25. Kultury pól popielnicowych na obszarze południowych Niemiec
- na zachód od środkowodunajskiej k. pp, na obszarze dorzecza górnego Dunaju i dorzecza górnego i środkowego Renu
- na podłożu zachodniego odłamu kultur mogiłowych
- na południu jej zasięg dochodzi do łuku Alp, na wschód do Górnej Austrii, na południowy - wschód do pasma Lasu Czeskiego i Lasu Turyńskiego, na północ po prawy brzeg Renu, na zachodzie do górnej Mozeli i nieco ja przekracza
- 3 zasadnicze fazy rozwoju:
faza przejściowa: między k. typu mogiłowego a k. pp, datowana na brąz D (faza Riegsee); reprezentowana głównie w południowej części zasięgu omawianej kultury
faza starsza: datowana na HaA; okres rozkwitu południowoniemieckiej k. pp; w obrębie fazy rozpoznawalne 2 stopnie
faza młodsza: datowana na hab. I rozdzielona na 3 stopnie; u schyłku tej fazy (stopień Mauern) stopniowy zanik omawianej kultury i wykształtowanie się zachodniego odłamu k. halsztackiej
w czasie przemian, kiedy doszło do wykształcenia się k. halsztackiej miały miejsce przemieszczenia ludności w obrębie południowoniem. k. pp
- uprawa ziemi i hodowla bydła
- zamieszkiwane przeważnie osady otwarte
- wznoszono prostokątne budynki mieszkalne, zbudowane w konstrukcji słupowej lub zrębowej
- na przykładzie osady w Buchau (?) - z fazy starszej znane ponad 30 małych domków jednownętrzowych, z fazy młodszej natomiast tylko 9 dużych gospodarstw, w obrębie których można wyróżnić budynki mieszkalne i gospodarcze
- prawdopodobnie zmiany związane ze zmianami w sposobie użytkowania ziemi oraz postępującym zróżnicowaniem społecznym
- na wyżynach spotyka się osady wzniesione w miejscach z natury obronnych, może pierwotnie ufortyfikowane
- znane grody z dobrze zachowanymi, pokaźnymi konstrukcjami obronnymi
- osiedla nawodne - w południowej części zasięgu omawianej kultury, nad jeziorami południowych Niemiec i Szwajcarii = w osiedlach tych budynki mieszkalne budowane na palach wbitych w podmokły teren przyjeziorny lub płycizny przybrzeżne
- poważny ośrodek metalurgiczny, szczególnie w części południowej, bazujący na alpejskich złożach miedzi
- rozwój produkcji i handlu związany ze zbytem wyrobów metalowych spowodował znaczny wzrost zamożności części społeczeństwa w grupach południowych => postępujące zróżnicowanie społeczne
- młodsza faza: fala wpływów z południowo - wschodniej Europy czyli horyzont kimeryjski, w ich wyniku pojawiły się pierwsze przedmioty metalowe (głównie broń i części rzędu końskiego) w typie wschodnim a także pierwsze wyroby żelazne
- ciałopalny obrządek pogrzebowy
- z reguły płaskie groby ciałopalne, przeważnie popielnicowe
- przez jakiś czas nieliczne pochówki szkieletowe; w okresie HaA można nawet wyróżnić grupę rozproszonych szkieletowych pochowków bogaciej wyposażonych w wyroby metalowe - wśród nich groby męskie z mieczami brązowymi oraz podwójne groby z niespalonymi zwłokami mężczyzny i kobiety
- przez jakiś czas występowały tez obok płaskich cmentarzysk ciałopalnych pochówki podkurhanowe; szczególnie liczne w zachodniej części zasięgu tej kultury, na terenie Nadrenii (najsilniejsze tradycje mogiłowe); w grobach tych częściej składano zwłoki bogato wyposażonych osób z nadrzędnej warstwy społecznej
- cały szereg grup lokalnych
x na terenie Bawarii, wschodnia część zasięgu kultury, dwie grupy lokalne: południowa Bawaria = grupa górnobawarska, skupienie osadnictwa koło Monachium; Bawaria północna = grupa dolnobawarska, inaczej norymberska.
Na terenie Bawarii niemal wyłącznie pochówki ciałopalne na cmentarzyskach płaskich, przeważnie groby popielnicowe (popielnica ustawiona albo wprost do ziemi, albo w obrębie obstawy kamiennej, albo w skrzyni z płyt kamiennych)
Ceramika: głównie duże naczynia wazowate, baniaste lub dwustożkowate o wyodrębnionych szyjach z rozchylonym brzegiem; podobne mniejsze naczynia, szerokootworowe naczynia misowate, misy, kubki i czerpaki towarzyszyły popielnicom
Północna Bawaria: wpływ k. knowiskiej i milaweckiej - naczynia piętrowe
Bogaty inwentarz metalowy: miecze brązowe, noże różnych typów, brzytwy półkoliste, różne szpile brązowe, brązowe klamry do pasa, zapinki jednoczęściowe, bransolety brązowe, guzki i wisiorki
Spotykane zespoły grobowe bogato wyposażone w wyroby brązowe, w tym także naczynia brązowe
x grupa dolnomeńsko - szwabska : Wirtembergia, północno - zachodnia Bawaria, południowa Hesja; tereny nad górnym Dunajem, sięga na północ nad dolny Men; w jej obrębie mniejsze grupy lokalne, min. marburska
Ceramika tej grupy charakteryzuje się dość ostrym profilowaniem załomów naczyń i często występującym zdobieniem poziomymi żłobkami górnej części brzuśca
Obok licznych naczyń wazowatych o szyjkach lejkowato rozchylonych lub stożkowatych spotyka się też wazki z uszkami u nasady szyi
Inne formy to misy profilowane, kubki, czerpaki, pucharki o bardzo wąskim dnie
Ceramika z północnej partii tej grupy wykazuje podobieństwo do ceramiki z zachodnich partii k. łużyckiej
x grupa górnoreńsko - szwajcarska : zachodnia część terenu k. południowoniemieckiej pp; północno - zachodnia Szwajcaria, Badenia, Alzacja
Ceramika: reprezentowana przez duże wazy baniaste lub dwustozkowate o lejkowato rozchylonej krawędzi
Inne formy: szerokootworowe naczynia dwustożkowate, kubki, niekiedy z podwójnymi uchami
Zdobienie rytym ornamentem, grupami linii poziomych i ukośnych kresek; dość często spotykane dekorowanie meandrem
- pod wpływem południowoniemieckiej kultury pól popielnicowych pozostawały dalsze kultury zaliczanie do grupy kultur pól pop., takie jak północnotyrolska k. pp, dolnoreńska k. pp czy nawet francusko - katalońska k. pp
2