Pytania kierunkowe:

1. Pojęcie i funkcje partii politycznych

Funkcje partii - organizuje opinię publiczną i wyraża interesy zarówno pojedyńczych obywateli, jak i grupy uzgadniając je z interesem całej społeczności

• jest łącznikiem pomiędzy rządem a opinią publiczną

• rekrutuje elity przywódcze

• moblizuje i socjalizuje społeczeństwo w obrębie systemu politycznego, szczególnie w okresie wyborczym

• kształtuje opinie i postawy polityczne

PARTIA

LAWSON- organizacja zrzeszająca jednostki, która poszukuje wyborczego i poza wyborczego poparcia ze strony społeczeństwa dla określonych przedstawicieli organizacji, po to by mogli wykonywać władzę polityczną związaną z konkretnym stanowiskiem.

DOWSONS - koalicja osób, chcących legalnymi środkami zdobyć kontrolę nad aparatem władzy wykonawczej

NEWMAN - łącznik między rządem a obywatelami

2. Typologia partii politycznych

Obecnie działające partie w coraz mniejszym stopniu odwołują się do sztywnych założeń wynikających z doktryny lub ideologii, a w swoim działaniu muszą uwzględnaic koniunkturę polityczną i nastroje społeczne.

Typologia:
* partie konserwatywne- odwołują się do doktryny konserwatywnej. Najważniejsze elementy w ich programie to silne struktury państwowe, gospodarka rynkowa, silnie zarysowany antysocjalizm np. Partia konserwatywna CP w Wielkiej Brytanii.
* partie chrześcijańskie- odwołują się do społecznej nauki kościoła, działania z opierają o zasady wynikające z doktryny chrześcijańskiej. Opowiadają się za gospodarką rynkową, nie akceptują systemu komunistycznego np. Unia Chrześcijańsko-Demokratyczna w Niemczech.
*partie liberalne- odwołują się do różnych odmian doktryny liberalnej. Wyróżniamy partie liberalno - lewicowe oraz liberalno - konserwatywne. Są zgodni w zasadach wolności jednostki i rynku, oraz nienaruszalności własności np: Wolna Partia Demokratyczna w Niemczech.
* partie socjalistyczne i socjaldemokratyczne - odrzucają doktrynę proletariatu i zdobywanie władzy na drodze rewolucji. Opowiadają się za demokracją parlamentarną i systemem pomocy socjalnej, np: Partia pracy LP w Wielkiej Brytanii.
* Partie komunistyczne - odwołują się do marksaizmu i leninizmu np: Komunistyczna Partia Chin.
* Partie agrarne - wyróżniają interesy chłopskie np: PSL w Polsce, powstały na przełomie XIX i XX w.
* Partie etniczne i regionalne - powstały w wyniku konfliktów z dążenia Basków w Hiszpanii.
* Partie ekologiczne - stawiają sobie za cel walkę z zanieczyszczeniem środowiska i obronę pokoju na świecie. Są przeciwni globalizacji np: Partia Zielonych w Niemczech.

* Partie skrajnie prawicowe - odwołują się do ideologii nacjonalistycznej, rasistowskiej, często faszystowskiej. Głoszą wolnośc wobec cudzoziemców oraz innych narodów, np: Front Narodowy we Francji.
Obecnie działające partie w coraz mniejszym stopniu odwołują się do sztywnych założeń. Istnieje wiele typologii partii politycznych, a najczęściej stosowane uwzględniają doktrynę polityczną, do której się odwołują.

Podział organizacyjno-funkcyjny

• ze względu na strukturę organizacyjną

• komitetowe - pełniące rolę komitetu wyborczego (klasyczne przykłady to amerykańskie partie: Demokratyczna i Republikańska; w Polsce zbliżoną strukturę ma Platforma Obywatelska)

• rozwinięte - z rozwiniętą strukturą organizacyjną (np. niemieckie CDU, polskie PZPR, SLD)

• ze względu na genezę organizacyjną

• parlamentarno-wyborcze - wyłonione z grupy deputowanych, wokół której tworzą się komitety wyborcze, stopniowo integrujące się w jedną organizację (np. niemiecka FDP, brytyjska Partia Konserwatywna)

• pozaparlamentarne - powstałe z inicjatywy organizacji, której dotychczasowym celem nie był udział w wyborach (np. niemieckie SPD, Bündnis 90/Die Grünen, polskie PSL)

• ze względu na stopień upartyjnienia kandydatów

• masowe - skupiające dużą liczbę osób, z której wyłaniają się elity partyjne (częściej spotykana forma wśród partii lewicowych, np. francuska Partia Socjalistyczna)

• kadrowe - zrzesza niewielki procent swych wyborców (częściej partie centrowe, np. Partia Demokratyczna - demokraci.pl)

• ze względu na typ członkostwa

• z członkostwem bezpośrednim (np. niemieckie FDP)

• z członkostwem pośrednim (np. brytyjska Partia Pracy, Austriacka Partia Ludowa)

• ze względu na rozdział kompetencji w strukturze partyjnej

• scentralizowane - skupiające władzę w strukturach centralnych partii (np. brytyjska Partia Konserwatywna), Prawo i Sprawiedliwość

• zdecentralizowane - z szeroką autonomią instancji niższych w podejmowaniu decyzji (np. francuska Partia Socjalistyczna, niemieckie Bündnis 90/Die Grünen)

• ze względu na rodzaj komórki podstawowej

• zakładowe - z komórką podstawową partii w zakładzie pracy, przedsiębiorstwie (np. radziecka KPZR)

• terytorialne - z komórką podstawową obejmującą daną jednostkę terytorialną (np. polskie ZChN, PPS)

• ze względu na sposób powoływania władz

• demokratyczne - z władzą powoływaną i kontrolowaną przez członków (np. niemieckie CSU, FDP)

• niedemokratyczne - z władzą pochodzącą z mianowania, tzw. zasada wodzostwa (np. NSDAP, radziecka KPZR)

• ze względu na typ kierownictwa partyjnego

• z kierownictwem jednoosobowym - z rozbudowaną władzą przywódcy (np. NSDAP, radziecka KPZR )

• z kierownictwem wieloosobowym (kolegialnym) - najwyższą władzę sprawuje kongres, czyli zjazd partyjny (np. SLD

• parlamentarne - z dominacją frakcji parlamentarnej w kierownictwie partyjnym (np. brytyjska Partia Konserwatywna)

• pozaparlamentarne - z kierownictwem organu partyjnego, znajdującego się poza parlamentem (np. radziecka KPZR)

• ze względu na cele partii

• wyborcze (np. amerykańskie partie: Demokratyczna i Republikańska)

• społeczności (np. polskie SLD)

• totalitarne (np. radziecka KPZR, NSDAP)

3. System partyjny - pojęcie i typologia

Systemem partyjnym nazywamy powiązania występujące pomiędzy poszczególnymi partiami politycznymi oraz ich wzajemne relacje, jakie między nimi zachodzą.

W skład systemu partyjnego wchodzą także:

• normy - regulujące stosunki pomiędzy poszczególnymi partiami, relacje wewnątrzpartyjne oraz stosunki pomiędzy partiami a strukturami państwowymi. Normy te mogą mieć charakter uregulowań prawnych lub zwyczajów.

• relacje - pomiędzy partiami, jak i wewnątrz nich. Opisują one stosunki pomiędzy ugrupowaniami rywalizującymi ze sobą w celu przejęcia władzy, lub też współpracują w celu jej sprawowania.

• funkcje - zadania, jakie system partyjny musi wypełnić w danym systemie politycznym. Funkcje systemu partyjnego można podzielić na dwie grupy: polityczne i kulturalne.

- polityczne to m.in. spełnianie roli jedynego forum legalnej walki o władzę, mobilizowanie społeczeństwa do działalności politycznej, selekcja liderów politycznych, przeprowadzanie wyborów.

- kulturowe to przede wszystkim kształtowanie kultury politycznej polityków i ich wyborców.

Typy systemów ze względu na liczbę partii zdolnych do rządzenia lub współrządzenia :

1. system jednopartyjny - zakaz funkcjonowania innych ugrupowań partyjnych oprócz tej sprawującej władzę

2. system dwupartyjny- legalnie działa wiele partii politycznych, ale tylko dwie są na tyle duże i wpływowe, że każda z nich może samodzielnie wygrać wybory i utworzyć rząd. W systemie tym działa legalna opozycja, tworzy ją druga duża partia, która wybory przegrała i cała liczba skłóconych ze sobą małych partii politycznych. Nie trzeba tworzyć rządów koalicyjnych.

3. system wielopartyjny - legalnie działa wiele partii politycznych, ale żadna z nich nie może zdobyć w wyborach ponad połowy mandatów w parlamencie i utworzyć samodzielnego rządu.

System ten dzieli się na :

1. system partii dominującej - pozycję dominującą zajmuje jedna partia, która odnosi zdecydowane zwycięstwo. Posiada absolutną dominację w parlamencie i jest zdolna do utworzenia rządu jednopartyjnego.

2. system kooperacji partyjnej - wszystkie partie tego systemu, lub co najmniej wszystkie liczące się partie, podejmują współpracę. Najczęściej przystępują do wyborów osobno, a po wyborach rezygnują z konkurencji i podejmują współpracę.

3. system dwublokowy - odmiana systemu wielopartyjnego, w którym występują bloki partii. Walka o władzę toczy się między dwoma blokami. Po wyborach rządzi jeden z bloków mający absolutną przewagę w parlamencie.

4. system rozbicia wielopartyjnego - system wielopartyjny, w którym brak partii większościowej. Powstaje konieczność stworzenia koalicji. Koalicje są tworzone dzięki partiom centrowym, z udziałem ugrupowań lewicowych lub prawicowych.

4. Charakterystyka polskiego systemu partyjnego

Partia- dobrowolnie zorganizowana grupa posiadająca określony program, dążąca do uzyskania poparcia społecznego dla zdobycia lub utrzymania władzy w państwie i realizowania swoich interesów.

System partyjny- mechanizm rywalizacji bądź współpracy legalnie działających partii politycznych w walce o władzę lub jej utrzymanie

System partyjny jest m.in.:

1. płaszczyzną konfrontacji programów partii politycznych i wymiany poglądów,

2. forum kształtowania opinii publicznej i kultury politycznej,

3. mechanizm wyłaniania i zmiany ekip rządzących oraz potwierdzania prawomocności (legitymizacji) istniejącej władzy państw.

Klasyfikacja systemów( Diwerże)

1. Dwupartyjne( amerykański, brytyjski)

2. Wielopartyjny:

• system rozbicia wielopartyjnego

• wielopartyjny ustabilizowany( dwublokowy)

• system partii dominującej

• system kooperacji partii

W Polsce występuje natomiast system rozbicia wielopartyjnego bez partii dominującej.

1.Takiemu systemowi sprzyja ordynacja wyborcza proporcjonalna w wyborach do Sejmu.

Ordynacja większościowa preferuje wiele partii.

2.Nie ma w nim partii większościowej, która miałaby przewagę nad pozostałymi.

3.Dlatego istnieje konieczność stworzenia koalicji, aby uzyskać niezbędną do efektywnego sprawowania władzy większość w parlamencie

4. Szansa dla partii małych

Zalety systemu rozbicia wielopartyjnego:

1. Zaleta jest chociażby to, że na scena polityczna dość dobrze pokazuje wyborcze preferencje Polaków. Każdy z nas może znaleźć partię, z której programem się utożsamia.

2. Sprzyja małym ugrupowaniom

3. Wiele partii.

Wady

1. Wadą takiej ordynacji jest mała stabilność wybranych rządów. Żadna z partii bowiem nie może liczyć na tak wysokie poparcie, aby była zdolna samodzielnie stworzyć rząd. W tej sytuacji konieczne staje się utworzenie koalicji, a te z reguły są tworami niestabilnymi.

2. To wprowadza w polityce państwa często chaos i zamęt.

3. Społeczeństwo rozbite, sfragmentaryzowane.

5. Zasady prawa wyborczego państwie demokratycznym

Ewolucja współczesnego prawa wyborczego w państwach demokratycznych doprowadziła na przestrzeni XIX i XX w. do wprowadzenia pewnych standardów. W nowoczesnym społeczeństwie demokratycznym obywatel nie może podejmować decyzji bezpośrednio. W związku z tym musi się zdać na swoich reprezentantów, których wybiera w akcie wyborczym. Wybory są dziś z reguły 4- lub 5-przymiotnikowe, czyli powszechne, równe, bezpośrednie, tajne i wolne. Zasady prawa wyborczego zawarte są dziś z reguły w konstytucji, a precyzowane w ustawie zwanej ordynacją
wyborczą. Obywatel ma czynne prawo wyborcze - jest to prawo do brania udziału w głosowaniu. Bierne prawo wyborcze to prawo do kandydowania (bycia wybieranym).

Powszechność prawa wyborczego oznacza, że w zasadzie wszyscy obywatele państwa, którzy spełniają określone przez ordynację warunki, mogą głosować lub być wybieranymi.

Równość prawa wyborczego oznacza, że każdy uprawniony ma jeden głos; wyborcy głosują na tych samych zasadach.

Bezpośredniość prawa wyborczego oznacza, że wszyscy obywatele uprawnieni głosują na kandydatów osobiście.

Tajność w głosowaniu oznacza, że głosowanie odbywa się w warunkach, które gwarantują, że treść jego głosu nie zostanie ujawniona. W procesie wyborczym zasadnicze znaczenie ma sposób, w jaki dzielone są mandaty. W zasadzie spotykamy dwa podstawowe sposoby: większościowy i proporcjonalny.

Większościowy system wyborczy polega na tym, że wygrywa partia, która uzyskała wymaganą większość głosów w danym okręgu. Z reguły walka odbywa się tu w okręgach jednomandatowych, czyli zwycięzca zabiera wszystko.

Proporcjonalny system wyborczy polega na rozdziale mandatów odpowiednio do liczby głosów zebranych przez poszczególne partie. Zasada proporcjonalności może być stosowana przy okręgach wielomandatowych, w których różne partie polityczne występują z osobnymi listami kandydatów. W celu zapobieżenia rozbiciu w parlamencie w wielu krajach wprowadzono tzw. klauzulę zaporową, która oznacza, że jeżeli partia nie zebrała w skali kraju pewnego procentu głosów, to nie jest dopuszczona do rozdziału mandatów. W Polsce taką klauzulę w stosunku do partii
ustalono na poziomie 5%, a dla koalicji - 8% (wprowadziła to ordynacja wyborcza z 1993 r.). W życiu politycznym Niemiec takie rozwiązanie funkcjonuje od 1953 r. (5%) i sprawdziło się w praktyce.

Powszechność prawa wyborczego w XVIII i XIX w. była ograniczana w sposób różnorodny, jednakże z czasem te ograniczenia, zwane cenzusami, uległy zasadniczej redukcji.

Cenzus majątkowy do połowy XIX w. odgrywał bardzo poważną rolę. W Anglii czy we Francji, zwłaszcza w latach 1815-1848, pozbawił on praw wyborczych olbrzymią większość obywateli. Przykładem może tu być Francja, w której w latach 1831-1848 uprawnionych do głosowania było 200 tys. osób, na ogólną liczbę 30 mln obywateli. Reformy liberalizmu doprowadziły do zniesienia cenzusu majątkowego we Francji w 1848 r., a w Anglii dopiero w 1918 r. Nowe konstytucje, które powstawały po 1918 r.,
nie wprowadzały już tego ograniczenia. Ciekawostką może być fakt, że jeszcze w 1967 r. cenzus majątkowy występował w prawie 27 państwach świata.

Cenzus wieku - wysoka granica wieku miała mieć wpływ na bardziej konserwatywny charakter wybieranych organów. W wyborach powszechnych do parlamentu jest to dziś z reguły 18 lat (czynne prawo wyborcze). Jeżeli chodzi o bierne prawo wyborcze, zwłaszcza w wyborach głowy państwa, granica wieku jest podniesiona. W Polsce wg Konstytucji z 1997 r. kandydat na prezydenta musi mieć minimum 35 lat. W konstytucji USA jest zapisane, że prezydentem można zostać po ukończeniu 35 lat.

Cenzus domicylu, czyli warunek zamieszkiwania na terenie kraju, stanu czy innej jednostki terytorialnej od pewnego czasu. W praktyce dziś dotyczy ona kwestii związanych z biernym prawem wyborczym. W prawie wyborczym Polski kandydaci na posłów na Sejm czy senatorów muszą zamieszkiwać RP od 5 lat (w USA - 14 lat). To samo dotyczy kandydatów na urząd prezydenta.

Cenzus płci - generalnie do drugiej połowy XIX w. pozbawiał on praw wyborczych kobiety. Prawo wyborcze dla kobiet zaczęto najwcześniej przyznawać w USA. W 1869 r. uzyskały je mieszkanki stanu Wyoming. W całych Stanach Zjednoczonych wprowadzono je w roku 1920 na podstawie XIX poprawki do konstytucji. W Wielkiej Brytanii kobiety uzyskały prawa wyborcze w 1928 r., we Francji w 1946 r., a w Belgii w 1948 r. W kraju szczycącym się wielowiekową tradycją demokratyczną, czyli w Szwajcarii, stało się to dopiero w 1971 r. Na tym tle bardzo dodatnio wyróżniała
się polska konstytucja marcowa z 1921 r., która traktowała kobiety, jeżeli chodzi o prawa wyborcze, na równi z mężczyznami.

Cenzus wykształcenia - został on wprowadzony w USA w celu odsunięcia od praw wyborczych części ludności murzyńskiej i Indian. Taki cenzus wprowadzała polska konstytucja kwietniowa z 1935 r. (wybory do Senatu).

Cenzus rasowy - został wprowadzony przez Niemcy za czasów A. Hitlera w celu wyeliminowania osób nie będących "pochodzenia aryjskiego". Ciekawym jest też fakt, że na początku od 1787 r. konstytucja USA pozbawiała praw obywatelskich, a więc i wyborczych Murzynów i Indian.

Powszechność prawa wyborczego do początku XX w. rozumiano w Europie jako prawa dla mężczyzn. W USA dokonał się ten proces (przyznania powszechnych praw wyborczych mężczyznom) w latach 1820-1840, a w Europie do końca XIX w. Powszechne prawo wyborcze wprowadzono dla mężczyzn w Szwajcarii w 1874 r., w Hiszpanii w 1890 r., w Belgii w 1893 r., w Holandii w 1896 r., a w Norwegii w 1898 r. O prawdziwej powszechności możemy mówić od momentu zrównania w prawach
wyborczych kobiet z mężczyznami, co nastąpiło w państwach demokratycznych w XX w.

6. Podmioty polityki społecznej

Podmioty polityki społecznej

Polityka społeczna - przyjęty i realizowany przez władzę publiczną i organizacje pozarządowe zespół długofalowych działań na rzecz zaspokajania potrzeb i rozwiązywania problemów społecznych.

Podmioty polityki społecznej wg kryterium zakresu ich oddziaływania:

• globalne - są to organizacje międzynarodowe, działające w wielu regionach świata.

• regionalne - zasięg ich działań obejmuje obszar kilku krajów na danym kontynencie.

W Polsce Podmioty polityki społecznej możemy podzielić na 5 grupy:

1. Państwowe

1. ustawodawcze podmioty polityki społecznej decydujące o kształcie ustawodawstwa socjalnego w której skład wchodzą Sejm i Senat.

2. Wykonawcze podmioty polityki społecznej: Prezydent, Premier, Komitet Społeczno-Polityczny Rady Ministrów, Rządowa Komisja Ludnościowa; Minister Finansów; Minister Pracy i Polityki Społecznej, Minister Spraw Wewnętrznych i Administracji; Urząd ds. Kombatantów i Osób Represjonowanych, Minister Sprawiedliwości, Minister Zdrowia; Minister Edukacji Narodowej; Minister Rolnictwa i Rozwoju Wsi.

3. Podmioty kontrolne polityki społecznej: państwowa inspekcja pracy, NIK, Rzecznik Praw Obywatelskich, Rzecznik Praw Dziecka.

4. Podmioty sądownicze polityki społecznej: Trybunał konstytucyjny, sądy pracy i ubezpieczeń społecznych, sądy rodzinno- opiekuńcze.

5. Pozapaństwowe podmioty polityki społecznej: Caritas, Monar, Polska Akcja Humanitarna

7. Funkcje rodziny

Rodzina jest podstawową mikrostrukturą społeczną. Stanowi pewien rodzaj ładu i zapotrzebowania społecznego. Służy zaspokajaniu potrzeb ekonomicznych. Rodzina określa stosunki pokrewieństwa i dziedziczenia. Daje ona także utrzymanie i opiekę jej członkom. Przygotowuje ona także do samodzielnego życia i tworzy wspólne jedno gospodarstwo domowe. Jest swego rodzaju instytucją społeczną, która zaspokaja potrzeby swoich członków, ale także całego społeczeństwa. Rodzina stanowi pewien rodzaj wspólnoty i jest formą zrzeszenia.

Funkcja oznacza pewną działalność skierowaną na określony cel. Gdy mówimy, że jakaś instytucja ma wyznaczone funkcje społeczne, to chcemy zaakcentować, że wykonuje ona określone czynności, na które oczekuje społeczeństwo. Przynosi jakieś skutki, wywołuje określone efekty ważne dla innych instytucji społecznych.

Pojęcie funkcje rodziny obejmuje cele, do których zmierza życie i działalność rodzinna oraz zadania, które pełni rodzina, zaspokajając potrzeby swych członków i całego społeczeństwa. Wchodzą tu też w grę określone zachowania rodzinne, przebiegające według uznanych społecznie wzorów.

Funkcje INSTYTUCJONALNE.

To takie, które dotyczą rodziny i małżeństwa jako instytucji społecznych. Zalicza się tutaj:

f. prokreacyjna - podtrzymująca ciągłość społeczeństwa.

f. ekonomiczna - dostarczanie dóbr materialnych rodzinie.

f. opiekuńcza - gwarantująca zabezpieczenie członków rodziny w określonych sytuacjach życiowych, gdy sami nie są w stanie zaradzić swym potrzebom.

f. socjalizacyjna - wprowadzenie członków rodziny w zycie społeczne i przekazywanie im wartości kulturowych.

f. stratyfikacyjna - gwarantuje członkom rodziny określony status życiowy.

f. integracyjna - społeczna kontrola zachowań poszczególnych członków rodziny, w tym - zachowań seksualnych.

Funkcje OSOBOWE.

Te funkcje dotyczą rodziny jako grupy społecznej. Wyróżnia się 3 tego rodzaju funkcje:

- małżeńską: zaspokajająca życie intymne małżonków.

- rodzicielska: zaspokajająca potrzeby uczuciowe rodziców i dzieci.

- braterska: zaspokajająca potrzeby uczuciowe braci i sióstr.

Biorąc pod uwagę aspekt trwałości i zmienności funkcje rodziny dzielimy na:

Funkcje istotne (pierwszorzędne) - kwalifikuje się tutaj niezbywalne funkcje rodziny tj. prokreacja, socjalizacja, funkcja miłości.

Funkcje akcydentalne (drugorzędne) - zalicza się tutaj f. ekonomiczną, opiekuńczą, stratyfikacyjną, rekreacyjną, religijna, integracyjną.

8. Rola państwa w gospodarce rynkowej

Najbardziej typowe przejawy roli państwa w gospodarce to:

• rola legislacyjna, czyli tworzenie prawa obowiązującego podmioty gospodarcze oraz regulującego obowiązujące między nimi zasady współdziałania i konkurencji. Przejawem roli legislacyjnej jest również stworzenie sprawnych instytucji zapewniających przestrzeganie prawa (sądy, policja, administracja);

• rola regulacyjna, czyli wpływ na otoczenie ekonomiczne, w którym działają podmioty gospodarcze. Rolę tę państwo wypełnia poprzez prowadzoną przez siebie politykę gospodarczą: pieniężną, fiskalną, oraz strukturalną;

• rola dostarczyciela dóbr publicznych. Dobra publiczne to takie, które państwo może dostarczyć skuteczniej niż sektor prywatny, a które służą zaspokojeniu potrzeb społeczeństwa;

• rola redystrybucyjna, czyli zmiana struktury dochodów, skierowana w stronę ochrony grup słabszych ekonomicznie w celu zwalczania ubóstwa. Role tę państwo wypełnia poprzez politykę podatkową, politykę transferów pieniężnych kierowanych do gospodarstw domowych oraz politykę świadczeń dostarczanych gospodarstwom domowym nieodpłatnie, lub poniżej cen rynkowych (jest to więc redystrybucja dochodów, będąca elementem systemu państwa opiekuńczego);

• rola właścicielska, czyli państwowa własność części przedsiębiorstw funkcjonujących na rynku (przedsiębiorstw państwowych).

• Część tych zjawisk musi występować w normalnej gospodarce, część wcale nie musi. W roli legislacyjnej nikt państwa nie zastąpi, bo tylko państwo może stanowić prawo i egzekwować jego przestrzeganie. Podobnie rzecz się ma z rolą regulacyjną, choć z niektórych polityk gospodarczych można świadomie zrezygnować (np. rezygnując z własnej waluty - tak postąpiła Panama, wprowadzając dolara amerykańskiego, a także kraje strefy euro, rezygnując ze swoich walut narodowych i narodowej polityki pieniężnej). Rola dostarczyciela dóbr publicznych może być bardziej lub mniej rozwinięta, w zależności od tego co uważamy za takie dobra - np. w Polsce opiekę medyczną uważa się za dobro publiczne, a w USA za dobro prywatne.

• Z roli redystrybucyjnej teoretycznie można w ogóle zrezygnować (w bardzo ograniczonym zakresie stosowana jest np. w Ameryce Łacińskiej) - jednak ceną za to byłyby ogromne nierówności społeczne, prawdopodobnie nie do zaakceptowania we współczesnej Europie.

• Wreszcie rola właścicielska może być stosowana w bardzo różnym zakresie, zależnie od panującego systemu ekonomicznego: państwo komunistyczne było właścicielem większości majątku produkcyjnego, państwo o gospodarce rynkowej zazwyczaj stara się ograniczyć swój udział do niezbędnego minimum, zdając sobie sprawę z większej efektywności własności prywatnej, w stosunku do publicznej. Jednak decyzja, gdzie znajduje się to minimum, jest często bardzo trudna. W USA państwo nie sprawuje niemal żadnych funkcji właścicielskich w stosunku do podmiotów gospodarczych (wyjątki stanowią jednak takie instytucje jak np. poczta). Z kolei np. w Austrii państwo jest nadal posiadaczem kolei, większości energetyki, wielkich banków i przedsiębiorstw przemysłowych.

9. Protekcjonizm w handlu międzynarodowym

Protekcjonizm - polityka ochrony produkcji i handlu krajowego przed konkurencją zagraniczną, głównie za pomocą ceł nakładanych na przywożone towary oraz koncesji i zakazów.

W stosunku do rynku krajowego głównym narzędziem tej polityki są cła przywozowe i cła eksportowe oraz subsydia. Ochrona produkcji krajowej może również dotyczyć rynków eksportowych, narzędziem ochrony są w tym przypadku premie eksportowe.

Polityka protekcjonizmu - czyli wzrost utrudnień w dostępie do własnego rynku oraz rozszerzenie środków popierania eksportu.

Skrajne przypadki to całkowite zamknięcie rynku na kontakty gospodarcze ze światem.

Teoretycznie wolny handel stanowi sytuację zapewniającą krajom maksymalne korzyści z wymiany międzynarodowej. Jednak w rzeczywistości prawie żaden kraj nie prowadzi polityki całkowicie wolnego rynku. Krajem uważanym za zbliżony do wolnego rynku jest Hongkong

Państwo wykorzystuje środki i narzędzia polityki ekonomicznej do osiągnięcia celów tej polityki. Protekcjonizm w handlu zagranicznym jest pochodną interwencjonalizmu państwowego w gospodarce. Oznacza to, że teoria wolnego rynku i handlu są dalekie od rzeczywistości. Wiele rynków jest zmonopolizowanych, co wyklucza wolną konkurencję. W krajach słabszych ekonomicznie protekcjonizm jest ochroną przed zwiększeniem rozpiętości dochodów z krajami bardziej rozwiniętymi.

Protekcjonizm chroni: bilans płatniczy przed nierównowagą,

rynek wewnętrzny przed konkurencją zagraniczną,

nowe gałęzie przemysłu, przeciwdziała bezrobociu.

Ma on również złe strony (stosowany przez długi czas): utrzymywanie nieefektywnej struktury produkcji,

zmniejsza postęp techniczny.

Ekstremalnym przypadkiem polityki protekcji jest autarkia, czyli samowystarczalność państwa.

Większość argumentów za protekcją jest mało przekonująca z ekonomicznego punktu widzenia. Koszty często przewyższają korzyści, restrykcje importowe nie są środkami osiągnięcia celu , ale jednak protekcjonizm jest stosowany. Dlaczego?

1. Rozpowszechnianie kosztów protekcji handlowej i koncentracja jej korzyści

Koszty protekcji czyli cła, wyższe ceny lub innych ograniczeń ponoszą konsumenci.

Konsumenci to jedna z najliczniejszych grup w społeczeństwie, ale na tyle rozproszona, ze nie jest w stanie wywierać wpływu na politykę handlową. Koszty są rozproszone pomiędzy konsumentami i wydają się nie duże, a metoda ich badania była by zbyt kosztowna.

2. Korzyści protekcji handlowej są wyraźnie odczuwane przez producentów zainteresowanych ochroną przed konkurencyjnym importem.

Firmy mogą bezpośrednio wywierać wpływ na politykę handlową, w celu wzrostu protekcji. Zależy od tego ich być, albo nie być na gałęzi handlu.

Są znacznie lepiej zorganizowani (związki zawodowe, zrzeszenia branżowe, przedstawicieli w parlamencie)

Państwa znacznie częściej działają na rzecz dobrze zorganizowanych grup społecznych, niż w imię interesu ogólnego ( dobrobytu państwa)

Polityka faworyzuje grupy zagrożone, zwykle dobrze zorganizowane, mające zdolność wpływania na decyzje polityków.

10. Współczesne systemy komunikowania masowego

O zaistnieniu komunikowania masowego mówi się wtedy, kiedy jakaś organizacja wykorzystuje dana technikę jako medium do komunikowania się z dużą grupą odbiorców.

Komunikowanie masowe posiada takie cechy jak:

• odbiorca jest publiczność masowa, a nadawcą instytucje medialne

• przekaz ma charakter publiczny

• sprzężenie zwrotne jest opóźnione

• są gatekeeperzy (otwierający drzwi, bramy ), którzy regulują przepływ informacji , są to jednostki, bądź instytucje.

Komunikowanie masowe posiada także rozmaite funkcje.

Lasswell wyróżnił trzy podstawowe funkcje komunikowania masowego:

• Śledzenie świata

• Korelacja

• Przekaz kulturowy;

Czwarta funkcję - rozrywkową, dodał Charles Wright, a piątą w latach 80-tych McQuail - funkcję mobilizacyjną.

Występują takie formy komunikowania jak:

• werbalne i niewerbalne

• ustne i pisemne

• bezpośrednie i pośrednie

Środki komunikowania to zachowania, przedmioty i urządzenia, które mogą pełnić funkcje symboliczną (znakową) oraz utrwalać i przenosić w czasie i przestrzeni wszelkie nośniki tej funkcji, tzn. znaki i ich konfiguracje (przekazy).

Ze względu na charakter kanału komunikowania media można podzielić na:

1. Środki prezentacji (wyrażania): wszelkie formy ludzkiego zachowania werbalnego i niewerbalnego (głos, wyraz twarzy, ruchy rąk i całego ciała)

2. Środki reprezentacji (rejestracji): narzędzia i urządzenia techniczne przystosowane do utrwalania werbalnych i niewerbalnych komunikacyjnych zachowań człowieka oraz niektórych właściwości rzeczywistości - kamera, magnetofon. Każdy z tych środków rejestruje tylko pewne własności rzeczywistości i częściowo je transformuje.

3. Środki transmisji: urządzenia i ich zespoły służące do powielania i przenoszenia zarejestrowanych przekazów np. odbiorniki radiowe i TV, łączność telefoniczna.

W XX wieku, nastąpił rozwój mediów służących ludziom do komunikacji na skale masową. Środki masowego przekazu, zwane mass mediami, stały się nieodłączną częścią współczesnej rzeczywistości. Docierają do całych społeczności, jak i do poszczególnych jednostek, nie tylko organizując ich życie, ale prowadząc do zmian w sferze intelektualnej, emocjonalnej i przede wszystkim społecznej. Mass media to instytucje i urządzenia techniczne, które służą przede wszystkim do szerokiego i szybkiego przekazu informacji wielkim masom anonimowych odbiorców. Wyróżnia się media tradycyjne: czyli książka, prasa, radio; oraz media alternatywne: telewizja kablowa i satelitarna, płyty kompaktowe, komputery multimedialne. Znaczenie mass mediów wynika z kilku przesłanek. Mianowicie stanowią one rozwijający się przemysł, który oferuje dobra, usługi, oraz stymuluje rozwój innych sektorów przemysłu. Media stały się dominującym źródłem informacji, wyobrażeń ocen dotyczących rzeczywistości społecznej. Faktem jest, że środki masowego przekazu maja ogromny wpływ na społeczeństwo a co za tym idzie, na wszystkie aspekty życia człowieka.

Podział instytucji nadawczych wg własności:

1. Własność prywatna - osoba fizyczna, grupa osób fizycznych lub prywatne przedsiębiorstwo

2. Własność państwowa lub publiczna

3. Własność organizacji społecznych

Ze względu na sposób i cel działania:

Media komercyjne: z reguły prywatne przedsiębiorstwa, ich celem jest dążenie do zysku, sposobem jego pomnażania polityka nastawiona na rozrywkę przyciągającą szeroką widownię i zapewniającą zyski ze sprzedaży czasu reklamowego.

Media publiczne: przeważnie korporacje publiczne lub instytucje państwowe powołane do pełnienia służby publicznej (misji) w dziedzinie edukacji i kultury. Ich działalność jest nadzorowana i kierowana przez ciała kolegialne na mocy ustaw i statutów. Granice ich niezależności wyznaczają regulacje prawne, zadania programowe oraz środki kom.

Media niekomercyjne: stanowią zazwyczaj część szerszych struktur organizacyjnych (partie polityczne, związki zawodowe, kościoły). Pomagają w realizowaniu interesów jednostki macierzystej, której władzom przysługuje decydujący głos w sprawach kadrowych, programowych. Pozostałymi środkami kontroli są prawne i ekonomiczne gwarancje.

11. Rola prasy w kształtowaniu opinii publicznej

Opowiadając na to pytanie należy zastanowić się najpierw nad pojęciem opinii publicznej. Opinia publiczna to reakcja zbiorowości ludzkich na działania polityczne i społeczne, wyrażany publicznie stan świadomości owych zbiorowości. Dotyczy spraw ważnych dla społeczeństwa, często kontrowersyjnych. Jest zmienna, może ulec zmianom nawet w krótkim okresie. Prasa podobnie jak inne media spełnia określone funkcje . Do funkcji prymarnych zaliczyć możemy:

- funkcje informacyjną, która polega na zaspokojeniu potrzeby i prawa człowieka do informowania i bycia poinformowanym. Jej realizowanie jest formą dialogu między nadawca a odbiorcą. Odbiorca szuka w prasie informacji o wydarzeniach w kraju i na świecie, chce zaspokoić swoją ciekawość. Poszukują wiadomości dotyczących polityki, gospodarki, kultury czy własnych zainteresowań.

- funkcja wychowawcza to prezentacja roli społecznej, którą przyswajamy i będziemy pełnić, przygotowanie przez media do jakieś roli

- funkcja rozrywkowa to funkcja, która służy redukcji stresu, to nauka poprzez zabawę

Oprócz funkcji prymarnych wyróżniamy inne funkcje do których należy:

- funkcja kontrolna: dziennikarze maja prawo i moralny obowiązek śledzić uważnie poczynania władz, instytucji i osób publicznych. Śledząc ich poczynania mogą zapobiegać nadużyciom, a w przypadku ich odkrycia - doprowadzić do ukarania osób winnych

- funkcja interwencyjna czyli dziennikarstwo śledcze uprawiają dziennikarze opisujący i wyjaśniający sprawy, które najczęściej powinny być przedmiotem dochodzenia odpowiednich organów np. policja.

- funkcja edukacyjna jest realizowana poprzez przekazywanie i popularyzowanie wiedzy np. przez przedstawienie najnowszych odkryć naukowych

- funkcja reklamowa, która służy generowaniu zysków, możliwość dostępu odbiorców do produktu

- funkcja integracyjna, która może jednoczy, scalać ludzi wokół jakieś wartości

- funkcja mobilizacji: wytworzenie relacji zbiorowych

Jednak najważniejszą funkcją, która kształtuje opinię publiczna jest funkcja opiniotwórcza.

Oznacza, że informacje zawarte w środkach masowego przekazu w tym przypadku prasa mają charakter opiniotwórczy, tzn. kształtują opinię publiczną w różnych dziedzinach życia. Opinia publiczna polega na wspólnym i zbiorowym sposobie myślenia oraz odczuwania danej grupy społecznej, żyjącej w konkretnym miejscu i czasie. Wpływ ten może być pozytywny lub negatywny i może przybierać postać manipulowania uczuciami ludzi, a także wpływania na sposób myślenia i wartościowania.

12. Główne podmioty stosunków międzynarodowych

Podmioty stosunków międzynarodowych - to podmioty zdolne do aktywności międzynarodowej, czyli zmieniania lub utrwalania sposób zamierzony stanów środowiska międzynarodowego.

Atrybuty podmiotów stosunków międzynarodowych:

- niezależne działanie

- wpływ na stosunki międzynarodowe oraz kształtowanie współzależności międzynarodowych

Państwa - Należą do najważniejszych podmiotów stosunków międzynarodowych. Podstawą ich funkcjonowania są systemy polityczne. Państwa mają zasadniczy wpływ na dynamikę i rozwój stosunków m. Państwa mają niezmienne prawo d suwerennego działania na arenie międzynarodowej, począwszy od zawierania umów po korzystanie ze środków pokojowego rozstrzygania sporów.

Narody - to wielkie grupy społeczne związane ze sobą wspólnotą losów historycznych, kultury, języka, terytorium i życia ekonomicznego. Wyrazem tej wspólnoty jest świadomość narodowa. Narody mogą stać się uczestnikiem stosunków m., pod warunkiem posiadania swej organizacji a przynajmniej reprezentacji np. OWP (Organizacja Wyzwolenia Palestyny).

Organizacje międzynarodowe - Muszą składać się z co najmniej dwóch państw, a także podlegać prawu międzynarodowemu. Powstają gdy pewna zbiorowość państw akceptuje dotychczasowe oddziaływania wzajemne oraz uznaje celowość ich powtarzania, zabezpieczenia normatywno - organizacyjnego i kontrolowania.

Podział:

- Rządowe - zrzeszają państwa

- Pozarządowe - zrzeszają inne osoby prawne lub fizyczne

Podział ze względu na zakres kompetencji:

- Wszechstronne np. ONZ

- Wyspecjalizowane np. UNESCO

Podział ze względu na kryterium przestrzenne:

- Uniwersalne - np. ONZ

- Regionalne - np. Wspólnota Europejska

- Mieszane - np. NATO

Wspólnoty i ruchy międzynarodowe - Ne funkcjonują na bazie umów międzynarodowych, lecz prawa wewnętrznego państwa, na którego terytorium powstają.

Są to np. organizacje pozarządowe: sportowe, polityczne, wyznaniowe, naukowe, kulturalno - oświatowe, zawodowe i inne.

Ruchy międzynarodowe są zazwyczaj słabo zinstytucjonalizowane i nają bardzo ograniczone funkcje.

13. Cele polskiej polityki zagranicznej

Podstawowe cele polityki zagranicznej wynikające z racji stanu RP, zakładającej dążenie do zapewnienia bezpieczeństwa zewnętrznego i wewnętrznej stabilności państwa, jego harmonijnego rozwoju gospodarczego i społecznego, oraz umacnianie pozycji RP na arenie międzynarodowej, można sprowadzić do następujących:
• Dążenie do integracji z zachodnimi strukturami bezpieczeństwa i współpracy gospodarczej
• Dążenie do umacniania pozycji Polski w regionie i wynikający stąd czynny udział w istniejących strukturach współpracy regionalnej
• Utrzymywanie i rozwijanie wszechstronnych stosunków i wzajemnie korzystnej współpracy ze wszystkimi sąsiadami RP
Nadrzędnym zaś celem polskiej polityki zagranicznej, determinującym pozostałe, jest takie ukształtowanie środowiska międzynarodowego, szczególnie w najbliższym otoczeniu Polski, aby zapewnić krajowi trwałe bezpieczeństwo oraz trwały zrównoważony rozwój gospodarczy, kulturalny oraz społeczny. Priorytety polskiej polityki zagranicznej, ukształtowane na początku lat 90, konsekwentnie realizowane przez kolejne ekipy rządowe, popierane przez głównych aktorów sceny politycznej kraju, cieszą się niezwykle wielkim poparciem polskiego społeczeństwa i - jak dotąd- nie stawały się obiektem przetargów poszczególnych opcji politycznych.
Po 1989 r. Polska uczyniła podstawą swej polityki zagranicznej wiązanie kraju z Zachodem i jego strukturami integracyjnymi. Członkostwo w Unii Europejskiej i NATO zaliczone zostało do „strategicznych celów” polskiej dyplomacji. Do podstawowych zadań stojących przed polska polityką zagraniczną należy zaliczyć:
• Działanie na rzecz wzmacniania gospodarczej i kulturalnej pozycji kraju w regionie, Europie i świecie
• Dalszy aktywny udział w strukturach regionalnych, których członkiem jest Polska
• Utrzymywanie wysokiej dynamiki stosunków z głównymi polskimi partnerami: USA, Niemcami, Francją i Wielką Brytanią
• Dalszy rozwój stosunków politycznych, gospodarczych, kulturalnych i międzyludzkich ze wszystkimi sąsiadami Polski
• Sprawny przebieg negocjacji z UE
Racja stanu RP wyznacza wizję naszego miejsca w Europie. Staramy się wpływać na nową rzeczywistość europejską, a jednocześnie musimy być świadomi faktu, że skuteczność naszej wizji zależy od skoordynowania naszej koncepcji z tą rzeczywistością. Polska pragnie również wnosić wkład w bezpieczeństwo i stabilność całego kontynentu. Bezpieczeństwo stara się Polska zapewnić sobie zarówno poprzez współpracę z innymi państwami, jak i uczestnictwo w międzynarodowych strukturach, przede wszystkim NATO, lecz także w Unii Zachodnioeuropejskiej oraz poprzez podejmowanie kroków na rzecz umacniania i zwiększenie operatywności działania struktur paneuropejskich. Historyczne doświadczenia nieodparcie przekonują, że polska polityka zagraniczna musi wykazywać dużą wrażliwość na geostrategiczne aspekty współzależności między naszym krajem i środowiskiem międzynarodowym. Polska dążąc do zapewnienia sobie bezpieczeństwa i możliwości rozwoju musi nieustannie zabiegać o to, aby dotychczasowe jednostronne zależności zostały przekształcone w partnerskie współdziałanie z innymi państwami.

14. Organy polityki zagranicznej państwa

Polityka zagraniczna RP, sformułowana po przemianach politycznych w 1989, określa ją polska racja stanu. Organy i zasady prowadzenia polityki międzynarodowej określa Konstytucja RP z 2 kwietnia 1997. Zgodnie z nią prezydent jest najwyższym przedstawicielem państwa w stosunkach i międzynarodowych, sprawuje ogólne kierownictwo w dziedzinie stosunków zagranicznych, powołuje na wniosek premiera i ministra spraw zagranicznych, mianuje i odwołuje pełnomocnych przedstawicieli RP w innych państwach, ratyfikuje i wypowiada umowy międzynarodowe. Uprawnienia prezydenta mają charakter formalny i zatwierdzający.
Politykę zagraniczną w sferze decyzji prowadzi, zgodnie z konstytucją, Rada Ministrów, odpowiedzialna za nią przed parlamentem. Zgoda parlamentu jest wymagana w odniesieniu do umów dotyczących granic państwa, sojuszów obronnych, umów wprowadzających obciążenia finansowe lub zmiany w ustawodawstwie. Minister spraw zagranicznych jest wykonawcą przyjętej przez sejm polityki, koordynuje całokształt stosunków z zagranicą.

15. Proces stanowienia prawa w Unii Europejskiej

Art. 249 Traktatu ustanawiającego Wspólnotę Europejską (TWE) określa instytucje, które posiadają kompetencje w zakresie stanowienia prawa. Należą do nich:

- Komisja Europejska,

- Rada Unii Europejskiej,

- Parlament Europejski.

Niemal wyłączną kompetencję w zakresie inicjatywy prawodawczej posiada w praktyce Komisja Europejska. Główną rolę w procesie stanowienia prawa odgrywa natomiast Rada UE. Niemniej jednak, trzeba podkreślić, że stopniowo zwiększa się rola, jaką w procesie decyzyjnym Wspólnoty odgrywa Parlament Europejski.

Wśród źródeł prawa wspólnotowego rozróżnić można: prawo pierwotne i prawo wtórne (pochodne). Prawo pierwotne znajduje się na szczycie systemu prawnego UE i stanowi swego rodzaju „konstytucję Wspólnoty”. Prawo pochodne tworzą organy UE na podstawie upoważnień zawartych w prawie pierwotnym.

Prawo pierwotne UE obejmuje w szczególności traktaty założycielskie Wspólnot Europejskich, Traktat o UE, a także umowy zmieniające te źródła prawa, takie jak traktaty akcesyjne. Ogólne zasady prawa i prawo zwyczajowe zaliczane są natomiast do niepisanego prawa pierwotnego. Traktaty są źródłem zasad i procedur procesu decyzyjnego UE. Każdy europejski akt prawny opiera się na stosownym artykule Traktatu, określanym, jako "podstawa prawna" legislacji. Każdy akt prawny UE musi zawierać w swojej preambule dwa podstawowe elementy:

1. pierwszym z nich jest właśnie podstawa prawna, czyli odesłanie do artykułu z Traktatu, który stanowi podstawę dla Wspólnoty do podjęcia odpowiednich środków.

2. wybór traktatowej podstawy prawnej determinuje z kolei rodzaj procedury (drugi element), według której będzie przyjmowany akt prawny.

Prawo wtórne oparte jest na Traktatach i może przybrać różne formy. Na podstawie art. 249 Traktatu ustanawiającego wspólnotę Europejską, w celu wykonania swych zadań oraz na warunkach przewidzianych w Traktacie, Parlament Europejski wspólnie z Radą, Rada i Komisja Europejska uchwalają rozporządzenia i dyrektywy, podejmują decyzje, wydają zalecenia i opinie.

Rozporządzenie wiąże w całości, a zatem wymaga szczegółowej regulacji. Jego bezpośrednie obowiązywanie oznacza, że nie wymagają ono żadnych ustaw implementujących ani aktów pośrednich, przyjmowanych przez władze krajowe. Mają zasięg ogólny. Wiążą one w całości i są bezpośrednio stosowane we wszystkich Państwach Członkowskich. Zasięg ogólny rozporządzenia oznacza, że jest skierowane do wszystkich podmiotów. Wszystkie organy państwowe są zobowiązane do przestrzegania i stosowania rozporządzeń, a osoby fizyczne i prawne mogą zostać przez rozporządzenia uprawnione lub zobowiązane.

Dyrektywa wspólnotowa wiąże każde Państwo Członkowskie, do którego jest kierowana, w odniesieniu do rezultatu, który ma być osiągnięty, pozostawia jednak organom krajowym swobodę wyboru formy i środków.

Decyzja wspólnotowa wiąże w całości adresatów, do których jest kierowana. Decyzje mogą być skierowane zarówno do osób fizycznych, jak i państw członkowskich. Stanowią one konkretne, indywidualne regulacje dla jednostkowych przypadków. Decyzje obowiązują bezpośrednio w państwach członkowskich i mogą swoim adresatom przydzielać prawa i obowiązki, których krajowe organy i sądy muszą przestrzegać.

Zalecenia i opinie nie mają mocy wiążącej. Opinie wydawane są przez instytucje Wspólnoty na wniosek innych podmiotów, zalecenia z własnej inicjatywy. Zalecenia wydawane są w przypadkach, gdy w opinii instytucji Wspólnoty nie zachodzi potrzeba wydania aktów o charakterze wiążącym, lub gdy nie mają one takiego prawa. Zarówno zalecenia, jak i opinie powinny być brane pod uwagę przez państwa przy wykładni i stosowaniu prawa wewnętrznego.

Instrumenty prawne wymienione w art. 249 TWE nie wykluczają innych działań instytucji wspólnotowych, mogących ewentualnie nieść skutki prawne. Wśród aktów nienazwanych możemy wymienić: konkluzje i uchwały Rady UE, (jeżeli te ostatnie wykraczają poza zakres kompetencji wspólnotowych, określa się je jako uchwały Rady UE i przedstawicieli państw członkowskich zebranych w Radzie), rezolucje, oświadczenia, instrukcje negocjacyjne, umowy między instytucjami Wspólnoty, a tak e komunikaty Komisji.

16. Główne organy Unii Europejskiej - charakterystyka

Unia Europejska
Do organów głównych zaliczamy: Radę Europejską, Komisję, Parlament, Trybunał Obrachunkowy.

Radę Europejską
tworzy głowy państw członkowskich oraz przewodniczący komisji Europejskiej. Spotykają się oni co najmniej dwa razy w roku. Rada Europejska:
-rozstrzyga kwestie sporne,
-wytacza zasady wspólnej polityki zagranicznej i bezpieczeństwa
-ustala głównie kierunki dalszej integracji

Rada Unii Europejskiej przypada w udziale kolejno wszystkim państwom członkowskim przez okres 6 miesięcy od stycznia do czerwca i od lipca do grudnia. Do najważniejszych jej zadań należy:
-uchwalenie aktów prawnych
-kontrola budżetu
-zawieranie umów międzynarodowych

Komisja Europejska
Jest to urząd swoisty ,składa się z 20 członków. Kadencja członków Komisji trwa 5lat. Do jej podstawowych uprawnień należy:
-prawo inicjatywy ustawodawczej,
-prawo wydania aktów prawnych,
-prawo kontroli,
-zarządzanie

Parlament
Parlament Europejski (PE), reprezentuje interesy obywateli Unii, przez których jest bezpośrednio wybierany. Historia Parlamentu sięga lat pięćdziesiątych ubiegłego wieku i zapisów w traktatach założycielskich. Od 1979 roku jego posłowie są wybierani w wyborach bezpośrednich przez obywateli, których reprezentują.

Trybunał Obrachunkowy
lub Trybunał Rewidentów Księgowych lub T. Audytorów. Składa się z 15 członków wydelegowanych przez państwa członkowskie. Kadencja jego trwa 6lat Do jego zadań należy:
-kontrola budżetu
-nadzór nad operacjami finansowymi
-kontrola pomocy finansowej Unii dla państw zewnętrznych
Organy pomocnicze -Trybunał Sprawiedliwości
-Komitet Ekonomiczno-Społeczny
-Europejski Bank Inwestycyjny

Trybunał Sprawiedliwości

jest to sąd międzynarodowy Unii Europejskiej. Składa się z 15 sędziów Kadencja trwa 6 lat. Ma on zadania:
-rozstrzygnąć spory dotyczące prawa Unii i kontrolować wprowadzenia go w życie
-sprawdza zgodność aktów prawnych wydawanych przez instytucje Wspólnot i rządy państw członkowskich z faktami.

Komitet Społeczno - ekonomiczny

- jest to organ doradczy Rady UE i komisji. Liczy 222 osoby. Do jego zadań należy wydawanie opinii we wszystkich kwestiach będących przedmiotem prac Komisji.

Europejski Bank Inwestycyjny - zajmuje się wyrównaniem różnic w poziomie rozwoju państw członkowskich poprzez udzielanie pożyczek i gwarancji do działalności.

17.Etapy rozwoju kampanii politycznych

Etap 1- Kampania premodernizacyjna lata 50, 60 XX wieku

Głównym produktem jest program partii i to polityk jest nośnikiem tego programu. Działania wyborcze są zdecentralizowane, istotną rolę odgrywają działania lokalne. Za przebieg kampanii wyborczej odpowiadają działacze partii i wolontariusze. Decyzje strategiczne podejmowane są przez liderów partyjnych, którzy kierują się własną intuicją i doświadczeniem politycznym. Dominującą rolę odgrywa reklama wizualna: prasa, ulotki, plakaty, broszury ( TV nie dawała wtedy jeszcze takich możliwości, a reklama audytywna nie miała nigdy dużego wpływu). Dominują bezpośrednie formy marketingu politycznego: meetingi, festyny, spotkania terenowe, spotkania wyborcze, ważny był bezpośredni kontakt „dood-to-door”. Istnieje klasowa baza społeczna, która głosuje odpowiednio na polityka i partię, np. robotnicy i inteligencja. Kampanie premodernizacyjne organizuje się z „marszu”, bez przygotowania i organizuje się je tuż przed wyborami. Były to kampanie chaotyczne, nieprzygotowane. DECENTRALIZACJA

Etap II- Kampania modernizacyjna lata 60, 70 XX wieku

Charakteryzuje się centralizacją działań. Kampanie modernizacyjne są kampaniami zorientowanymi na kandydata. Pojawia się zjawisko personalizacji politycznej. Kandydat nie jest nośnikiem partii, to on przyciąga. Kampanie tego rodzaju skupiają się na lansowaniu pewnych ludzi, a nie samych partii i programów. Charakterystyczny jest tutaj wysoki stopień standaryzacji działań wyborczych, toteż główną rolę odgrywa tutaj centrum partii, która narzuca standard. W ramach tzw. Personelu odpowiedzialnego za przebieg kampanii wyborczej, mniejszą rolę odgrywają wolontariusze, tą część pracy w znacznej mierze przejęli płatni specjaliści. Partia posiada na etach konsultantów, którzy doradzają jej działania wyborcze oraz zaczynają organizować niezależne agencje komunikowania politycznego (nie są one związane swoimi sympatiami politycznymi). Przygotowania do kampanii zaczyna się 2 lata przed wyborami. Źródłem informacji do podejmowania decyzji już nie jest intuicja i doświadczenie polityczne, lecz zaczynają być wprowadzane badania opinii publicznej, zaczyna się zatrudniać ludzi, którzy potrafią interpretować te współczynniki i pokazuję trendy. Marketing pośredni, coraz większą rolę odgrywa telewizja. Wielką rolę zaczyna odgrywać TV wraz z reklamą audiowizualną. TV narzuca standardy komunikowania politycznego, stąd długie programy partii zostają zastąpione sloganami, pojawiają się debaty, konferencje polityczne, które mają przyciągać uwagę mediów. Nie ma skierowania do klasowego ogółu wyborców tylko do wszystkich- Catach All. CENTRALIZACJA

Etap III- kampania postmodernizacyjna lata 70, 80 XX wieku

Charakteryzuje się decentralizacją, czyli odmasowieniem. Są to kampanie zorientowane na wyborcę. W pewnej mierze jest to etap trwający do dziś. Wg teorii tego rodzaju kampanii trzeba zbadać potrzeby wyborców i dostosować produkt do nabywcy. Nadal występuje centrum, ale dostosowuje się produkt do różnych (terytorialnie) rozmieszczonych grup społecznych. (Dla każdego coś innego, a nie jedno dla wszystkich). Personel tworzą przede wszystkim zatrudnieni na kontraktach fachowcy i niezależni konsultanci zatrudniani do danej kampani. Konsultanci i agencje p.r. politycznego sami stają się gwiazdami. Kampanie wyborcze nie są przygotowywane at once, nie 2 lata przed wyborami, lecz permamenntnie. Komitety wyborcze z konsultantami dbają o wizerunek partii, badają społeczeństwo i wykorzystują to tak, żeby wzmocnić poparcie dla swojego klienta. W tym czasie rozwijają się dynamicznie badania opinii publicznej i wzrasta ilość przeprowadzonych badań tropiących. W odróżnieniu od kampanii modernizacyjnej, debaty, konferencje umiejscawia się bardziej lokalnie. Przeprowadzone badania pozwalają segmentować, nie ma klasowej bazy, ani Catach All , mamy różnorodność ofert politycznych skierowanych do różnych grup społecznych.

18. Mechanizmy socjotechniki

Wyróżniamy 3 mechanizmy socjotechniczne, które kształtuje model konsumpcyjny.

a. Mechanizm potęgowania potrzeb nieelementarnych.

Potrzeby nieelementarne - to takie, których zaspokojenie nie jest niezbędne do życia. To również takie, których zaspokojenie wiąże się z potrzebą akceptacji kręgu kulturowego, z którym chcemy być związani.

Autonomizacja - te potrzeby mają zdolność do upodmiotowienia, czyli autonomizacji. To znaczy, że te potrzeby służą dostarczaniu nam radości w zaspokajaniu tych potrzeb.

Mechanizm potęgowania -> (nie intensyfikacji!) oznacza to, że w hierarchii ważności one awansują. Np. znaczenie odzieży wykracza poza elementarność.
Tutaj wyróżnić można 3 rodzaje manipulacji:
-> dochodami: coraz częściej kupujemy towary za pomocą środków, których nie posiadamy, np. karty kredytowe, zakupy na raty. Zazwyczaj kusi nas się nas ofertami „pomocy” przedstawionymi, jako niezwykle atrakcyjne;
-> czasem: stymulując nasze zachowania konsumenckie umożliwia się nam kupowanie towarów czy usług od świtu do zmroku i przez 24h. Kiedyś ta granica dzieląca bycia od nie bycia konsumentem była, m.in. wyznaczała ją godzina otwarcia i zamknięcia sklepów;

-> przestrzenią: to usunięcie granicy przestrzennej bycia i nie bycia konsumentem. Kiedyś kupowało się w miejscach do tego przeznaczonych, np. targi, rynki. Dziś nawet nie musimy wychodzić z domu, aby dokonać zakupu.

b. Mechanizm naśladownictwa.

Poprzez naśladowanie uczymy się wartości i potrzebnych zachowań. Cały czas potrzebujemy wzorów do naśladowania. Szczególnie, gdy nie wiemy jak się zachować. W konsumpcji również szukamy jak powinniśmy konsumować. Ten mechanizm jest powiązany z masową komunikacją. Chodzi o dostarczenie przykładu, jak powinniśmy żyć, aby osiągnąć podobny stopień szczęścia, jak osobowości wzorcowe.
Kiedyś konsumowano na poziomie podstawowym. Teraz zmiany widać to chociażby w prasie dla kobiet, która odgrywa tu ważną rolę, propagując wizję zasiedloną przez kobiety młode, zadbane, bez problemów finansowych.

c. Mechanizm umagiczniania konsumpcji.

Konsumpcja jawi się tutaj jako coś magicznego i przyjemnego. Umagicznienie polega na nadawaniu konsumpcji zupełnie nowych cech. Wynika z tego, że ta tradycyjnie rozumiana konsumpcja ekstrapoluje na inne strefy życia społecznego. Konsumpcja w magicznych centrach handlowych oznacza też spędzenie wolnego czasu, życie towarzyskie, kontakt ze sztuką. Oznaczać może próby rozładowania stresów osobistych i zawodowych. Magiczność konsumpcji wyznacza pojęcie „świątynia konsumpcji”. W nich projektuje się nasze zachowania i drogi, którymi będzie się poruszał konsument, np. układ labiryntu.

19. „Zimna wojna” w stosunkach międzynarodowych po II wojnie światowej

• Zimna wojna geneza i etapy.   (leksykon str. 445)

Zimna wojna, to umowne określenie stanu stosunków międzynarodowych charakteryzujących się trwałym konfliktem, ale również niemożnością jego rozstrzygnięcia przez konfrontację militarną.

Choć wiele konfliktów w historii można określić tym mianem, obecnie zimną wojną nazywa się globalny konflikt po II wojnie światowej.

Zimna wojna po II wojnie światowej rozpoczęła się jako konflikt między ZSRR a światem demokracji zachodnich, jednak stopniowo front konfrontacji rozszerzył się i zróżnicował. W tym okresie zimna wojna charakteryzowała się silnym, choć zmiennym napięciem politycznym, wyścigiem zbrojeń, konfrontacją ideologiczną i wojną psychologiczną, walką o wpływy na terenach.

Główne strony konfliktu weszły w posiadanie broni jądrowej, jednak unikały jej użycia, a konfrontację przenosiły najczęściej na obszary peryferyjne. W historii zimnej wojny po 1945 można wyróżnić następujące stadia:

- okres 1945-47, ZSRR kontynuował ekspansję zapoczątkowaną pod koniec II wojny i określił ideologiczną płaszczyznę konfrontacji, a przywódcy zachodni stopniowo przekonywali się do konieczności skutecznej odpowiedzi na to wyzwanie, formułując ideę „wolnego świata” i krytykując totalitaryzm komunistyczny;

- lata 1947-50, nasilała się konfrontacja 2 supermocarstw (USA i ZSRR) głównym źródłem konfliktu była sprawa przyszłości Niemiec oraz Berlina, rozstrzygnięta 1949 przez powstanie 2 państw niemieckich, zahamowanie komunistycznej ekspansji w Europie, ekspansja komunizmu na Dalekim Wschodzie; w okresie tym blok sowiecki uległ wzmocnieniu w wyniku centralizacji oraz zwycięstwa rewolucji komunistycznej w Chinach, natomiast państwa zachodnie, którym przewodziły USA, sformułowały program przeciwstawienia się ekspansji komunizmu (doktryna powstrzymywania, doktryna Trumana, plan Marshalla, 1949 powstanie Organizacji Paktu Północnoatlantyckiego);

- lata 1950-53, pierwsza zbrojna konfrontacja na obszarze peryferyjnym między blokiem sowieckim a Zachodem oraz utrwaliły się strefy wpływów ustalone wcześniej; w szczytowym okresie napięcia osłabły wszelkie kontakty między głównymi protagonistami, a wojna psychologiczna osiągnęła

- lata 1953-56, w których pojawiły się tendencje odprężeniowe, ale także nastąpiła konsolidacja głównych stron konfliktu; z jednej strony rokowania pokojowe doprowadziły do rozejmu w Korei oraz układów w sprawie Indochin, powstał ruch państw niezaangażowanych oraz utrwaliła się neutralna strefa w Europie (Austria, Finlandia); z drugiej strony, wobec kryzysu władzy w ZSRR po śmierci J. Stalina, USA i ich sprzymierzeńcy sformułowali doktrynę odpychania komunizmu, zaś blok sowiecki w Europie skonsolidował się i 1955 powołał Układ Warszawski; 1956 nastąpiła kolejna kulminacja napięcia w postaci sowieckiej interwencji na Węgrzech i nieskutecznej akcji Zachodu na Bliskim Wschodzie (kryzys sueski);

- lat 1957-62, w którym oprócz tradycyjnej linii konfrontacji Wschód-Zachód pojawił się konflikt sowiecko-chiński; blok sowiecki nasilił ekspansję w państwach Azji i Afryki, a także podjął ofensywę w kwestii oraz na Kubie;

- lata 1963-69, kiedy główne państwa zostały uwikłane w konflikty peryferyjne; stale rosło zaangażowanie USA w wojnę w Wietnamie, a ZSRR — w zimnowojenną konfrontację z ChRL; wpływy komunistyczne cofnęły się w niektórych krajach (Indonezja, Ghana), system sojuszy Zachodu ucierpiał z powodu uwikłania USA w Indochinach oraz wycofania się Francji ze struktur wojskowych NATO.

- Odprężenie lat 1970-79, którego składnikami były: tzw. polityka wschodnia RFN i normalizacja statusu obu państw niemieckich, wejście ChRL do ONZ, Konferencja Bezpieczeństwa i Współpracy w Europie, zakończona 1975 podpisaniem Aktu Końcowego w Helsinkach; ponieważ ZSRR traktował odprężenie jako środek ułatwiający dalszą ekspansję (Indochiny, Afganistan, Jemen, Etiopia, Angola, Mozambik, Ameryka Łacińska, ogromny program zbrojeniowy), a USA coraz poważniej traktowały problem naruszania praw człowieka w bloku sowieckim, pod koniec tego okresu narastały przesłanki nowej zimnej wojny; wybór (1978) Polaka, kardynała Karola Wojtyły na papieża (Jan Paweł II) miał także znaczenie polityczne, gdyż podważył dotychczasowe linie podziału świata i nadał prawom człowieka nowy wymiar moralny;

- okres nowej zimnej wojny lat 1979-85, zapoczątkowany sowiecką interwencją w Afganistanie i kryzysem polskim (1980-81); punktem kulminacyjnym był kryzys, który nastąpił jesienią 1983, gdy państwa NATO nie ugięły się pod presją ZSRR i rozmieściły na swoim terytorium nowe rakiety amerykańskie w odpowiedzi na instalacje sowieckie;

- schyłek zimnej wojny w latach 1985-91 spowodowany osłabnięciem pozycji ZSRR jako supermocarstwa, niemożnością kontynuacji dotychczasowej polityki globalnej oraz determinacją USA i jego sojuszników, by powstrzymać, a nawet wyeliminować wpływy sowieckie w różnych punktach globu; zachęcony przykładem Chin M. Gorbaczow podjął próby zreformowania systemu ZSRR; warunkiem pierestrojki Gorbaczowa było odprężenie międzynarodowe, toteż ZSRR i USA zawarły wiele porozumień ograniczających zbrojenia konwencjonalne i jądrowe; pierestrojka doprowadziła jednak do dalszego osłabienia ZSRR, czego rezultatem był upadek rządów komunistycznych w Europie Środkowowschodniej (1989-90), zgoda Kremla na zjednoczenie Niemiec, rozwiązanie Układu Warszawskiego (1991) i samego ZSRR (1991); upadek ZSRR pozwolił uregulować niektóre konflikty, w których wspierał on jedną ze stron (Nikaragua, Kambodża, konflikt izraelsko-arabski, reformy w RPA i porozumienia w Afryce Południowej). Choć państwa NATO mogą się czuć zwycięzcami w zimnej wojnie, jej koniec nie oznacza „końca historii” (F. Fukuyama), a na określenie nowego układu sił w świecie powstają nazwy takie, jak „ład monocentryczny”, „bezład” (Z. Brzeziński) lub „zimny pokój” (B. Jelcyn). 

20. Kierunki i zadania polityki gospodarczej w RP

Polityka gospodarcza jest nauką stosowaną w ekonomii i formą praktyki gospodarczej państwa. Dzieli się ją zatem na teorię i praktykę. Często opiera się na przekonaniach politycznych na gospodarkę rządzącej większości parlamentarnej. W przeciwieństwie do teorii ekonomii, polityka gospodarcza wymaga uwzględnienia wiedzy z zakresu socjologii, politologii, czy nawet dziennikarstwa (media również oddziałują na kształt polityki gospodarczej). Polityka gospodarcza stanowi często narzędzie realizacji programu społecznego partii politycznej.

Cele polityki gospodarczej:
Ogólne:

- zapewnienie suwerenności państwa

- sprawiedliwość

- postęp społeczny

- umacnianie istniejącego ustroju społeczno-gospodarczego

Ekonomiczne:

- pomnażanie bogactwa kraju

- powiększanie dobrobytu

- efektywne wykorzystanie zasobów oraz wzrost gospodarczy

- przemiany strukturalne

Społeczne:

- sprawiedliwy podział dochodu

- gwarancje zatrudnienia

- wyrównane szanse awansu

Zadania:

- wzrost gospodarczy, wzrost PKB

- utrzymanie dużego zatrudnienia,

- tworzenie nowych miejsc pracy,

- rozwój eksportu
- zmniejszenie inflacji,

- usprawnienie ubezpieczeń społecznych,

- prywatyzacja sektora państwowego

21. Stosunki międzynarodowe po zakończeniu „zimnej wojny”

Zimna wojna nigdy nie została formalnie wypowiedziana ani zakończona, dlatego nie zwołano konferencji pokojowej i nie zawarto traktatu pokojowego, ustalającego nowy porządek międzynarodowy. Nie wypracowano również całościowej wizji takiego ładu. Najważniejsze cząstkowe propozycje to: Nowa Pentarchia , Pax Consortis, Bigemonia, Pax Nipponica i system Unipolarny. W każdym z nich przewija się rola wielkiego mocarstwa.

Na podstawie doświadczeń ludzkości można ustalić, że nowy ład międzynarodowy traktowany jest jako wizja zbliżonego do modelowego ideału stanu stosunków międzynarodowych. Jego ramy obejmują naturalną sprzeczność interesów, rywalizację, antagonizmy, oraz wszechstronną współpracę uczestników stosunków międzynarodowych. Funkcjonowanie tego stanu uregulowane jest normami prawa międzynarodowego i nad przestrzeganiem czuwają odpowiednie organizacje oraz instytucje.

Członkowie społeczności międzynarodowej korzystają z gwarancji bezpieczeństwa, poszanowania suwerenności i integralności terytorialnej oraz zakazu użycia siły lub groźby jej użycia.

Budowa ładu międzynarodowego jest rozłożonym w czasie, wielofazowym procesem: od inicjacji w postaci postulatów i koncepcji, przez budowę struktur organizacyjnych, funkcjonujących na ogólnie przyjętych zasadach. Jednak perspektywa chaosu i żywiołowości, która zarysowała się wraz z upadkiem komunizmu, uzmysłowiła społeczeństwu potrzebę ustanowienia nowego ładu. Należy do nich pomysł Nowej Pentarchii. Zakłada on, że najdoskonalszy system, to taki, nad którego stabilizacją czuwa 5 ośrodków siły. Są one zdolne utrzymać równowagę polityczną i militarną, nie dopuszczając do wyeliminowania ze sceny politycznej innych państw, traktowanych jako sprzymierzeńców. Taką Nową Pentarchię mogłyby stworzyć St. Zjednoczone, Japonia, Chiny, Unia Europejska i Rosja. Policentryczną wersją nowego ładu jest Pax Consortis. Podstawą tego kierunku myślenia jest założenie, że po upadku Związku Radzieckiego, osłabieniu ulegnie zachód i wtedy St. Zjednoczone zrezygnują z dominującej pozycji na świecie.

Punktem wyjścia kolejnego wariantu jest założenie, że prężnie rozwijająca się Japonia stanie się największą potęgą gospodarczą i osiągając pozycję supermocarstwa przejmie dominację nad światem.

Pax Nipponica, jako model przywództwa w nowym ładzie międzynarodowym z Japonią w roli hegemona (Hegemonia- dominacja jednego państwa nad drugim, uzyskana przy pomocy groźby lub użycia siły. Termin pochodzi z języka greckiego. Oznacza zwierzchnictwo, przewodnictwo, przywództwo, przeważający wpływ) wydaje się wizją bardzo odległą, gdyż państwo to nie dysponuje wyjątkowo ważnym atrybutem, jakim jest potencjał nuklearny.

W rozważaniach na temat dróg wiodących do nowego ładu międzynarodowego znajdujemy wizję systemu unipolarnego. Wizja ta sięga szybkich zmian zachodzących w bloku wschodnim, co zmuszało St. Zjedn. do dokonania adiustacji strategii i taktyki działania w stosunkach międzynarodowych.

22. Determinanty kształtowania postaw politycznych

1. Pozaracjonalne determinanty wywierania wpływu:

1. WPŁYW EMOCJI:

• Istnieje wielu zwolenników, którzy uważają, że emocje silnie wpływają na nasze postawy, a więc też na decyzje i zachowania. Jednak jeśli ten pogląd dostosujemy do siebie, to trudniej jest nam się przyznać, że „ Ja podejmuję decyzje pod wpływem emocji.” Raczej mówimy, że podejmujemy decyzje racjonalnie. Zatem ta nieracjonalność kojarzy nam się z czymś złym.

• Daniel Golemann, w książce pt. Inteligencja emocjonalna, próbował wyjaśnić, że związki rozumu i emocji są znacznie bliższe, niż nam się wydawało. Kwestionuje też zasadność podziału na to, co racjonalne a co emocjonalne. Twierdzi, że tak naprawdę w życiu wykorzystujemy inteligencję emocjonalną. Golemann utrzymuje, że przez większą część czasu rozwoju naszego gatunku ewolucja faworyzowała emocje - gdy nasze życie znajdowało się w niebezpieczeństwie lepiej było dać się ponieść emocjom, instynktowi i reagować szybko, niż tracić czas na zastanawianie się nad tym, co należy zrobić. Takie długie rozważania mogłyby nas kosztować nawet życie. Zachowanie pod wpływem emocji się sprawdzało i nawet obecnie w wielu stresujących sytuacjach tak właśnie działamy.

• Sir P. Russel: w swoim wykładzie pt. Więź społeczna i natura ludzka, mówił o tym, że nasze wrodzone uwarunkowania psychiczne, w odróżnieniu od nabytej wiedzy nie różnią nas tak bardzo od tych, które wpływały na życie człowieka z epoki paleolitu. Nadal kierują nami instynkty generujące pozytywne emocje wobec ludzi identyfikowanych jako członkowie swojej grupy i negatywne emocje wobec osobników obcych, czyli spoza grupy.

• Ludzie posługują się heurystykami sądzenia czyli formami uproszczonymi bez racjonalnej podbudowy. Rzadziej mamy reakcje kontrolowane polegające na racjonalnej ocenie.

• Vilfredo Pareto: głosił zdeterminowanie człowieka przez jego niezmienną naturę. Wg niego, ludzi różni od zwierząt nie tyle faktyczna motywacja ich działań, co stała tendencja do ich usprawiedliwiania i racjonalizowania. Tym, co rzeczywiście nami kieruje są tzw. rezydua . Pod tą postacią przejawiają się uczucia, emocje instynkty. Natomiast do tych rezyduów ludzie dorabiają sobie derywacje (czyli są to kontynuacje rezyduów). Pod tą postacią kryją się wyjaśnienia, systemy idei, dowody, twierdzenia, mają one nadać logiczność działaniom. W ciągu wieków rezydua zmieniają się nieznacznie, natomiast ciągłym modyfikacjom ulegają derywacje - bo one muszą odpowiadać wyzwaniom cywilizacji, stanowi rozwoju nauki. Często zdarza się tak, że na derywacje z przeszłości dziś patrzymy z wyższością. Uważamy je za niemądre, śmiejemy się z nich. Teoria rezyduów i derywacji była mocno krytykowana. Zarzucano jej cynizm, niekonsekwencję metodologiczną ( niekonsekwencja metodologiczna polega na tym, że jeśli jakiś badacz kwestionuje racjonalność ludzkiej natury, to tak jakby obcina sobie gałąź, na której siedzi).

Choć teorii Pareta potwierdzić nie może socjologia bo nie posiada takich narzędzi to posiada je psychologia społeczna, takim narzędziem są m.in.

- Teoria dysonansu poznawczego, mówi ona, iż u każdej osoby występuje pewien dysonans- istnieją jednocześnie u danej osoby dwa elementy poznawcze, które są ze sobą sprzeczne. (np. idee, poglądy).

Aby uniknąć tego dysonansu większość ludzi stara się otaczać osobami wyrażającymi podobne poglądy w ważnych kwestiach i korzystać z mediów.

Zgonie z tą teorią ludzie nie są jednak zdolni do racjonalnego zachowania i bronią się przed zmianą postaw, kierują się zasadą zgodności (czyli żeby ich zachowania były z godne z ich przekonaniami).

- Teoria frustracji - agresji, mówi, że niezaspokojenie potrzeb budzi frustrację, która może się okazać tak silna, że chęć jej likwidacji staje się celem samym w sobie staje się rodzajem superpotrzeby. Im silniejsza frustracja tym bardziej agresywne działanie podejmuje jednostka. Są 3 takie działania:

a) Autodestrukcja

b) Poszukiwanie kozła ofiarnego

c) Frustracja płynna

2. MITY, SYMBOLE, RYTUAŁY I CEREMONIAŁY- ich wpływ na nasze postawy

• Nasze zachowania i opinie i postawy w sferze polityki są w dużej mierze definiowane przez ceremoniały i rytuały, w których bierzemy udział a także symbole i mity.

• Każdy z nas podlega oddziaływaniu mitów. Przekonanie niektórych ludzi, że są wolni od tego mitycznego stosunku, dzięki inteligencji, religii, czy światopoglądowi już samo w sobie jest mitem - jest to mit scjentystyczny. Niechętnie się przyznajemy do mitycznego postrzegania, bo mit kojarzy się nam z czymś negatywnym.

• Symbole nigdy nie istnieją samoistnie, symbole zawsze odwołują się do pewnej hierarchii wartości. Symbolika na scenie politycznej występuje w 5 kategoriach:

• Symbol jako mit- pozwala uprościć postrzeganie rzeczywistości, funkcja quazi poznawcza. Obraz rzeczywistości prezentowany przez mity jest czarno- biały. Bo mamy zapotrzebowanie na wyraźne i jasno określone granice co złe a co nie.

• Symbol dostarcza wartości, których brak właśnie odczuwa dana grupa.

• Symbolika pojmowana w kategorii gier i obrazów- komunikowanie społeczne stanowi prezentowanie obrazu samego siebie w oczach innych czasem nawet reżyserowanie określonych sytuacji. Tutaj duża rola PR, który sprowadza się do świadomego kreowania swojego wizerunku. Tutaj zwiera się też analizowana wcześniej analogia polityki do gry.

• Symbolika jako liturgia - ceremonie i rytuały polityczne są bardzo ważnym elementem kanalizowania emocji politycznych. Pozwalają ukierunkować emocje społeczne. Wszystko jest dramatyzowanie i zgrane w konwencji sztuki. Szczególnie znaczenie symboliki jako liturgii widać np. w III Rzeczy i innych totalitaryzmach. Wprowadza się nowy kalendarz związany z rytuałami i nowymi świętami np. urodziny Hitlera, dąży się do sekularyzacji życia. Im bardziej te zabiegi odbiegają od dotychczas przyjętych rytuałów tym bardziej mają zmieniać społeczeństwo.

• Symbol jako element materialny - z 1 strony symbole stanowią element identyfikacyjny a z 2 są fetyszem np. swastyka. Można je kochać lub nienawidzić. Wyjątkiem jest flaga, która w gruncie rzeczy stanowi kawałek kolorowego materiału jednak ma bardzo duży wydźwięk emocjonalny i pozytywne skojarzenia.

Ideologie symboliczne są nacechowane afektywnie, upraszczają świat, czynią go irracjonalnym. Przywiązanie do symboli może być wykorzystywane przez podmioty wpływu.

2. Racjonalne determinanty postaw

• Tutaj mamy do czynienia ze zwolennikami teorii racjonalnego wyboru. Uważają oni, że nie można odmówić jednostce tego, że w procesie decyzyjnym kieruje się ona rozumem, a nie emocjami.

• Wyróżniamy tutaj pięć podstawowych tez:

- Zgodnie z tezą indywidualizmu metodologicznego jednostka dokonuje wyboru samodzielnie.

- Jednostki podejmują decyzje o swoich wyborach, czy też zachowaniach na podstawie własnych preferencji. Oznacza to, że są w stanie stworzyć postulat konsekwencji, czyli uporządkować opcję decyzji w sposób adekwatny do swoich oczekiwań, a także że są w stanie zorganizować postulat maksymalizacji, czyli wybrać tę opcję, która jest najkorzystniejsza.

- Preferencje jednostek są spójne, a miarę stabilne i przechodnie. Oznacza to, że uporządkowanie preferencji jest efektem świadomości własnych interesów i pewnych trwałych intelektualnych kalkulacji.

- Jednostki posiadają wiedzę na temat dostępnych możliwości oraz konsekwencji podejmowanych decyzji. Czyli podejmując decyzje wykorzystują wszystkie informacje, które na dany temat posiadają.

- Jednostki wybierają zgodnie z ograniczonymi regułami wyboru - co zmniejsza swobodę, ale nie musi oznaczać irracjonalności.

• Argumenty krytyczne tej teorii:

- Silna determinacja zewnętrzna- Krytycy mówią, że grupa panująca politycznie i ekonomicznie w danym społeczeństwie zawęża społeczne opcje tylko do takich, z których każda może być przez tę grupę zaakceptowana. Możliwości jednostki w kwestii podejmowania wyborów, które mają dać nam poczucie wolności, tak naprawdę mają charakter z góry zdeterminowanej sieci układów ( przykład z pizzą, o którym p. Pawełczyk mówił na wykładzie).

- Założenia teorii racjonalnego wyboru stoją w opozycji wobec teorii nowin społecznych. Ta t.n.s. polega na tym, że zachowania i decyzje jednostek powinny być rozpatrywane raczej jako konsekwencja zinternalizowania wartości i norm społecznych, niż racjonalności. Wiele podejmowanych przez nas decyzji wynika ze stereotypów i przywiązania do symboli.

- Herbert Simon - autor koncepcji ograniczonej racjonalności. Stwierdził on, że człowiek nie dąży do wyboru optymalnej opcji działania, lecz zadowala się zazwyczaj pierwszą satysfakcjonującą opcją. Czyli człowiek upraszcza sobie podejmowanie decyzji poprzez ograniczenie ilości i jakości analizowanych opcji. Simon stwierdził też, że każdy z nas ma skłonność do preferowania tej opcji, która jako pierwsza wydała się nam najlepsza.

- Wybory obciążające konsekwencjami społeczeństwo. - decyzje, które są racjonalizowane częściowo i tworzą tzw. drzewo decyzyjne - są często lepiej adaptowane przez społeczeństwo, niż racjonalne decyzje nieuwzględniające jednak kosztów społecznych. Jest to metoda gałęziowa, czyli nie docieramy wprost do tzw. pkt. 0, tylko bierzemy pod uwagę różne rodzaje racjonalności.

Źródła: Piotr Pawełczyk, Socjotechniczne aspekty gry politycznej, Poznań 2007 + notatki (w tym punkcie wyszło tego tak dużo, bo p. Pawełczyk mówił na ten temat chyba przez dwa czy trzy wykłady)

23. Koncepcje geopolityki

GEOPOLITYKA zajmuje się określaniem wpływu czynników przestrzennych na decyzje polityczne - w mniejszym stopniu ukształtowaniem granic państwa i analizą środowiskowo - ekonomiczną, a bardziej odp. na pyt.: Jak położenie państwa może wpłynąć korzystnie lub nie na rozwój państwa?

Jedna z ważniejszych definicji geopolityki pochodzi z początków XX wieku i została opracowana przez Rudolfa Kjellena. Zgodnie z nią:

GEOPOLITYKA to nauka, która jest związana ze szczególną analizą polityki, prowadzona w odniesieniu do uwarunkowań przestrzennych. Przedmiotem jej zainteresowań jest badanie zależności między bytami politycznymi, określonymi przestrzennie lub terytorialnie.

Rozwój geopolityki wiąże się z ogłoszeniem kilku teorii:

1. Koncepcja potęgi kontynentalnej - Sir H.J. Mackinder - Ta teoria jest oparta na założeniu, że istnieje przewaga kontynentu nad morzem, a państwa kontrolujące lądy są silniejsze od państw kontrolujących morza. Zgodnie z koncepcją kontynenty: Europa, Azja i Afryka tworzą World Island (wyspę świata), którą otacza wewnętrzna i zewnętrzna strefa brzegowa, tzw. wewnętrzny i zewnętrzny półksiężyc, które obejmują Japonię, Wielką Brytanię, obie Ameryki, Australię oraz Afryką Południową. Jądrem tej wyspy świata, a zarazem geograficzną osią historii świata, jest tzw. HEARTLAND (serce lądu), obejmujący Rosję, Zachodnią część Chin, Mongolię, Afganistan, Beludżystan i Iran. Heartland tworzył największą naturalną fortecę, predysponowaną do panowania nad światem, zgodnie z tezami Mackindera, że:

1. kto rządzi Europą Wschodnią, rządzi Heartlandem;

2. kto rządzi Heartlandem, rządzi wyspą świata;

3. kto rządzi wyspą świata, rządzi światem.

2. Koncepcja potęgi morskiej - kontradmirał A. T. Mahan (Amerykanin)- Ta teoria zakłada, że to morze jest przede wszystkim miejscem transportów, zatem panowanie nad morzem jest ważniejsze od panowania nad lądem. Czyli jest to teoria zupełnie przeciwstawna do teorii nr 1. Mahan wyróżnił tutaj sześć ważnych czynników, które dzielą się na:

1. Czynniki terytorialne: * dostęp do mórz otwartych; *ukształtowanie wybrzeża; *długość wybrzeża;

2. Czynniki społeczne: * liczebność narodu państwa; *charakter narodowy, zdolności, umiejętności kupieckie; *determinacja rządu, czyli kwestia ustroju politycznego danego kraju

3. Koncepcja potęgi półwyspowej (1944) - Nicholas J. Spykman - Wykazał on słabe strony teorii Heartlandu, a mianowicie przecenianie potencjalnych sił tego obszaru. Próbował on udowodnić, że zasadnicze znaczenie strategiczne i polityczne mają nie środkowe, lecz obrzeżne obszary Eurazji, tzw. RIMLAND, które są buforem między mocarstwami lądowymi, a morskimi. Zawarł to w słowach:

1. kto kontroluje obrzeża (rimland), ten rządzi Eurazją;

2. kto rządzi Eurazją, kontroluje losy świata.

4. Koncepcja potęgi powietrznej (1950) - Alexander de Seversky (emigrant rosyjski)- Mówił o zmierzchu znaczenia sił morskich i zalecał rozbudowę sił powietrznych. Dominacja znaczenia sił lotniczych sprawia, że szczególnego znaczenia nabiera sąsiedztwo dwóch potęg: USA i ZSRR poprzez Ocean Arktyczny. Ocean ten jest strefą nakładania się zasięgu wpływów tych dwóch mocarstw.

5. Geopolityka regionalna i wielobiegunowa - Saul Bernard Cohen - Regionalne i wielobiegunowe teorie geopolityczne powstały w opozycji do teorii Mackindera, Spykmana oraz ich zastosowaniu w doktrynie Trumana. Są to koncepcje o charakterze regionalnym, a nie globalnym oraz są to koncepcje wielobiegunowe (nie dotyczą tylko jednego obszaru lub dwóch mocarstw). Świat nie jest geopolityczną jednością, lecz składa się z odrębnych regionów o zróżnicowanym charakterze, tworzących jednak regionalny system. Cohen podzielił świat na regiony:

1. Kontynentalny region euroazjatycki, w skład jego wchodzi: Heartland Mackindera, Europa Wschodnia i Azja Wschodnia

2. Morski region handlowy, w skład wchodzą: anglo - Ameryka i Karaiby; Ameryka Płd.; Europa Oceaniczna; Maghreb - Północne Wybrzeża Afryki: Algeria, Libia, Tunezja; Afryka Subsyberyjska oraz Azja Wyspowa i Oceaniczna

3. Samodzielne regiony geopolityczne, w skład wchodzą: Azja Płd. - dzisiejsze Indie; Azja Płd. - Wsch.; Bliski Wschód.

Cohen głosił też założenie o końcu dipolarnego świata. Autor twierdził, że będą powstawać nowe regiony geopolityczne.

Źródła: Stanisław Otok, Geografia polityczna, Warszawa 1997 + moje notatki

24. Kryzys demograficzny - zagrożenie dla rozwoju państw UE w XXI w.

Jak wynika z danych zebranych przez tygodnik The Economist, Europa ma obecnie do czynienia nie tylko kryzysem gospodarczym, ale także z wywołaną problemami ekonomicznymi kolejną odsłoną kryzysu demograficznego.

 Kłopoty z demografią Starego Kontynentu nie są niczym nowym, jednak istniejące od 2008 roku trudności ekonomiczne dodatkowo pogorszyły aktualny stan rzeczy. Pomimo pewnej poprawy sytuacji demograficznej w Europie od początku XXI wieku do roku 2008 (przez ten czas wskaźnik rozrodczości nieznacznie się zwiększał), ostatnie kryzysowe lata wykazały, iż kondycja demograficzna ponownie się pogarsza i to w szybkim tempie.

Spośród 15 europejskich państw, które opracowały dane za rok 2011, aż 11 doznało spadku liczby żywych urodzeń. Co istotne, największe spadki zanotowano w państwach najmocniej dotkniętych kryzysem, tj. Hiszpanii (spadek z 1.46 w roku 2008 do 1.38 w 2011) oraz Łotwy (odpowiednio 1.44 w 2008 i 1.2 w roku ubiegłym).

Znaczące spadki odczuły jednak również państwa, w których sytuacja ekonomiczna nie pogorszyła się tak bardzo, tj. w Norwegii (1.95 w 2008 oraz 1.88 rok temu) i w Danii (spadek z 1.88 cztery lata temu do 1.76 w 2011). Niezależnie jednak od tego czy dane państwo ma wysoki wskaźnik dzietności czy też niski, trend lat kryzysu jest identyczny - spadek liczby nowonarodzonych.

Jak jednak wynika z analiz tygodnika, spadek dzietności nie jest wywołany jedynie faktem rezygnacji z posiadania większej liczby dzieci, czy też odkładania ich urodzenia w czasie, a również odpływem imigrantów, którzy skutecznie zasilali społeczeństwa Europy Zachodniej w latach 90-tych i w pierwszej dekadzie XXI wieku.

Obok samej dzietności, recesja spowodowała także spadek liczby zawieranych małżeństw, a dokładnie odkładanie ich „na lepsze czasy”. Przykładem tego typu związku przyczynowo-skutkowego są badania francuskiego instytutu badań demograficznych, które w oczywisty sposób wskazują istniejącą tu zależność - czym większe bezrobocie tym mniejsza liczba nowozawieranych związków.

25. Jesień narodów w 1989 roku i rozpad ZSRR

Jesień Ludów (lub Jesień Narodów) - termin określający wydarzenia, które przypadły pod koniec 1989 roku w Europie Środkowo-Wschodniej, związane z obaleniem ustrojukomunistycznego w krajach tej części świata. Rewolucyjny charakter wydarzeń z 1989 roku nasunął skojarzenie z Wiosną Ludów z 1848 roku. Jesień Narodów zamknęła kilkuletni proces rozpadu porządku jałtańskiego w Europie Środkowo-Wschodniej, zaś ogół przemian do 1991 roku spowodował przede wszystkim odsunięcie partii komunistycznych od władzy w krajach znajdujących się w strefie wpływów ZSRR.

Geneza wydarzeń Jesieni Ludów sięga początku lat 80. - narodzin Solidarności w Polsce, nasilaniu się ruchów opozycyjnych, pierwszych prób reform w krajach socjalistycznych, w tym pieriestrojki i głasnosti w ZSRR.

Rozmowy Okrągłego Stołu w Polsce i sukces opozycji w wyborach parlamentarnych z 1989 roku stały się sygnałem do podobnych przemian w pozostałych krajach socjalistycznych Europy Środkowo-Wschodniej, przede wszystkim na Węgrzech, wCzechosłowacji, NRD, Bułgarii, Rumunii, Albanii.

U źródeł demokratycznych przemian 1989 leżały wcześniejsze zrywy wolnościowe w krajach „demokracji ludowej“. Miały one swój początek we wczesnych latach 50. XX w., a ich charakter sięgał od demonstracji i strajków po wielotygodniowe zbrojne konflikty. Do najbardziej znanych zrywów wolnościowych należały chronologicznie: Czerwiec 1953, Poznański Czerwiec 56,Powstanie węgierskie 1956, Praska wiosna, Marzec 1968, Grudzień 1970, Czerwiec 1976, Sierpień 1980. Ich wynikiem była stopniowa erozja systemu dominacji ZSRR nad swoimi państwami satelickimi w Europie Wschodniej. Jak określiła to Jadwiga Staniszkis, końcem lat 80. władze na Kremlu postanowiły zrezygnować z dominacji militarnej w tym regionie, zachowując jednak znaczny wpływ na transformację ustroju tych państw^[1].

Ważną zmianą w układzie sił Europie Wschodniej prowadzącą do Jesieni Ludów była rozpoczęta w 1985 r. w ZSRRpieriestrojka. Podczas jej trwania, wobec wciąż trwających w Polsce strajków i niepokojów społecznych, w 1988 r. władze komunistyczne zgodziły się na rozmowy z przedstawicielami (nielegalnej wówczas) opozycji w Polsce. Negocjacje prowadzono wiosną 1989 roku i są znane jako Rozmowy przy Okrągłym Stole. Ustalono tam m.in. termin pierwszych częściowo wolnych wyborów na 4 czerwca tego roku. W ich wyniku totalną klęskę poniosła Polska Zjednoczona Partia Robotnicza i jej satelickie stronnictwa (SD i ZSL), a praktycznie wszystkie dostępne w wyniku częściowo tylko wolnej ordynacji wyborczejmiejsca w Sejmie i Senacie uzyskał związany z Lechem Wałęsą Komitet Obywatelski "Solidarność". Po kilku miesiącach nieudanych prób skonstruowania rządu w oparciu o PZPRprzez powołanych przez prezydenta Jaruzelskiego premierów, w sierpniu 1989 pierwszym premierem w tzw. demoludach, niezwiązanym z rządzącą do tej pory partią komunistyczną -PZPR - został Tadeusz Mazowiecki, i to on powołał pierwszy rząd w powojennej Polsce, w skład którego weszli działacze opozycji antykomunistycznej. PZPR zresztą wkrótce (styczeń1990) uległa samorozwiązaniu, gdyż jedyny sens jej działania - totalna kontrola wszystkich aspektów funkcjonowania państwa - przestał istnieć.

Podobne wydarzenia miały miejsce na Węgrzech. Rozmowy rządu z opozycją (lato 1989) doprowadziły do zmiany konstytucji tego kraju (październik).

23 sierpnia 1989 dwa miliony mieszkańców Litwy, Łotwy i Estonii utworzyły w rocznicę podpisania Paktu Ribbentrop-Mołotow tzw. bałtycki łańcuch w proteście przeciwko dominacji sowieckiej.

Równolegle, setki obywateli NRD codziennie uciekały do sąsiedniej RFN, przez sąsiednią Czechosłowację, przez Węgry do Austrii, a nawet przez Polskę - legalnie i nielegalnie (poprzez Nysę) do Warszawy, gdzie otrzymywali pomoc w Ambasadzie RFN oraz od Obywatelskiego Koła Parlamentarnego (OKP), rządu Tadeusza Mazowieckiego i kościoła katolickiego. By uniknąć katastrofy humanitarnej byli oni zakwaterowani w ponad 80 ośrodkach wypoczynkowych wokół Warszawy. Po trudnych negocjacjach rządu polskiego z Honekerem, pozwolił on wyjechać swoim obywatelom dwoma "pociagami wolności" (01.10.89 i 05.10.89) poprzez terytorium NRD do RFN. Kolejni uciekinierzy opuszczali Polskę samolotami a nawet promem do Szwecji. Gdy 9 listopada 1989 otwarto przejścia graniczne w murze berlińskim zdecydowano, że mur powinien zostać zdemontowany, przy czym większość pracy wykonały spontanicznie tysiące ludzi z obu części miasta.

Pod wpływem tych wydarzeń zmiany stały się faktem w pozostałych krajach bloku. 7 grudnia do rozmów z opozycją przystąpił rząd Bułgarii, w Czechosłowacji wyłoniono w wyniku "aksamitnej rewolucji" niezależny rząd. W Rumunii obalono dyktaturę Nicolae Ceauşescu, a samego satrapę wraz z żoną - po krótkim i dalekim od legalności "procesie sądowym" - skazano na śmierć i niezwłocznie rozstrzelano.

Wkrótce potem podział Niemiec na NRD i RFN - za zgodą czterech państw, pomiędzy które podzielono po wojnie strefy okupacyjne Niemiec wyrażoną na konferencji "dwa plus cztery"12 stycznia 1990 - przestał obowiązywać i 3 października 1990 dokonało się zjednoczenie Niemiec.

ZSRR upadł dopiero w 1991 r., jednak już wcześniej nie był w stanie zapobiec rozpadowi swojego imperium. Najszybciej ze struktury państwa sowieckiego wyłamała się Litwa (nie obyło się tam bez krwawej interwencji wojsk radzieckich w pobliżu wileńskiej stacji telewizyjnej - zob. Loreta Asanavičiūtė), wkrótce potem Łotwa (walki uliczne w Rydze) i Estonia, potem dalsze byłe republiki. Z państw komunistycznych na świecie pozostały już tylko Chiny (obecnie przeprowadzające szereg reform kapitalistycznych), Wietnam (również coraz wyraźniej odchodzący od "budowy komunizmu"), Laos, Kuba oraz Korea Północna.

W wyniku Jesieni Ludów ostatecznie zlikwidowano Układ Warszawski a wszystkie oddziały Armii Radzieckiej zostały wycofane ze wszystkich dotąd satelickich wobec ZSRR państw. Wycofanie tych wojsk łączyło się także z demontażem stacjonujących na terytoriach tych krajów wyrzutni rakietowych pocisków z głowicami jądrowymi; operacja ta wydatnie zwiększyła poziom bezpieczeństwa w Europie i w świecie.

Pośrednim skutkiem Jesieni Ludów był też rozpad Jugosławii, w której przez kilka lat trwały krwawe wewnętrzne walki na tle etnicznym oraz pozostający w kontraście do doświadczeń jugosłowiańskich bezkrwawy rozpad Czechosłowacji na Czechy i Słowację.

Jesień Ludów przyniosła obalenie totalitarnego ustroju, przywróciła wolność słowa i demokrację w dawnych krajach bloku komunistycznego, ale nie przyniosła ich mieszkańcom dobrobytu na poziomie identycznym z krajami Europy Zachodniej, czego niektórzy z nich irracjonalnie oczekiwali. W niemal wszystkich krajach postkomunistycznych wkrótce do władzy doszła socjaldemokracja, często wywodząca się z dawnych partii komunistycznych. Niemniej jednak zdobycze demokratycznego sprawowania władzy wydają się niezagrożone, a postęp gospodarczy we wszystkich krajach, w których zaszły transformacje zapoczątkowane Jesienią Ludów pozwala twierdzić, że podział Europy żelazną kurtyną odchodzi do historii. Większość z krajów biorących udział w Jesieni Ludów została przyjęta do NATO i do Unii Europejskiej (niektóre zaś są w trakcie negocjacji akcesyjnych).

26. Geneza i główne etapy integracji europejskiej (w ramach WE/UE)

I. Integracja Europejska

Pierwsze sygnały dotyczące integracji miały miejsce po II Wojnie Światowej. Podłożem politycznym było doświadczenie obu Wojen, które mówiło o nierówności walki oraz o zagrożeniu pokoju przez pojedyncze kraje. Największe rozbieżności co do przyszłej integracji europejskiej przedstawiały: Francja i RFN.

Francja: była za tworzeniem integracji w formie konfederacji przy zachowaniu samodzielności i suwerenności narodowej państw

RFN była zwolennikiem formy federalistycznej z rozbudowanymi organami ponadnarodowymi.

W pierwszych latach po wojnie głównym czynnikiem integracyjnym było przeciwstawienie się ekspansji ZSRR, później kwestia konkurowania i rywalizacji z USA.

27 V 1952 podpisano układ o Europejskiej Wspólnocie Obronnej

10 III 1953 podpisano traktat dotyczący Europejskiej Wspólnoty Politycznej, miał być on swoistą rozbudową dla EWO, jednak już w rok później Francja odrzuciła ten traktat i uniemożliwiła tym powstanie EWP.

Lata 50te pokazały, ze Francja jest główna siła pierwszego etapu integracji. Była twórca tzw. Małej Europy, składającej się z 6 państw/

VI 1955 w Mesynie odbyła się konferencja ministrów spraw zagranicznych: Francji, RFN, Włoch, Belgi, Holandii i Luksemburgu w jej wyniku 25 III 1957 w Rzymie na mocy traktatów rzymskich powołano EWG i EUROATOM, a w skład struktury instytucjonalnej weszły: Rada Ministrów, Komisja, Parlament Europejski i Trybunał Sprawiedliwości.

Koncepcja jedności politycznej Europy Zachodniej de Gaulle'a

-pojednanie francusko-niemieckie

-zrezygnowanie z ponadnarodowej federacji, stworzenie Europy Państw

-niezależnej od zewnętrznych mocarstw

Jego koncepcja `'Europa od Atlantyku po Ural'' opierała się na 3 zasadach: odprężenie, porozumienie i współpraca.

VI 1965 - podpisano traktat o fuzji. Dokonał on ostatecznego instytucjonalnego ujednolicenia organów Wspólnot. W rezultacie EWWiS, EWG i Euratom miały wspólne instytucje: Rade, Komisję Europejska, Parlament Europ., oraz Trybunał Sprawiedliwości.

1-2 XII 1968 na konferencji państw i rządów członków Wspólnot w Hadze podjęto decyzje o budowie unii ekonomicznej i walutowej oraz zapowiedziano koordynację wzajemnej polityki na rzecz budowy Unii Politycznej.

1970- Wielka Brytania, Dania, Irlandia i Norwegia złożyły wnioski o przyjęcie do Wspólnoty Europejskiej.

1979- powołano Europejski System Walutowy.

1981- do WE przystępuje Grecja

1986- Hiszpania i Portugalia, tzw. `'południowe poszerzenie''

1986- przyjęto Jednolity Akt Europejski wprowadzający istotne zmiany do traktatów rzymskich

Unia Europejska powstała 1 XI 1993 na mocy traktatu z Maastricht

TRAKTAT Z MAASTRICHT

Podpisano go 7 II 1992, wchodzi w życie 1 XII 1998.

Potwierdza on polityczna, gospodarczą oraz socjalną równość wszystkich państw członkowskich kładąc nacisk na kształtowanie się wzajemnej pomocy. Nadano osobowość prawna poczynaniom Wspólnoty przez zastąpienie EWP systemem Wspólnej Polityki Zagranicznej i Bezpieczeństwa. Był to pierwszy krok do budowy bezpieczeństwa wewnętrznego WE.

Do spraw wspólnego interesu zaliczono: politykę azylową, integracyjna, kontrolę zewnętrznych granic wspólnot, zwalczanie międzynarodowej przestępczości oraz handlu narkotykami, współpraca w sprawach karnych i cywilnych.

Utworzono Europol.

Traktat przyniósł różne prawa obywatelskie: prawo w wyborach do Parlamentu Europejskiego, prawo petycji do tego organu, ochrony zdrowia i pracy oraz ochrony konsumenta.

Wzmocnione zostały prawa Parlamentu Europejskiego, utworzono komisje pośrednictwa, miedzy Rada Ministrów a Parlamentem Europejski, powołano Komisję Regionalną.

TRAKTAT AMSTERDAMSKI

Geneza: konferencja przedstawicieli państw członkowskich w 1996 w sprawie rewizji postanowień traktatu z Maastricht.

Konferencja międzynarodową rozpoczęła się szczytem Rady Europejskiej w Turynie - 29 III 1996. Negocjacje toczyły się na trzech poziomach:

1. Krąg bezpośrednich negocjatorów

2. Posiedzenia Ministrów Spraw Zagranicznych

3. Obrady Rady Europejskiej

5 X 1996 odbyło się posiedzenie Radu Eur. w Dublinie, delegacja francuska i niemiecka zaproponowały wspólna propozycję dot. wzmocnienia integracji, co pozwalało państwom członkowskim na szybsze osiągnięcie celów traktatowych.

Konferencja zakończyła się w Amsterdamie 16/17 VI 1997.

Wszedł w życie w maju 1999.

TRAKTAT NICEJSKI

Najdłuższy szczyt Rady E. - 7-11 XII 2000

Tematem była reforma instytucjonalna warunkująca przyjęcia do Unii nowych państwa członkowskich. Koncentrowano się tu na 4 zasadniczych sprawach:

1. Ogólnej liczbie komisarzy w Komisji Europejskiej, ich przydziale dla poszczególnych państwa członkowskich.

2. Zasadzie podziału głosów w Radzie

3. Rozszerzeniu zasady głosowania w Radzie większością kwalifikowaną

4. Zasadzie ścisłej współpracy miedzy państwami członkowskimi Unii

Poruszono tez sprawa takie jak: ustalenie górnego limitu liczebności Parlamentu Eur., Skład Europejskiego Trybunału Sprawiedliwości.

KONWENT EUROPEJSKI:

Został po raz pierwszy zastosowany podczas przyjmowania Karty Praw Podstawowych. Natomiast w zakresie rewizji traktatowej umieszczony został w ostatniej części Deklaracji z Leaken. Deklaracja zakładała, że zamierzeniem Konwentu będzie rozważanie kluczowych aspektów przyszłego rozwoju Unii. Głównym zadaniem w praktyce stało się przygotowanie zwartego projektu traktatu konstytucyjnego w celu przedstawienia do pod obrady na nowej konferencji międzynarodowej.

Inauguracyjne spotkanie Konwentu odbyło się 1 II 2002, zaś na ostatnim 13 VI 2003 nie udało się przedstawić całego projektu traktatu konstytucyjnego. Dokument końcowy zawierał zapisy o:

- konieczności zakończenia technicznych ustaleń dot. projektu najpóźniej do VII 2008

- konieczności wszczęcia procedury przygotowawczej konferencje w 2009 roku.

- podpisaniu traktatu końcowego po 1 V 2004, jeszcze przed wyborami do Parlamentu.

- włączenie do konferencji międzynarodowej państw, które ubiegają się jeszcze o członkowstwo

- oraz Bułgarii, Rumunii i Turcji w formie obserwatorów.

27. Chiny, Brazylia, Indie - nowe potęgi.

Kraje BRIC mają cechy wspólne. Kiedyś były cesarstwami. Są wielkimi i najszybciej rozwijającymi się rynkami jutra. Z wyjątkiem Rosji radzą sobie z obecnym kryzysem gospodarczym dużo lepiej niż USA i Unia Europejska. Zajmują czwartą część powierzchni kuli ziemskiej, zamieszkaną przez 40 proc. ludności globu. Ich zsumowany produkt krajowy brutto wynosi około 9 bln dol., czyli dużo mniej niż PKB samej Ameryki - 14,3 bln. Ale już z zastosowaniem parytetu siły nabywczej, PKB krajów BRIC łącznie przekracza 15 bln dol., czyli nieco więcej niż produkt globalny USA.

Jednak, według prognozy, w 2050 r., gospodarka USA z PKB wynoszącym 38 bln dol. będzie dopiero na drugim miejscu, po dwa razy zasobniejszych Chinach. Indie natomiast jako trzecie (37 bln) niewiele będą ustępować Amerykanom, Brazylia ma być czwarta (11 bln), a Rosja, wyprzedzona jeszcze przez Meksyk - osiągnie PKB rzędu 8,5 bln. Oczywiście mieszkańcy BRIC, ze względu na swoją liczebność, nie osiągną dostatku per capita na poziomie najbogatszych krajów świata, w których ma on wynieść 35 tys. dol. Dochód na tym i wyższym poziomie uzyska tylko 500 mln obywateli BRIC.

Według prognozy, społeczeństwa pozostaną rozwarstwione i podatne na niepokoje. Będą się - poza Rosją - jeszcze szybciej urbanizowały niż dotychczas, co z jednej strony zwiększy popyt na tanie produkty masowe, a z drugiej spotęguje problemy powodowane przez slumsy. Tania produkcja masowa krajów BRIC - poza Rosją - będzie torowała sobie drogę na rynki krajów bogatych, gdzie też znajdują się warstwy uboższe, zwłaszcza w krajach wielokulturowych, jak USA i niektóre państwa Europy Zachodniej.

Dziś kraje BRIC są potęgami ze względu na siłę militarną, ambicje polityczne oraz znaczenie regionalne i światowe. Dziś należą do grupy największych pod każdym względem. Za pół wieku będą, poza Rosją, czołowymi potęgami gospodarczymi. Rosja jako ZSRR była supermocarstwem, dziś już nie jest, bo nie ma broni ekonomicznej. Chiny są już supermocarstwem. Indie i Brazylia natomiast zajmują pozycje potęg regionalnych i mają wielkie aspiracje. Dwie z nich, Chiny i Indie, będą za pół wieku dominującymi producentami towarów i dostawcami usług. Już dziś Chiny są największym na świecie producentem i sprzedawcą samochodów, a Indie chcą podbić świat swoim maluchem Nano, który ma być najtańszym autem świata i zastąpi w Indiach skuter. Rosja i Brazylia natomiast to kraje, które zdominują rynek surowców. Z kolei Rosja nie zrezygnuje z przemysłu nuklearnego, zbrojeniowego i kosmicznego, choćby Rolls-Royce'y i Bentleye miały poza Moskwą tonąć w błocie, bo nie ma tam dróg.

Czwórka na tak

Brazylia jest światową potęgą w futbolu, sambie, zasobach wody pitnej, produkcji samolotów, wołowiny i soi. Ma najpiękniejsze miasto - Rio de Janeiro, najwspanialszą plażę Copacabana, najsławniejszy karnawał. Jest drugim na świecie krajem czarnych ludzi. Mali sąsiedzi, a każdy sąsiad z porównaniu z Brazylią jest mały, boją się tego giganta.

Rosja też jest wielka, a przede wszystkim święta. Jest bastionem prawdziwej wiary, która broni przed katolicyzmem i zgnilizną Zachodu. Ma najwspanialszą muzykę (Czajkowski, Prokofiew, Rymski-Korsakow, Borodin, Musorgski, Glinka, Szostakowicz) i literaturę (Puszkin, Tołstoj, Dostojewski, Turgieniew, Gogol, Czechow). Ma broń jądrową zdolną zniszczyć świat kilkaset razy. Ma największe i najbogatsze niezagospodarowane obszary - Syberię. Będzie mogła żyć z ropy i gazu, nawet jeśli zabraknie ich w rejonie Zatoki Perskiej.

Chiny dokonały cudu jedynego w swoim rodzaju. Ze zdewastowanego, zamkniętego, klaustrofobicznego kraju dręczonego dyktaturą w ciągu dwudziestolecia stały się potęgą gospodarczą, od której zaczyna zależeć gospodarka wielu państw świata. Chiny mają największy potencjał gospodarczy oparty na najtańszej sile roboczej.

Indie z kolei są miarą wszechrzeczy i źródłem wszelkiej kultury. Są duszą świata, jego ośrodkiem duchowym, miejscem odnowy moralnej i największym autorytetem. Indusi są ponadto narodem bankierów, rządzą jako emigracja w kilkunastu krajach świata i ze względu na wkład w zwycięstwo nad faszyzmem należy im się stałe miejsce w Radzie Bezpieczeństwa.

BRIC jako koncept w prognozach gospodarczych powstał chyba na pohybel Europie, o której schyłku pisze Walter Laqueur („Ostatnie dni Europy”), wieszcząc jej koniec. Do 2050 r. znacznie obniży się liczba rodowitych Francuzów we Francji i Anglików w Anglii. Liczba Niemców z 82 spadnie do 60 mln, Włochów z 57 do 37 mln, Hiszpanów z 39 do 28 mln. Wszystkie te kraje staną się dwunarodowe i dwukulturowe. Będziemy mieli Europę w dużej mierze muzułmańską z powodu gwałtownego przyrostu liczby ludności pochodzenia algierskiego, pakistańskiego, kurdyjskiego, tureckiego, marokańskiego i albańskiego w tych krajach. Rosja, już wielonarodowa i wielokulturowa, według przewidywań Laqueura w 2050 r. będzie miała mniej ludności niż 100-milionowy w przyszłości Jemen.

Czwórka na nie

Wszystkie potęgi BRIC łamią prawa człowieka, wszędzie stosowane są tortury. Prawa człowieka to jeden z trzech filarów, na których stoi budowla wartości europejskich. Kraje BRIC są państwami spoza tego systemu. W Brazylii policja potrafiła mordować bezdomne dzieci, które kradły i sypiały przy stacjach benzynowych. Latyfundyści utrzymują swoje własne armie, które potrafią rugować z ziemi biedaków. W Rosji morduje się dziennikarzy i opozycjonistów. Po ulicach, jak za czasów rewolucji, grasują dziecięce bandy bezprizornych. Szerzy się gangsterstwo i narkomania. Prawa do niezawisłości przyznawane są narodom według uznania Kremla. Osetyjczycy zasługują na państwo, Czeczeni i Dagestańczycy - nie.

W Chinach, gdzie orzeka się karę śmierci za przestępstwa gospodarcze i wykroczenia obyczajowe, kwitnie podejrzany handel organami do przeszczepów. W przypadku wielkich inwestycji stosuje się przymusowe przesiedlenia ludności. Media są kontrolowane, działa policja internetowa, utrudniona jest łączność za pośrednictwem telefonów komórkowych. Państwo Środka czeka jeszcze likwidacja równoległego, państwowego, subsydiowanego sektora gospodarki, a więc i bunty klasy robotniczej jak na placu Niebiańskiego Spokoju.

W Indiach pod okiem policji dochodzi często do pogromów. Policja bezceremonialnie znęca się nad zatrzymanymi. Korupcja jest najgrubszą gałęzią gospodarki indyjskiej. Mimo że Indusi mówią o swoim systemie jako o największej demokracji w świecie, krytycy krzyczą o największej anarchii. Indie nie opanują skutków przyrostu naturalnego. Grozi im ponadto wojna atomowa z Pakistanem. Brazylia z kolei jest jednym z najbardziej niebezpiecznych państw świata, bije rekordy w przestępczości i przemocy, ustępując miejsca tylko Kolumbii, Ekwadorowi, Rosji, Irakowi i Afganistanowi.

Szczyt trójkąta

Próbę zbliżenia Rosji, Chin i Indii zainicjował w połowie lat 90. ówczesny premier Jewgienij Primakow, który proponował utworzenie trójkąta Moskwa-Pekin-Delhi. Propozycja ta została wtedy odrzucona przez Chiny i Indie, ale nawiązał do niej Władimir Putin organizując w Jekaterynburgu w 2005 r. szczyt trójkąta, do którego zaprosił także prezydenta Brazylii, Inacia Lulę da Silvę. W Jekaterynburgu spotkali się Putin, Lula, premier Manmohan Singh i Hu Jintao.

W 2008 r. w tym samym Jekaterynburgu spotkali się ministrowie spraw zagranicznych BRIC. Ogłosili komunikat, w którym podkreślają znaczenie prawa międzynarodowego, zasad multilateralnych i centralną rolę ONZ, a także demokratyzację systemu - to jest uwzględnienie znaczniejszej niż dotychczas roli Indii i Brazylii. Ministrowie podkreślili, że jednym z największych zagrożeń dla świata jest międzynarodowy terroryzm. Wszystkie kraje BRIC z wyjątkiem Brazylii, która swoją falę przemocy (wewnętrznej z Carlosem Marighellą, papieżem terroryzmu miejskiego w latach 70.) ma już za sobą, są narażone bezustannie na krwawe rozprawy terrorystyczne. Mniej czasu poświęcono na dyskusję o głodzie, nędzy i chorobach. W tym roku prezydencka czwórka, tym razem z Miedwiediewem, spotkała się znów w Jekaterynburgu.

Na minusie

Cztery potęgi rozwijają gospodarkę z większym (Brazylia, Indie) lub mniejszym (Rosja, Chiny) poszanowaniem zasad wolnego rynku, który ma wiele wspólnego z demokracją. Trzy potęgi doświadczyły udręki dyktatur, Indie nigdy nie zaznały tego systemu. W dwu mamy do czynienia z demokracją, Rosja jest w połowie drogi, Chiny na początku.

Kraje BRIC w różnym stopniu podatne są na obecny kryzys finansowy. Rosja i Brazylia najbardziej. Kryzysy w obydwu krajach zdarzały się często. Brazylia, do niedawna największy dłużnik, wymagała raz już olbrzymiej pomocy Międzynarodowego Funduszu Walutowego i otrzymała ją, ponieważ tąpnięcia w Brazylii grożą zachwianiem systemu światowego. Spokój prezydenta Luli wynika m.in. stąd, że rezerwy walutowe Brazylii przekroczyły teraz 200 mld dol. i są czterokrotnie wyższe niż w 2004 r. Rezerwy pochodzą m.in. z masowego eksportu soi do Chin. Ale ceny tego produktu spadają obecnie o kilkanaście procent. Spadną też inwestycje giganta naftowego Petrobras, który eksploruje nowe złoża podmorskie.

BRIC to jeden z ważnych elementów tworzącego się na nowo ładu światowego o wyraźnych biegunach. Prezydent USA Barack Obama, nie ignorując pozostałych części składowych świata: UE, Japonii, hiszpańskojęzycznej Ameryki Łacińskiej, wskazał jednego kontrpartnera, od którego USA są najbardziej uzależnione - ChRL. Zaproponował forum dwustronne, które po szybkiej, pozytywnej reakcji Chin już się odbyło jako początek kolejnych spotkań grupy dwóch (G2).

Jeśli nie dojdzie do powołania alternatywnego forum USA-Indie, to nie pozostanie nic innego jak wariant konkurencyjny Indie-Rosja. Byłoby to niefortunne odtworzenie układu antychińskiego Breżniew-Indira Gandhi. Ani Indiom, ani Chinom nie jest to potrzebne. Aby osłabić G2 i nie psuć stosunków z Chinami, trzy pozostałe kraje BRIC: Brazylia, Rosja i Indie, mogą się zająć tworzeniem trójkąta, który być może powiększony o Meksyk i Koreę - byłby bardzo silną przeciwwagą G2. Trzeba się z tym liczyć, a w UE pomyśleć z kolei o umocnieniu związków z Japonią i Azją Południowo-Wschodnią. Tak, byśmy kiedyś nie obudzili się całkiem samotni.

28. Gmina, powiat, województwo jako jednostki samorządu terytorialnego

Samorząd terytorialny -jest to system organów wykonujących we własnym imieniu i na własną odpowiedzialność zadania własne i zlecone z zakresu administracji rządowej. W Polsce samorząd terytorialny jest trójszczeblowy. Gmina jest podstawową jednostką samorządu terytorialnego, na szczeblu lokalnym stoi powiat a na regionalnym województwo. Każdy z tych szczebli zasadniczego podziału kraju jest unormowany oddzielną ustawą i podlega odrębnej charakterystyce.

GMINA

Gmina wykonuje zadania własne w imieniu własnym i na własną odpowiedzialność. Do zadań własnych gminy należy zaspokajanie zbiorowych potrzeb wspólnoty .Zadania te można podzielić na pewne kategorie, a mianowicie zadania z zakresu:

-Infrastruktury społecznej (ochrona zdrowia, pomoc społeczna ,oświata ,kultura)

-Porządku i bezpieczeństwa publicznego (organizacja ruchu drogowego, porządek publiczny, bezpieczeństwo sanitarne)

-Ładu przestrzennego i ekologicznego (gospodarka terenami, ochrona środowiska)

Gmina wykonuje ponadto zadania zlecone z zakresu administracji rządowej na podstawie ustaw lub porozumienia z organizacjami tej administracji. Otrzymuje ona środki finansowe w wysokości koniecznej do wykonani zadań zleconych.

Organami gminy są :

Rada Gminy

Wójt (burmistrz, prezydent miasta)

Ad1.Rada gminy-w jej skład wchodzą radni, których ilość zależy od wielkości gminy. Zakres działania rady gminy obejmuje najważniejsze sprawy wspólnoty samorządowej oraz funkcjonowanie jej organów i podmiotów jej podległych.

Ad2.Wójt-jest organem wykonawczym gminy. Do zadań wójta należy w szczególności przygotowanie projektów uchwał rady oraz określenie sposoby ich wykonywania, gospodarowanie mieniem komunalnym, wykonywanie budżetu.

Gmina jest podzielona terytorialnie na jednostki pomocnicze takie jak sołectwa na obszarach wiejskich ,dzielnice czy osiedla w miastach.

POWIAT

Przez powiat należy rozumieć lokalną wspólnotę samorządową oraz odpowiednie terytorium. Wspólnotę tę tworzą z mocy prawa mieszkańcy powiatu. Powiat ma osobowość prawną. Samodzielność powiatu podlega ochronie sądowej. Powiat jako jednostka zasadniczego podziału terytorialnego obejmuję obszary graniczących ze sobą gmin albo obszar miasta na prawach powiatu.

Zadania: Powiat wykonuje zadania publiczne o charakterze ponadgminnym w zakresie:

-infrastruktury technicznej(transport i drogi publiczne, utrzymanie powiatowych obiektów)

-infrastruktury społecznej (przeciwdziałanie bezrobociu, ochrona praw konsumenta, promocja powiatu, z organizacjami pozarządowymi)

-porządku i bezpieczeństwa publicznego(ochrona przeciwpowodziowa i przeciwpożarowa, wykonywanie zadań powiatowych służb)

Organami powiatu są :

Rada powiatu

Zarząd powiatu

Ad1. Rada powiatu-należą do niej sprawy:

Organizacyjne(uchwalenie statutu powiatu, podejmowanie uchwał w sprawach współdziałania z innymi powiatami i gminami)

Uchwalenie budżetu powiatu

Kierowniczo-kontrolne

Zarząd powiatu-jest organem wykonawczym powiatu. W skład zarządu powiatu wchodzą starosta jako przewodniczący, wicestarosta oraz pozostali członkowie. Zarząd wykonuje uchwały rady powiatu oraz zadania powiatu określone przepisami prawa. Do zadań zarządu należy w szczególności :

Przygotowanie projektów uchwał rady

Wykonywanie uchwał rady

Gospodarowanie mieniem powiatu

WOJEWÓDZTWO

Oznacza jednostkę samorządu terytorialnego, którą tworzy regionalna wspólnota samorządowa. Jest ona największą jednostką podziały terytorialnego kraju ustanowioną w celu wykonywania zadań z zakresu administracji publicznej.

Samorząd województwa wykonuje zadania o charakterze wojewódzkim określone ustawami, w szczególności w zakresie:

-infrastruktury technicznej (drogi publiczne, transport)

-infrastruktury społecznej (szkolnictwo wyższe itp.)

-ładu przestrzennego i ekologicznego(modernizacja terenów wiejskich, zagospodarowanie przestrzenne, ochrona środowiska)

-kierowniczo-kontrolne

Organami wojewódzkimi są:

-Sejmik województwa

-Zarząd województwa

Sejmik województwa- jest organem stanowiącym i kontrolnym województwa. Zakres działania sejmiku województwa obejmuje najważniejsze sprawy regionalnej wspólnoty samorządowej oraz funkcjonowania jej władz.

Zarząd województwa-jest organem wykonawczym województwa. W skład pięcioosobowego zarządy wchodzą marszałek województwa jako przewodniczący, jeden lub dwóch wicemarszałków oraz pozostali członkowie.

29. Marketing polityczny a marketing ekonomiczny - podobieństwa i różnice.

Marketing polityczny można zdefiniować ogólnie jako metody, techniki, strategie i instrumenty jakimi polityk czy partia polityczna starają się pozyskać nasze poparcie. Takie działania prowadzone są właściwie przez cały czas, choć niewątpliwie intensyfikują się szczególnie w okresach kampanii wyborczych, których celem jest zdobycie i utrzymanie władzy. Marketing polityczny powstał dzięki upowszechnieniu telewizji, rozwojowi reklamy i badań opinii publicznej. Te trzy czynniki były motorem jego rozwoju. Po raz pierwszy na świecie został zastosowany w wyborach prezydenckich w Stanach Zjednoczonych w 1952 r., a kilka lat później zawitał do Europy, najpierw do Anglii, a w latach dziewięćdziesiątych dotarł do krajów Europy Wschodniej.

Podstawowe instrumenty marketingowe to: 1) produkt, 2) cena, 3) promocja, 4) dystrybucja. Marketingowcy mówią: mieszanka marketingowa (marketing mix), zamiennie z tajemniczym hasłem 4P (z angielskiego: Product, Price, Promotion, Place). W marketingu politycznym instrumentami są odpowiednio: 1) osoby, grupy, projekty publiczne lub idee (czyli np.: politycy, partie polityczne, budowa autostrady czy program wyborczy); 2) udzielone przez wyborców poparcie, 3) techniki promocyjne i prezentacyjne; 4) dotarcie do obywateli poprzez prowadzoną kampanię polityczną. Warunkiem powodzenia jest skuteczne zaspokajanie potrzeb odbiorców poprzez integrację instrumentów, działań i funkcji marketingowych. Oznacza to, że po pierwsze skuteczność instrumentów marketingowych powinna polegać na ich wewnętrznym zintegrowaniu w taki sposób, aby tworzyły spójną mieszankę marketingową.

W marketingu politycznym istotnym składnikiem jest oferta polityczna prezentowana przez podmiot polityczny. Aby kompozycja marketingowa była spójna, wszystkie instrumenty marketingu politycznego muszą być wewnętrznie zintegrowane tj.: oferta polityczna (np. kandydat) odpowiednio wypromowana trafia w odpowiednim czasie i miejscu do wyborcy. Po drugie, mieszanki marketingowe muszą być zintegrowane (w sensie dostosowania) z preferencjami wybranych do obsługi segmentami docelowymi. Analiza preferencji odbiorcy dokonywana jest na podstawie segmentacji rynku i stanowi główną przesłankę dla projektowania strategii. Segmentacja rynku polega na określeniu, do jakich grup społecznych ma być skierowana oferta polityczna.

Marketing ekonomiczny różni się od politycznego przede wszystkim odbiorcą: w marketingu ekonomicznym jest nim szeroko rozumiany konsument, w marketingu politycznym - wyborcy i obywatele. Celem marketingu ekonomicznego jest zwiększenie popytu na produkty, czyli maksymalizacja sprzedaży, a marketingu politycznego zwiększenie poparcia dla polityka, partii politycznej czy projektu politycznego. Działania marketingowe skierowane są w marketingu ekonomicznym do konsumentów, a w marketingu politycznym do obywateli jak i do mass mediów. Środki masowego przekazu są w marketingu ekonomicznym nośnikiem reklam i informacji prasowych, a w marketingu politycznym wzmacniają i przetwarzają otrzymane informacje.

Rola środków masowego przekazu jest szczególnie ważna w marketingu politycznym, gdyż właśnie to dzięki nim oferta polityczna dociera do zdecydowanej większość wyborców (kandydata w wyborach, partii politycznej czy projektu politycznego). Środki masowego przekazu niejako dystrybuują “produkt polityczny” do wyborców i dlatego często politycy muszą się z nimi liczyć bardziej niż z samym wyborcą.

30. Typy wizerunku politycznego

1. Typy wizerunku politycznego

Wizerunek polityczny, image polityczny jest to obraz, kształt, wyobrażenie sylwetki politycznej jednostki, grupy, organizacji lub instytucji, powstający w świadomości odbiorców. Wizerunek polityczny zawiera elementy wartościujące, które wpływają na decyzje i działania podejmowane przez inne podmioty.'

Typ wizerunku

Podstawowe cechy

Główne strategie działania

Przykłady

Polityczne

Osobowościowe

Ekspert

Rzeczowość Szeroka wiedza Kompetencja Odpowiedzialność Skuteczność

Skrupulatność Dokładność Umiar Wiarygodność Rzetelność

Koncyliacyjno-konfliktowe

L. Balcerowicz M. Belka W. Kaczmarek

Ojciec

Paternalizm Protekcjonalizm Odpowiedzialność Mądrość polityczna

Opiekuńczość Odwaga Opanowanie Mądrość

Koncyliacyjno-konfliktowe

Kwaśniewski J. Kalinowski Z. Wrzodak

Amant

Atrakcyjna powierzchowność Skuteczność Dynamizm

-II- Narcyzm Romantyzm sentymentalizm

Koncyliacyjne

Kwaśniewski M. Krzaklewski A. Olechowski

Heros

Charyzma zdecydowanie Autorytarne metody pod. dec. Profetyczna wizja ładu politycznego Poczucie misji

Charyzma Odwaga Zdecydowanie Pasja w działaniu

Konfliktowe

L. Wałęsa A. Lepper R. Giertych

Zwykły człowiek

Skrócenie dystansu Wiarygodność

Wspólne korzenie Swojskość Umiar

Koncyliacyjne

W. Frasyniuk P. Ikonowicz

Typ wizerunku

Podstawowe cechy

Główne strategie działania

Przykłady

Polityczne

Osobowościowe

Szarak

Bierność Uległość

Przeciętność Apatia Uległość

Koncyliacyjne

M. Kuchciński P. Gosiewski

Ekscentryk

Pasja Nietypowość Niecodzienność Zachowań

-II- Niestandardowość w codz. życiu

Konfliktowe

G. Kołodko J. Korwin-Mikke J. Rokita

Idol

Zdecydowanie Charyzma Skuteczność Umiejętność pod. decyzji

Niedostępność Zdecydowanie Charyzma Konsekwencja

Konfliktowo-koncyliacyjne

A. Lepper L. Kaczyński A. Małachowski

Błazen

Nieodpowiedzialność polityczna Niezamierzona śmieszność

- II -

Konfliktowe

J. Urban R. Beger A. Błochowiak

Luzak

Skuteczność Ironiczny stosunek do rzecz. Politycznej Poczucie humoru

- II -

Koncyliacyjno-konfliktowe

D. Tusk Z. Gilowska R. Kalisz

31. Polityczna reklama negatywna - pojęcie i rodzaje

1)Polityczna reklama negatywna

Głównym przesłaniem jest krytyka przeciwnika politycznego i wskazanie jego niższości .

Typologia:

Podstawowe rozróżnienie, które wprowadzają Karen S. Johnson-Cartee i Gary A. Copeland (1991), dotyczy wyszczególnienia: reklam negatywnych sensu stricte (negative advertising), reklam atakujących (attack advertising) oraz reklam porównawczych (comaprative advertising). Reklama negatywna sensu stricto stara się przedstawić konkurenta w możliwie niekorzystnym świetle. Według Gronbecka (1994) ten rodzaj komunikatu dąży do stworzenia nieatrakcyjnego i niepożądanego wizerunku przeciwnika, określając tym samym podstawy sądów politycznych w przekazie, który dotyczy określonego kandydata, nawet jeśli został wyprodukowany lub wykupiony przez kogoś innego (np. organizacje wyborców lub grupy interesów). Reklamy negatywne można podzielić na dwa podtypy: problemowe i wizerunkowe. Negatywna reklama problemowa (negative issue advertising) nieprzychylnie odnosi się do stanowiska, które przeciwnik zajmuje w stosunku do specyficznych problemów politycznych. Tego typu reklama może zawierać informacje dotyczące dokonań politycznych konkurenta, jego poparcia dla określonych ustaw czy programu ekonomicznego. Natomiast negatywna reklama wizerunkowa (negative image advertising) nieprzychylnie odnosi się do cech charakteru przeciwnika politycznego, bez podnoszenia kwestii jego programu politycznego. Tego typu reklama może zawierać informacje dotyczące stanu zdrowia kontrkandydata, jego życia osobistego, przeszłości kryminalnej, stosunku do religii i praktyk religijnych, życia seksualnego, a także informacje na temat członków jego rodziny lub powiązań z różnymi grupami społecznymi.

Reklama atakująca czy inaczej - jak określa to Gronbeck (1992) - reklama napastnicza (assaultive ad) zawiera jednostronny, agresywny atak, stworzony po to, by skupić uwagę odbiorcy na słabych stronach przeciwnika politycznego, zarówno dotyczących jego charakteru, jak i stanowisk w różnych sprawach politycznych. Termin ten jest często używany zamiennie z pojęciem „reklama negatywna” Jednak tym, co nadaje mu odrębny zakres, jest, zdaniem Johnsona-Cartee i Copelanda, zdecydowany, otwarty i bardzo silny atak na oponenta. Autorzy ci uważają, że reklama atakująca jest „najbardziej jadowitą formą reklamy negatywnej”. Charles J. Stewart (za: Gronbeck, 1994) uważa, iż taka reklama jest przejawem „obrzucania się błotem” (mud-slinging), ponieważ jej cechami charakterystycznymi są: rozpowszechnianie plotek i insynuacji, uwiecznianie niedomówień, kłamanie i przezywanie przeciwnika.

Reklama porównawcza lub - jak określają ją Robin Kolodny, James A. Thurber i David A. Dulio (2000) - reklama kontrastująca ukazuje konkurenta, by zarzucić mu, iż jest gorszy oraz by wskazać jego słabości w porównaniu ze sponsorem. Przekaz porównawczy wykorzystuje dokonania konkurenta, jego doświadczenia lub stanowiska wobec problemów, aby zakomunikować wyborcom negatywne informacje o przeciwniku. Według Gronbecka (1992) reklama porównawcza wprowadza bezpośrednie lub pośrednie porównania między kandydatami w zakresie problemów politycznych po to, aby pomóc wyborcom podjąć racjonalną decyzję, na którego z nich oddać głos. Johnson-Cartee i Copeland (1991) wyróżniają dwa podstawowe typy reklam porównawczych: bezpośrednią i sugerującą. Bezpośrednia reklama porównawcza (direct comparative advertising) posługuje się przekazem dwustronnym, aby określić przeciwnika politycznego oraz skontrastować poszczególne aspekty jego dokonań, doświadczeń lub stanowisk wobec problemów z analogicznymi charakterystykami sponsora. Planowanym rezultatem jest zaprezentowanie sponsora takiej reklamy jako oczywisty, lepszy wybór. Z kolei sugerująca reklama porównawcza (implied comparative advertising) jest przekazem jednostronnym, który nie wskazuje wprost konkretnego przeciwnika politycznego. Tego typu reklama skłania wyborców do porównywania kandydatów na podstawie ich wiedzy o kluczowych problemach kampanii oraz na podstawie ich własnej interpretacji przekazu reklamowego.

32. Sondaże wyborcze - funkcje i rodzaje

Sondaż jest to badanie opinii publicznej, rodzaj badań statystycznych mający na celu określenie preferencji danej grupy ludności.

Sondaże badające opinie publiczną nie mają wartości prognoz. W efekcie sondaży przedwyborczych ustala się jedynie poziom hipotetycznego poparcia dla partii czy kandydata ale tylko w momencie przeprowadzania badania- wynik jego jest z pewnością jak najbardziej wiarygodny, ale w momencie opublikowania tego wyniku przestaje on być wiarygodny.

Sondaże przedwyborcze określają pewne tendencje spadkowe bądź wzrostowe poszczególnych kandydatów czy też partii. Tendencje dość wyraźnie pokazują co się będzie działo.

Dwa mechanizmy działające w sondażach powodujące wypaczanie wartości wyników sondażu:

A) jeżeli kandydat lub partia tracą poparcie i to poparcie jest sygnalizowane w kolejnych sondażach to opublikowanie takich wyników prawdopodobnie spowoduje dalszy spadek poparcia, wyborcy którzy nie mają zdecydowanych poglądów politycznych porzucają słabnącego kandydata i przenoszą swoje poparcie na tego który ma większe szanse na zwycięstwo. Wyborcy często uważają że wyborcy oddający glos na tego który przegra uważają że jest to glos przegrany i bez znaczenia oraz uważają ten głos za stracony. Następuje zatem przeniesienie głosów z kandydata słabnącego na kandydata który jest silny w sondażach. Wyborcy którzy nie mają silnych poglądów politycznych kierują się kryterium społecznego doboru słuszności.

B) Sygnalizowany w kolejnych sondażach wzrost poparcia dla tych którzy zaczynają przewodzić stawce wyborczej.

Oba procesy są odwracalne gdyż dotyczą one tylko części elektoratu. Jeżeli zachodzi pierwszy mechanizm czyli spadek poparcia dla danego kandydata to ten spadek jest pogłębiany. Ale w tym samym czasie może nastąpić mobilizacja innej części elektoratu której wynik wydawał się jasny(nie byli zdecydowani uczestniczyć w wyborach) jednak zagrożenie ich kandydata powoduje ze postanowili iść na wybory i oddać głos. Z drugiej strony może nastąpić demobilizacja, w sytuacji gdy w sondażach dany kandydat prowadzi, wówczas elektorat może uważać że i tak wygra dany kandydat i dana część elektoratu nie pójdzie na wybory.

Funkcje :

• Funkcja poznawcza- sondaże mają dostarczać informacji dotyczących jego poglądów na temat najważniejszych państwa oraz informacji o stopniu zaufania, akceptacji i dezakceptacji dla różnych podmiotów politycznych.

• Funkcja perswazyjna- to że dany polityk zdobywa poparcie czy też je traci może być dla wyborcy wskaźnikiem kogo poprzeć, wyniki sondaży dostarczają argumentów polityką jeżeli są to wyniki korzystne dla nich. Perswazyjność sondaży jest możliwa tylko dzięki mediom masowym które rozpowszechniają wyniki sondaży. To nie same wyniki sondaży wpływają zwrotnie na dalszy rozkład poparcia tylko opublikowanie tych wyników wpływa zwrotnie na dalszy rozkład poparcia. Funkcja perswazyjna wzrasta dzięki temu na ogół że media nie podają tylko suchych danych z badań opinii społecznej ale opatrują je komentarzami ekspertów, którzy te same wyniki mogą interpretować zmiennie.

• Funkcja polityczna- sondaże są niezmiernie potrzebne społeczeństwu ale także polityką, dzięki sondażom politycy mogą pozycjonować swoją pozycję polityczną, mogą określić „target” do którego adresują przekaz, mogą sprawdzić efektywność pewnych swoich propozycji, szukać słabych punktów przeciwników. Badania omnibusowe. Zaletą tych badań dla sztabu wyborczego jest to że są to badania przeprowadzane na bardzo szerokiej próbie, nie muszą płacić za te badania, ich wadą jest ogólnikowość pytań.

Rodzaje

• Kolejnym rodzajem sondaży są sondaże medialne, opinia publiczna ma z nimi najczęściej do czynienia. Są to bardzo krótkie badania, najwięcej jest ich w trakcie kampanii wyborczej, współpracują z jednym ośrodkiem opinii publicznej. Media zainteresowane są tylko jedną odpowiedzią na zadane pytanie.

• Sondaże prywatne- są to badania zlecane bezpośrednio przez sztaby wyborcze, są przez te sztaby całkowicie płatne i sztaby też mają całkowity wpływ jakie pytania chcą respondentom zadać. Ilość i jakość w sensie reprezentatywności badań zależy od zasobności sztabu wyborczego funduszy. Takie sondaże znacznie mniej przeprowadza się w wyborach samorządowych a znacznie więcej w parlamentarnych czy prezydenckich. Możemy je podzielić na sondaże:

• Sondaże bazowe -przeprowadzane są tuż przed kampania albo tuż przed rozpoczęciem kampanii wyborczej, są to sondaż najrozwiąźlejsze dotyczących najistotniejszych problemów z pkt widzenia respondenta, cenionych przez niego propozycji rozwiązań, słabych cech kontrkandydata, wyniki sondaży bazowych mają pozwolić tworzyć pewną platformę wyborczą czyli ten program partii, ale także sposób prezentacji programu i kandydata. Od tego sondażu zależy bardzo dużo.

• Sondaże ponawialne- przeprowadzane są w trakcie kampanii wyborczej są dużo skromniejsze koncentrują się na kilku szczegółowych problemach, czasem te sondaże dotyczą problemów które pojawiły się w trakcie kampanii, czasem służą do testowania hasła wyborczego, albo nowego spotu albo billboardu.

• Sondaże tropiące- powtarzane są co określony czas na identycznie dobranej próbie z Identycznym narzędziem pomiarowym celem tych częstych ale krótkich badań opinii publicznej jest bieżące sprawdzanie czy przyjęte taktyki się sprawdzają czy nie następuje jakiś niespodziewany zwrot w popularności naszego kandydata czy naszej partii.

33. Europa dwóch prędkości, Europa twardego jądra, Europa ojczyzn - koncepcje rozwoju UE.

• Europa dwóch prędkości - Termin "Europa dwóch prędkości" używany jest wymiennie z terminem "Europa dwuwarstwowa". Oba te terminy oznaczają podział Unii Europejskiej na dwie kategorie członków, na  kraje dążące do ściślejszej integracji w gronie państw założycielskich Wspólnot Europejskich oraz grupę krajów, które stanowią „słabsze ogniwo” ugrupowania. Przyczyny są zarówno społeczne, polityczne jak i gospodarcze.

• Konfederacyjna - Nazywana również koncepcją Europy Ojczyzn. Opowiadała się ona za utworzeniem konfederacji państw europejskich, budowanej na zasadzie poszanowania odrębności państw i ich suwerenności, u podstaw której miało leżeć wspólne działanie rządów państw członkowskich, oparte na zasadzie jednomyślności, a więc tym samym wykluczała ona przyjmowanie rozwiązań ponadnarodowych W myśl tej koncepcji współpraca byłaby realizowana na forum międzynarodowych konferencji. W przypadku konfliktów, konferencja pełniłaby rolę trybunału arbitrażowego (rozjemczego) Istotny wpływ na rozwój tej koncepji m tej koncepcji miał prezydent Francji Charles de Gaulle.

• - Europa o twardym jądrze zakłada natomiast, że zostanie wyodrębniona grupa państw, która będzie stanowiła siłę napędową integracji europejskiej oraz siłę przyciągającą państwa członkowskie spoza tej grupy aby dołączały do państw twardego jądra. Najczęściej wymienianymi krajami mającymi uczestniczyć w tworzeniu tzw. "twardego jądra" były Francja, Niemcy, Włochy, Holandia, Belgia i Luksemburg.

34. Totalitaryzm czy autorytaryzm? Spór o charakter systemu politycznego PRL

1. Państwo autorytarne- jest to państwo, w którym organy władzy państwowej uznają się za nadrzędne wobec obywateli, wymagając przede wszystkim uległości i tego, by obywatel podporządkował się ich decyzjom, z reguły podejmowanym przez wąską elitę władzy. Społeczeństwo wykazuje apatię polityczną. Udział w życiu politycznym obywateli jest ściśle kontrolowany.

Państwo totalitarne- cechą główną takiego państwa jest zmierzanie do całkowitej kontroli wszelkich sfer życia obywateli. Państwo totalitarne stanowi główne zagrożenie dla demokracji. Celem władzy totalitarnej jest bowiem całkowita kontrola nie tylko stosunków międzyludzkich, lecz nawet kontrola poglądów obywateli, głównie przez tworzenie ideologii i indoktrynację, czyli wpajanie tej ideologii.

Cechy państwa totalitarnego:

Terror i ludobójstwo- nie było obozów śmierci, łagrów, stosowano jednak kary śmierci czy więzienia dla wrogów ludu lub napady przez nieznanych sprawców, po 1956 roku terror nie był już wszechogarniający, masowy- posłuszni obywatele nie musieli się obawiać, terror nasilał się podczas robotniczych wystąpień 1956, 1970, poza tym budowano a nie niszczono i to jest charakterystyczne dla państwa autorytarnego.

Propaganda i indoktrynacja- ideologii są podporządkowane programy szkolne i proces nauczania na wszystkich etapach- na skalę masową ale uczniów trenuje się a nie ucz, nie dopuszcza się ich do dyskusji, przymusowy język rosyjski, duża dawka politycznej propagandy.

Cenzura- mimo iż Polska jako pierwsza z bloku rzuciła z siebie jarzmo bezpośredniej kurateli ZSRR to okres PRL to wszechobecność cenzury- służyła nie tylko do zatajania informacji ale jako narzędzie czynnej propagandy- podporządkowanie mediów.

Pluralizm polityczny- nie istnieje, życie polityczne obywateli i formy ich uczestnictwa życiu publicznym zostają określone przez władzę, zakaz stowarzyszeń i obowiązkowość państwowych manifestacji.

Brak wolności obywatelskich- obywatele są instrumentem władzy, potrzebnym do potwierdzenia jej planów i działań. Represje i indoktrynację społeczeństwa- 1972 władze przystąpiły do reorganizacji systemu szkolnego. Oprócz obowiązków szkolnych, obciążono dzieci i młodzież obowiązkami społecznymi ograniczając przy okazji wpływ rodziców na wychowanie dzieci.

Brak opozycji- prawa i wolności obywateli są łamane. Kontrola nad życiem politycznym kraju. W 1971 roku sejm PRL uchwalił ustawę o kodeksie wykroczeń, który pozwalał skazywać obywateli bez wyroków sądowych.

Wybory- nie odbywają się, a jeśli są organizowane, to mają charakter całkowicie dekoracyjny, ponieważ dominująca siła polityczna decyduje o tym, kto bierze w nich udział i ustala wyniki.

Kontrola gospodarki- w państwie totalitarnym władza zmierza do całkowitej kontroli gospodarki. Koncepcja polityki gospodarczej ograniczana była założeniami ustrojowymi i ideowymi.

35. Kryzys i upadek systemu komunistycznego w Polsce 1980-1989

1. Po 1945 roku Związek Radzieckiej i Stany Zjednoczone rywalizowały ze sobą, dążąc do uzyskania przewagi militarnej. Z tego powodu produkowały duże ilości broni atomowej, a także coraz nowocześniejsze rakiety, czołgi, samoloty i inny sprzęt wojskowy. Działania te, nazywane wyścigiem zbrojeń, okazały się bardzo kosztowne dla obu państw. Aby dorównać USA, ZSRR przeznaczał na rozbudowę armii większość swoich finansów. Odbywało się to kosztem społeczeństwa. Dlatego mieszkańcy Związku radzieckiego żyli w ubóstwie, a w sklepach brakowało wielu produktów.
   Gdy w 1981 roku prezydentem USA został Ronald Reagan, Stany Zjednoczone zwiększyły jeszcze bardziej wydatki na wojsko. Władze radzieckie nie mogły już wyprodukować tak nowoczesnego uzbrojenia jak Amerykanie, a gospodarka ZSRR pogrążyła się w głębokim kryzysie.
   W 1985 roku przywódcą partii komunistycznej w Związku Radzieckim został Michaił Gorbaczow. Ponieważ ZSRR nie był w staniem dłużej prowadzić wyścigu zbrojeń, Gorbaczow dążył do poprawy stosunków z USA. W tym celu kilkakrotnie spotkał się z prezydentem Stanów Zjednoczonych. Zaangażowanie obu polityków doprowadziło do zakończenia zimnej wojny.
   Przywódca Związku Radzieckiego po objęciu władzy rozpoczął politykę przebudowy państwa. Próbował między innymi zreformować gospodarkę i wstrzymał prześladowania opozycji. Część mieszkańców zaczęła wówczas otwarcie krytykować obowiązujący ustrój i domagać się jego zmiany. Wiele narodów żyjących w ZSRR ogłosiło niepodległość, co z czasem spowodowało rozpad Związku Radzieckiego.
   Kryzys gospodarczy dotknął także państwa uzależnione od ZSRR, w tym Polskę. Duża część jej mieszkańców była niezadowolona z rządów partii komunistycznej. Rosły ceny i brakowało wielu podstawowych produktów. Aby kupić żywność, meble, odzież czy słodycze, ludzie musieli spędzać wiele godzin w kolejkach do sklepów.
   Władze Polskiej Rzeczpospolitej ludowej nie były w stanie poradzić sobie z kryzysem gospodarczym i zapobiegać licznym strajkom. Dlatego zdecydowały się zawrzeć porozumienie z "Solidarnością". Efektem rozmów były przeprowadzone w 1989 roku wybory, w których kandydowali przedstawiciele opozycji. Duży sukces odniosła w nich "Solidarność". po wyborach nowy rząd z udziałem jej działaczy.
   Wkrótce PZPR przestała istnieć, a Polska stała się krajem demokratycznym i niepodległym. Przywrócono także przedwojenną nazwę państwa-Rzeczpospolita Polska. Pierwszym prezydentem wybranym w powszechnych wyborach został Lech Wałęsa.
   Po upadku komunizmu w Polsce opozycja przejęła władzę również w Czechosłowacji, Bułgarii, Rumunii i na Węgrzech. W 1991 roku przestał istnieć Układ warszawski i rozpadł się ZSRR. Niepodległość zyskały wówczas między innymi: Estonia, Łotwa, Litwa, Białoruś i Ukraina. Mimo rozwiązania Związku Radzieckiego Rosja pozostała największym państwem w Europie.
   Na początku lat dziewięćdziesiątych rozpadła się także komunistyczna Jugosławia. W rezultacie na Bałkanach pozostało kilka nowych krajów, na przykład Chorwacja oraz Serbia i Czarnogóra. Z kolei po obaleniu władz komunistycznych w NRD oba państwa niemieckie zjednoczyły się w 1990 roku. Stolicą Niemiec został podzielony dotąd Berlin.

36. Kryteria konwergencji z Maastricht. Perspektywy wstąpienia Polski do strefy euro

Kryteria konwergencji są to wprowadzone przez Traktat o Unii Europejskiej wskaźniki ekonomiczne i zasady, jakie powinno spełniać państwo aspirujące do pełnego uczestnictwa w Unii Gospodarczej i Walutowej. Są to zatem warunki konieczne do wypełnienia dla państw członkowskich Unii Europejskiej, które dążą do wprowadzenia euro i zobowiązały się nie przeprowadzać jednostronnej euroizacji. Początkowo kryteria te zapisane były w traktacie o Unii Europejskiej, jednak w wyniku wejścia w życie traktatu lizbońskiego znalazły się one głównie w artykule 140 traktacie o funkcjonowaniu Unii Europejskiej oraz w Protokole nr 13 w sprawie kryteriów konwergencji. W zakresie warunków koniecznych do przyjęcia euro, oprócz niezależności banku centralnego, kraje zobowiązane są wypełnić cztery kryteria: stabilności cen, fiskalne, kursowe i odnoszące się do stóp procentowych^.

KRYTERIA:

1. INFLACJA W odniesieniu do osiągnięcia wysokiego poziomu trwałej zbieżności traktat głosi, że jednym z warunków jest osiągnięcie wysokiego stopnia stabilności cen;

2. SYTUACJA FISKALNA Zgodnie z treścią traktatu dotyczy sytuacji finansów publicznych danego państwa członkowskiego. Państwo członkowskie nie może być: objęte decyzją Rady stwierdzającą istnienie nadmiernego deficytu.

3. KURS WALUTOWY Państwa członkowskie zobowiązane są do uczestnictwa w europejskim mechanizmie kursowym przez minimum dwa lata, bez poważnych napięć. Ocena pomyślności pozostawania w mechanizmie wydawana jest przez Europejski Bank Centralny.

4. STOPY PROCENTOWE Ostatnim kryterium związanym z polityką monetarną jest kryterium stóp procentowych. Przy ocenie brane są pod uwagę obligacje skarbowe.

Wprowadzenie euro w Polsce wynika ze zobowiązań płynących z traktatu ateńskiego przyjęte go w referendum w 2003 roku. Polska posiada status państwa z derogacją. Zobowiązała się też do spełnienia kryteriów z Maastricht, co oznacza rezygnację z jednostronnej euroizacji. Polska nie jest członkiem Europejskiego Mechanizmu Kursów Walutowych, co stanowi jedną z zasadniczych przeszkód na drodze do przyjęcia euro w krótkim okresie. Ponadto istotny warunek z punktu widzenia prawnego stanowi konieczność nowelizacji Konstytucji. Data zamiany złotego na euro nie jest określona. Polska zobowiązała się do przyjęcia tej waluty, ale nie określiła terminu jej przyjęcia. Rozliczanie w euro dopuszczalne jest jednak w wielu sklepach lub punktach usługowych.

37. Istota, cele i zadania polityki gospodarczej

1. ISTOTA, CELE I ZADANIA POLITYKI GOSPODARCZEJ.

Polityka gospodarcza - to subdyscyplina ekonomii opisująca i wyjaśniająca sposoby świadomego oddziaływania państwa na gospodarkę, za pomocą określonych narzędzi (instrumentów) i środków, dla osiągnięcia celów założonych przez podmioty polityki gospodarczej (tj. władze), w otoczeniu uwarunkowań doktrynalnych (tj. w oparciu o daną teorię ekonomiczną), wewnętrznych (związanych z danym krajem) i zewnętrznych (poza nim).

Polityka gospodarcza jest nauką stosowaną ekonomii i formą praktyki gospodarczej państwa. Dzieli się ją zatem na teorię i praktykę. Nie opiera się ona wyłącznie na wiedzy z zakresu ekonomii, przyjmując często formę odpowiednią do przekonań politycznych na gospodarkę rządzącej większości parlamentarnej. W przeciwieństwie do teorii ekonomii, polityka gospodarcza wymaga uwzględnienia wiedzy z zakresu socjologii, politologii, czy nawet dziennikarstwa (media również oddziałują na kształt polityki gospodarczej). Polityka gospodarcza stanowi często narzędzie realizacji programu społecznego partii politycznej.

Polityka gospodarcza jest jedną z kilku głównych polityk państwa, takich jak: polityka zagraniczna, polityka społeczna, polityka obronności, polityka ekologiczna.

Polityka gospodarcza dzieli się na: a) politykę makroekonomiczną b) politykę mikroekonomiczną

W zakres polityki makroekonomicznej wchodzą m.in.:

• polityka pieniężna, polityka finansowa, polityka fiskalna

• polityka budżetowa, której częścią jest polityka fiskalna (finanse publiczne)

• polityka handlowa (handel zagraniczny), w tym m.in. polityka celna

Do polityk mikroekonomicznych najczęściej zalicza się:

• politykę przemysłową,

• politykę rolną.

Polityka gospodarcza operuje szeroką gamą ekonomicznych instrumentów. Taką rolę pełnią m.in. cła, podatki, subwencje, czy zmiana podaży pieniądza.

Polityka gospodarcza wyznacza sobie pewne cele, które zamierza osiągnąć. Ogólne:

• zapewnienie suwerenności państwa

• sprawiedliwość

• postęp społeczny

• prawa człowieka

Ustrojowo-systemowe i polityczne:

• umacnianie istniejącego ustroju społeczno-gospodarczego

Ekonomiczne:

• pomnażanie bogactwa kraju

• powiększanie dobrobytu

• efektywne wykorzystanie zasobów oraz wzrost gospodarczy

• przemiany strukturalne

• równowaga gospodarcza

• wzrost przedsiębiorczości

• wzrost udziału w międzynarodowym podziale pracy

Społeczne:

• sprawiedliwy podział dochodu

• gwarancje zatrudnienia

• wyrównane szanse awansu

• dostęp do dóbr kulturalnych i oświaty

• zapewnienie ochrony zdrowia

• zabezpieczenie społeczne

Ekologiczne:

• ochrona środowiska naturalnego

• rekultywacja

Obronno-militarne:

• powiększanie potencjału gałęzi o znaczeniu obronnym

• zapewnienie niezbędnych rezerw mocy produkcyjnych i środków produkcji

Aby osiągnąć dane cele rząd używa różnych narzędzi, które pozostają przez cały czas pod jego kontrolą. Do tych narzędzi zaliczamy stopy procentowe, wydatki rządowe i podatki, zmiany kursu i wiele innych.

38. Bezrobocie w Polsce: przyczyny i metody zwalczania

PRZYCZYNY BEZROBOCIA

Istnieje pewien rodzaj bezrobocia, wynikający ze zmienienia miejsca zamieszkania, albo z przebiegu życiowego cyklu: - przeprowadzka, włączenie się pierwszy raz w zawodową pracę itd. Największe zmiany w stopie bezrobocia wynikają ze wzrastania liczby tych osób bezrobotnych, które straciły swoje dotychczasowe miejsce pracy. Bezrobocie, które jest wynikiem tegoż zjawiska bardzo szybko wzrasta zwłaszcza podczas recesji. Są tego dwie przyczyny: po pierwsze wzrasta liczba osób tracących dotychczasowe zatrudnienie, po drugie znalezienie nowego miejsca pracy zajmuje dużo czasu.

Zależnie od tego jaki są przyczyny bezrobocia rozróżnia się różne jego typy:

1) Bezrobocie frykcyjne, które jest rezultatem ruchów, zatrudnionych osób, po rynku pracy; chodzi tu o ludzi zmieniających pracę czy zawód, przenoszących się do innego miasta/ miejscowości i którzy pozostają na dość krótko na jakimś rynku pracy. Frakcyjne bezrobocie występuje we wszystkich gospodarkach, nawet w warunkach zatrudnienia pełnego. Jest ono z korzyścią dla gospodarki, ponieważ umożliwia znalezienie nowych pracowników w dosyć krótkim czasie. Ten typ bezrobocia także nie pociąga dużych kosztów dla społeczeństwa.

2) Bezrobocie koniunkturalne albo recesyjne - ten typ bezrobocia pojawi się wtedy, kiedy następuje nagły i duży spadek popytu, aktywności gospodarczej i produkcji. Znaczna część bezrobocia w Polsce, które ujawniło się w czasach transformacji, ma właśnie recesyjny charakter.

3) Bezrobocie strukturalne - takie, które jest wynikiem nieaktywności struktury popytu siły roboczej i jej podaży na rynkach pracy. Bezrobocie to może być wynikiem szybkich przemian strukturalnych jakie zachodzą w gospodarce, a za którymi szkolnictwo ogólne i zawodowe nie nadąża. Bezrobocie strukturalne istnieje również wówczas, kiedy zasoby kapitału nie są wystarczające aby zatrudnić zasoby pracy (ludzie chcący pracować).

4) Bezrobocie technologiczne - jest ono wynikiem postępu technicznego, automatyzacji i mechanizacji procesów wytwórczych, przybierających charakter praco-oszczędny. Ten typ bezrobocia pojawia się z bardzo dużą siłą wtedy, kiedy tempo gospodarczego wzrostu jest niskie, natomiast inwestycje są o charakterze modernizacyjnym, który prowadzi do wzrostu oraz unowocześnienia produkcji, jednocześnie przy obniżaniu zatrudnionych.

5) Bezrobocie sezonowe - ten typ występuje prawie we wszystkich państwach, jest ono bowiem rezultatem wahań w aktywności gospodarczej mających miejsce w zmieniających się porach roku, które spowodowane są zmianami w warunkach klimatycznych.

EKONOMICZNE SKUTKI BEZROBOCIA

Według prawa Okuna, okresy, kiedy poziom bezrobotnych jest bardzo wysoki, są okresami, kiedy to faktyczny poziom Produktu Narodowego Brutto spada poniżej jego potencjalnego poziomu. A więc wraz z wysokim poziomem bezrobocia mamy do czynienia równocześnie z wysokim poziomem produktu narodowego, którego wytwarzania zaniechano - całkiem tak identycznie jak gdyby właśnie tę ilość zmarnowanych, nie wyprodukowanych samochodów, czy środków żywności albo budynków utopiono w głębokim oceanie. Jak wielkie marnotrawstwo wynika z bardzo wysokiego bezrobocia? Te straty, które ponoszone są w czasach wysokiego bezrobocia są największym udokumentowanym marnotrawstwem we współczesnych gospodarkach. Są one bowiem wielokrotnie większe niż szacowane straty wynikające z nieefektywności (czyli zbędne straty) w efekcie monopolu albo też marnotrawstwa, które jest wywołane stosowaniem kontyngentów i ceł w wymianie zagranicznej (eksport, import).

SPOŁECZNE SKUTKI BEZROBOCIA

Niezależnie od wysokości ekonomicznych skutków bezrobocia, dolarowy rachunek strat nie odzwierciedla w pełni i właściwie szkód społecznych, psychicznych i ludzkich, jakie ciągną za sobą czasy utrzymującego się trwale wysokiego bezrobocia przymusowego. Najnowsze badania wykazują, że bezrobocie doprowadza do deterioracji zdrowia psychicznego, jak również fizycznego: przypadki alkoholizmu, wyższy poziom zachorowań na serca i choroby układu krążenia, wzrost samobójstw. Najważniejszych i najbardziej znany badaczy wpływu bezrobocia na społeczeństwo, dr Harvey Breuner, oszacował, iż utrzymujący się w okresie sześciu lat ciągły wzrost bezrobocia, tylko o jeden procent, doprowadziłby do 37000 przedwczesnych zgonów. Badania dowodzą, iż niedobrowolne, zbyt długie pozostawanie bez zatrudnienia to dla bardzo wielu osób sytuacja o bardzo wysokim traumatycznym oddziaływaniu.

BEZROBOCIE WŚRÓD MŁODYCH LUDZI

Wśród młodzieży występuje przeważnie najwyższa spośród wszystkich demograficznych grup stopa bezrobocia. Wśród czarnoskórych osób z tego przedziału wiekowego w kilku ostatnich latach występowała stopa bezrobocia wahająca się między 36% a 48 % z ogółu czarnoskórych osób czynnych zawodowo. Jaka część z tej wysokiej stopy bezrobocia jest o charakterze frakcyjnym, jaka zaś ma strukturalny albo cykliczny charakter? Duża część bezrobocia wśród młodzieży ma charakter frakcyjny. Młodzi ludzie bardzo często zwalniają się z pracy, a potem do niej powracają. Szybko i łatwo dostają pracę, ale także często pracę tracą lub porzucają. Prawie w każdym roku połowę bezrobotnych młodych ludzi stanowią osoby "nowe", które nigdy wcześniej zarobkowo nie pracowali. Wszystko to sugerują, iż bezrobocie wśród młodzieży najczęściej jest frakcyjne to znaczy, że odzwierciedla ono ludzi poszukujących pracy, a także czas w którym młodzi ludzie mogą się zorientować jakie są ich indywidualne kwalifikacjach, a także uczą się, co to znaczy pracować. Wysokie bezrobocie młodzieży może prowadzić do długotrwałej deformacji na rynku pracy, do trwałego utrzymywania się niskiego poziomu i kwalifikacji i płac.

POLSKIE SPOSOBY ZWALCZANIA BEZROBOCIA

O interesy ludzi bezrobotnych oraz pracujących musi dbać państwo, to znaczy rząd Rzeczpospolitej Polskiej. Rząd nasz powinien, po pierwsze starać się ograniczać bezrobocie, a po drugie w stopniu mniejszym, powinny robić to także samorządy lokalne (bardzo ważna jest odpowiednia współpraca pomiędzy tymi dwoma organami).

Działania rządu powinny być następujące:

- upusty w podatku dla pracodawców, którzy uruchamiają nowe miejsca pracy

- uznanie części albo całości obowiązkowej składki ZUS za podatek od dodanej wartości pracy

- stworzenie bardziej elastycznego kształcenia

- znaczne ograniczenie biurokracji, która jest związana z otworzeniem nowej firmy

- wspieranie małych oraz średnich przedsiębiorstw

- prowadzenie proeksportowej polityki państwa, która prowadziłaby do zwiększenia się produkcji a tym samym zatrudnienia

- zwolnienie przy eksporcie z płatności VAT-u

- skrócenie wymiaru godzin pracy

Działania samorządowe (zależnie od ich możliwości) powinny być następujące:

- przyciąganie zagranicznego kapitału (nie tylko zagranicznego), jednak bez znacznych skrajności i bez liczenia na jakiś cud super wielkich zachodnich inwestorów;

- stawianie na średnie i drobne przedsiębiorstwa a także współpracowanie z przedsiębiorcami lokalnymi

- stworzenie dogodnych dla rozwoju firm warunków na swoich obszarach

- zdecydowanie większe wykorzystanie dotacji unijnych ( np. PHARE)

- walczenie ze znacznym odpływem ludności na Zachód; to nie robotnik powinien wyjeżdżać gdzieś na Zachód tylko zakłady z udziałem zachodniego kapitału powinny w Polsce instalować swoje firmy

- uruchomienie większej liczby robót publicznych

39. Zasady finansowania partii politycznych w Polsce

trzy formy finansowania politycznych ugrupowań - jakimi są partie polityczne.

1. środki finansowe pochodzące z budżetu państwa

2. środki finansowe - dochody, jakie partie polityczne uzyskują dzięki swej własnej aktywności oraz posiadanego majątku

3. środki finansowe w postaci świadczeń pochodzących od prywatnych i prawnych jednostek oraz grup interesu.

- 28 lipca 1990 roku została uchwalona pierwsza w Rzeczypospolitej Polskiej ustawa o partiach politycznych. Nie była ona obszerna - tylko 8 artykułów, które regulowały tworzenie, sposób działania, finansowania oraz rozwiązywania partii.

- Jeśli chodzi o sposób finansowania partii to stanowiła, iż środki te pochodzą z :

- finansowania prywatnego np: publiczną ofiarność, składek członkowskich, działalności gospodarczej (udział w spółkach, dochodów z majątku czy w formie spółdzielni)

- 29 czerwca 1997 roku uchwalona została kolejna ustawa o partiach politycznych

Na jej podstawie środki finansowe pochodziły z:

- finansowania prywatnego: darowizn, spadków, zapisów, składek członkowskich, finansowanie przez członków, działalności gospodarczej: udziałów w spółdzielniach i spółkach, wynajmu lokali oraz biurowych pomieszczeń, zbiórek publicznych ( tzw. Cegiełek), kredytów bankowych

- publiczne finansowanie:

a) pośrednie - obejmowało: finansowanie poszczególnych parlamentarnych klubów, darmowy dostęp do mediów w czasie wyborów czy finansowanie poszczególnych klubów.

b) bezpośrednie, a więc celowa i podmiotowa dotacja.

- 12 kwietnia 2002 roku miała miejsce nowelizacja ustawy o partiach politycznych, zmiany w zakresie:

- finansowania prywatnego - środki pochodzące z :

a) spadków, zapisów

b) darowizn

c) składek członkowskich

d) dochodów z majątków

- kredytów bankowych

- źródeł publicznych:

a) pośrednich, a więc bezpłatne korzystanie w czasie wyborów z mediów

b) bezpośrednich: dotacji podmiotowych, subwencji.

Ponadto, partia może pozyskiwać dochody z :

- oprocentowania tych środków, które zgromadzone są na bankowych rachunkach oraz lokatach

- obrotu pochodzącego z obligacji Skarbu Państwa oraz bonów skarbowych Skarbu Państwa

- zbytu należących do partii majątkowych składników

- działalności o charakterze pozagospodarczej

Nowe przepisy regulujące sposób finansowania partii politycznych w Polsce zlikwidowało wiele źródeł, z których mogły pochodzić dochody partii. W zamian za to ustawodawca ustanowił tzw. subwencje pochodzące z budżetu państwa przeznaczone na wykonywanie statutowych zadań przez partię. Takie państwowe subwencje otrzymują partie polityczne, które:

- podczas wyborów do Sejmu utworzyły nowe komitety wyborcze oraz zdołały zdobyć przynajmniej 3% ważnie oddanych głosów

- utworzyły koalicje partii oraz zdołały zdobyć przynajmniej 6% ważnie oddanych głosów

Subwencja w wysokości przyznanej kwoty wypłacana jest przez okres trwania kadencji Sejmu w kwartalnych ratach w czterech rocznych częściach płatnych.

Ponadto, partie polityczne musza składać informacje i sprawozdania finansowe.

W przypadku, gdy dana partia polityczna przyjmuje majątkowe korzyści i naruszy tym samym zakazów, to korzyści te podlegają przepadkowi na konto Skarbu Państwa. Natomiast środki na zarządzone wybory pochodzą z własnych zasobów finansowych partii politycznych.

Ordynacja partii politycznej stanowi, że prawo do pobierania dotacji z budżetu państwa przysługuje każdemu komitetowi wyborczemu, który brał udział w wyborach, partii, która wchodzi w skład wyborczej koalicji, a także komitetowi wyborczemu wyborców. Dotacja taka nazywa się podmiotowa, bo za każdy zdobyty mandat senatora lub posła.

Finansowanie z budżetu państwa:

Aby uzyskać możliwość zasilania kont bankowych środkami budżetowymi partia musi uzyskać w wyborach do Sejmu, tworząc samodzielnie komitet wyborczy, co najmniej 3% ważnie oddanych głosów na jej okręgowe listy kandydatów w skali kraju bądź 6 % ważnie oddanych głosów w skali kraju, jeżeli kandyduje w koalicji. Wysokość rocznej subwencji, dla danej partii politycznej albo koalicji wyborczej ustalana jest na zasadzie stopniowej degresji proporcjonalnie do łącznej liczby ważnych głosów oddanych na listy okręgowe kandydatów na posłów partii albo koalicji wyborczej

40. Techniki wywierania wpływu społecznego (jedna z wersji)

Techniki wywierania wpływu społecznego:

A)mechanizm automatyzacji ludzkich reakcji Mechanizm automatyzacji ludzkich reakcji: Reguła wzajemności jest elementem kształtującym reakcje ludzkie(nic co komuś dajemy nie zostaje bezpowrotnie stracone, otrzymujemy to wkrótce z powrotem).Ten co ofiarowuje oczekuje zwykle że dostanie więcej niż sam ofiarował (jeśli ktoś to robi z premedytacją i oczekuję odwdzięczenia to jest to manipulacja). W reakcji wzajemności wyróżniamy odmowy i wycofania - tzn. np. najpierw prosimy kogoś o pożyczkę 1000zł choć wiem że to nie realna prośba, potem się wycofujemy i prosimy o 300zł. Strony wymieniają się ustępstwami.

B)mechanizm naśladownictwa. Mechanizm naśladownictwa: na nim opiera się zasada o społecznym dowodzie słuszności. Np. dzieci przystosowują się do otoczenia, naśladując rodziców, jak jesteśmy dorośli to też naśladownictwo w nas tkwi: jak mamy głosować, jak się ubierać itp.

C)mechanizm wzbudzania sympatii. Mechanizm wzbudzania sympatii: oparte jest na technikach ingracjacji (wkradanie się w cudze łaski), ludzie chętniej odpowiadają na prośbę tych, którzy się im podobają (efekt aureoli) jak człowiek wygląda, jak mówi itp.

Techniki wywierania wpływu w reklamie:

Autorytet - jesteśmy skłonni naśladować kogoś kto posiada autorytet (np. tytuł naukowy itp.)

Reguła niedostępności - to co jest dostępne dla wszystkich wydaje nam się mniej wartościowe, w tym celu reklama wykorzystuje hasła: cena obowiązuje przez 2tyg albo do wyczerpania zapasów.

Rywalizacja - kiedy o dane dobro musimy rywalizować z drugą osobą, nasila to jeszcze bardziej chęć posiadania np. sukienka.

Stopa w drzwi - (przeciwieństwo do drzwiami w twarz) najpierw prosimy o małą rzecz a potem o większą (np. pytamy o drogę do teatru a potem dalej itp.)

Technika niskie podanie - staramy się spowodować zgodę przedmiotu na naszą prośbę , zanim dostrzeże nieprzewidziany brak korzyści lub ukryte koszty.

Reguła wzajemności (druga z wersji)

Antropolodzy sądzą, że w naszym mózgu znajduje się ośrodek kontroli umów społecznych. Potwierdzają to badania nad modus ponens i modus tollens, czyli regułami logicznymi, w których popełniamy notoryczne błędy jeżeli rozwiązujemy zagadkę w postaci formalnej, ale jesteśmy wysoce skuteczni, gdy ta sama treść prezentowana nam jest w postaci naruszenia umowy społecznej. Podstawą każdej umowy społecznej jest wzajemność: każda, nawet nieproszona, przysługa wzbudza w nas poczucie zobowiązania, które nie jest przyjemne i zmusza nas do podejmowania czynności odwdzięczania się. Instynkt ten przewyższa prostą wymianę i nieraz prowadzi do kuriozalnych sytuacji jak w trobriandzkim rytuale kula (opisanym przez Malinowskiego), w którym te same dary krążą w ustalonym porządku po wyspach wchodzących w skład archipelagu. Nikt tak naprawdę na wymianie nie zyskuje, ale stanowi ona narzędzie integracji społecznej i jest już od wieków praktykowana. Reguła wzajemności, poza hipotetycznym pochodzeniem genetycznym, jest nam wpajana w procesie socjalizacji.

Na wzajemności opierają się takie techniki manipulacyjne jak:

• "z dobroczyńcy - żebrak" - poprzedzenie prośby nawet mała i nieoczekiwaną przysługą zwiększa pięciokrotnie szanse na jej spełnienie

• "drzwiami w twarz" - poprzedzenie małej istotnej prośby dużą prośbą na której nam tak naprawdę nie zależy, zwiększa szanse odzewu na nią około dwunastokrotnie; podmiot jednak obydwu próśb musi być ten sam oraz nie może między nimi upłynąć zbyt wiele czasu; źródło wzrostu skuteczności tkwi w regule wzajemności (ja ustępuję, więc odwdzięcz się) oraz na regule kontrastu

• Reguła kontrastu

Żadnej rzeczy, osoby lub zjawiska nie postrzegamy w izolacji od innych, dlatego każdą z nich odbieramy w innym świetle zależnie od kontekstu. Ponadto zwiększa nam się skala postrzeganych różnic - jeśli jedną z rzeczy widzimy z drugą jako czymś różnym, to ta druga wydaje się bardziej różna niż gdyby występowała sama. Tę strategię stosuje się powszechnie w handlu, prezentując np. na półkach sklepowych czy w ulotkach najpierw towary droższe a potem tańsze, które przy tych pierwszych wydają się prawdziwą okazją.

3. Reguła niedostępności

Logika myślenia potocznego skłania nas do wiary, że im coś jest rzadsze, tym jest więcej warte. Dlatego najbardziej pożądamy tego, co niedostępne lub trudno dostępne. Bliska temu jest teoria reaktancji (oporu psychologicznego) sformułowana przez Jacka Brehma. W myśl tej teorii ograniczenie wolności wyboru jakiegoś zachowania, nałożenie na jakąś aktywność powoduje w nas wystąpienie nieprzyjemnego stanu emocjonalnego i stawienie oporu na ogół poprzez zaangażowanie się w zakazaną czynność. Opiera się ta teoria na założeniu, że jedną z podstawowych ludzkich motywacji jest utrzymanie swojej wolności i swobody działania. Zachowanie zakazane staje się niemal w sposób automatyczny bardziej atrakcyjne.

Najbardziej niebezpieczna reakcja emocjonalna występuje wtedy, gdy coś, co było łatwo dostępne nagle przestaje takie być. Bardziej przeżywamy stratę czegoś, ponieważ uodparniamy się na rzeczy niedostępne na stałe.

Konsekwencje dla manipulacji społecznych są oczywiste. Techniki "ograniczonej czasowej dostępności" lub "ograniczonej ilości", wszelkiego rodzaju promocje trwające przez określony czas niezwykle podnoszą atrakcyjność oferowanego towaru, nawet jeśli tak naprawdę go nie potrzebujemy. Również rywalizacja i możliwość utraty szansy na kupienie danej rzeczy w aukcjach i licytacjach podbija w znacznym stopniu ceny.

4. Reguła społecznego dowodu słuszności

Człowiek jest istotą uczącą się, najczęściej przez naśladownictwo. Rozwój dziecka polega przede wszystkim na przejmowaniu zachowań obecnych w jego środowisku rodzinnym i rówieśniczym. Jednak również w późniejszym wieku mamy tendencję do polegania na obserwacjach dotyczących zachowań innych ludzi, zwłaszcza gdy znajdujemy się w sytuacji wieloznacznej i niepewnej. Nasze skąpstwo poznawcze nieraz zaoszczędza nam w ten sposób energii i pozwala na podjęcie szybkiej decyzji, ale prowadzi też do zjawiska "znieczulicy społecznej". Szansa uzyskania pomocy w nagłym wypadku lub w razie napadu czy innych form przemocy fizycznej jest znacznie większa, gdy świadek sytuacji jest sam lub w mniejszej grupie, niż gdy wydarzenia rozgrywają się na oczach skupiska ludzi. W takich warunkach zachodzi rozłożenie się odpowiedzialności na wszystkich obecnych i każdy uważa, że ktoś inny uczyni jakiś krok w kierunku udzielenia pomocy. Ponieważ jednak myślą w ten sposób wszyscy, nikt nic nie robi. Jedynym wyjściem dla poszkodowanego jest zwrócenie się z prośbą o pomoc do konkretnej osoby, tak by odpowiedzialność spadła właśnie na nią.

Techniki manipulacyjne bazują na tym, że bierzemy przykład z innych nie tylko w zakresie postępowania, ale też wyznawanych poglądów, a nawet postrzegania rzeczywistości fizycznej (słynny eksperyment Salomona Ascha). Społeczny dowód słuszności może być wykorzystywany np. podczas kampanii wyborczych kiedy wyniki przedwyborczych sondaży kreują lidera i skłaniają niezdecydowanych do głosowania właśnie na niego, ponieważ ci skłonni są uważać, że większość społeczeństwa nie może się mylić.

5. Reguła lubienia i sympatii

Jest to reguła uwypuklająca dość oczywisty fakt, że chętniej spełniamy prośby osób, które darzymy sympatią. Wyróżnia się następujące czynniki potęgujące, w nieświadomy często sposób, odczuwaną sympatię:

• atrakcyjność fizyczna widoczna najbardziej w tzw. efekcie aureoli polegającym na przypisywaniu ładnym ludziom pozytywnych cech charakteru

• podobieństwo do nas pod jakimkolwiek względem

• komplementowanie nas, nawet gdy zdajemy sobie sprawę, że otrzymywane komplementy są nieszczere

• kontakt i współpraca, zwłaszcza gdy są satysfakcjonujące

• zasada skojarzenia - emocje są transferowalne pomiędzy stykającymi się obiektami, lubimy osoby, które kojarzą się nam z czymś pozytywnym

Oddzielenie uczuć żywionych wobec danej osoby, od uczuć wobec wysuwanych przez nią próśb i propozycji nie jest łatwe, ale jest jedyną szansą na nieuleganie omawianej regule.

6. Reguła autorytetu

Zjawisko ulegania autorytetom zbadane zostało po raz pierwszy w dość naciągany i wątpliwy etycznie, ale niezwykle widowiskowy sposób w eksperymentach Milgrama. Tutaj również, podobnie jak w regule społecznego dowodu słuszności możemy odwołać się do zjawiska uczenia się. Posłuszeństwo i naśladownictwo komuś uznanemu za silniejszego i mądrzejszego w początkowej fazie życia stanowi jeden z warunków przetrwania. Podążanie za rodzicami lub za przewodnikiem stada jest szeroko rozpowszechnione w świecie zwierząt i nieraz przybiera nawet formę imprintingu (wdrukowania). Socjalizacja do funkcjonowania w społeczeństwie ludzkim w dużym stopniu polega na wpojeniu zaufania i ulegania wpływom ze strony różnych osób uznanych za autorytet w danej dziedzinie (lekarze, nauczyciele, przedstawiciele władzy). Nie jest to zjawisko złe o ile autorytet rzeczywiście wie więcej i chce naszego dobra. Niestety wiedza nie zawsze łączy się z dobrymi intencjami, czego dowodzą choćby wspomniane badania Milgrama czy historia Niemiec hitlerowskich. Najgorzej jednak, kiedy autorytet jest tak naprawdę pozorny, kiedy dajemy się zwieść zewnętrznym atrybutom wysokiej pozycji społecznej:

• tytuły naukowe i zajmowane stanowiska zawodowe

• odpowiedni strój lub styl ubierania się

• wskaźniki dobrej pozycji materialnej, jak drogi samochód czy modny zegarek

Podobnie jak w przypadku innych reguł, posłuszeństwo autorytetowi jest często nieuświadomione. Należy jednak spróbować odpowiedzieć sobie na pytanie jaka jest rzeczywista wiedza osoby, której wpływowi ulegamy i jakie są jej rzeczywiste intencje.

7. Reguła zaangażowania i konsekwencji

Koherencja osobowości i poglądów a także konsekwencja zachowania uznawane są w naszej kulturze za cechy wyjątkowo pozytywne. Jest to kolejne przystosowanie do ograniczenia wysiłku związanego ze skutecznym działaniem w świecie. Osoba, której działanie jest konsekwentne, daje się łatwiej przewidzieć, a umiejętność czynienia efektywnych predykcji i upraszczania w ten sposób rzeczywistości społecznej, są wysoko cenione. Postępując w sposób konsekwentny, zarówno zatem podtrzymujemy nasz pozytywny wizerunek w oczach innych, jak też chronimy siebie przed nadmiernym wysiłkiem szczegółowego analizowania każdej sytuacji.

Zgodzić się zatem należy z Leonardo da Vinci, który uważał, że "łatwiej powiedzieć 'nie' na początku, niż na końcu". Jeżeli skłonimy możliwie najszybciej osobę do zaangażowania się w interesującą nas kwestię, to początkowa decyzja uruchomi najprawdopodobniej ciąg dalszych zachowań z nią zgodnych. Regułę zaangażowania i konsekwencji odnajdujemy przede wszystkim w następujących technikach manipulacji:

• "stopa w drzwiach" - stosowanie szeregu próśb stopniowanych od mniejszych do większych, w którym to szeregu nawet małe ustępstwo na początku prowadzi do ustępstw kolejnych, mogących nieść prawdziwie poważne konsekwencje, aż do przekształceń światopoglądu czy zmian osobowości

• "puszczanie niskiej piłki" - jest to być może najbardziej niemoralna technika manipulacyjna polegająca na: 1. rzuceniu atrakcyjnej, lecz fałszywej przynęty, 2. zapuszczeniu korzeni zainteresowania osoby zmanipulowanej poprzez przyzwyczajenie jej do podjętej decyzji, poinformowanie o niej najbliższych itp., 3. wycofaniu przynęty przy pozostawieniu decyzji, która bez przynęty prawdopodobnie byłaby zupełnie inna. W ostatnim kroku kryje się możliwość ratunku, gdyż należy siebie zapytać czy podjęta decyzja byłaby taka sama bez wycofanej przynęty.

19

---