawidłowej uregulowanej w art. 154, 155 i 161 k.p.a.). Decyzję administracyjną można wyłączyć z obrotu prawnego poprzez uchylenie i wygaśnięcie

• zasada prawa do skargi na decyzję administracyjna do NSA (art. 16 * 2 k.p.a.)

Doktryna - zasady wyinterpretowane przez naukę prawa

• zasada domniemania prawidłowości decyzji administracyjnej - zasada wyprowadzona z zasady trwałości decyzji ostatecznej (art. 16 *1 k.p.a.). Obalenie domniemania jest możliwe tylko przez wszczęcie postępowania weryfikacyjnego

Prawo cywilne - przepisy prawa cywilnego nie są stosowane w postępowaniu administracyjnym chyba, że przepis prawa materialnego stanowi inaczej

• zasady współżycia społecznego (art. 5 k.c.)

CZYNNOŚCI W SPRAWIE INDYWIDUALNEJ

Rodzaje czynności w sprawie indywidualnej:

1. czynności procesowe techniczne

2. czynności procesowe merytoryczne

3. środki dyscyplinujące przebieg postępowania i załatwienie sprawy

AD. A) CZYNNOŚCI PROCESOWE TECHNICZNE

Czynności te wywołują skutki prawne przez fakty. Czynnościami tymi organ władczo ingeruje w sferę praw lub obowiązków różnych podmiotów. Do czynności technicznych należą:

• doręczenia właściwe i zastępcze

• fikcja doręczenia

• wezwania

• pomoc prawna

• protokoły i adnotacje

• udostępnienie akt sprawy

doręczenia :

• doręczenie właściwe (zwykłe)

• do rąk własnych osoby uprawnionej do odbioru korespondencji (os. prawna)

• do rąk własnych adresata (os. fizyczna) z wyjątkiem:

• marynarz na statku - do rąk własnych kapitana statku

• osoba przebywająca na statku powietrznym - do rąk własnych kapitana statku powietrznego

• żołnierz w służbie czynnej - do rąk własnych dowódcy jednostki wojskowej

• więzień - do rąk własnych dowódcy zakładu karnego

Osoba fizyczna w przypadku nieobecności powinna wyznaczyć swojego pełnomocnika do doręczeń.

• doręczenie zastępcze

Możliwe tylko w przypadku osób fizycznych. Polega na oddaniu pisma innej osobie fizycznej, która przyjmie na siebie zobowiązanie doręczenia pisma adresatowi (np. domownik, sąsiad, dozorca) - art. 43 k.p.a. Zastępca musi być osobą pełnoletnią. W przypadku osoby prawnej nie stosuje się doręczenia zastępczego.

fikcja doręczenia (art. 41, 44, 47, 49 k.p.a.)

Pozwala na prowadzenie postępowania mimo przeszkód w skorzystaniu z doręczenia właściwego lub zastępczego, a zatem pozwala na niezakłócony przebieg postępowania.

• art. 41 k.p.a.

Strony, przedstawiciele i pełnomocnicy mają obowiązek powiadomić organ administracji publicznej o każdej zmianie adresu. W razie zaniedbania, pismo uważa się za doręczone po pozostawieniu pod dotychczasowym adresem, po upływie 7 dni od dnia pozostawienia.

• art. 44 k.p.a.

W razie niemożności doręczenia pisma, składa się je na 7 dni w placówce pocztowej, za pozostawieniem awiza adresatowi. Pismo uważa się za doręczone po upływie tych 7 dni nawet jeżeli adresat go nie odebrał.

• art. 47 k.p.a.

Jeżeli adresat odmawia przyjęcia pisma przesłanego przez pocztę lub inny organ, pismo zwraca się do nadawcy z adnotacją o odmowie, datą i podpisem adresata. Pismo razem z odmową włącza się do akt sprawy i uważa się je za doręczone z dniem odmowy przyjęcia przez adresata.

• art. 49 k.p.a.

Strony mogą być zawiadamiane o decyzjach i innych czynnościach organu przez obwieszczenie lub inny zwyczajowo przyjęty w danej miejscowości sposób publicznego ogłaszania. Doręczenie uważa się za dokonane po upływie 14 dni od dnia publicznego ogłoszenia.

AD. B) CZYNNOŚCI MERYTORYCZNE

• wszczęcie postępowania:

• na wniosek (zasada skargowości - inicjatywa należy do strony)

• z urzędu (zasada oficjalności - inicjatywa należy do organu)

O trybie wszczęcia postępowania rozstrzyga przepis prawa materialnego. Gdy ustawa nie mówi nic o trybie wszczęcia postępowania to bierze się pod uwagę treść stosunku administracyjno-prawnego, który ma być kształtowany:

• udzielanie uprawnienia - wszczęcie postępowania na wniosek strony

• nałożenie obowiązku - wszczęcie postępowania z urzędu

Postępowanie jest zawsze wszczynane z urzędu w następujących przypadkach:

• gdy stanowi tak przepis prawa materialnego

• gdy chodzi o nałożenie obowiązku

• gdy zwróci się o to podmiot na prawach strony

• na podstawie skargi powszechnej osoby trzeciej (art. 233 k.p.a.)

W pozostałych przypadkach postępowanie jest wszczynane na wniosek strony, z jednym wyjątkiem:

Ze względu na szczególny interes strony organ może sam rozpocząć postępowanie, ale wymaga do tego zgody strony. Jeżeli strona nie wyraża zgody, to postępowanie zostaje umorzone (art. 61 * 2 k.p.a.)

Forma wszczęcia postępowania:

• wszczęcie postępowania na wniosek strony - forma wszczęcia: pismo procesowe strony

• wszczęcie postępowania z urzędu - forma wszczęcia nie jest określona, z kilkoma wyjątkami:

• wszczęcie postępowania na żądanie organizacji społecznej

• wszczęcie postępowania wznowieniowego (art. 149 k.p.a.)

• odmowa wszczęcia postępowania

• odmowa wznowienia postępowania

• decyzja o odmowie stwierdzenia nieważności

W przypadku postępowania podatkowego decyzja o wszczęciu postępowania z urzędu jest zawsze wydana w formie postanowienia. Odmowa wszczęcia postępowania podatkowego mimo wniosku strony jest możliwa, jeżeli organ uzna, że jest ono niedopuszczalne przez przepisy prawne.

Data wszczęcia postępowania

• na wniosek - w dniu złożenia wniosku lub nadania listu poleconego w placówce pocztowej

• z urzędu - w chwilą podjęcia pierwszej czynności w sprawie wymagającej zaprotokołowania

art. 63 * 1 k.p.a.

Podania, żądania, wyjaśnienia, odwołania, zażalenia mogą być wnoszone pisemnie, telegraficznie lub za pomocą dalekopisu, telefaksu, poczty elektronicznej, a także ustnie do protokołu.

W przypadku poczty elektronicznej za wszczynające postępowanie będą uznane te e-maile, które będą zawierały podpis elektroniczny, po weryfikacji jego autentyczności i zatwierdzeniu.

art. 63 * 2 k.p.a.

Podanie powinno zawierać co najmniej wskazanie osoby, od której pochodzi, jej adres i żądanie oraz czynić zadość innym wymaganiom określonym w przepisach szczególnych.

AD. C) ŚRODKI DYSCYPLINUJĄCE PRZEBIEG POSTĘPOWANIA I ZAŁATWIENIE SPRAWY

• termin (art. 35 k.p.a.)

• termin dokonania czynności

• termin załatwienia sprawy (termin, jaki organ ma na zamknięcie postępowania i wydanie decyzji)

• sprawy zwykłe (wymagające postępowania dowodowego) - do 1 m-ca

• sprawy skomplikowane - do 2 m-cy

• postępowanie odwoławcze - 1 m-c od dnia otrzymania odwołania

W praktyce wszystkie sprawy załatwiane mogą być (i są) w terminie 2 m-cy, gdyż organ zawsze może uzasadnić, że dana sprawa (nawet zwykła) jest skomplikowana.

Niedotrzymanie terminu przez organ - art. 36 k.p.a.

O każdym przypadku niezałatwienia sprawy w terminie organ powinien zawiadomić strony, podając przyczyny zwłoki i wyznaczając nowy termin załatwienia sprawy.

Stronie w przypadku niezałatwienia sprawy przez organ i niepowiadomienia o nowym terminie przysługuje zażalenie na nieterminowość załatwienia sprawy przez organ do organu wyższego stopnia (art. 37 * 1 k.p.a.).

Zażalenie nie jest środkiem zaskarżenia na postanowienie, ale na brak czynności organu.

Jeżeli organ wyższego stopnia nie zareaguje na zażalenie, to stronie przysługuje skarga do NSA na bezczynność organu administracji. NSA zobowiązuje organ do rozstrzygnięcia sprawy w kolejnym wyznaczonym terminie i nakłada grzywnę.

Stronę także obowiązują terminy, głównie do wniesienia środków zaskarżania. Po ich upływie strona traci możliwość wniesienia środków zaskarżania. Są pewne przyczyny, dla których stronie można przywrócić uchybiony (przekroczony) termin (art. 58-60 k.p.a.). Przywrócenie terminu jest obowiązkiem organu, jeżeli zainteresowany uprawdopodobni, że uchybienie nastąpiło cez jego winy. Prośbę o przywrócenie terminu należy wnieść w ciągu 7 dni od dnia ustania przyczyny uchybienia. Termin 7 dni jest bezwzględnie nieprzywracalny.

Przywrócenie uchybionego terminu odbywa się w drodze postanowienia. Od postanowienia odmownego przysługuje zażalenie (art. 59 * 1 k.p.a.). Strona może żądać wstrzymania wykonania decyzji lub postanowienia na czas rozpatrzenia jej prośby o przywrócenie terminu wniesienia odwołania lub zażalenia.

WSPÓŁUCZESTNICTWO FORMALNE I MATERIALNE

Współuczestnictwo materialne (wielość stron)

O tym, czy mamy do czynienia z jedną sprawą będącą przedmiotem postępowania w stosunku do wielu stron decyduje tożsamość sprawy administracyjnej. Tożsamość ta badana jest:

• pod względem podmiotowym - ilość osób zainteresowanych w sprawie

• pod względem przedmiotowym - na treść tożsamości sprawy w sensie podmiotowym składają się:

• ta sama treść żądania

• ta sama treść obowiązku

• ta sama podstawa prawna

• ten sam stan faktyczny

W sprawie tej rozstrzygnięcie kształtuje sytuację wielu podmiotów. Przy tym współuczestnictwie strony mogą mieć interesy prawne zgodne lub sprzeczne. Kryterium decydującym o tym, czy mamy do czynienia z wielością stron w jednej sprawie, będzie kryterium wpływu ukształtowania sytuacji prawnej jednego podmiotu na sytuację prawną innego podmiotu. Postępowanie prowadzone w jednej sprawie administracyjnej kończy się zawsze wydaniem jednej decyzji. Tę jedną decyzję doręcza się wszystkim stronom. Każda ze stron ma prawo do odwołania, a wniesienie odwołania przez chociaż jedną z nich wstrzymuje ukształtowanie praw innym.

Współuczestnictwo formalne (postępowanie łączne)

W celu usprawnienia postępowania w sprawach, w których prawa lub obowiązki stron wynikają z tego samego stanu faktycznego oraz z tej samej podstawy prawnej i w których właściwy jest ten sam organ administracji publicznej, można wszcząć i prowadzić jedno postępowanie rozpoznawcze dotyczące więcej niż jednej strony. W takim postępowaniu wydaje się osobną decyzję dla każdej strony. Żadna decyzja nie wpływa na treść pozostałych decyzji.

Wielość stron i współuczestnictwo formalne:

Wielość stron	Współuczestnictwo formalne
art. 61 * 4 k.p.a.	art. 62 k.p.a.
obowiązek wezwania wszystkich stron do udziału w postępowaniu administracyjnym	możliwość połączenia kilku spraw w jednym postępowaniu (ekonomia postępowania)*
tylko 1 sprawa w 1 postępowaniu	kilka spraw w 1 postępowaniu
1decyzja rozstrzygająca	kilka decyzji rozstrzygających
zaskarżenie dotyczy wszystkich stron	zaskarżenie decyzji skutkuje tylko w ramach danej sprawy

* ekonomia postępowania - jeżeli sytuacja faktyczna i prawna stron jest taka sama oraz ten sam organ rozstrzyga kilka identycznych spraw, to można dla tych spraw przeprowadzić te same czynności procesowe, a w związku z tym można dla nich przeprowadzić 1 postępowanie.

POSTĘPOWANIE DOWODOWE (ROZPOZNAWCZE, WYJAŚNIAJĄCE) - art. 75-96 k.p.a.

Zasady postępowania dowodowego

• zasada prawdy obiektywnej - (art. 7 k.p.a.) na organie administracji publicznej ciąży obowiązek wyczerpującego zebrania materiału dowodowego w sprawie czyli do ustalenia okoliczności faktycznych mających istotne znaczenie do rozstrzygnięcia (wyprowadzonych z normy prawa materialnego). z zasady tej wynika obowiązek działania organu z urzędu (organ jest zobowiązany do sprawdzenia okoliczności sprawy

• zasada czynnego udziału strony w postępowaniu - (art. 10 k.p.a.) - wynikają z niej 2 obowiązki organu:

1. zagwarantowanie stronie czynnego udziału w postępowaniu:

• organ musi zawiadomić strony o wszczęciu postępowania

• organ musi zawiadomić strony o wyznaczeniu rozprawy

• organ musi zawiadomić strony o terminie przeprowadzenia środka dowodowego

• organ musi umożliwić stronom wypowiadanie się w sprawie

• organ musi umożliwić stronom składanie wniosków dowodowych

Strona powinna mieć jak największą możliwość działania, poprzez co wpływa na kształtowanie stanu faktycznego

2. umożliwienie stronie wypowiedzenia się przez wydaniem decyzji co do zebranych materiałów. Informacja
   o umożliwieniu wypowiedzi musi być zapisana w aktach sprawy.

Strona może, ale nie musi skorzystać ze swoich uprawnień

• zasada równej mocy środków dowodowych - k.p.a. nie wprowadza żadnej teorii dowodowej. Jedynym ustawowym ograniczeniem jest kryterium legalności (zgodności z prawem) - art. 75 * 1 k.p.a.

• zasada oficjalności - organ administracji publicznej ma ustalić jakie fakty mają znaczenie dla sprawy i za pomocą jakich środków dowodowych należy je wyjaśnić - art. 77 k.p.a.

Zgodnie z art. 81 k.p.a. żadna okoliczność faktyczna nie może być uznana na udowodnioną, jeżeli strona nie miała możliwości wypowiedzenia się co do przeprowadzonych dowodów chyba, że (zgodnie z art. 10 * 2 k.p.a.) załatwienie sprawy nie cierpi zwłoki ze względu na niebezpieczeństwo dla zdrowia lub życia ludzkiego, albo ze względu na grożącą niepowetowaną szkodę materialną.

Ocena całokształtu przedstawionych dowodów - organ dokonuje swobodnej oceny dowodów (art. 80 k.p.a.). Organ musi w uzasadnieniu wyjaśnić przyczyny, z powodu których odmówił dowodom wiarygodności i mocy dowodowej (przyczyny niedopuszczenia dowodów), wskazać fakty, które uznał za udowodnione oraz dowody, na których się oparł (art. 107 * 3 k.p.a.). Fakty powszechnie znane oraz fakty znane organowi z urzędu nie muszą być udowadniane (art. 77 * 4 k.p.a.)

Reguły ocen dowodów

• aby ocena nie była dowolna, należy opierać się na materiale dowodowym zebranym przez organ

• ocena powinna być oparta na wszechstronnej ocenie całokształtu materiału dowodowego

• organ powinien dokonać oceny znaczenia i wartości dowodów dla toczącej się sprawy z zastrzeżeniem ograniczeń dotyczących dokumentów urzędowych, które zgodnie z art. 16 * 1 k.p.a. mają szczególną moc dowodową

• rozumowanie, w wyniku którego organ ustala istotne dla sprawy okoliczności faktyczne, powinno być zgodne z zasadami logiki prawniczej

Środki dowodowe to w szczególności:

1. dokumenty

2. zeznania świadków

3. opinie biegłych

4. oględziny

poza tym:

• ekspertyzy

• doświadczenia

• eksperymenty dowodowe

Katalog środków dowodowych jest otwarty, nie oznacza hierarchii tych środków.

ad. a) dokumenty

Dokumenty dzielą się na:

• urzędowe - pochodzące od organów państwa

• prywatne - pochodzące od fizycznych osób prywatnych

Dokumenty urzędowe - mają szczególną moc dowodową: formalną i materialną (art. 76 * 1 k.p.a.).

Moc formalna dokum. urzędowego - oznacza tylko tyle, że wystawca dokumentu w istocie zaświadczył urzędowo daną treść

Moc materialna dokumentu urzędowego - dotyczy znaczenia i skuteczności prawnej zawartego w dokumencie zaświadczenia.

Domniemanie i uprawdopodobnienie w postępowaniu administracyjnym:

Domniemanie:

• dokumenty urzędowe - domniemanie autentyczności i zgodności z prawem

• pełnomocnictwa - domniemanie autentyczności i zgodności z prawem

Uprawdopodobnienie:

• braku winy w uchybieniu terminu

Dokumenty prywatne - mają one moc dowodową taką jak inne środki, nie mają mocy szczególnej, tylko w postępowaniu podatkowym mają one walor - księgi podatkowe, zeznanie podatkowe PIT i inne mają takie same domniemania jak dokumenty urzędowe.

Uprawdopodobnienie - możliwość(prawdopodobieństwo) zaistnienia pewnej okoliczności lub jej niezaistnienia. Uprawdopodobnienie ma swój wyraz w przepisach k.p.a., np.:

• w sytuacji fakultatywnego wyłączenia pracownika - uprawdopodabnia się okoliczności będące podstawą do wyłączenia

• w sytuacji przywrócenia terminu do dokonania czynności procesowej - uprawdopodabnia się brak winy w uchybieniu terminu

Domniemanie faktyczne - uznanie pewnych okoliczności za zaistniałe lub nie mające miejsca na podstawie faktów udowodnionych

Domniemanie prawne - uznanie pewnych okoliczności za zaistniałe lub nie mające miejsca z mocy przepisów prawa

Co do zasady domniemania są obalalne, można wprowadzić przeciwdowód. Nie wymagają udowadniania okoliczności znane organowi z urzędu ani powszechnie znane (znane przez wszystkie osoby z danego terenu, posiadające przeciętną orientację w życiu społecznym.

KLASYFIKACJA ŚRODKÓW DOWODOWYCH

1. ze względu na sposób zetknięcia się organu orzekającego z faktem podlegającym dowodowi (będącym przedmiotem dowodu)

• środki bezpośrednie - organ bezpośrednio styka się z dowodem (z dokumentem, stroną, przedmiotem oględzin itd.)

• środki pośrednie - organ styka się z dowodem za pośrednictwem (przez biegłego, świadka itd.)

2. ze względu na rodzaj źródła informacji

• środki rzeczowe - źródłem dowodu jest rzecz

• środki osobowe - źródłem dowodu jest osoba

3. ze względu na dopuszczalność przeprowadzenia danego środka dowodowego

• środki podstawowe - przeprowadzane obligatoryjnie w każdej sprawie

• środki posiłkowe - ich dopuszczalność jest uzależniona od spełnienia określonych przesłanek

4. ze względu na regulację prawną środków dowodowych

• środki uregulowane w k.p.a. - dokumenty, zeznania, opinie, oględziny

• środki nieuregulowane w k.p.a. (nienazwane) - ekspertyzy, doświadczenia, eksperymenty dowodowe itd.

Przesłuchanie strony a oświadczenie strony

• Przesłuchanie strony (art. 86 k.p.a.) - Jeżeli po wyczerpaniu środków dowodowych lub z powodu ich braku pozostały nie wyjaśnione fakty istotne do rozstrzygnięcia danej sprawy, organ dla ich wyjaśnienia może przesłuchać stronę. Dowód
  z przesłuchania jest środkiem posiłkowym. Środek ten nie jest wiarygodny, gdyż świadek (strona) jest bezpośrednio zainteresowana rozstrzygnięciem sprawy i zaznaje na swoją korzyść. Jest to środek fakultatywny (jego dopuszczenia zależy od organu).

• Oświadczenie strony (art. 75 * 2 k.p.a.) - Jeżeli przepis prawa nie wymaga urzędowego potwierdzenia danych faktów lub stanu prawnego w drodze zaświadczenia właściwego organu administracji, organ odbiera od strony, na jej wniosek, oświadczenie złożone pod rygorem odpowiedzialności za fałszywe zeznania. Jest to środek dowodowy podstawowy
  i obligatoryjny (jego dopuszczenie jest zawsze konieczne, niezależnie od woli organu).

FORMY POSTĘPOWANIA DOWODOWEGO (WYJAŚNIAJĄCEGO, ROZPOZNAWCZEGO)

Formy postępowania dowodowego -to stadia postępowania, w ramach których przeprowadza się środki dowodowe:

1. postępowanie gabinetowe

2. rozprawa

ad. a) postępowanie gabinetowe

Prowadzone jest gdy nie zachodzą przesłanki przeprowadzenia rozprawy. Prowadzi się je gdy w sprawie jest tylko 1 strona albo gdy stron jest kilka, ale ich interesy nie są ze sobą sprzeczne. Prowadzi się je także, gdy do udowodnienia stanu faktycznego wystarczające są dokumenty przedstawione przez stronę znajdujące się w posiadaniu organu administracji publicznej

ad. b) rozprawa

Przesłanki przeprowadzenia rozprawy (art. 89 k.p.a.):

• gdy zapewni to przyspieszenie lub uproszczenie postępowania

• gdy zapewni to osiągnięcie celu wychowawczego

• gdy wymaga tego przepis prawa

• gdy zachodzi potrzeba uzgodnienia interesów stron

• gdy zachodzi potrzeba wyjaśnienia sprawy świadków lub biegłych w drodze oględzin

W rozprawie realizowane są zasady:

• kontradyktoryjności (sporności)

• koncentracji - w jednym miejscu, w jednym czasie gromadzą się organ i strony

• bezpośredniości - bezpośredniej styczności z dowodami, stronami itp.

• szybkości postępowania - postępowanie jest szybkie i sprawne

Policja sesyjna - przestrzeganie porządku sesji rozprawy, czuwanie nad tym porządkiem i nad tokiem czynności. Policję sesyjną sprawuje pracownik organu prowadzący rozprawę.

Za niewłaściwe zachowanie się w czasie rozprawy strony, świadkowie, biegli i inne osoby uczestniczące w rozprawie mogą być, po uprzednim ostrzeżeniu, wydalone z miejsca rozprawy przez kierującego rozprawą oraz ukarane grzywną do 100 zł. Na postanowienie o ukaraniu grzywną służy zażalenie (art. 96 k.p.a.).

Zawieszenie postępowania ( art. 93-103 k.p.a.)

Jest to instytucja procesowa, która umożliwia usuwanie przeszkód procesowych o charakterze przejściowym. Mamy tu do czynienia z sytuacją, w której sprawa administracyjna jest zawisła przed organem administracji publicznej, ale spoczywa bez biegu (nie biegną terminy procesowe).

Zawieszenie postępowania - następuje w formie postanowienia o zawieszeniu postępowania, od którego przysługuje zażalenie.

Zawieszenie postępowania może nastąpić w trybie:

• obligatoryjnym - ponowne podjęcie postępowania następuje z urzędu lub na wniosek

• fakultatywnym - ponowne podjęcie postępowania następuje na wniosek

Fakultatywne zawieszenie postępowania

Muszą być spełnione 2 przesłanki:

• następuje na wniosek strony, z inicjatywy której wszczęto postępowanie

• wymagany jest wyraźny brak sprzeciwu pozostałych stron

Obligatoryjne zawieszenie postępowania

Możliwe jest w następujących przypadkach:

1. śmierć strony lub jednej ze stron i brak możliwości ustalenia następców prawnych (nie ma możliwości ich ustalenia w danej chwili, ale bada się ich istnienie) - sprawa podlega umorzeniu + art. 30 * 5 k.p.a.

2. utrata przez strony zdolności do czynności prawnych

3. utrata przez przedstawiciela zdolności do czynności prawnych lub jego śmierć

Powyższe sytuacje związane są z reprezentacją strony

4. potrzeba rozstrzygnięcia kwestii wstępnej

5. nadzwyczajne rozstrzygnięcie kwestii wstępnej (organ rozstrzygający całą sprawę rozstrzyga także kwestię wstępną mimo, że nie jest właściwy)

• bez zawieszenia postępowania - jeżeli zawieszenie postępowania wywołałoby zagrożenie dla życia lub zdrowia ludzkiego, powstanie poważnej szkody w interesie społecznym lub zagrożenie powstania niepowetowanej szkody strony (może to być uzależnione od obowiązku uiszczenia kaucji przez stronę)

• po zawieszeniu postępowania (w czasie zawieszenia) - jeżeli strona mimo wezwania organu administracji publicznej nie podjęła czynności mających na celu rozstrzygnięcie kwestii wstępnej

Kwestia wstępna (wypadkowa, prejudicjalna) - kwestia o charakterze materialnoprawnym, mającym charakter samoistny, do której rozstrzygnięcia właściwy jest inny organ lub sąd (nie ten, który rozstrzyga sprawę), poza wyjątkowymi sytuacjami (nadzwyczajne rozstrzygnięcie kwestii wstępnej). Ma ona bezpośredni wpływ na wynik sprawy administracyjnej, gdyż jej rozstrzygnięcie jest niezbędne do wydania decyzji we właściwym kształcie, zgodnym z przepisami prawa.

Kwestia wstępna jako podstawa obligatoryjnego zawieszenia postępowania

Kwestia wstępna - jest to zagadnienia materialno-prawne będące we właściwości innego organu lub sądu. Zagadnienie to ma charakter otwarty (nigdy jeszcze nie było rozstrzygnięte) i samoistny (niezależne os postępowania administracyjnego). Od rozstrzygnięcia zagadnienia wstępnego zależy wynik sprawy głównej.

Obowiązki organu przy rozstrzyganiu kwestii wstępnej:

• zwrócenie się do właściwego organu lub sądu o rozstrzygnięcie kwestii wstępnej

wezwanie strony do dokonania czynności mających na celu rozstrzygnięcie kwestii wstępnej (np. do złożenia odpowiedniego wniosku).

Jest to kompetencja innych organów administracji publicznej, nie organu rozstrzygającego i wydającego decyzję, z jednym wyjątkiem, wynikającym z art. 100 * 2 k.p.a. - jeżeli zawieszenie postępowania mogłoby spowodować niebezpieczeństwo dla życia lub zdrowia ludzkiego albo poważną szkodę dla interesu społecznego, organ administracji publicznej załatwi sprawę, rozstrzygając zagadnienie wstępne we własnym zakresie.

W sprawie zakończonej decyzją ostateczną wznawia się postępowanie, jeżeli zagadnienie wstępne zostało rozstrzygnięte przez właściwy organ lub sąd odmiennie od oceny przyjętej przy wydaniu decyzji (art. 145 * 1 pkt. 8 k.p.a.)

Skutki zawieszenia postępowania:

• sprawa nadal jest zawisła (lis pendens - zawisłość sprawy)

• czynności procesowe już dokonane pozostają w mocy

• terminy procesowe przestają biec, za wyjątkiem terminów związanych z art. 145 i 156 k.p.a., które pomimo zawieszenia postępowania nadal biegną

• okres zawieszenia postępowania nie jest wliczany do terminu załatwienia sprawy

• organ administracji publicznej nie podejmuje żadnych czynności w sprawie, oprócz:

• czynności prowadzących do podjęcia postępowania

czynności usuwających zagrożenie dla życia i zdrowia ludzkiego lub powstania poważnej szkody w interesie społecznym

Do zawieszenia postępowania z urzędu uprawniają 4 sytuacje (art. 97 * 1 k.p.a.):

• śmierć strony lub jednej ze stron, jeżeli wezwanie spadkobierców zmarłej strony jest niemożliwe, a sprawa nie podlega umorzeniu jako bezprzedmiotowa

• śmierć przedstawiciela ustawowego strony

• utrata przez stronę lub jej przedstawiciela ustawowego zdolności do czynności prawnych

• gdy rozpatrzenie sprawy i wydanie decyzji zależy od uprzedniego rozstrzygnięcia zagadnienia wstępnego przez inny organ lub sąd.

POSTĘPOWANIE ORZEKAJĄCE

Decyzja - jedna z form rozstrzygnięcia sprawy indywidualnej. Drugą formą jest postanowienie.

Decyzja jest aktem:

• indywidualnym

• administracyjnym

• kończącym postępowanie

Cechy decyzji:

• załatwia sprawę administracyjną

• rozstrzyga istotę sprawy administracyjnej (co do zasady) w całości lub w części

Skutki decyzji:

• aspekt materialny - rozstrzyga o prawach i obowiązkach strony (co do materii)

• aspekt procesowy - zakańcza sprawę w danej instancji

Decyzja jest ostatnim aktem w postępowaniu i zamyka postępowanie. Większość decyzji wywołuje obydwa skutki (materialny i procesowy), decyzje procesowe wywołują tylko skutki procesowe (np. decyzja o umorzeniu postępowania jako bezprzedmiotowego - art. 105 k.p.a.)

Decyzja częściowa - można ją wydać gdy rozstrzyga istotę sprawy i gdy sprawa jest podzielna, tzn. gdy można wyodrębnić części nadające się do rozstrzygnięcia względnie samodzielnego. Jej cechą charakterystyczną jest to, że nie kończy ona postępowania, nawet gdy stanie się ostateczna.

Decyzja administracyjna - jest to objaw woli kompetentnego organu administracji publicznej, zakomunikowany stronie, podjęty na podstawie przepisów prawa materialnego lub procesowego w trybie, formie i strukturze regulowanej w prawie procesowym, rozstrzygający sprawę merytorycznie i niemerytorycznie.

• objaw woli - czynność prawna jednostronna państwa o charakterze władczym wydana na podstawie konkretnej normy
  lub w granicach uznania administracyjnego

• kompetentnego organu administracji publicznej - kompetencja ogólna określona w art. 1 i 5 k.p.a. oraz kompetencja szczególna wskazana konkretnymi przepisami prawa materialnego

• zakomunikowany stronie - uzewnętrznienie objawu woli organu przez doręczenie decyzji na piśmie lub ogłoszenie ustne (art. 14 * 2). Z chwilą ogłoszenia lub doręczenia decyzja wchodzi do obrotu prawnego, zaczyna wywoływać skutki prawne, zaczynają biec terminy

• podjęty na podstawie przepisów prawa materialnego lub procesowego (tzw. podstawa prawna zasadnicza) -

• przepisy prawa materialnego - gdy chodzi o rozstrzygnięcie o prawach i obowiązkach strony. Rozstrzygnięcie następuje w trybie zwykłym, a zatem w tym trybie także podstawą wydania decyzji będzie przepis prawa materialnego

• przepisy prawa procesowego - gdy chodzi o rozstrzygnięcie jedynie kwestii procesowej. W trybach nadzwyczajnych nie chodzi o rozstrzygnięcie sprawy. Bezpośrednią podstawą do wydania decyzji będą przepisy prawa procesowego

• w trybie - w ciągu czynności podejmowanych przez organ w porządku przewidywanym przepisami kodeksu (postępowanie przygotowawcze, rozpoznawcze, rozstrzygające)

• w formie - co do zasady na piśmie, wyjątkowo ustnie

• w strukturze regulowanej w prawie procesowym - wewnętrzny układ elementów regulowany w art. 107 k.p.a. Elementy wymienione w tym artykule powinny znaleźć się w decyzji.

4 obligatoryjne elementy decyzji:

• określenie organu, który wydał decyzję

• określenie strony

• rozstrzygnięcie

• podpis osoby ze wskazaniem stanowiska służbowego osoby upoważnionej do wydania decyzji (osoba piastująca funkcję organu adm. publ.)

Jeżeli pismo nie zawiera przynajmniej tych 4 elementów to nie jest to decyzja, a upływ terminu rozstrzygnięcia sprawy pomimo wydania takiego pisma powoduje zaskarżalność organu na bezczynność (art. 36 i 37 k.p.a.)

Z upoważnienia organu decyzję może wydać i podpisać pracownik tego organu - art. 286a k.p.a.

Uzasadnienie faktyczne - odzwierciedlenie tego co organ zrobił w postępowaniu

Uzasadnienie prawne - wyjaśnienie podstawy prawnej decyzji z przytoczeniem przepisów prawa

• rozstrzygający sprawę merytorycznie - decyzja wywołuje skutek materialny i procesowy

• niemerytorycznie - decyzja wywołuje tylko skutek procesowy

Decyzja ostateczna (art. 16 * 1 k.p.a.) - decyzja, od której nie służy odwołanie w administracyjnym toku instancji.

Decyzja prawomocna (art. 269 k.p.a.) - występuje w postępowaniu sądowym. Gdy decyzja została zaskarżona, a sąd utrzymał ją w mocy prawomocnym wyrokiem to taka decyzja jest prawomocna (także jeżeli została utrzymana w mocy po zaskarżeniu lub gdy nie została zaskarżona).

W postępowaniu administracyjnym nie ma decyzji prawomocnych, są tylko ostateczne. Decyzje, które w innych przepisach są prawomocne, na gruncie k.p.a. są ostateczne.

Rygor natychmiastowej wykonalności decyzji - art. 108 k.p.a.

Może zostać nadany decyzji, gdy jest to niezbędne ze względu na ochronę zdrowia lub życia ludzkiego albo dla zabezpieczenia gospodarstwa narodowego przed ciężkimi stratami bądź też ze względu na inny interes strony.

Rygor może być nadany decyzji ostatecznej. Rygor natychmiastowej wykonalności obowiązuje z chwilą jej wydania.

Rygor stanowi wyjątek od zasady określonej w art. 130 * 1 k.p.a., że decyzja nieostateczna nie podlega wykonaniu.

Rygor może wynikać albo a przepisów prawa i wtedy organ musi go uwzględnić, albo będzie on nadawany decyzji przez organ w formie postanowienia w wypadkach określonych w art. 108 * 1 k.p.a. np.:

- decyzja o powołaniu do odbycia zasadniczej służby wojskowej

- decyzja o przymusowym szczepieniu zwierząt na mocy ustawy o rozprzestrzenianiu się chorób zakaźnych.

Rygor natychmiastowej wykonalności można nadać decyzji po upływie 14 dni od dnia doręczenia lub ogłoszenia (gdy miną terminy do odwołania).

System rektyfikacji

Rektyfikacja - usuwanie wad niekwalifikowanych z treści decyzji lub postanowienia.

Na system rektyfikacji składa się 5 instytucji:

• instytucje przewidziane w art. 111 * 1 k.p.a. :

1. uzupełnienie do rozstrzygnięcia - nastąpi w trybie decyzji na wniosek strony złożony w terminie 14 dni od dnia doręczenia;

2. uzupełnienie do prawa odwołania [...] - nastąpi poprzez doręczenie uzupełniającego tekstu decyzji, na wniosek strony złożony w ciągu 14 dni od dnia doręczenia decyzji; co do prawa wniesienia w stosunku do decyzji powództwa do sądu powszechnego lub prawa wniesienia skargi do NSA;

3. sprostowanie do prawa odwołania [...] - nastąpi poprzez doręczenie uzupełniającego tekstu decyzji, na wniosek strony złożony w ciągu 14 dni od dnia doręczenia decyzji

• instytucje przewidziane w art. 113 * 1 i 2 k.p.a.

4. sprostowanie błędów rachunkowych i pisarskich - nastąpi z urzędu lub na żądanie strony w drodze postanowienia, przysługuje w każdym czasie

5. wykładnia treści decyzji - nastąpi na żądanie organu egzekucyjnego lub strony w drodze postanowienia, zażalenie musi nastąpić w ciągu 7 dni

Umorzenie postępowania administracyjnego

Jest to instytucja procesowa wykorzystywana z urzędu przez organ administracji publicznej w przypadku zaistnienia nieusuwalnej przeszkody dla prowadzenia postępowania, jaką jest jego bezprzedmiotowość. W innych przypadkach organ może umorzyć postępowanie na wniosek stron (umorzenie fakultatywne - zależne od organu).

Od decyzji umarzającej postępowanie służy odwołanie złożone w ciągu 14 dni.

Bezprzedmiotowość postępowania - oznacza brak jednego z elementów materialnego stosunku prawnego (braki podmiotowe lub przedmiotowe) dlatego też nie można wydać decyzji załatwiającej sprawę poprzez rozstrzygnięcie co do jej istoty.

• bezprzedmiotowość podmiotowa - występuje w następujących przypadkach:

• gdy strona umrze lub zostanie rozwiązana (os. prawna) i nie ma możliwości powołania jej następców prawnych, a sprawa dotyczy nadania uprawnienia lub obowiązku konkretnej osobie, np. o zezwolenie na broń dla Jana K. po jego śmierci nie mogą się ubiegać inne osoby)

• gdy nie ma organu kompetentnego do rozstrzygnięcia sprawy

• bezprzedmiotowość przedmiotowa - występuje w następujących przypadkach:

• gdy toczy się postępowanie np. o przeprowadzenie rozbiórki samowoli budowlanej, a jej właściciel rozbierze ją na własny koszt przez zakończeniem postępowania

• gdy w trakcie trwania postępowania zmienią się przepisy prawne

Współdziałanie administracyjne - art. 106 k.p.a.

Obowiązek współdziałania nakładany jest na co najmniej 2 organy administracji publicznej mocą odrębnych od k.p.a. przepisów prawa materialnego. Współdziałanie następuje gdy w konkretnej sprawie ma miejsce przecinanie się kompetencji dwóch lub więcej organów. Współdziałanie podejmowane jest przed wydaniem decyzji w sprawie, w formie postanowienia, na które służy zażalenie, a następnie skarga do NSA. Sankcją za brak współdziałania jest kwalifikowana wadliwość procesowa decyzji skutkująca obligatoryjnym wznowieniem postępowania w oparciu o art. 145 * 1 pkt. 6 k.p.a.

Pomoc prawna	Kwestia wstępna	Współdziałanie
art. 52 k.p.a. Związana z właściwością delegacyjną, jest to pomoc w dokonaniu określonej czynności procesowej (gdy np. organ z Gdańska ma przesłuchać świadka z Zakopanego, to równorzędny organ z Zakopanego w ramach pomocy prawnej może przesłuchać świadka na miejscu)	art. 97 * 1 pkt. 4 k.p.a. Związana z zawieszeniem postępowania, jest to kwestia samodzielna o charakterze materialnoprawnym, której rozstrzygnięcie ma wpływ na zakończenie postępowania	art. 106 k.p.a. Związane z przecinaniem się kompetencji organów. Następuje w formie postanowienia. Ustawowy termin na dokonanie współdziałania to 2 tygodnie, ale przepisy szczególne mogą wprowadzać termin krótszy

POSTANOWIENIE - jest to drugi, obok decyzji - akt administracyjny (procesowy, pomocniczy). Do postanowień stosuje się przepisy o decyzjach. Zgodnie z art. 123 * 2 k.p.a. postanowienia dotyczą poszczególnych kwestii procesowych wynikających w toku postępowania, lecz nie rozstrzygają o istocie sprawy, chyba że przepisy kodeksu stanowią inaczej. Wyjątkowo postanowienie ma ten sam charakter co decyzja i wywołuje skutki procesowe i materialne.

decyzja	postanowienie
podstawa prawna
zasadniczo podstawą prawną jest przepis prawa materialnego, wyjątkowo przepis prawa procesowego	zasadniczo podstawą prawną jest przepis prawa procesowego, wyjątkowo przepis prawa materialnego
przedmiot aktu
zasadniczo rozstrzyga o prawach i obowiązkach strony	zasadniczo rozstrzyga poszczególne kwestie procesowe wynikające w toku postępowania
krąg adresatów
doręczana jest stronie lub stronom, ewentualnie podmiotom na prawach strony	doręczane jest stronom, podmiotom na prawach strony oraz innym uczestnikom postępowania (biegli, świadkowie, osoby trzecie itd.) - wszystkim, którzy są w jakikolwiek sposób związani ze sprawą
środki zaskarżania
odwołanie w terminie 14 dni - przysługuje co do zasady od każdej decyzji nieostatecznej	zażalenie w terminie 7 dni, służy tylko wtedy, gdy kodeks tak stanowi

Domniemanie prawidłowości - decyzja wydana w sposób przewidziany prawem procesowy, i doręczona stronie podlega domniemaniu prawidłowości (jest ono obalalne).

RODZAJE POSTANOWIEŃ:

1. postanowienia ściśle procesowe, np.:

• postanowienie o wszczęciu postępowania z urzędu lub na wniosek

• postanowienie o ukaraniu świadka lub biegłego grzywną

• postanowienie o odroczeniu rozprawy

2. postanowienia procesowe mające wpływa na dalszy bieg postępowania, np.:

• postanowienie o zawieszeniu postępowania

• postanowienie o podjęciu postępowania (wcześniej zawieszonego)

• postanowienie o przywróceniu uchybionego terminu

3. postanowienia dotyczące istoty sprawy, a więc wywołujące skutki materialnoprawne (możliwe są tylko dwa):

• postanowienie organu współdziałającego - art. 106 k.p.a.

• postanowienie o zatwierdzeniu ugody - art. 119 k.p.a.

4. inne postanowienia - wydane poza postępowaniem administracyjnym jurysdykcyjnym (sądowym), np.:

• postanowienie o odmowie wydania zaświadczenia - art. 219 k.p.a.

Ugoda administracyjna (art. 114-122 k.p.a.)

Jest to ugoda zawarta między stronami postępowania administracyjnego przed organem. Nie jest to forma załatwienia sprawy administracyjnej. Aby ugoda weszła do obrotu prawnego musi być zatwierdzona w formie postanowienia organu, przed którym została zawarta.

Przesłanki zawarcia ugody:

• gdy w sprawie istnieje większa ilość podmiotów będących stronami

• gdy interesy stron są sprzeczne

• interesy stron muszą być na tyle sprzeczne, żeby istniała szansa na porozumienie

• przepis prawa musi przewidywać zawarcie umowy w danym wypadku

• ugoda nie może doprowadzić do obejścia przepisów nakładających obowiązek współdziałania

• ugoda jest możliwa jeżeli możliwe jest merytoryczne rozpatrzenie sprawy

• ugody nie można zawrzeć w trybach nadzwyczajnych

Zgodnie z art. 117 * 1 k.p.a. ugodę sporządza się w formie pisemnej. Powinna ona zawierać:

• oznaczenie organu, przed który została zawarta

• datę sporządzenia

• oznaczenie stron

• przedmiot i treść ugody

• wzmiankę o jej odczytaniu i przyjęciu

• podpisy stron

• podpis pracownika organu adm. publ. upoważnionego do sporządzenia ugody

Ugoda zatwierdzona w formie postanowienia staje się wykonalna, gdy postanowienie o jej wykonaniu staje się ostateczne.

Ugoda w postępowaniu odwoławczym

W przypadku, gdy ugoda zawarta została w toku postępowania odwoławczego, z dniem, w którym stało się ostateczne postanowienie zatwierdzające ugodę, traci moc decyzja organu pierwszej instancji, o czym zamieszcza się wzmiankę w tym postanowieniu.

POSTĘPOWANIE W II INSTANCJI

Elementy składowe systemu weryfikacji decyzji i postanowień w postępowaniu administracyjnym:

1. środki zaskarżania

2. środki nadzoru

3. odwołalność decyzji

1. środki zaskarżania - są to instytucje procesowe, za pomocą których uprawnione podmioty mogą żądać weryfikacji rozstrzygnięć administracyjnych w celu ich kasacji (uchylenia) lub reformacji (zmiany).

Środki zaskarżania oparte są na zasadzie skargowości (działania na wniosek).

4 kryteria klasyfikacji środków zaskarżania:

• kryterium przesunięcia kompetencji do weryfikacji zaskarżonego rozstrzygnięcia na wyższą instancję

• środki zaskarżania bezwzględnie dewolutywne - zawsze przesuwają sprawę do wyższej instancji

• środki zaskarżania względnie dewolutywne - przesuwają sprawę do wyższej instancji tylko wtedy, gdy środek zaskarżenia nie został uwzględniony przez I instancję

• środki zaskarżania niedewolutywne - nigdy nie przesuwają sprawy do wyższej instancji (bo nie ma wyższej), sprawę rozpatruje ponownie ten sam organ, który wydał rozstrzygnięcie

• kryterium mocy prawnej wniesionego środka zaskarżenia (czy wniesienie środka zaskarżania powoduje wstrzymanie wykonania zaskarżonego rozstrzygnięcia)

• środki zaskarżania bezwzględnie suspensywne - z mocy prawa wstrzymują wykonanie zaskarżonego rozstrzygnięcia

• środki zaskarżania względnie suspensywne - wstrzymanie wykonania zaskarżenia aktu pozostawiają uznaniu organu adm. publ.

• kryterium rodzaju zaskarżonego rozstrzygnięcia

• środki zaskarżania zwyczajne - służą od rozstrzygnięć nieostatecznych

• środki zaskarżania nadzwyczajne - służą od rozstrzygnięć ostatecznych

• kryterium możliwości wnoszenia danego środka zaskarżania samodzielnie

• środki zaskarżania samoistne - samodzielne

• środki zaskarżenia niesamoistne - niesamodzielne

1. środki nadzoru - instytucje procesowe, za pomocą których organy powołane do sprawowania nadzoru (zawsze organy wyższej instancji) uruchamiają z urzędu postępowanie weryfikacyjne celem eliminacji aktu administracyjnego przez jego kasację lub reformację.

2. odwołalność decyzji - prawna możliwość kasacji lub reformacji aktu administracyjnego z urzędu przez organ, który wydał ten akt. Odwołalność oparta jest na zasadzie oficjalności.

Postępowanie odwoławcze (art. 127-140 k.p.a.)

Prawo do odwołania - nie można go wyłączyć, bo jest zagwarantowane Konstytucyjnie. Można wyłączyć tzw. klasyczne prawo do odwołania.

Klasyczne prawo do odwołania - prawo do wykorzystania dwóch instancji administracyjnych lub dwa razy tej samej instancji.

Wyłączenie prawa do odwołania (klasycznego) - są przypadki, kiedy zamiast klasycznego prawa do odwołania stosuje się inne prawa odwołania:

• decyzje organów emerytalnych i rentowych (ZUS, KRUS) - nie służy tu odwołanie do wyższej instancji, ponieważ jej nie ma, ale służy odwołanie do sądu pracy i ubezpieczeń społecznych (sąd powszechny)

• decyzje wydawane w sprawach antymonopolowych przez Prezesa Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumentów. Od tej decyzji nie służy odwołanie klasyczne, ale służy powództwo do sądu antymonopolowego

• zgodnie z art. 160 * 5 k.p.a. strona niezadowolona z odszkodowania przyznanego jej przez organ administracji publicznej, w terminie 30 dni od doręczenia decyzji w tej sprawie, może wnieść powództwo do sądu powszechnego przeciwko SP

Odwołanie może być skierowane przeciwko decyzji (pozytywnej lub negatywnej). Strona może odwołać się zarówno do rozstrzygnięcia zawartego w decyzji, jak i od uzasadnienia.

Prawo do odwołania a nadzwyczajne tryby postępowania administracyjnego

Prawo do odwołania służy do rozstrzygnięć nieostatecznych.

Tryby nadzwyczajne służą do rozstrzygnięć ostatecznych.

Między prawem do odwołania a trybami nadzwyczajnymi w postępowaniu administracyjnym nie zachodzi konkurencja, nie mogą się one zastępować, gdyż występują na różnych etapach postępowania.

Prawo do odwołania a weryfikacja decyzji w postępowaniu przed NSA

Zgodnie z art. 34 * 1 ustawy o NSA, przesłanką dopuszczalności wniesienia skargi do sądu jest uprzednie wykorzystanie środków odwoławczych na drodze administracyjnej. Niewykorzystanie prawa do odwołania jest zatem podstawą do odrzucenia skargi przez sąd na posiedzeniu niejawnym.

Legitymacja do wniesienia odwołania

Prawo do odwołania (legitymacja do wniesienia odwołania) posiada strona w ujęciu subiektywnym (ten, kto uważa, że decyzja organu I instancji narusza jego interes prawny lub obowiązek). Oprócz strony są to podmioty na prawach strony, ale tylko gdy będzie to skutkiem brania przez nie udziału w postępowaniu w I instancji.

Dyspozycja - strona może, ale nie musi składać odwołania, a nawet jeśli złoży, to może je wycofać. Prawo takie ma tylko strona.

Wymogi formalne odwołania (art. 128 k.p.a.) - odwołanie nie wymaga szczególnego uzasadnienia. wystarczy, jeżeli z odwołania wynika, że strona nie jest zadowolona z wydanej decyzji.

STADIA POSTĘPOWANIA ODWOŁAWCZEGO:

1. - przed organem I instancji

1. - przed organem II instancji

1 stadium - przed organem I instancji:

• wniesienie odwołania - może odbyć się pisemnie lub ustnie. Odwołanie wnosi się do właściwego organu odwoławczego za pośrednictwem organu, który wydał decyzję w I instancji. Jest to tzw. pośredni tryb wnoszenia odwołania (art. 138 * 1 k.p.a.), który umożliwia organowi I instancji dokonanie samokontroli (weryfikacji swojej decyzji)

• dokonanie samokontroli przez organ I instancji (art. 132 k.p.a.) - jeżeli organ I instancji uzna, że odwołanie w całości zasługuje na uwzględnienie, to może wydać nową decyzję, w której uchyli lub zmieni zaskarżoną decyzję. Będzie to więc znowu decyzja organu I instancji, od której także przysługuje odwołanie. Jeżeli organ I instancji nie uwzględni odwołania w trybie samokontroli, to w ciągu 7 dni przekazuje odwołanie wraz z aktami sprawy do organu wyższej instancji (art. 133 k.p.a.)

2 stadium - przed organem II instancji:

Postępowanie odwoławcze przed organem II dzielimy na 3 etapy:

1. postępowanie wstępne - art. 134 k.p.a.

2. postępowanie rozpoznawcze (dowodowe) - art. 136 k.p.a.

3. rozstrzygnięcie - art. 138 k.p.a.

ad. a) postępowanie wstępne

Organ II instancji bada dopuszczalność odwołania oraz zachowanie terminu do wniesienia odwołania. Organ może stwierdzić dopuszczalność lub niedopuszczalność odwołania (bada je pod kątem przedmiotowym i podmiotowym):

• niedopuszczalność podmiotowa - gdy odwołanie zostało złożone przez osobę nie posiadającą legitymacji procesowej strony lub przez osobę nie mającą zdolności do czynności prawnych

• niedopuszczalność przedmiotowa - gdy brak jest przedmiotu zaskarżenia - decyzja jest tzw. nieistniejąca (niedoręczona lub nieogłoszona, albo nie spełniająca 4 min. formalnych wymogów decyzji administracyjnej)

Termin do wniesienia odwołania - organ II instancji bada czy został on zachowany, a jeżeli był uchybiony, to czy został wniesiony wniosek o jego przywrócenie. Organ orzeka w tej sprawie w formie postanowienia, bez możliwości zażalenia

ad. b) postępowanie rozpoznawcze

Jest wyrazem zasady dwuinsancyjności. Postępowanie rozpoznawcze ma jednak charakter uzupełniający. Organ może je przeprowadzić na wniosek strony lub z urzędu. Organ II instancji może także zlecić przeprowadzenie tego postępowania organowi, który wydał decyzję.

ad. c) rozstrzygnięcie

Stosownie do wyników postępowania rozpoznawczego, organ II instancji stosuje jedno z 5 możliwych rozstrzygnięć (art. 138 k.p.a.):

• utrzymuje w mocy zaskarżoną decyzję

• uchyla zaskarżoną decyzję w całości lub w części i w tym (uchylonym) zakresie orzeka co do istoty sprawy

• uchylając decyzję umarza postępowanie w I instancji

• umarza postępowanie odwoławcze

• uchyla zaskarżoną decyzję w całości i przekazuje sprawę do ponownego rozpatrzenia przez organ I instancji (kasacja)

Charakter prawny w/w rozstrzygnięć jest ostateczny.

SPOSOBY ZAKOŃCZENIA POSTĘPOWANIA ODWOŁAWCZEGO:

• wydanie decyzji opartej o art. 138 k.p.a. (jednej z 5 powyższych)

• wydanie postanowienia o niedopuszczalności odwołania lub postanowienia o uchybieniu terminu

samokontrola organu I instancji i w tym trybie wydane decyzji uchylającej lub mieniającej poprzednią decyzję

• decyzja organu II instancji

• decyzja merytoryczna

• utrzymująca w mocy decyzji organu I instancji

• zmieniająca w całości lub w części decyzję organu I instancji

• decyzja kasacyjna

• typowa - organ odwoławczy uchyla decyzję organu I instancji i umarza postępowanie w I instancji

• kasacyjno-reformacyjna - organ odwoławczy uchyla decyzję organu I instancji i przekazuje sprawę organowi I instancji do ponownego rozpatrzenia. Organ II instancji wyda taką decyzję gdy istnieje potrzeba przeprowadzenia postępowania dowodowego w całości lub w części, w sytuacji gdy postępowanie dowodowe w ogóle nie zostało przeprowadzone albo gdy przeprowadzono je w części.

Potrzeba przeprowadzenia postępowania dowodowego może wynikać z naruszenia prawa procesowego (gdy np. sprawę załatwił pracownik podlegający obligatoryjnemu wyłączeniu).

• sposoby zakończenia postępowania odwoławczego

• zmiana lub uchylenie decyzji administracyjnej przez organ I instancji w ramach samokontroli - następuje w formie decyzji, jest to decyzja nieostateczna (służą tu zwykłe środki zaskarżania). Jest to jedyna forma zakończenia postępowania odwoławczego przez organ I instancji

• postanowienie o niedopuszczalności odwołania - jest ostateczne, służy na nie skarga do NSA

• postanowienie o uchybieniu terminowi do wniesienia odwołania - odwołanie można wnieść w ciągu 14 dni od doręczenia lub ogłoszenia decyzji. Możliwe jest przywrócenie tego terminu do wniesienia odwołania jeżeli strona uprawdopodobni brak swojej winy w uchybieniu terminowi. Jeżeli przywrócenie terminu nie jest możliwe to postanowienie takie jest ostateczne, przysługuje na nie skarga do NSA

• ugoda - postanowienie zatwierdzające ugodę organ wydaje w ciągu 7 dni od jej zawarcia (zażalenie w ciągu 7 dni od wydania postanowienia)

• umorzenie postępowania w II instancji - ma miejsce gdy:

• wszczęto postępowanie pomimo uchybienia terminowi

• strona zmarła i nie ma spadkobierców

• strona zmarła a sprawa jest ściśle indywidualna (nie mogą w niej uczestniczyć spadkobiercy, pomimo że są)

W przypadku gdy decyzję wydał organ j.s.t. i zachodzą podstawy do zmiany takiej decyzji, ale została ona wydana w ramach uznania administracyjnego, organ odwoławczy nie może takiej decyzji zmienić, może jedynie przekazać sprawę do ponownego rozpoznania.

DECYZJE ORGANU ODWOŁAWCZEGO

1. merytoryczne (rozstrzygające co do istoty sprawy)

• utrzymujące w mocy decyzję wydaną w organie I instancji

• zmieniające decyzję organu I instancji

2. kasacyjne - typowa

• uchylenie decyzji organu I instancji i umorzenie postępowania w I instancji - decyzja ta kończy postępowanie odwoławcze równocześnie z umorzeniem postępowania w I instancji

• kasacyjno-merytoryczna (kasacyjno-reformacyjna)

• uchylenie decyzji organu I instancji i przekazanie sprawy organowi I instancji do ponownego rozpoznania

• gdy niezbędne jest ustalenie okoliczności istotnych w sprawie

• gdy postępowanie dowodowe nie zostało przeprowadzone w całości lub w znacznej części, a zachodzi potrzeba przeprowadzenia postępowania dowodowego w całości lub w części,

• gdy postępowanie dowodowe nie zostało przeprowadzone lub zostało przeprowadzone tylko w ograniczonym zakresie (wskazującym znaczne braki)

• gdy postępowanie dowodowe zostało przeprowadzone, lecz zaistniały okoliczności uzasadniające ponowne rozpatrzenie sprawy (np. uchybienie przepisom prawa procesowego - wyłączenie pracownika, odebranie zeznań od świadka objętego tajemnicą zawodową (księdza, lekarza))

• gdy związane jest z decyzjami organów j.s.t.

• w przypadku gdy decyzję wydał organ j.s.t. i zachodzą podstawy do miany takiej decyzji, ale została ona wydana w ramach uznania administracyjnego, organ odwoławczy nie może takiej decyzji zmienić, może jedynie przekazać sprawę do ponownego rozpoznania

Rozporządzalność odwołaniem, zażaleniem i skargą

Wszczęcie postępowania odwoławczego odbywa się na wniosek strony. Jego wniesienie jest zależne tylko od woli strony. Strona może także dokonać cofnięcie odwołania. Jest to także zależne tylko od niej.

Odwołanie nie może być wniesione jeżeli spowodowałoby:

• utrzymanie w mocy decyzji niezgodnej z prawem

• utrzymanie w mocy decyzji niezgodnej z interesem społecznym

Przepisy te dotyczą odwołań, zażaleń i skarg.

Skutki wniesienia odwołania:

• obowiązki dla organu:

• respektowanie terminów załatwienia sprawy (1 m-c)

• wydanie rozstrzygnięcia (w ramach samokontroli organu I instancji lub postanowienia organu II instancji)

• samokontrola organu I instancji

• zawiadomienie stron

• uprawnienia dla strony

• ponowne uruchomienie postępowania w sprawie

• wstrzymanie wykonania zaskarżonej decyzji

Zasada reformationis in peius - zakaz pogarszania sytuacji skarżącego w postępowaniu odwoławczym. Zakaz ten formalnie formułuje art. 139 k.p.a. stwierdzając, że organ nie może wydać decyzji na niekorzyść strony odwołującej się, chyba że zaskarżona decyzja rażąco narusza przepisy prawa lub interes społeczny.

Pomimo sformułowania tego zakazu w kodeksie faktycznie nie jest on obowiązujący, gdyż organ w każdym przypadku może rozstrzygnąć na niekorzyść strony tłumacząc to rażącym naruszeniem interesu społecznego.

Charakter prawny odwołania

Odwołanie jest instytucją o charakterze jednolitym, ponieważ jest tylko i wyłącznie dowodem zaskarżania. Odwołanie przysługuje od decyzji nieostatecznych, zatem jest to zwykły środek zaskarżania. Jest to środek zaskarżania bezwzględnie suspensywny, ponieważ wniesienie odwołania zawsze powoduje wstrzymanie wykonania decyzji. Jest to jednocześnie środek zaskarżania względnie dewolutywny, bo jest wnoszony za pośrednictwem organu I instancji i jego przejście do II instancji jest zależne od tego, czy organ I instancji uwzględni to odwołanie. Jest to także środek zaskarżania samoistny, gdyż można go wnosić niezależnie od innych środków.

Zażalenie i postępowanie zażaleniowe

Zażalenie przysługuje od postanowień, w terminie 7 dni. Są tu stosowane przepisy dotyczące odwołań (art. 144 k.p.a.) z wyjątkiem:

• gdy kodeks stanowi inaczej (nie wszystkie postanowienia są zaskarżalne) - art. 141 k.p.a.

• postanowienie, na które nie służy zażalenie, strona może zaskarżyć tylko w odwołaniu od decyzji - art. 142 k.p.a.

• wniesienie zażalenia nie wstrzymuje wykonania postanowienia (jest to więc środek względnie suspensywny), organ może wstrzymać jego wykonanie, jeżeli uzna to za uzasadnione

Remonstracja (wniosek o ponowne rozpatrzenie sprawy) - art. 127 * 3 k.p.a.

Od decyzji wydanej w I instancji przez Samorządowe Kolegium Odwoławcze lub Ministra można wnieść wniosek o ponowne rozpatrzenie sprawy. Nie występuje tu samokontrola, nie można przekazać decyzji do ponownego rozpatrzenia w I instancji, nie można także przekazać go do II instancji (nie istnieje II inst.)

Wadliwość decyzji

• decyzja prawidłowa - wydana zgodnie z przepisami prawa materialnego i procesowego

• decyzja wadliwa - decyzja wydana niezgodne z przepisami prawa materialnego i procesowego.

Wadliwość decyzji może mieć różną postać:

• kwalifikowana (rażąca) - w trybach nadzwyczajnych

• niekwalifikowana (nierażąca) - np. błędy rachunkowe, pisarskie

Wadliwość może dotyczyć prawa materialnego lub procesowego, dlatego mówimy o wadliwości materialnej i procesowej:

• wadliwość materialnoprawna - pociąga za sobą sankcję nieważności (art. 156 i nast. k.p.a.), która sprowadza się do tego, że po jej zastosowaniu taka nieważna decyzja jest kasowana, a w związku z tym nie może wywoływać już skutków prawnych na przyszłość, a skutki prawne, które wywołała do chwili jej unieważnienia uważa się za nieistniejące. Stronie, która poniosła szkodę w związku z unieważnieniem decyzji, służy roszczenie odszkodowawcze. Decyzja nieważna jest decyzją nieistniejącą.

• wadliwość procesowa (kwalifikowana) - pociąga za sobą sankcję wzruszalności. Stosuje się ją w przypadkach wznowienia postępowania określonych w art. 145 * 1 k.p.a. i art. 145a k.p.a. Sankcja wzruszalności polega na tym, że wyeliminowana (wzruszona) decyzja nie wywołuje skutków prawnych na przyszłość, ale pozostają w mocy te skutki, które decyzja wywołał do chwili jej wzruszenia. Stronie, która poniosła szkodę na skutek wzruszenia decyzji służy roszczenie odszkodowawcze.

Zamknięty katalog wadliwości zawiera się w przepisach art. 145, 145a oraz 156 k.p.a.

Zgodnie z art. 16 * 1 k.p.a. decyzje, od których nie służy odwołanie w administracyjnym toku instancji, są ostateczne. Uchylenie lub zmiana takich decyzji, stwierdzenie ich nieważności oraz wznowienie postępowania może nastąpić tylko w przypadkach przewidzianych w kodeksie lub w ustawach szczególnych.

Teorie wadliwości decyzji administracyjnej

Doktryna nauki prawa wypracowała zasadę ogólną trwałości decyzji administracyjnych (decyzji ostatecznych). Z zasady tej wywodzi się z kolei zasada domniemania prawidłowości decyzji administracyjnych. Wynika z niej, że każda decyzja administracyjna jest uznawana za prawidłową do momentu jej uchylenia lub zmiany. Decyzja ta wywołuje skutki prawne i przyjmuje się, że te skutki są konsekwencją prawidłowości wydania tej decyzji.

Wadliwość decyzji

Decyzje wadliwe:

• decyzja nieważna

• stwierdzenie nieważności eliminuje skutki prawne powstałe przed jej uchyleniem i powoduje, że nieważna decyzja nie wywołuje już skutków prawnych w przyszłości (po uchyleniu taka decyzja nie istnieje)

• wznowienie postępowania nie usuwa skutków powstałych przed wznowieniem, ale po nim decyzja nie wywołuje już skutków w przyszłości

• decyzja nieistniejąca

• nie wchodzi do obrotu prawnego

• nie wywołuje żadnych skutków prawnych

Z decyzją nieistniejącą mamy do czynienia w następujących przypadkach:

• brak postępowania administracyjnego z powodu

• braku właściwego organu administracji publicznej

• braku strony (tzw. podmiot nieistniejący - strona nie istnieje i nigdy jej nie było)

• brak minimum obligatoryjnego elementów decyzji:

• oznaczenia organu adm. publ.

• oznaczenia strony (adresata decyzji)

• rozstrzygnięcia sprawy

• podpisu pracownika organu administracji publicznej działającego w imieniu organu

• brak ogłoszenia lub doręczenia decyzji

TRYBY NADZWYCZAJNE POSTĘPOWANIA ADMINISTRACYJNEGO

Tryby nadzwyczajne:

1. wznowienie postępowania - art. 145 i 145a k.p.a.

2. stwierdzenie nieważności decyzji - art. 156 i nast. k.p.a.

3. zmiana lub uchylenie decyzji prawidłowej nie tworzącej dla strony praw - art. 154 k.p.a.

4. zmiana lub uchylenie decyzji prawidłowej tworzącej dla strony prawa - art. 155 k.p.a.

5. zmian lub uchylenie decyzji w trybie nagłej konieczności w administracji (w stanie wyższej konieczności w administracji)

a) i b) - instytucje związane z weryfikacją rozstrzygnięć wadliwych procesowych i materialnych

c), d) i e) - instytucje nie związane z wadami, weryfikujące inne czynniki.

Zbieg trybów nadzwyczajnych - zachodzi jedynie między wznowieniem postępowania i stwierdzeniem nieważności decyzji. Stosuje się tu 2 kryteria:

• kryterium daty wszczęcia postępowania (kryterium formalne) - przeważnie jest ono odrzucane

• kryterium skutku prawnego weryfikacji decyzji (postanowień) w trybie nadzwyczajnym - kryterium materialne

Skutki prawne wznowienia postępowania i stwierdzenia nieważności

• wznowienie postępowania

• uchylenie decyzji wadliwej z możliwością ponownego przeprowadzenia postępowania

• stwierdzenie nieważności decyzji (postanowienia)

• wyprowadzenie decyzji z obrotu prawnego w związku z:

• obiektywnym brakiem możliwości wydania prawidłowej decyzji w danym postępowaniu

• brakiem możliwości wydania decyzji w ogóle z powodu:

• braku przepisu prawa pozwalającego na wydanie decyzji

• powagi rzeczy osądzonej (res iudicata) - sprawa jest już rozstrzygnięta

• skierowania decyzji do podmiotu nie będącego stroną

Wznowienie postępowania administracyjnego

Wznowienie postępowania - instytucja procesowa stwarzająca prawną możliwość ponownego rozpoznania i rozstrzygnięcia sprawy administracyjnej zakończonej decyzją ostateczną (lub postanowieniem) jeżeli postępowanie, w którym ona zapadła było dotknięte kwalifikowaną wadliwością procesową wyliczoną w k.p.a.

Charakter prawny wznowienia postępowania jest mieszany, gdyż zawiera elementy charakterystyczne dla środków zaskarżenia, dla środków nadzoru i dla odwołalności.

Art. 144 i 146 k.p.a. wprowadzają zasadnicze podstawy wznowienia postępowania:

• podstawy pozytywne - muszą zaistnieć, aby można było wykorzystać instytucję wznowienia postępowania:

• musi istnieć sprawa administracyjna (rozstrzygająca o prawach i obowiązkach stron)

• sprawa musi być zakończona decyzją ostateczną

• musi zaistnieć jedna spośród wyliczonych w art. 145 *1 k.p.a. przesłanek wznowienia postępowania

1. sfałszowanie dowodów

• decyzja została wydana w wyniku przestępstwa

• decyzja została wydana przez pracownika lub organ podlegający zawieszeniu

2. strona bez własnej winy nie brała udziału w postępowaniu

• wyjdą na jaw istotne dla sprawy nowe okoliczności faktyczne lub nowe dowody istniejące w dniu wydania decyzji, ale nie znane organowi, który wydał decyzję

• brak współdziałania organów

• kwestia wstępna została rozstrzygnięta przez właściwy organ lub sąd odmiennie od oceny przyjętej przy wydaniu decyzji

• decyzja została wydana w oparciu o inną decyzję lub orzeczenie sądu, które zostało następnie uchylone lub zmienione

• TK orzekł o niezgodności aktu normatywnego z Konstytucją, umową międzynarodową lub ustawą, na podstawie której została wydana decyzja

• podstawy negatywne - nie mogą zaistnieć, aby można było wznowić postępowanie i uchylić decyzję. Jeżeli zaistnieją, to skutkiem tego jest niemożność uchylenia decyzji:

• powyższe przesłanki a) jeżeli od dnia ogłoszenia lub doręczenia decyzji minęło 10 lat

• powyższe przesłanki b) jeżeli od dnia ogłoszenia lub doręczenia decyzji minęło 5 lat

Procedura wznowienia postępowania

Jest to instytucja o charakterze mieszanym. Wznowienie postępowania z urzędu jak i na żądanie stron (zasada oficjalności i skargowości). Wznowienie postępowania na żądanie strony następuje w wymienionych powyżej przypadkach b).

Postępowanie wznowieniowe wszczyna się w formie postanowienia. Przy wznowieniu postępowania złożenie wniosku o wznowienie postępowania nie jest tożsame ze wszczęciem postępowania w rozumieniu art. 63 * 3 k.p.a. Rozróżnienie to jest potrzebne, gdyż po wpłynięciu wniosku o wznowienie postępowania organ bada poprawność wniosku od strony formalnej. Jeżeli z przyczyn formalnych wniosek nie jest prawidłowy, to wydaje się decyzję o odmowie wznowienia postępowania.

Legitymację wznowieniową ma strona (niezależnie od tego, czy brała udział w postępowaniu zwykłym), prokurator, RPO i organizacja społeczna.

Postępowanie wznowieniowe może być wszczęte:

• z urzędu przez organ z własnej inicjatywy

• na skutek inicjatywy podmiotów na prawach strony

• na skutek skargi powszechnej.

W postępowaniu wznowieniowym bada się rzeczywiste zaistnienie podstawy wznowienia i w zależności od istnienia tej podstawy bada się skutki wznowienia.

Organ rozstrzygający wniosek o wznowienie postępowania:

• wydaje decyzję o braku podstaw do uchylenia (art. 151 k.p.a.)

• uchyla decyzję i wydaje nową decyzję rozstrzygającą o istocie sprawy (art. 145 i 145a k.p.a.)

• wydaje decyzję stwierdzającą wydanie zaskarżonej decyzji z naruszeniem prawa (art. 153 k.p.a.)

Art. 152 k.p.a. określa możliwość wstrzymania wykonania zaskarżonego rozstrzygnięcia, jeżeli okoliczności sprawy wskazują na prawdopodobieństwo uchylenia decyzji w wyniku wznowienia postępowania.

PROCEDURA POSTĘPOWANIA WZNOWIENIOWEGO:

Wznowienie postępowania na wniosek (art. 148 k.p.a.)

Podanie o wznowienie postępowania wnosi się do organu, który wydal decyzję w I instancji w terminie 1 m-ca od dnia, w którym strona dowiedziała się o okoliczności stanowiącej podstawę do wznowienia postępowania.

Rozpoczyna się badanie dopuszczalności wznowienia. Złożenie podania nie jest równoznaczne z wszczęciem postępowania, dlatego badana jest dopuszczalność wniosku. Jeżeli wymogi zostały spełnione to wydaje się decyzję o wszczęciu postępowania.

Organem adm. publ. właściwym do wydania decyzji o wznowieniu postępowania jest organ, który wydał decyzję w ostatniej instancji.

Jeżeli w wyniku kontroli (postępowanie wstępne) organ stwierdzi, że wznowienie postępowania jest niedopuszczalne, to decyzję o niedopuszczalności także wyda organ, który wydał decyzję w ostatniej instancji.

Jeżeli przyczyną wznowienia postępowania jest działalność organu wydającego decyzję w ostatniej instancji (np. przestępstwo), to o wznowieniu postępowania rozstrzyga organ wyższej instancji i jednocześnie wyznacza on organ (równoległy organowi ostatniej instancji), który przeprowadzi postępowanie wznowieniowe.

Roszczenie odszkodowawcze (art. 160 k.p.a.) - jest to tryb dochodzenia odszkodowania wyłącznie w drodze sądowej.

Stwierdzenie nieważności decyzji/postanowień (art. 156 k.p.a.)

Stwierdzenie nieważności - instytucja procesowa tworząca prawną możliwość eliminacji z obrotu prawnego decyzji (postanowień) dotkniętych wadami materialnoprawnymi (powodującymi nieprawidłowe ukształtowanie stosunku materialnorprawnego).

Stwierdzenie nieważności decyzji odbywa się na wniosek lub z urzędu. Nieważność decyzji zawsze stwierdza organ wyższego stopnia nad organem, który wydał tę zaskarżoną decyzję. W przypadku Ministra i SKO jest to ten sam organ (nie istnieje organ wyższego stopnia).

Stwierdzenie nieważności jest instytucją procesową o charakterze mieszanym (zasada skargowości i oficjalności - może być wszczynane na wniosek lub z urzędu). Jest to nadzwyczajny środek zaskarżania (działanie na wniosek) oraz środek nadzorczy (działanie z urzędu). Gdy działa minister lub SKO jest to środek bezwzględnie dewolutywny oraz względnie suspensywny. Wniesienie środka zaskarżania nie wstrzymuje wykonania zaskarżonego rozstrzygnięcia ale jeżeli organ uzna to za niezbędne, to może wstrzymać wykonanie rozstrzygnięcia.

Po zakończeniu procedury wydawana jest decyzja/postanowienie:

• stwierdzająca nieważność

• odmawia się stwierdzenia nieważności (decyzja o odmowie wszczęcia postępowania o unieważnienie decyzji)

Termin do stwierdzenia nieważności to 5 lub 10 lat od momentu wydania decyzji.

Przesłanki stwierdzenia nieważności decyzji:

1. decyzja została wydana z naruszeniem przepisów o właściwości (miejscowej, rzeczowej lub instancyjnej)

2. decyzja została wydana bez podstawy prawnej lub z rażącym naruszeniem prawa (brak podstawy prawnej - brak jest w systemie prawa przepisu pozwalającego na wydanie decyzji w danej sprawie; rażące naruszenie przepisu - naruszenie przepisu, który nie budzi jakichkolwiek wątpliwości natury interpretacyjnej)

3. decyzja dotyczy sprawy już rozstrzygniętej decyzją ostateczną (wiąże się to z zasadami: res iudicata - powaga rzeczy osądzonej oraz ne bis in idem - nie rostrzyga się dwa razy w tej samej sprawie)

4. decyzja została skierowana do osoby nie będącej stroną w sprawie (fałszywe uznanie kogoś za świadka)

5. decyzja był niewykonalna w dniu jej wydania i jej niewykonalność ma charakter trwały (niewykonalność decyzji - brak technicznych i fizycznych możliwości wykonania treści obowiązku lub uprawnienia wynikającego z decyzji)

6. w razie wykonania decyzja wywołałaby czyn zagrożony karą (zbrodnię, występek lub wykroczenie)

7. decyzja zawiera wadę powodującą jej nieważność mocy prawa lub szczególnego przepisu prawa (ustawy formułujące przesłanki nieważności)

Przesłanki negatywne:

• przekroczenie terminu 10 lat w przypadkach 1), 3), 4), 7)

• gdy decyzja wywołała nieodwracalne skutki prawne (art. 156 § 2 k.p.a.)

Możliwe jest stwierdzenie nieważności decyzji lub postanowienia nieostatecznego, ale tylko przez organ działający z urzędu. Jeżeli strona zwróci się z wnioskiem o stwierdzenie nieważności decyzji nieostatecznej, to będzie to odwołanie.

Wznowienie postępowania a stwierdzenie nieważności decyzji

Wznowienie postępowania	Stwierdzenie nieważności
Przysługuje tylko od rozstrzygnięć ostatecznych	Przysługuje od rozstrzygnięć ostatecznych oraz od nieostatecznych jeżeli organ działa z urzędu
Dotyczy wad procesowych	Dotyczy wad materialnoprawnych
Skutkiem jest sankcja wzruszalności	Skutkiem jest sankcja nieważności (ex tunc i ex nunc)
Wady tkwią w procedurze postępowania	Wady tkwią w treści decyzji (postanowienia)
Kasacja i reformacja (merytryczne rozpatrzenie sprawy)	Kasacja
Zaistnienie przesłanki negatywnej wyklucza uchylenie decyzji, ale nie wyklucza wznowienia	Zaistnienie przesłanki negatywnej powoduje niedopuszczalność stwierdzenia nieważności
Odwołalność (działanie organu, który wydal decyzję)	Nadzór (działanie organu wyższego stopnia nad organem wydającym decyzję)
Tryb odszkodowawczy sądowy	Tryb odszkodowawczy administracyjnoprawny

Zmiana lub uchylenie decyzji prawidłowej nie tworzącej praw dla strony (art. 154 k.p.a.)

Decyzja prawidłowa nie tworząca praw dla strony to:

• decyzja odmowna (negatywna)

• decyzja ograniczająca istnienie uprawnienia

• decyzja cofająca istniejące uprawnienia

Zgodnie z art. 154 § 1 k.p.a. decyzja ostateczna, na mocy które żadna ze stron nie nabyła prawa, może być zmieniona przez organ administracji publicznej, który ją wydał lub przez organ wyższego stopnia, jeżeli przemawia za tym interes społeczny lub słuszny interes strony.

Od decyzji takiej służy odwołanie.

Zmiana lub uchylenie decyzji prawidłowej, na mocy której strona nabyła prawa (art. 155 k.p.a.)

Decyzja ostateczna, na mocy której strona nabyła prawo, może być w każdym czasie za zgodą strony uchylona lub zmieniona przez organ administracji publicznej, który ją wydał lub przez organ wyższego stopnia, jeżeli przepisy szczególne nie sprzeciwiają się uchyleniu lub zmianie takiej decyzji i przemawia za tym interes społeczny i słuszny interes strony.

Wywłaszczenie decyzji w trybie nagłej konieczności w administracji (art. 161 k.p.a.)

Minister może uchylić lub zmienić w niezbędnym zakresie każdą decyzję ostateczną, jeżeli w winny sposób nie można usunąć stanu zagrożenia życia lub zdrowia ludzkiego albo zapobiec poważnym szkodom dla gospodarki narodowej lub ważnych interesów państwa.

Wywłaszczenie praw nabytych w decyzji administracyjnej (art. 154, 155, 161, 163 k.p.a.)

	art. 161	art. 155	art. 154
organ	minister wojewoda - w przypadku decyzji wydanych przez organy j.s.t. działające na terenie województwa w ramach wykonywania zadań z zakresu administracji rządowej	organ, który wydał decyzję organ wyższego stopnia	organ, który wydał decyzję organ wyższego stopnia
zakres praw działania organu	uchylenie lub zmiana decyzji w niezbędnym zakresie	uchylenie zmiana	uchylenie zmiana
przesłanki działania	usunięcie stanu zagrożenia dla życia, zdrowia ludzkiego oraz gospodarki narodowej lub innego ważnego interesu państwa	ochrona interesu społecznego i słusznego interesu strony	ochrona interesu społecznego i słusznego interesu strony
		strona, która nabyła prawo musi się zgodzić na zmianę lub uchylenie w tym trybie	przepis ten nie ma znaczenia dla wywłaszczenia gdyż na mocy tej decyzji strona nie uzyskuje praw

Szczególne przepisy prawa mogą przewidywać możliwość wywłaszczenia praw nabytych decyzją administracyjną (art. 163 k.p.a.)

Roszczenia odszkodowawcze (art. 160 k.p.a.)

Jeżeli strona w związku z uchyleniem lub zmianą decyzji odniosła rzeczywistą szkodę, przysługuje jej odszkodowanie od organu, który wydał decyzję z naruszeniem przepisów art. 156 k.p.a.. Zgodnie z tym artykułem organ administracji stwierdza nieważność decyzji, która:

• wydana została z naruszeniem przepisów o właściwości

• wydana została bez podstawy prawnej lub z rażącym naruszeniem prawa

• dotyczy sprawy już poprzednio rozstrzygniętej decyzją ostateczną

• została skierowana do osoby nie będącej stroną w sprawie

• była niewykonalna w dniu jej wydania i jej niewykonalność ma charakter trwały

• zawiera wadę powodującą jej nieważność z mocy prawa

• odszkodowanie przysługuje stronie od organu który wydał decyzję obarczoną wadami chyba, że za powstanie tych wad winę ponosi inna strona postępowania dotyczącego tej decyzji, wtedy odszkodowanie służy od tej strony.

• o odszkodowaniu tym rozstrzyga ten sam organ. W terminie 30 dni od ogłoszenia lub doręczenia decyzji strona niezadowolona z rozstrzygnięcia o odszkodowaniu może wytoczyć powództwo cywilne w tym przedmiocie.

• prawo do odszkodowania przedawnia się po upływie 3 lat od uostatecznienia się decyzji uchylającej lub zmieniającej decyzję, na mocy której strona nabyła prawa.

• do odszkodowań stosuje się przepisy k.c. - art. 415 i następne (z wyłączeniem art. 418 k.c. - za szkodę powstał z winy funkcjonariusza publicznego odpowiedzialność ponosi Skarb Państwa)

Wyróżnia się 2 tryby odszkodowania:

• tryb sądowy - gdy jedna ze stron postępowania dochodzi odszkodowania od innej ze stron, która winna jest powstania okoliczności powodujących wadę decyzji. Powództwo strona wnosi do sądu powszechnego na zasadach określonych przepisami k.p.c.

• tryb mieszany (administracyjno-sądowy) - gdy odszkodowanie przysługuje od organu administracyjnego. O odszkodowaniu orzeka organ, który stwierdził nieważność decyzji albo wydanie jej z naruszeniem przepisów prawa.

Procesowe skutki kontroli przez organ administracji publicznej wykonania decyzji przez strony (art. 162 k.p.a.)

Organ administracji publicznej, który wydał decyzję w I instancji, stwierdza:

• jej wygaśnięcie gdy (art. 162 § 1 k.p.a.)

a) stała się bezprzedmiotowa, a stwierdzenie wygaśnięcia nakazuje przepis prawa albo gdy leży to w interesie społecznym lub w interesie strony

b) została wydana z zastrzeżeniem dopełnienia przez stronę określonego warunku, a strona nie dopełniła tego warunku

• jej uchylenie gdy została ona wydana z zastrzeżeniem dopełnienia określonych czynności, a strona nie dopełniła tych czynności w wyznaczonym terminie (art. 162 § 2 k.p.a.).

Organ stwierdza wygaśnięcie decyzji lub uchyla decyzję na podstawie powyższych przepisów w drodze decyzji.

Postępowanie uproszczone

Uproszczony charakter postępowania polega na pominięciu elementów formalnych. Nie wydaje się tu decyzji ani postanowień, nie istnieją środki zaskarżania. Postępowanie uproszczone nie ma na celu rozstrzygania o prawach i obowiązkach strony, ale rozstrzygnięcie zagadnienia niejurysdykcyjnego. Postępowanie to ma charakter pomocniczy, bardziej funkcjonalny niż merytoryczny.

Tryb uproszczony postępowania dotyczy:

• postępowania w sprawie wydawania zaświadczeń

• postępowania skargowo-wnioskowego (postępowanie w sprawie załatwiania skarg i wniosków)

Tryby uproszczone znajdują zastosowanie w postępowaniu:

• egzekucyjnym

• podatkowym

• zabezpieczającym

• Postępowanie w sprawie wydawania zaświadczeń (art. 217-220 k.p.a.)

Zaświadczenie - urzędowe poświadczenie (potwierdzenie) określonych faktów lub stanu prawnego. Jest to czynność materialno-techniczna. Zaświadczenie może być wydawane tylko na podstawie czegoś, co istnieje (wyjątek - zaświadczenie o niezaleganiu z podatkiem). Nie wydaje się zaświadczeń negatywnych (nie zaświadcza się, że dany stan rzeczy nie istnieje) - w sytuacji gdy stan rzeczy wymagający poświadczenia nie istnieje, organ odmawia wydania zaświadczenia.

Przesłanki wydania zaświadczenia (art. 121 k.p.a.)

• wydaje się na żądanie osoby zainteresowanej (nie jest ona stroną, bo nie ma postępowania więc nie ma także stron)

• gdy przepis prawa wymaga poświadczenia faktów lub stanu prawnego

• osoba ubiegająca się o wydanie zaświadczenia musi wykazać istnienie interesu prawnego w wydaniu zaświadczenia

• wydanie zaświadczenia pozostaje w kompetencji organu administracji publicznej

Jeżeli wszystkie powyższe przesłanki zostaną spełnione to organ ma obowiązek wydania zaświadczenia. Brak choć jednej przesłanki powoduje odmowę wydania zaświadczenia przez organ.

Odmowa wydania zaświadczenia występuje w formie procesowej postanowienia, na które służy zażalenie, ale nie służą tu tryby nadzwyczajne. Od postanowień przysługuje skarga do NSA (określa to ustawa o NSA).

Odmowa wydania zaświadczenia następuje z mocy prawa w 3 przypadkach:

• brak interesu prawnego osoby ubiegającej się o wydanie zaświadczenia

• niewłaściwość organu, do którego skierowano żądanie

• gdy nie można spełnić żądania odnośnie treści danego zaświadczenia

Termin do wydania zaświadczenia wynosi 7 dni (bez zbędnej zwłoki), a max.1 miesiąc

• Postępowanie w sprawie załatwiania skarg i wniosków

Skarga - nie jest środkiem prawnym, zawiera jedynie zarzut wadliwej działalności pracownika lub organu. Jest ona środkiem ochrony interesów jednostki, które nie dają podstaw do wszczęcia postępowania ogólnego ani szczególnego, a także nie mogą stanowić podstaw powództwa do sądu powszechnego. Skarga jest środkiem społecznej kontroli działania administracji publicznej

Wniosek - obok samego elementu niezadowolenia należy we wniosku wskazać formę naprawy przyczyny niezadowolenia (jest on wyrazem niezadowolenia, a jednocześnie próbą ulepszenia)

Postępowanie skargowe i wnioskowe toczy się identycznie. Często jest ono zbieżne z postępowaniem sądowym (orzeczniczym). kolizję postępowania skargowo-wnioskowego i postępowania sądowego rozstrzygają przepisy art. 233, 234 i 235 k.p.a.

Krytyka prasowa jest także formą skarg i wniosków.

W każdym przypadku złożenia skargi powszechnej organ musi rozważyć możliwość wszczęcia postępowania na wniosek lub z urzędu. Jeżeli organ stwierdzi taką możliwość, to taką skargę (lub wniosek) potraktuje albo jako wniosek o wszczęcie postępowania, albo jako materiał w sprawie. Skarga może wszcząć postępowanie uproszczone tylko gdy nie ma możliwości wszczęcia postępowania sądowego lub administracyjnego.

Procedura postępowania skargowo-wnioskowego (art. 237 k.p.a.)

Skarga powinna być załatwiona bez zbędnej zwłoki, nie później niż w ciągu 1 miesiąca od dnia jej złożenia. Jeżeli została wniesiona przez posła, senatora lub radnych powinna być załatwiona w ciągu 14 dni. Jeżeli odpowiedź jest negatywna, to służy na nią kolejna skarga itd.

Ta sama procedura dotyczy postępowania wnioskowego. Jeżeli wniosek zostanie rozstrzygnięty negatywnie to służy na takie rozstrzygnięcie skarga.

Organy właściwe do rozpatrywania skarg (art. 229 k.p.a.)

• w zakresie działalności lub zadań rady gminy, rady powiatu i sejmiku województwa - wojewoda

• w zakresie spraw finansowych gminy, powiatu i województwa - Regionalna Izba Obrachunkowa

• w zakresie działalności lub zadań organów wykonawczych j.s.t. w sprawach należących do zadań zleconych z zakresu administracji rządowej - wojewoda

• w zakresie działalności lub zadań zarządu gminy oraz wójta (b + p) i kierowników gminnych jednostek organizacyjnych - rada gminy

• w zakresie działalności lub zadań zarządu powiatu oraz starosty, a także kierowników powiatowych służb, inspekcji, straży i innych jednostek organizacyjnych - rada powiatu

• w zakresie działalności lub zadań zarządu i marszałka województwa - sejmik województwa

• w zakresie działalności lub zadań wojewody w sprawach podlegających rozpatrzeniu według kodeksu - właściwy minister, a w innych sprawach - Premier

• w zakresie działalności lub zadań innego organu administracji rządowej, organu przedsiębiorstwa państwowego lub innej państwowej jednostki organizacyjnej - organ wyższego stopnia lub sprawujący bezpośredni nadzór

• w zakresie działalności lub zadań ministra - Premier

• w zakresie działalności lub zadań organu centralnego i jego kierownika - organ, któremu podlega

Postępowanie skargowo-wnioskowe nie podlega kontroli przez NSA.

Opłaty i koszty postępowania (art. 261-267 k.p.a.) - są to należności związane z rozpoznaniem i rozpatrzeniem sprawy.

• Opłaty w postępowaniu:

• skarbowa (w znaczkach)

• paszportowa (w znaczkach)

• administracyjna (gdy nie pobiera się opłat skarbowej)

• Koszty postępowania - koszt, który organ poniósł w związku z załatwieniem sprawy.

• Art. 261 k.p.a. - jeżeli strona nie wpłaciła należności tytułem opłat i kosztów postępowania, które powinny być uiszczane z góry, organ administracji rozpatrujący sprawę wyznaczy termin do ich wniesienia. Nie może on być krótszy niż 7 dni i nie dłuższy niż 14 dni. Jeżeli należności nie zostaną uiszczone w wyznaczonym terminie, podanie podlega zwrotowi lub czynności organu zostaną wstrzymane.

Organ powinien jednak załatwić sprawę pomimo nie uiszczenia należności gdy:

• względy społeczne lub ważny interes strony wymagają niezwłocznego działania

• dla czynności ustanowiony jest termin zawity zamykający drogę do odchodzenia praw lub interesów po jego upływie

• podanie wniosła osoba mieszkająca za granicą

Na postanowienia w sprawie zwrotu podania służy zażalenie.

• art. 262 k.p.a. - stronę obciążają koszty, które wynikły z jej winy lub zostały poniesione w interesie lub na żądanie strony, a nie wynikają z ustawowego obowiązku organu prowadzącego postępowanie. W uzasadnionych przypadkach organ może zażądać od strony złożenia zaliczki w określonej wysokości na pokrycie kosztów postępowania.

• art. 263 k.p.a. - do kosztów postępowania zalicza się koszty podróży i inne należności świadków i biegłych oraz stron, a także koszty spowodowane oględzinami na miejscu, jak również koszty doręczenia stronom pism urzędowych. Organ może zaliczyć do kosztów postępowania także inne koszty związane z rozstrzygnięciem sprawy.

• art. 264 k.p.a. - Jednocześnie z wydaniem decyzji organ ustala wysokość kosztów postępowania, osoby zobowiązane do ich poniesienia oraz termin i sposób uiszczenia. Na postanowienie takie osobie mającej ponieść koszty służy zażalenie.

• art. 265 k.p.a. - nie uiszczone w terminie koszty i opłaty oraz inne należności podlegają ściągnięciu w trybie egzekucji.

• art. 266 k.p.a. - pracownik organu administracji publicznej winny błędnego wezwania strony zobowiązany jest do zwrotu wynikłych stąd kosztów.

• art. 267 k.p.a. - w razie niemożności poniesienia przez stronę opłat, kosztów i innych należności, organ administracji może ją zwolnić w całości lub w części od ich ponoszenia.

Postępowanie sądowoadministracyjne

Postępowanie sądowoadministracyjne jest jednoinstancyjne. Odbywa się przez NSA.

Od 1.01.2004 postępowanie to będzie dwuinstancyjne:

I instancja - Wojewódzki Sąd Administracyjny

II instancja - Naczelny Sąd Administracyjny

Istotą sądownictwa administracyjnego jest sprawowanie wymiaru sprawiedliwości, rozumianego jako kontrola legalności funkcjonowania administracji publicznej. Orzeczenia polskiego NSA mają charakter zasadniczo kasacyjny (jeżeli stwierdza się naruszenie prawa to rozstrzygnięcie jest uchylane). Kontroli administracji dokonują także sądy powszechne (organy emerytalne i rentowe - ZUS, KRUS) - od tych decyzji nie służy odwołanie, ale powództwo do sądu pracy i ubezpieczeń społecznych, od decyzji o odszkodowaniu - powództwo do sądu cywilnego, od decyzji prezesa urzędu ochrony konkurencji i konsumenta - powództwo do sądu antymonopolowego.

Kontrola NSA i sądów powszechnych różni się rodzajem rozstrzygnięć i sposobem przeprowadzania kontroli. W sądownictwie administracyjnym jest to tylko kontrola legalności (rozstrzygnięcie tylko kasacyjne), a w sądach powszechnych jest to kontrola legalności i poprawności merytorycznej (wyrok nie tylko kasacyjny, ale także merytorycznie rozstrzygający o prawach lub obowiązkach strony).

Przedmiot postępowania sądowoadministracyjnego

Przedmiotem postępowania sądowoadministracyjnego jest roszczenie procesowe ujęte w formie skargi sądowoadministracyjnej, na niezgodność z prawem działania organu administracji publicznej, będącego przedmiotem określonego postępowania lub na bezczynność tego organu.

Działanie będące przedmiotem skargi musi być ujęte w formę aktu administracyjnego indywidualnego lub aktu normatywnego albo w formę czynności materialno-technicznej administracji.

• akty administracyjne indywidualne - decyzje i postanowienia organów adm. publ.

• akty administracyjne normatywne - przepisy prawa, akty powszechnie obowiązujące na obszarze kraju lub jego części

• czynności materialno-techniczne - polegające na uznaniu prawa lub obowiązku wynikającego z przepisów prawa (wypisy, ewidencja, zaświadczenia itd.)

Dopuszczalność skargi do NSA:

• wyczerpanie środków odwoławczych - odwołania i zażalenia. Wniosek o ponowne rozpatrzenie sprawy nie jest środkiem odwoławczym, bo nie ma II instancji (odwoławczej) dla ministra ani dla SKO.

Gdy środki odwoławcze nie przysługują, to strona musi wezwać organ do uzupełnienia stanu niezgodnego z prawem. Ma na to 30 dni od doręczenia lub ogłoszenia decyzji ostatecznej. Następnie organ ma kolejne 30 dni na ustosunkowanie się do tego wezwania.

• niekonkurencyjność trybu sądowego z trybem administracyjnym - gdy strona złoży skargę równocześnie z wnioskiem o stwierdzenie nieważności, to sąd zwraca się do strony o zdecydowanie się na tryb, którym ma być sprawa rozstrzygana. Istnieje tu niepisane pierwszeństwo postępowania administracyjnego. Gdy strona się zdecyduje na jeden tryb ma obowiązek wycofać drugi.

Kiedy przysługuje skarga do NSA?

• gdy forma działania organu administracji publicznej podlega zaskarżeniu - decyzja, postanowienie (w przypadku postanowień tylko te, na które przysługuje zażalenie i te które kończą postępowanie rozstrzygając sprawę co do istoty), postanowienie wydane w postępowaniu egzekucyjnym lub zabezpieczającym, akty prawa miejscowego, akty nadzoru, bezczynność organu.

• gdy organ rozstrzygający nie jest organem administracji publicznej w rozumieniu k.p.a. - organami adm. publ. są organy naczelne, centralne, organy samorządu terytorialnego, organy administracji terenowej oraz inne organy wykonujące władztwo administracyjne

• gdy sprawa podlega wyłączeniu organu - gdy organ administracji rozstrzygnął sprawę nie podlegającą jego właściwości

• gdy wydane rozstrzygnięcie jest niezgodne z prawem lub niezgodne z prawem było działanie organu, który je wydał.

Sąd administracyjny jest powołany do formułowania w swoich orzeczeniach zwrotów stosunkowych czyli wypowiedzi kwalifikujących określone zachowania jako zgodne lub niezgodne z prawem. Do formułowania takich orzeczeń konieczne jest istnienie normy odniesienia i normy dopełnienia.

• norma odniesienia (do jakich sfer kontrola się odnosi) - jest stała, sformułowana w art. 16 ustawy o NSA, zgodnie z którym NSA orzeka w sprawach skarg na:

• decyzje administracyjne ostateczne

• postanowienia wydane w postępowaniu administracyjnym kończące postępowanie, postanowienia na które służy zażalenie albo rozstrzygające sprawę co do istoty

• postanowienia wydane w postępowaniu egzekucyjnym i zabezpieczającym, na które służy zażalenie

• inne niż w/w czynności z zakresu administracji publicznej dotyczące przyznania, stwierdzenia lub uznania uprawnienia lub obowiązku wynikających z przepisów prawa

• uchwały organów j.s.t. oraz akty organów administracji rządowej stanowiących przepisy prawa miejscowego

• uchwały organów j.s.t. i ich związków inne niż w/w, podejmowane w sprawach z zakresu administracji publicznej

• akty nadzoru nad działalnością organów j.s.t. (organy nadzoru - wojewoda, premier, SKO)

• norma dopełnienia - dopełnia normę odniesienia o element konkretnego wskazania, indywidualizuje ją dla konkretnego przypadku

Właściwość NSA

Istnieją 4 kryteria decydujące o właściwości NSA, wg których ocenia się tę właściwość:

1. kryterium formy wykonywania administracji publicznej - jakie formy działania podlegają skarze do NSA, katalog form wykonywania administracji publicznej - art. 16 ust. o NSA

2. kryterium podmiotu, którego działanie lub bezczynność podlega skardze do NSA - jest nim organ administracji publicznej w rozumieniu k.p.a.

3. kryterium kontroli - NSA sprawuje kontrolę tylko pod względem legalności (art. 21 ust. o NSA)

4. kryterium enumeracji negatywnej - wyliczenie tych sfer, które nie podlegają kontroli NSA. Zgodnie z art. 19 ust. o NSA do czynności nie będące we właściwości NSA zalicza się:

• sprawy należące do właściwości innych sądów

• sprawy wynikające z nadrzędności i podległości organizacyjnej w stosunkach pomiędzy organami administracji publicznej oraz wynikających z podległości służbowej pomiędzy przełożonymi i podwładnymi w urzędach tych organów, a także w jednostkach wojskowych

• sprawy dyscyplinarne

• sprawy zwolnienia ze służby funkcjonariuszy UOP, gdy wymaga tego ważny interes służby

• sprawy odmowy mianowania na stanowiska lub powołania do pełnienia funkcji w organach administracji publicznej, chyba że obowiązek mianowania lub powołania wynika z przepisów prawa

• sprawach wiz i zezwoleń na przekroczenie przez cudzoziemca granicy państwa oraz zgód na ich wydanie, zezwoleń na zamieszkanie na czas oznaczony, azylu i wydalania z terytorium RP, z wyjątkiem przypadków dotyczących cudzoziemców przebywających legalnie na terytorium RP

• spraw należących do właściwości Komisji Odwoławczej przy Urzędzie Patentowym RP

Legitymacja do złożenia skargi do NSA

• wynikająca z ustawy o NSA

Art. 33 ustawy o NSA określa legitymację do wniesienia skargi wszczynającej postępowanie. Zgodnie z tym artykułem uprawnionym do wniesienia skargi jest:

• każdy, kto ma w tym interes prawny

• prokurator

• RPO

• organizacja społeczna w zakresie swojej statutowej działalności

• organ nadzorujący udzielanie pomocy publicznej dla przedsiębiorców (Prezes urzędu ochrony Konkurencji i Konsumentów)

We wszystkich przypadkach należy podać związek przyczynowy pomiędzy istnieniem przepisu w prawie a wydaną decyzją.

Prokurator, RPO i organizacja społeczna są podmiotami skarżącymi (są stronami, a nie podmiotami na prawach strony). Mogą wnieść skargę wszczynającą postępowanie gdy mają w tym interes prawny oraz w sprawach dotyczących interesów prawnych innych osób.

Podmioty na prawach strony w postępowaniu sądowym i w postępowaniu administracyjnym

RPO, prokurator i organizacja społeczna w postępowaniu administracyjnym są podmiotami na prawach strony, a w postępowaniu sądowym nie mają statusu podmiotu na prawach strony. W postępowaniu przed NSA podmiotami na prawach strony są te podmioty inne niż skarżący, które są zainteresowane rozstrzygnięciem sądu, ponieważ będzie ono dotyczyło ich interesu prawnego.

• wynikająca z ustaw samorządowych

• każdy, czyj interes prawny lub uprawnienie zostało naruszone przez uchwałę rady gminy, rady powiatu lub sejmik województwa może wnieść skargę na tę uchwałę

• rada gminy, rada powiatu i sejmik województwa mogą wnieść skargę na rozstrzygnięcie nadzorcze wojewody lub RIO

• organy nadzoru mogą wnieść skargę na uchwały j.s.t.

• prokurator może wnieść skargę na niezgodną z prawem uchwałę j.s.t.

• wynikająca z ustawy o referendum lokalnym

Inicjator referendum lokalnego może wnieść skargę na:

• odmowną uchwałę rady j.s.t. w przedmiocie przeprowadzenia referendum

• odmowne postanowienie wojewódzkiego Komisarza Wyborczego

• wynikająca z ustawy Prawo prasowe

• redaktorzy naczelni gazet i programów radiowych i telewizyjnych mogą wnieść skargę do NSA na odmowę dostępu do informacji prasowej

Przeciwnikiem procesowym skarżącego w postępowaniu sądowoadministracyjnym jest organ administracji publicznej, który wydał zaskarżone rozstrzygnięcie.

Strony w postępowaniu sądowym mają równe prawo i równe obowiązki procesowe.

W postępowaniu tym mogą wystąpić także podmioty na prawach strony. Są to osoby, których interesu prawnego dotyczy wynik postępowania, a które jeszcze nie złożyły skargi.

Wymagania formalne skargi do NSA

• treść skargi (art. 37 ust. o NSA):

• oznaczenie skarżącego, jego miejsce zamieszkania lub siedziby

• wskazanie zaskarżonej decyzji, postanowienia, innego aktu lub czynności

• oznaczenie organu, którego skarga dotyczy

• określenie naruszenia prawa lub interesu prawnego

• podpis osoby wnoszącej skargę lub podpis pełnomocnika z załączeniem pełnomocnictwa

• forma skargi - pisemna, głównie dla celów dowodowych (wynika to z przepisów o pismach procesowych k.c.)

• termin do wniesienia skargi - 30 dni od doręczenia zaskarżonego rozstrzygnięcia lub 30 dni od chwili gdy czynność powinna być podjęta, a w przypadku prokuratora i RPO jest to 6 m-cy od chwili dowiedzenia się o danym akcie

• tryb wnoszenia skargi - bezpośrednio do sądu, skargę można złożyć osobiście lub listem poleconym

• uiszczenie wpisu - pokrycie opłaty sądowej za czynność rozpoznania sprawy. Jest on pobierany po złożeniu skargi, ale przed oddaniem jej na rozprawę. Nie opłacona skarga podlega odrzuceniu. W postępowaniu sądowoadministracyjnym istnieją 2 rodzaje wpisów:

• wpis stały - gdy nie można określić wartości przedmiotu sporu (50-250 zł)

• wpis stosunkowy - 2-3% wartości przedmiotu sporu, jeżeli wartość tą można wyrazić w pieniądzu.

Maksymalna wysokość wpisu to 100 tys. zł.

Można zwrócić się do sądu o zwolnienie z wpisu ze względu na trudną sytuację materialną. Sąd może (ale nie musi) zwolnić taką osobę, a decyzja o tym wydawana jest w formie postanowienia.

Wpisów nie ponoszą co do zasady prokurator, RPO, organizacja społeczna działająca w imieniu strony, organy j.s.t. i czasami organy Skarbu Państwa

Przesłanki dopuszczalności skargi do NSA

• wykorzystanie środków odwoławczych na drodze administracyjnej - chodzi o sytuację gdy decyzja (postanowienie) jest ostateczna lub gdy nastąpiła ona na skutek wniesienia zażalenia lub odwołania na drodze administracyjnej. W przypadku czynności nie będących decyzjami przez wyczerpanie środków odwoławczych uważa się uprzednie zwrócenie się i usunięcie naruszenia prawa.

• niekonkurencyjność drogi sądowoadministracyjnej z drogą postępowania administracyjnego w trybach nadzwyczajnych - strona może wybrać tylko jedną drogę (alternatywnie administracyjną lub sądową), nie kolidują one ze sobą, gdyż nie mogą być prowadzone równocześnie, wykluczają się.

Przebieg postępowania sądowoadministracyjnego

1. część wstępna

2. czynności rozpoznawcze

3. czynności orzecznicze (wyroki i postanowienia)

ad. a) część wstępna

W części tej sprawdza się dopuszczalność skargi, termin jej wniesienia, czy spełnione są wymogi formalne itd. NSA wysyła odpis skargi do organu administracji publicznej, który wydał zaskarżoną decyzję (organ ten ma 30 dni na dokonanie samokontroli). Może być także wydane postanowienie o odrzuceniu skargi. To w części wstępnej podejmuje się czynności przekazania sprawy na posiedzenie niejawne.

ad. b) czynności rozpoznawcze

Na podstawie materiału zgromadzonego w czasie czynności rozpoznawczych dokonuje się rozstrzygnięcia. NSA działa tu w ramach kryterium legalności.

Sprzeciw do NSA przysługuje:

• organowi administracji publicznej - gdy NSA wydał orzeczenie na podstawie stanu faktycznego i prawnego zawartego w skardze (nie może on budzić wątpliwości) ponieważ organ administracji publicznej w terminie nie przesłał odpowiedzi na skargę wraz z aktami sprawy. Organ administracji może wnieść sprzeciw w ciągu 14 dni od orzeczenia. Razem ze sprzeciwem organ administracji musi wnieść akta sprawy oraz odpowiedź na skargę.

• wszystkim uczestnikom postępowania - gdy sąd wydał wyrok na posiedzeniu niejawnym co do decyzji obarczonej rzeczywistymi wadami (uregulowanymi w art. 156 * 1, 3, 4 k.p.a.):

• gdy decyzję wydał organ niewłaściwy

• gdy decyzja została już wcześniej rozstrzygnięta

• gdy decyzję skierowano do podmiotu nie będącego stroną

Każdy uczestnik postępowania w w/w przypadkach ma 14 dni na wniesienie sprzeciwu

W ramach sprzeciwu NSA może:

• utrzymać wyrok w mocy w całości lub w części

• uchylić wyrok i rozstrzygnąć sprawę ponownie

• odrzucić sprzeciw i umorzyć postępowanie w formie postanowienia

ad. c) rozstrzygnięcie

Prawomocny charakter rozstrzygnięć - wiąże co do przedmiotu, którego sprawa dotyczyła nie tylko sąd rozstrzygający sprawę, ale również inne organy i sądy, a także inne podmioty, jeżeli przepis prawa tak stanowi. Prawomocne orzeczenie można podważyć poprzez:

• wznowienie postępowania

• rewizję nadzwyczajną

Gwarancja wykonalności orzeczeń NSA:

• grzywna

• wydanie wyroku merytorycznego przez NSA

• odszkodowanie

Roszczenia odszkodowawcze są także sposobem zmuszenia organu administracji do wykonania orzeczeń NSA.

Funkcje prawa w postępowaniu administracyjnym i sądowoadministracyjnym

• funkcja służebna prawa procesowego wobec prawa materialnego przejawia się tym, że zasady i instytucje prawa procesowego muszą być dostosowane do zasad i instytucji prawa materialnego. Ponadto normy prawa materialnego mają charakter norm instrumentalnych - służą urzeczywistnianiu norm prawnych w ścisłym tego słowa znaczeniu

Prawo i postępowaniu sądowoadministracyjnym reguluje proces kontroli zgodności z prawem podjętych rozstrzygnięć administracyjnych. Nie jest ono ukierunkowane na realizację prawa materialnego, lecz na kontrolę prawidłowości realizacji prawa materialnego

• funkcja ochronna prawa wobec interesu indywidualnego przejawia się tym, że prawo reguluje sytuację prawną strony, a zatem określa jej prawa i obowiązki. Organy administracyjne mają obowiązek uwzględnienia interesu indywidualnego z urzędu

• funkcja ochronna prawa wobec interesu społecznego przejawia się tym, że organ administracji ma obowiązek uwzględniania interesu społecznego urzędu. Organizacje społeczne mogą uczestniczyć w postępowaniu administracyjnym na prawach strony. Dopuszcza się ograniczenie praw jednostki ze względu na interes społeczny. Dopuszczalne jest także eliminowanie z obrotu prawnego decyzji prawidłowych bądź dotkniętych wadą niekwalifikowaną ze względu na interes społeczny

• funkcja porządkująca prawa przejawia się tym, że prawo o postępowaniu reguluje ciąg czynności procesowych organów orzekających i innych podmiotów postępowania, podejmowanych w celu rozpoznania i rozstrzygnięcia sprawy będącej przedmiotem procesu, porządkując w ten sposób działalność organów i wszystkich pozostałych podmiotów postępowania

• funkcja instrumentalna prawa przejawia się tym, że kształtuje ono proces tak, aby stał się prawnym narzędziem działania organów orzekających w osiągnięciu celu procesu.

10

}

postępowanie uproszczone

wszczęcie postępowania w I instancji

(art. 61 k.p.a.)

czynności postępowania dowodowego w I instancji

(rozpoznawczego, wyjaśniającego)

(art. 75-96 k.p.a.)

tok

i

nstancj

i

wydanie decyzji (art. 104 k.p.a.) lub

wydanie postanowienia (art. 123 k.p.a.)

w I instancji

tryb zwykły

instancji

KONIEC POSTĘPOWANIA W I INSTANCJI - rozpoznanie i rozstrzygnięcie sprawy po raz pierwszy

inicjatywa strony:

odwołanie od decyzji - 14 dni (art. 127 k.p.a.)

zażalenie na postanowienie - 7 dni (art. 141 k.p.a.)

wszczęcie postępowania odwoławczego

w II instancji

postępowanie dowodowe w II instancji

(art. 75-96 k.p.a)

rozstrzygnięcie w II instancji

decyzja ostateczna

(art. 138 k.p.a.)

Koniec toku instancji

weryfikacja decyzji w drodze administracyjnej

tryby nadzwyczajne:

art. 135, 145, 155, 156, 161 k.p.a

skarga do NSA

droga weryfikacji sądowej

(inicjatywa strony)

zakres podmiotowy

(kto ma dostęp do informacji)

strona i inni uczestnicy postępowania

strona

zakres przedmiotowy

(jakie informacje mogą zostać ujawnione)

informacje o okolicznościach faktycznych i prawnych jeżeli mogą mieć wpływ na prawa i obowiązki strony

informacja prawna jeżeli jej brak wywołałby szkodę strony lub innych uczestników postępowania

Wady

niekwalifikowane

kwalifikowane

pozwalają na zmianę lub uchylenie decyzji poprzez:

• odwołanie (dec. nieostateczna)

• tryby nadzwyczajne art. 156 k.p.a. (dec. ostateczna)

• stwierdzenie nieważności - art. 145 k.p.a.

• wznowienie postępowania - art. 145a k.p.a.

pozwalają na zmianę poprzez weryfikację decyzji prawidłowej bądź obarczonej wadami niekwalifikowanymi (błędy pisarskie, rachunkowe, oczywiste omyłki itd.)

• rektyfikacja

• uzupełnienie

• sprostowanie

• wykładnia

rozstrzygnięcie w II instancji

decyzja ostateczna

art. 138 k.p.a.

koniec toku instancji

art. 16 * 1 k.p.a.

weryfikacja decyzji

w drodze administracyjnej

tryby nadzwyczajne (art. 145 i nast.)

może zapaść rozstrzygnięcie merytoryczne, regulujące prawa i obowiązki stron

może zapaść rozstrzygnięcie merytoryczne, regulujące prawa i obowiązki stron

art. 16 * 2 k.p.a.

weryfikacja decyzji

w drodze sądowej

skarga do NSA

weryfikacja odbywa się tylko
pod względem legalności decyzji

strona

ma

wybór

postępowanie wstępne

postępowanie wznowieniowe

dzień

wniesienia odwołania

art. 148 k.p.a.

badanie poprawności formalnej

decyzja o wszczęciu postępowania wznowieniowego

Jeżeli SKO wyda decyzję w II instancji, to także SKO dokona wznowienia postępowania w oparciu o art. 150 k.p.a. w związku z art. 149 k.p.a.

SKO

II instancja

Wójt

I instancja

Jeżeli od decyzji organu I instancji (wójta) nie zostało wniesione odwołanie, to organem właściwym do wydania decyzji o wszczęciu postępowania wznowieniowego jest ten sam organ, jako organ ostatniej instancji.

Wójt

I instancja

bez odwołania

Wójt

ostatnia instancja

Jeżeli w wyniku działalności organu ostatniej instancji (np. wzięcie łapówki przez wójta), zachodzi potrzeba wszczęcia postępowania wznowieniowego, to decyzję o dopuszczalności wznowienia postępowania wydaje organ wyższej instancji (wójt nie może rozstrzygać we własnej sprawie) i do przeprowadzenia postępowania wznowieniowego wyznacza inny organ równoległy organowi ostatniej instancji (innego wójta).

SKO

Organ wyższej instancji

Inny wójt

Wojewódzki Inspektor Nadzoru Budowlanego

(dolnośląski)

II instancja

Powiatowy Inspektor Nadzoru Budowlanego

I instancja

Jeżeli w wyniku działalności organu II instancji (inspektor dolnośląski) zachodzi potrzeba wznowienia postępowania, to decyzję o dopuszczalności wznowienia wydaje organ zwierzchni nad organem II instancji (inspektor generalny) i do przeprowadzenia postępowania wznowieniowego wyznacza organ równoległy organowi ostatniej instancji (inspektorowi opolskiemu)

Generalny Inspektor Nadzoru Budowlanego

Wojewódzki Inspektor Nadzoru Budowlanego

(opolski)

---