DROGA KROPELKOWA

Płonica

Ostra choroba zakaźna wieku dziecięcego, wywołana przez paciorkowca beta-hemolizującego z grupy A (hemolizyny). Zakażenie drogą kropelkową, okres wylęgania ok. 2-5 dni.

Początek nagły z gorączką, bólami głowy, wymiotami, anginą nieżytową i drobnoplamistą czerwoną wysypką na skórze całego ciała, z pominięciem trójkąta w okolicy ust (najsilniejsza na tułowiu, w okolicy pachwin i wewnętrznej powierzchni ud), język staje się malinowy, a twarz czerwona.

Po ok. 3-4 dniach gorączka obniża się, następuje okres zdrowienia objawiający się złuszczaniem skóry (o charakterze płatowym na dłoniach i stopach).

Powikłania występują w postaci zapalenia ucha środkowego, zapalenia nerek i ostrego rzutu choroby reumatycznej z możliwością uszkodzenia mięśnia sercowego. Leczniczo stosuje się penicylinę przez 6 dni.

Jest to choroba zakaźna wieku dziecięcego dająca trwałą odporność po jej przechorowaniu. Ponowne zachorowania zdarzają się wyjątkowo rzadko. Wywoływana jest przez bakterie z grupy paciorkowców o typie A.
Okres wylęgania choroby to ok. 48 - 72 godz. Po tym czasie pojawia się wysoka gorączka 39 - 40° C, niekiedy poprzedzona dreszczami, ból głowy, gardła, uczucie ogólnego rozbicia, nudności i wymioty. Migdałki podniebienne są zaczerwienione i powiększone. Często pojawia się na nich ropny wysięk. Opisane powyżej objawy są charakterystyczne również dla anginy, która wywoływana jest przez ten sam rodzaj bakterii. W płonicy natomiast dodatkowo pojawia się wysypka rumieniowa - punkcikowate, czerwone plamki. Widoczne są one na całym ciele z tym, że najpierw pojawiają się na twarzy i szyi a następnie schodzą w dół. W okolicy fałdów skórnych (pachy, pachwiny) wysypka jest bardziej nasilona. Wolny od wysypki jest tylko tzw. trójkąt Fiłatowa - okolica wokół ust pomiędzy fałdami policzkowymi. Charakterystyczny jest też kolor języka, który przybiera malinowy odcień.
Po ustąpieniu wysypki (ok. 1 tydz.) pojawia się łuszczenie skóry zaczynające się podobnie jak wysypka od twarzy i schodzące w dół na tułów i kończyny. Gorączka utrzymuje się przez kilka dni, po czym ustępuje lub przechodzi w stopniowo zanikający stan podgorączkowy.

Dziecko zaraża się przez kontakt z chorym lub nosicielem zarazków i z przedmiotami, których on używa. Zwykle chorują dzieci między 3 a 10 rokiem życia. W kilka dni po zetknięciu się z bakterią dziecko ma gorączkę, źle się czuje, wymiotuje. Do tych objawów dołącza się: silny ból gardła; gardło jest bardzo czerwone - szkarłatne; drobna wysypka na całym ciele z wyjątkiem okolicy ust. Wysypka przypomina z wyglądu i w dotyku papier ścierny, jest najintensywniejsza w zgięciach łokciowych i kolanowych, dziecko wygląda jak pokłute ryżową szczotką; zmiany na języku: pokrywa go biały nalot, który po pewnym czasie zaczyna się złuszczać i język robi się bardzo czerwony, malinowy.
Wysypka znika w ciągu 7 dni, ale po jej ustąpieniu skóra złuszcza się płatami, najbardziej na dłoniach i stopach. Konieczne jest leczenie antybiotykiem przez 10 dni; gdy dziecko ma gorączkę, powinno leżeć w łóżku.
Przy prawidłowym leczeniu rzadko obecnie dochodzi do powikłań (zapalenia nerek, stawów). Dziecko przestaje zarażać innych po dwóch dniach leczenia antybiotykiem. Niestety, na płonicę można zachorować nawet trzykrotnie, ale zdarza się to sporadycznie.

Błonica

Błonica zwana również dyfterytem jest to ostra choroba zakaźna wywołana przez bakterie. Błonica została skutecznie wykorzeniona przez szczepienia ochronne i do początku lat dziewięćdziesiątych uważano, że błonica nie stanowi już niebezpieczeństwa. Jednak w ciągu ostatnich 5 lat rozległa epidemia błonicy pojawiła się w Rosji, Białorusi, i na Ukrainie (prawie 40 000 zachorowań w Rosji w 1994 roku), a pojedyncze przypadki zachorowań zostały zawleczone do Polski i do innych krajów europejskich. W epidemii tej bardzo często chorowały osoby dorosłe i błonica nie może być obecnie uważana tylko za chorobę wieku dziecięcego. Śmiertelność w tej chorobie jest nadal wysoka mimo leczenia - umiera 1 na 10 lub 1 na 20 chorych. Fakty te świadczą to o tym, że błonica jest nadal chorobą niebezpieczną i że należy jej zapobiegać poprzez szczepienia ochronne.

Błonicą można zarazić się przez kontakt z osobą chorą lub tzw. nosicielem. Nosiciele to osoby zdrowe, które „noszą” zarazki błonicy w swojej jamie nosowo-gardłowej i wydzielają je z śluzem lub plwociną. Błonicą można zarazić się przebywając na terenach, gdzie ta choroba panuje endemicznie (kraje dawnego Związku Radzieckiego, Afryka, Azja) lub kontaktując się z osobami, które powróciły z takich terenów. Osoby chore lub nosiciele są zakaźne do 4 tygodni. Okres inkubacji (tzn. czas między zakażeniem i wystąpieniem objawów chorobowych) wynosi 2 do 5 dni.

Przebieg błonicy może być bardzo różny: od postaci lekkich (często nie rozpoznawanych a stąd nie leczonych) do bardzo ciężkich, toksycznych postaci. Początkowe objawy obejmują umiarkowaną gorączkę, złe samopoczucie i umiarkowany ból gardła. W gardle na jednym lub na obu migdałkach pojawiają się naloty, od drobnych szarych błon (stąd nazwa choroby) do masywnych grubych kożuchów oblepiających migdałki. Zarazki błonicy w gardle produkują silną toksynę, która drogą krwionośną dostaje się do serca lub układu nerwowego powodując poważne komplikacje choroby - zapalenie mięśnia sercowego lub porażenie różnych nerwów.

W niektórych krajach, w których szczepienia ochronne są prowadzone bardzo skrupulatnie, nie notuje się nawet pojedynczych zachorowań na błonicę przez 10 do 20 lat. Oznacza to, że zarazek błonicy został zniszczony i nie krąży już wśród ludzi. Niestety kraje takie są często zakażane przez kontakt z chorymi lub nosicielami z tropikalnych krajów Afryki i Azji (a ostatnio z krajów dawnego Związku Radzieckiego). Ponadto, eradykcja jest utrudniona przez krótki okres trwania odporności poszczepiennej i konieczność podawania okresowych dawek przypominających szczepionki, oraz przez bezobjawowych nosicieli, którzy mogą roznosić chorobę.

Mamy bardzo skuteczną szczepionkę przeciw błonicy. U dzieci poniżej 2 lat podaje się ją w postaci skojarzonej szczepionki (DTP), która zawiera oprócz błoniczej komponenty również szczepionki przeciw kokluszowi i tężcowi. Dzieci w wieku przedszkolnym są doszczepiane szczepionką błoniczo-tężcową (DT), a dzieci starsze i dorośli mogą być zaszczepione szczepionką zawierającą zmniejszone ilości szczepionki błonniczej (Td). Według kalendarza obowiązującego w Polsce, dzieci powinny otrzymać 4 dawki szczepionki DTP, przed rozpoczęciem nauki w szkole i po jednej dawce szczepionki TD w 14 i 19 roku życia. Ponieważ obecnie dorośli nie mają naturalnej odporności przeciw błonicy, wskazane jest, aby co ok. 10 lat doszczepiać się szczepionką TD.

Krztusiec

Krztusiec zwany również kokluszem jest ostrą chorobą zakaźną wywoływaną przez bakterie. Krztusiec obok odry i ospy wietrznej, należy do najbardziej zaraźliwych chorób zakaźnych wieku dziecięcego. Krztusiec atakuje głównie dzieci bez względu na rasę, klimat czy położenie geograficzne. Oszacowano, że w 1996 roku umarło na krztusiec na świecie 355 000 dzieci, głównie w krajach rozwijających się. Krztusiec jest szczególnie niebezpieczny dla dzieci w wieku poniżej 1 r. ż, u których śmiertelność może przekroczyć 1 %. Ostatnio obserwuje się w wielu krajach wzrastającą zapadalność na krztusiec u dorosłych.

Krztusiec przenosi się drogą kontaktu między poszczególnymi osobami bądź drogą kropelkową bądź przez kontakt z wydzielinami z górnych dróg oddechowych osoby zakażonej. W krztuścu nie ma nosicielstwa zarazka przez osoby zdrowe.

Okres wylegania krztuśca (tzn. okres między zakażeniem a wystąpieniem pierwszych objawów chorobowych) wynosi 6 do 12 dni. Pierwsze objawy chorobowe przypominają zwykle zaziębienie: cieknący nos, kichanie, kaszel, niewysoka gorączka: w tym kataralnym okresie rozpoznać krztusiec jest trudno. Powoli kaszel nasila się przechodząc w kaszel napadowy z charakterystycznym zanoszeniem się przypominającym pianie koguta. Napad kończy się wymiotami. Okres kaszlu napadowego trwa od 1 do 2 miesięcy i jest bardzo męczący dla dziecka. U bardzo młodych dzieci i dorosłych może nie być zanoszenia się. Do powikłań krztuśca należą zapalenie płuc, pewne formy uszkodzenia tkanki mózgu, drgawki, wybroczyny.

Zapobiegamy krztuścowi szczepieniami ochronnymi stosując potrójną szczepionkę DTP, która oprócz komponenty krztuścowej zawiera szczepionkę błoniczą i tężcową. Szczepienia należy rozpocząć wcześnie, aby zapewnić pełną odporność w niebezpiecznym, wczesnym okresie niemowlęcym. Stosuje się 3 dawki szczepionki w okresie niemowlęcym w odstępach 6 tygodniowych. Pojedynczą dawkę przypominającą podaje się w wieku 16 - 18 m. ż. Szczepienia są skuteczne, w co najmniej 80 %, w okresie niemowlęcym w odstępach 6 tygodniowych.

Grypa

Co to jest?

Nietypowe zapalenie płuc. Do najważniejszej należy grypa i jej odmiany. Typowa choroba epidemiologiczna, a nawet pandemiczna. Rozróżnia się trzy typy wirusów powodujących tą chorobę (A, B i C). Wirusem epidemiologicznym jest najczęściej typ A2. Epidemia powstaje wówczas, kiedy powstaje nowy typ danej choroby, kiedy większość ludzi nie są odporni na tą odmianą. Choroba ta może doprowadzić do śmierci. Liczba zgonów wzrasta zazwyczaj pod koniec epidemii i w dużej mierze zależy od powikłań bakteryjnych i dodatkowych zakażeń.
Objawy i przebieg:

Rozprzestrzenia się głównie drogą kropelkową. Może jednak rozszerzać się przez przedmioty. Objawy: gorączka, katar, kaszel, ból głowy, ogólne złe samopoczucie i wydzielina zapalna dróg oddechowych. Początek zwykle ostry. Charakteryzuje się przeświadczeniem, że jest się ciężko chorym, uczuciem ogólnego rozbicia, bólami głowy, pleców, często całego ciała i mdłościami, wymiotami i biegunką. Po dwóch - trzech dniach następuje powolna poprawa, ale też możliwość powikłań takich, jak np. zapalenie uszu, zatok obocznych nosa oraz płuc. Szczególnie narażone są osoby starsze, niedożywione, wyczerpane, wyniszczone, w złym stanie ogólnym.
Leczenie i profilaktyka:

Najlepszym zabezpieczeniem jest szczepionka. Nie daje ona jednak dożywotniego zabezpieczenia, ponieważ wirus mutuje i uodparnia się od jej działania. Dlatego trzeba powtarzać tą czynność co 2 -3 lata. Jeżeli podejrzewasz u siebie lub osobie bliskiej grypę, to powinieneś unikać kontaktów z innymi, oraz oszczędzać swoje zdrowie. Należy, więc zmniejszyć intensywność życia. Powinieneś położyć się do łóżka. Zalecane jest picie dużej ilości płynów. Współczesna medycyna nie zna lekarstwa na zabicie wirusa. Należy jednak przyjmować leki przeciwgrypowe i odpornościowe z dużą ilością witaminy C. Jeżeli objawy się nasilą lub mimo takiej kuracji nie widać poprawy, należy zgłosić się do lekarza. Należy pamiętać, że nie wyleczona grypa może przejść w stan przewlekły i doprowadzić do śmierci.

Grypa jest ostrą chorobą zakaźną wywoływaną przez wiele typów wirusów grypy z rodziny Orthomyxoviridae. W czasie bezpośredniego kontaktu z osobą zarażoną, wirus jest przenoszony przez wdychanie mikroskopijnych kropelek wydzielin z dróg oddechowych. Najwyższą zakaźność wykazuje chory w objawowym okresie infekcji. Okres wylęgania choroby od momentu zakażenia wynosi od kilku do 48 godzin. Kliniczny obraz grypy obejmuje: gorączkę nawet powyżej 39o C trwającą 1-2 dni, dreszcze, bóle głowy, stawów, mięśni, znaczne osłabienie, zajęcie układu oddechowego objawiające się kichaniem, zapalenie błony śluzowej nosa, bóle gardła, suchy napadowy kaszel, poczucie ogólnego rozbicia. Przebieg choroby jest zależny od zjadliwości wirusa, a także od wielu czynników indywidualnych (stan odporności, wiek, inne przebyte choroby).

Wirusy grypy rozmnażają się w drogach oddechowych, powodują uszkodzenie nabłonka i otwierają drogę bakteriom chorobotwórczym. W przebiegu grypy występować też może wiele powikłań świadczących o uszkodzeniu innych narządów: układu nerwowego, mięśni i stawów, niektórych narządów wewnętrznych. Grypa, jak zresztą inne choroby wirusowe, jest szczególnie niebezpieczna dla kobiet w ciąży. Nie wyleczona grypa, o ile dotyczy ludzi z osłabioną odpornością, może spowodować bardzo poważne komplikacje pogrypowe, które niejednokrotnie kończą się nawet śmiercią.. Zgodnie z danymi WHO na świecie umiera w powodu grypy 10-40 tys. Ludzi.

Odra

Jest chorobą wirusową. Źródłem zakażenia jest inne chore dziecko, a przenoszenie infekcji odbywa się drogą kropelkową (kaszel, kichanie). Ze względu na wykonywane szczepienia zachorowalność zmniejszyła się wielokrotnie.
Okres występowania - (tzn. stan, w którym dziecko jest już zakażone, ale jeszcze nie ma objawów klinicznych) wynosi od 9-14 dni. Największa zakaźność występuje na 5 dni przed pojawieniem się wysypki oraz 4 od chwili jej ukazania się.
Objawy - występuje gorączka, zaczerwienione oczy i światłowstręt (nieżyt spojówek), katar, ból gardła i kaszel. Kaszel jest często bardzo męczący i suchy. Twarz dziecka wygląda jak po długotrwałym płaczu. Następnie pojawia się wysypka gruboplamista, zlewająca się. Pojawia się początkowo za uszami, następnie przechodzi na twarz i szyję, a potem na tułów i kończyny. Śluzówki jamy ustnej są zaczerwienione. Od chwili ukazania się wysypki (po 4-5 dniach) temperatura opada i dziecko powoli wraca do zdrowia.
W niektórych przypadkach, zwłaszcza u dzieci ze zmniejszoną odpornością, odra może mieć przebieg szczególnie ciężki (wysypka krwotoczna).
Powikłania - najczęstszym powikłaniem jest zapalnie ucha, zapalenie krtani (może przebiegać z dużą dusznością), zapalenie płuc, mięśnia sercowego oraz najgroźniejsze powikłanie - odrowe zapalenie mózgu.
Dołączenie się powikłań często manifestuje się ponownym skokiem gorączki i w takim przypadku należy niezwłocznie poprosić lekarza.

Odra, choroba zakaźna wieku dziecięcego wywołana drogą zakażenia kropelkowego przez wirus należący do grupy Myxovirus, do której należą również wirusy grypy, parainfluenzy i  zapalenia przyusznicy nagminnego (świnki).

Rozpoznawanie laboratoryjne opiera się na wykryciu wirusa we krwi i popłuczynach z jamy nosowo-gardłowej w początkowym okresie choroby oraz na odczynach serologicznych w późniejszym okresie.

W chwili obecnej podejmuje się szczepienia ochronne dzieci w wielu krajach, w tym także w Polsce, za pomocą szczepionki zawierającej żywe atenuowane (osłabione) wirusy.

Objawy diagnostyczne: bardzo wysoka gorączka, katar, kaszel, przeważnie w 4 dniu pojawia się gruboplamista, czerwona wysypka (po ustąpieniu plamek Koplika i Fiłatowa), najpierw za uszami potem na twarzy i tułowiu.

Po upływie tygodnie objawy ogólne ustępują, natomiast wysypka cofa się w kolejności w jakiej się pojawiała. Powikłania: zapalenie płuc i ucha środkowego. Leczenie objawowe.

Chociaż zwykle przebieg odry jest łagodny, szczepienia mają duże znaczenie, ponieważ choroba może spowodować: zapalenie płuc, drgawki, opóźnienie umysłowe, utratę słuchu, śmierć.

Na tę zakaźną chorobę zapada prawie każde dziecko. Jest to tak zwana choroba wieku dziecięcego, dziecięca. Przechodzona w późniejszym (dorosłym) wieku może powodować powikłania. W 9-11 dni po zakażeniu występuje okres nieżytowy, czyli zwiastunów, który zaczyna się katarem nosa i gardła. Nieco później występują objawy zapalenia spojówek oraz ostry kaszel. Dopiero w 11-15 dni po zakażeniu pojawia się charakterystyczna dla choroby wysypka.

Objawy te utzymują się zwykle przez 7 do 10 dni. Niektóre dzieci chorujące na odrę skarżą się na światłowstręt. Często dochodzi do zapalenia ucha lub zapalenia płuc, rzadziej do zapalenia mózgu, które może prowadzić do drgawek, opóźnienia umysłowego i trwałej utraty słychu. Do powikłań ze strony ośrodkowego układu nerwowego dochodzi w 1 na 100 przypadków naturalnego przebiegu choroby. W rzadkich przypadkach odra może spowodować śmierć.

Ospa wietrzna i półpasiec

Co to jest?
Ostra, bardzo zaraźliwa wirusowa choroba zakaźna. Prawie wszystkie dzieci w wieku od 2-do 8 lat przechodzą tą chorobę. Okres wylęgania choroby trwa od 2-do 3 tygodni.
Objawy i przebieg:
Na skórze pojawiają się czerwone plamki, które po pewnym czasie ulegają przekształceniu w małe pęcherzyki. Zmiany te występują także na owłosionej skórze, śluzówce jamy ustnej, w pochwie. Występują bóle głowy, złe samopoczucie i niewielka gorączka. Choroba trwa 2-3 tygodnie. Ostry okres choroby z tworzeniem się pęcherzyków trwa od 4-do 5 dni. Po 20 dniach od pierwszych objawów pęcherzyki znikają.
Leczenie i profilaktyka:
Przejście choroby uodparnia nas na całe życie. Najczęściej ospa u dorosłych przechodzi ciężej niż u dzieci. Jeżeli wystąpi bardzo silne swędzenie, można zastosować miksturę cynkową, a nie powinno się używać koryzonu i preparatów zawierających korykosteroidy. Zewnętrznie można stosować leki przeciwświądowe i przeciwalergiczne. Nie wolno rozdrapywać pęcherzyków i strupów. Może to doprowadzić do kolejnej infekcji i powikłań. Powinno się leżeć, jeżeli ktoś czuje się źle i ma gorączkę. Należy izolować chorego. Choroba jest zakaźna do momentu zejścia strupów.

Wirusowa choroba zakaźna. Po 2-3 tygodniach od kontaktu z chorym na ospę lub półpasiec na skórze dziecka pojawia się plamista wysypka. W ciągu kilku dni plamki przekształcają się w pęcherzyki, a te z kolei w brunatne strupy. Wysypka obejmuje najpierw tułów, następnie twarz, ręce i nogi; jest bardzo swędząca i towarzyszy jej gorączka.
Wysypka rozszerza się stopniowo, w ciągu kilku dni całe ciało malca jest usiane plamkami, pęcherzykami i strupami. Strupy odpadają mniej więcej po ośmiu dniach, nie pozostawiając śladu.
Leczenie ospy polega na stosowaniu środków przeciwgorączkowych i zmniejszających swędzenie. Staraj się nie dopuścić do rozdrapywania pęcherzyków, gdyż może dojść do zakażenia bakteryjnego i powstania brzydkich blizn. Obetnij dziecku krótko paznokcie, zakładaj na noc rękawiczki.
Maluch zaraża otoczenie już na kilka dni przed wysypką i potem, aż do przyschnięcia ostatnich pęcherzyków.
Na ospę szczepi się tylko dzieci z zaburzeniami odporności. Nie można na ospę zachorować drugi raz, ale wirus pozostaje w organizmie i kiedyś może przypomnieć o sobie, wywołując półpasiec.

Półpasiec

Definicja: Zmiany pęcherzowe i pęcherzykowe o jednostronnym układzie z nasilonymi objawami bólowymi.
Objawy i przebieg: Zakażenie występuje u osób, które przeszły ospę wietrzną - po kontakcie z osobą chora na ospę wietrzną lub w wyniku reaktywacji utajonego zakażenia. Okres wylęgania 1 - 2 tygodnie. Zmiany skórne są poprzedzone bólami i parastezjami, utrzymującymi się przez cały okres trwania choroby , często też po ustąpieniu zmian skórnych. Wykwitem pierwotnym jest surowiczy pęcherzyk. Pęcherze są zgrupowane w obrębie zajętego segmentu.
Lokalizacja: twarz, tułów - wzdłuż przebiegu dermatomów (zgodnie z unerwieniem).
Czas trwania choroby: 2 - 3 tygodnie

Ospa wietrzna

Definicja: Choroba zakaźna głównie wieku dziecięcego, z rozsianymi wykwitami pęcherzykowo-krostkowymi w obrębie skóry i błon śluzowych.
Objawy i przebieg: początkowo zmiany grudkowo-rumieniowe, z pęcherzykami i krostkami powstającymi w ich obrębie, z zagłębieniem w części środkowej. Po kilku dniach tworzy się strup.
Objawy towarzyszące: u osób dorosłych przebieg może być bardzo ciężki, z wysoką gorączką.
Lokalizacja: twarz, skóra owłosiona głowy, tułów i kończyny, błony śluzowe.
Czas trwania choroby: okres wylęgania 2 tygodnie, czas trwania choroby: 2 - 4 tygodnie

Jest jedną z najczęstszych chorób zakaźnych wieku dziecięcego. Ponad 90 procent zachorowań występuje u dzieci w wieku od 1 do 14 roku życia. Wywoływana jest przez wirusa, varicella-zoster, który jest identyczny z wirusem półpaśca.

Do zakażenia dochodzi drogą kropelkową podczas kaszlu albo kichania lub przez bezpośredni kontakt. Źródłem zakażenia jest osoba chora na wiatrówkę lub półpaśca. Wirusy ospy wietrznej szerzą się w ustroju drogą krwionośną. Między innymi wnikają do zwojów nerwów czuciowych, gdzie pozostają w stanie tzw. uśpienia (latencji) przez wiele lat. W przypadku osłabienia odporności, wirus ulega reaktywacji powodując wystąpienie półpaśca.

Objawy i przebieg ospy wietrznej
Ospę wietrzną zwiastują złe samopoczucie, bóle kostno-mięśniowe, bóle głowy i podwyższona temperatura ciała do 38źC. Po 2-3 dniach na skórze pojawia się stopniowo charakterystyczna wysypka. Częściej jednak nie ma okresu zwiastunów i pierwszym objawem choroby jest wysypka, która zaczyna się na tułowiu, a później obejmuje twarz, ramiona, uda i skórę owłosioną głowy. Czasem występuje też na błonach śluzowych. Początkowo są to żywoczerwone plamki i grudki, które szybko ulegają przemianie w pęcherzyki wypełnione przeźroczystym płynem, otoczone czerwoną obwódką. Po 2-3 dniach z pęcherzyków tworzą się krosty, które po kolejnych 4 dniach przysychają, zamieniając się w strupy. Po kilku dniach strupy odpadają, pozostawiając stopniowo znikające przebarwienia skóry. Bardzo charakterystyczne jest występowanie wykwitów w kilku rzutach. Wysypce towarzyszy silny świąd skóry, który chorzy czasem łagodzą drapaniem. Należy się przed tym powstrzymać. W trakcie drapania może dojść do bakteryjnego zakażenia wykwitów wiatrówkowych, po których zostaną na skórze blizny. Ospa wietrzna trwa około 2 tygodni. Do czasu przyschnięcia ostatnich strupów chory powinien pozostawać w domu, ponieważ może zarażać inne osoby. Przebieg choroby u osób wcześniej zdrowych jest najczęściej łagodny. Jednakże u osób z poważnymi chorobami, np. białaczką, ospa wietrzna może przebiegać bardzo ciężko i wymagać leczenia szpitalnego. Chorując na wiatrówkę w dorosłym wieku, nie można jej bagatelizować, ponieważ przebiega ona ciężej niż u dzieci. Powikłania po wiatrówce zdarzają się rzadko i mogą to być: zapalenie płuc, zapalenie opon mózgowo-rdzeniowych, zapalenie mózgu, zespół Guillaina-Barrego, zespól Reye`a, zapalenie mięśnia sercowego lub osierdzia, zapalenie stawów. U małych dzieci w przebiegu ospy wietrznej może rozwinąć się zapalenie ucha środkowego. Bardzo niebezpieczna jest ospa wietrzna okołoporodowa, jeśli rozwija się 5 dni przed porodem albo 48 godzin po porodzie. Spowodowane jest to nieprzechodzeniem przeciwciał matczynych przez łożysko oraz nierozwiniętym układem immunologicznym płodu.

Leczenie
W leczeniu ospy wietrznej u osób zdrowych stosuje się leki przeciwgorączkowe i papki do smarowania skóry o działaniu wysuszającym i przeciwświądowym. U osób z osłabioną odpornością lub w powikłaniach stosuje się leki przeciwwirusowe. (Najczęściej jest to acyklowir, który wykazuje silne działanie przeciwwirusowe i stosunkową małą toksyczność. Lek można podawać doustnie lub dożylnie przez 5-10 dni.) Mamy również do dyspozycji swoistą immunoglobulinę ludzką, którą można podać celem zapobiegania rozwoju zakażenia w ciągu 72 godzin od kontaktu z chorym na ospę wietrzną. Leczenie zapobiegawcze immunoglobuliną wskazane jest u:

Dzieci z białaczką, chłoniakiem, niedoborami immunologicznymi, po długotrwałej terapii immunosupresyjnej, kortykoterapii radioterapii.

Noworodków urodzonych przez matki, które miały kontakt z ospą wietrzną 5 dni przed porodem.

Dzieci chorych na inne choroby zakaźne równocześnie z ospą wietrzną.

Kobiet ciężarnych po kontakcie z ospa wietrzną z ujemnym wywiadem, co do przebycia tej choroby wcześniej.

Dostępna jest obecnie żywa, atenuowana szczepionka przeciwko wirusowi ospy wietrznej, dzięki której można czynnie uodporniać osoby szczególnie podatne na zakażenie. Należą do nich m. in. chorzy na białaczkę, z niedoborami immunologicznymi czy też osoby narażone na bliski kontakt z chorymi na ospę wietrzną. Szczepić można już od 9 miesiąca życia. Po podaniu szczepionki kobiecie, konieczne jest prowadzenie skutecznej antykoncepcji przez trzy miesiące. Przechorowanie ospy wietrznej najczęściej daje odporność na całe życie i w zasadzie drugi raz na nią się nie choruje.

Półpasiec
Jest ostrą chorobą zakaźną, wywoływaną przez identycznego wirusa, co ospa wietrzna. Jak już wspomniano, przechorowanie ospy wietrznej daje długotrwałą odporność, ale u niektórych osób wirus ten może przetrwać w komórkach nerwowych. Półpasiec występuje u ludzi dorosłych. W momencie osłabienia ogólnej odporności organizmu lub jakiejś infekcji wirus może uaktywnić się wywołując tym razem półpaśca. Natomiast bardzo rzadko zdarza się zachorowanie na półpaśca na skutek kontaktu z chorym na tę chorobę. Z drugiej strony, chory na półpasiec może zarazić tym wirusem osobę nieuodpornioną, skutkiem czego rozwinie się u niej ospa wietrzna. Proces chorobowy zapalny dotyczy najczęściej jednego ze zwojów międzykręgowych i związanego z nim nerwu skórnego tułowia lub rzadziej kończyny górnej lub dolnej albo głowy. Zmiany chorobowe dotyczą zawsze jednej połowy ciała. Półpasiec zaczyna się pogorszeniem samopoczucia, bólami głowy, czasem podwyższoną temperaturą ciała. Pierwszym charakterystycznym objawem są silne ściągające, szarpiące lub palące bóle w obszarze skóry unerwionej przez chorobowo zmieniony nerw. Następnie dochodzi do zaczerwienia i obrzęku tej okolicy. Na tak zmienionej skórze pojawiają się w kilku rzutach wykwity: początkowo grudkowe, później pęcherzyki (zwykle większe od pęcherzyków ospy wietrznej). Po około 6-7 dniach przysychają, a około 10-12 dnia pojawiają się strupki. Po odpadnięciu strupów pozostają na skórze brunatne przebarwienia utrzymujące się wiele tygodni W tym okresie bóle najczęściej ustępują. U około 10% chorych, zwłaszcza u starszych osób, bóle utrzymują się jednak znacznie dłużej i mogą nawet przybierać na sile, jako nerwobóle półpaścowe, czasem połączone z zaburzeniami czucia. Dlatego od samego początku półpaśca ważne jest skuteczne leczenie przeciwbólowe, ponieważ w ten sposób można uniknąć rozwoju uporczywych nerwobólów półpaścowych. Niebezpieczny jest półpasiec w okolicy oka i ucha. Półpasiec oczny obejmuje czoło, skroń i powiekę. Towarzyszą mu szczególnie silne bóle. Zmiany chorobowe mogą również wystąpić na spojówce i rogówce, prowadząc do ich owrzodzeń. Gojenie przebiega powoli, a jego następstwem może być zmętnienie rogówki. Czasem może dojść do porażenia nerwów ruchowych gałki ocznej. Półpasiec uszny przebiega z silnymi bólami ucha, wysypką na małżowinie usznej, w przewodzie słuchowym wewnętrznym lub na błonie bębenkowej. Dodatkowo mogą wystąpić szumy uszne i niedosłuch. Półpasiec oczny i uszny wymaga leczenia specjalistycznego. U około 2 procent chorych dochodzi do uogólnionej wysypki pęcherzykowej, świadczącej o znacznym zmniejszeniu odporności organizmu. Powikłania po półpaścu są rzadkie i są to: nerwobóle, uszkodzenia nerwów czaszkowych, zapalenie opon mózgowo-rdzeniowych i mózgu, zespół Guillaina-Barrego. Grupę szczególnego ryzyka stanowią osoby po transplantacji szpiku kostnego. Około 30 procent z nich w ciągu roku od zabiegu choruje na półpasiec. Leczenie półpaśca skórnego ogranicza się do stosowania leków przeciwbólowych, witamin z grupy B, miejscowych środków odkażających, ewentualnie blokad odpowiednich zwojów. U chorych z pierwotnym lub wtórnym upośledzeniem odporności w półpaścu uogólnionym, w półpaścu ocznym oraz przy powikłaniach narządowych zaleca się stosowanie leczenia przeciwwirusowego, takiego jak przy ospie wietrznej. Przebieg półpaśca w dużej mierze zależy od stanu układu immunologicznego. Gdy jest on wydolny, to zmiany skórne mijają zwykle bez śladu, choć w pojedynczych przypadkach mogą pozostawać blizny lub przebarwienia. Następstwem półpaśca ocznego może być upośledzenie wzroku, a nawet ślepota. W przypadku osłabienia odporności półpasiec może okazać się bardzo ciężką chorobą o niepewnym rokowaniu.

Nagminne zapalenie przyusznicy

Świnka jest to ostra wirusowa choroba zakaźna przebiegająca z gorączką i bolesnym obrzękiem gruczołów ślinowych - najczęściej przyusznych, rzadziej podżuchwowych lub podjęzykowych i nierzadko z objawami ze strony centralnego układu nerwowego.

Źródło zakażenia

Źródłem zakażenia jest chory człowiek oraz osoby z bezobjawowym przebiegiem choroby.

Drogi szerzenia

Do zakażenia dochodzi głównie drogą kropelkową lub przez kontakt bezpośredni z chorym; rzadziej przez kontakt pośredni (przedmioty świeżo zakażone śliną osób chorych).

Wrota zakażenia

Wrotami zakażenia jest błona śluzowa górnych dróg oddechowych, gdzie następuje namnażanie wirusa i rozsiew za pośrednictwem krwi do narządów wewnętrznych. Choroba zaczyna się nagle.

Objawy i przebieg choroby

Okres wstępnych objawów jest dość krótki, objawy w nim występujące mało charakterystyczne. U chorego może pojawić się złe samopoczucie, ogólne rozbicie, utrata łaknienia, dreszcze, podwyższona ciepłota ciała, a u dzieci dodatkowo wymioty i bóle brzucha. Po okresie objawów wstępnych następuje szybkie powiększanie gruczołów ślinowych, najczęściej w okolicy przyusznej, sugerujące czasami zapalenie ucha środkowego. Obrzęk może być jednostronyy, stopniowo w ciągu 24 - 48 godz. powstaje obrzmienie drugiej ślinianki. Narastającemu obrzękowi towarzyszy ból nasilający się przy jedzeniu kwaśnych potraw. W okresie powiększenia ślinianek nadal utrzymują się objawy ogólne, takie jak złe samopoczucie , ogólne rozbicie oraz gorączka ( na ogół niezbyt wysoka, trwająca około tygodnia). Wirus świnki atakuje narządy wywodzące się z mezenchymy, dlatego, oprócz gruczołów ślinowych , dodatkowo, w różnym stopniu, mogą być zajęte narządy, takie jak tarczyca, gruczoły sutkowe, trzustka, jajniki, jądra, najądrza oraz ośrodkowy układ nerwowy. W przebiegu świnki mogą wystąpić powikłania o różnej lokalizacji narządowej. W 10 do 15% przypadków dochodzi do świnkowego zapalenia opon mózgowo-rdzeniowych i mózgu. W tym przypadku objawy w postaci bólów głowy, nudności, wymiotów rozpoczynają się w 5-7 dniu po wystąpieniu stanu zapalnego ślinianek. Mogą również występować stany zapalne ośrodkowego układu nerwowego bez zajęcia ślinianek i objawów sugerujących świnkę.

Trwałym następstwem poświnkowego zapalenia opon mózgowo rdzeniowych może być uszkodzenie nerwu słuchowego i jednostronna głuchota.

Innym częstym powikłaniem,zwłaszcza u osób chorujących na świnkę w wieku dojrzałym jest zapalenie trzustki i jąder.

Wrażliwość na zakażenie - powszechna. Po przebyciu choroby występuje trwała odporność. Niemowlęta do 6- 8 -miesiąca życia chorują rzadko, ponieważ posiadają przeciwciała ochronne przekazane przez matkę.

Leczenie i zapobieganie

Leczenie świnki jest wyłącznie objawowe; brak jest środków swoiście działających. Należy zwrócić główną uwagę na właściwe pielęgnowanie chorego dziecka, zalecając pobyt w łóżku przez okres utrzymywania się objawów klinicznych, częste pojenie lub płukanie ust. Ulgę przynosi stosowanie miejscowo okładów ogrzewających na ślinianki. Zapobieganie śwince ogranicza się do izolacji chorego przez okres utrzymywania się objawów klinicznych (nie krócej niż 9 dni). Nie stosuje się izolacji osób kontaktujących się z chorym. Obecnie w zapobieganiu tej chorobie coraz szerzej stosowane są szczepienia.

Szczepienia zalecane

od 13-go miesiąca życia - szczepienie przeciwko śwince szczepionką monowalentną,

13-14 miesiąc życia szczepienie przeciwko odrze, śwince i różyczce w miejsce obowiązkowego szczepienia przeciwko odrze jako szczepienie podstawowe,

7 rok życia - szczepienie przeciwko odrze, śwince i różyczce w miejsce obowiązkowego szczepienia przeciwko odrze jako szczepienie podstawowe.

Na polskim rynku dostępne są szczepionki monowalentne p/odrze śwince, różyczce MMR II oraz Priorix.

Świnka jest powszechnie występującą chorobą zakaźną. Objawia się powiększeniem jednego lub kilku gruchołów ślinowych (umiejscowionych w kącie żuchwy) oraz bólem wynikającym z ich obrzęku. Zazwyczaj występują również gorączka i bóle głowy.

Objawy - obrzęki ślinianek pojawiają się po 12-35 dniach wylęgania się choroby.

Czasami świnka ma poważny przebieg. Może wystąpić łagodne zapalenie opon okrywających rdzeń kręgowy i mózg. Objawy zapalenia opon mózgowych stwierdza się w co dziesiątym przypadku choroby.

U wielu zakażonych dzieci dochodzi do utraty słuchu. U około 20 %- 30 % nastoletnich i dorosłych mężczyzn świnka powoduje utrzymujący się przez kilka dni bolesny obrzęk jąder. Zapalenie jąder może prowadzić do zaburzeń płodności, a czasem do bezpłodności.

U kobiet może dochodzić do zapalenia jajników, które jednak jest zdecydowanie mniej bolesne i nie prowadzi do bezpłodności.

Przebieg świnki jest dużo bardziej poważny u nastolatków i osób dorosłych (zwłaszcza mężczyzn) niż u dzieci.

Chociaż świnka ma zwykle łagodny przebieg, szczepienia mają duże znacznie, ponieważ choroba może prowadzić do: zapalenia opon otaczających mózg i rdzeń kręgowy, głuchoty, zapalenia jąder u starszych chłopców i mężczyzn (możliwość wystąpienia bezpłodności), zapalenia jajników u starszych dziewcząt i kobiet. W ostatnich latach notowano w Polsce rocznie nawet ponad 200 tys. zachorowań na świnkę.

Różyczka

Co to jest?

Zakaźna choroba wirusowa przebiegająca z drobnoplamistą, czerwoną wysypką, występującą głównie na tułowiu, za uszami i na twarzy. W zasadzie choroba wieku dziecięcego. U dzieci jest łagodna i najczęściej bez powikłań. U dorosłych często dochodzi do powikłań.
Objawy i przebieg:

Choroba uaktywnia się po 3 tygodniach od zakażenia. Wysypka. Obrzęk węzłów chłonnych na karku i na potylicy. Temperatura nie jest wysoka. Podobna do Odry i wysypek na leki.
Leczenie i profilaktyka:

Raz przebyta różyczka uodparnia nas na całe życie. Niebezpieczeństwo zarażenia kogoś jest największe w dzień przed wysypką do dwóch dni po jej zniknięciu. Różyczki nie wolno ignorować nawet w młodości. Należy leżeć w łóżku.

U większości dzieci różyczka ma przebieg łagodny. Okres wylęgania choroy wynosi od 12 do 23 dni. Wczesne objawy to łagodna gorączka i powiększenie węzłów chłonnych zlokalizowanych za małżowinami usznymi, z boku i z tyłu szyi.

W drugim lub trzecim dniu choroby na skórze pojawia się drobna, płaska, czerwonoróżowa wysypka, utrzymująca się tylko przez kilka dni. Większość objawów ustępuje w czwartym lub piątym dniu choroby.

Mimo, że zwykle różyczka jest chorobą łagodną, może spowodować poważne powikłania u kobiet ciężarnych. U mniej więcej połowy kobiet, które w pierwszych trzech miesiącach ciąży zostają zakażone różyczką może dojść do poronienia lub narodzin dzieci z: poważnymi wadami serca, wadami wzroku, głuchotą lub późniejszymi problemami z nauką.

Szczepienie przeciwko różyczce niemowląt i małych dzieci pozwala ograniczyć prawdopodobieństwo zakażenia kobiet w ciąży. Przed okresem dojrzewania należy zaszczepić wszystkie dziewczynki, aby zapewnić im odporność w momencie zajścia w ciążę, lecz jest to bardzo ważne ponieważ różyczka może spowodować poronienie lub narodziny z: wadą serca, wadami wzroku, głuchotą, opóźnieniem umysłowym.

W ostatnich latach notowano w Polsce rocznie nawet ponad 390 tys. zachorowań na różyczkę.

Jest to choroba wirusowa przenoszona drogą kropelkową. Zupełnie niegroźna dla maluchów jest niebezpieczna dla kobiet w ciąży - szczególnie w pierwszych miesiącach jej trwania, bowiem wirus może spowodować uszkodzenie płodu. Dzieci, u których stwierdzono objawy różyczki nie powinny wychodzić z domu około 4-5 dni. Jednorazowe przebycie choroby uodparnia organizm na całe życie.
Okres wykluwania choroby:
trwa od około 14 dni do 21 dni
Okres zakaźności:
trwa od około 7 dni przed wystąpieniem wysypki oraz około 4-5 dni już po jej wystąpieniu.
Objawy:
czerwona plamista wysypka, początkowo występująca za uszami i na czole, w dalszej fazie choroby obejmująca całe ciało,
powiększone węzły chłonne(zwłaszcza na potylicy), które mogą być bolesne,
wysypka na podniebieniu
zazwyczaj niewielka gorączka
nieżyt gardła
Powikłania:
zdarzają się niezmiernie rzadko. Wirus może jednak spowodować zapalenie stawów, zapalenie mózgu lub częściej występującą małopłytkowość, której objawem jest intensywna, purpurowa wysypka pojawiająca się na tle jasnoczerwonych plamek różyczkowych.
Należy pamiętać, że ta łagodna dla dziecka choroba u kobiet w ciąży daje objawy tzw. zespołu różyczki wrodzonej mogącej spowodować śmierć lub uszkodzenia narządowe płodu. W tej sytuacji od niedawna wszystkie dziewczynki w wieku 13 lat powinny być zaszczepione przeciwko różyczce (szczepienie to jest w kalendarzu szczepień obowiązkowych i jest bezpłatne). Oprócz tego wszystkie dzieci mogą być zaszczepione nadobowiązkowo i płatnie w wieku 13 miesięcy i 9 lat szczepionką skojarzoną przeciwko odrze, śwince i różyczce (zamiast szczepienia obowiązkowego przeciwko odrze).
Leki:
nie ma leków specyficznie przeciwróżyczkowych. Podaje się jedynie leki objawowo działające, np: Paracetamol czy Ibuprofen. Zaleca się też podawnie Rutinoscorbiny, Calcium, ew. witamin. W wypadku bólu gardła można podawać leki odkażające gardło (do ssania lub w aerozolu).

DROGA DOUSTNA (POKARMOWA)

Dur brzuszny

Dur brzuszny, tyfus brzuszny, epidemiczna ostra choroba zakaźna wywołana przez pałeczkę duru brzusznego Salmonella typhi. Zakażenie następuje przez kontakt z chorym lub jego wydalinami, przez zakażoną wodę i produkty. Najczęściej zachorowania na dur brzuszny występują w lecie i jesienią.

Główne zmiany chorobowe zachodzą w jelicie cienkim. Okres wylęgania wynosi 10-14 dni. Objawy: stopniowe narastanie gorączki, ból głowy, nieżyt górnych dróg oddechowych. Po kilku dniach gorączka wynosi 39-40° C i stale się utrzymuje na tym poziomie.

Poza tym występuje: bakteriemia, odurzenie, wysypka skórna (różyczka durowa), zmiany w układzie limfatycznym, powiększenie śledziony, objawy ze strony przewodu pokarmowego takie jak: biegunki, czasem zaparcia, wymioty.

Do groźnych powikłań należy krwotok jelitowy i przebicie owrzodzenia jelitowego do jamy otrzewnej. Innymi powikłaniami są: zapalenie pęcherza i dróg moczowych, zapalenie płuc, zapalenie mięśnia sercowego, bardzo rzadko zapalenie mózgu.

Dur albo inaczej tyfus brzuszny, dzięki szczepieniom zapobiegawczym i profilaktycznej działalności stacji sanitarno-epidemiologicznych w miejsce dawnych epidemii obecnie zdarza się sporadycznie. Źródłem zakażenia jest kał chorych lub nosicieli zanieczyszczający wodę i produkty spożywcze. Po 10-14 dniach od zakażenia występują bóle głowy, z dnia na dzień wzrasta gorączka i osłabienie. Gorączka na poziomie 39-40oC utrzymuję się 2 tygodnie, po czym opada. Na brzuchu pojawia się, ale nie u każdego chorego, drobna wysypka w postaci kilku lub więcej różnych grudek. Jest to charakterystyczna tzw. Różyczka durowa. Język jest środkiem obłożony, natomiast jego koniec i brzegi wolne od nalotu. Ciekawym objawem jest brak przyspieszenia tętna odpowiednio od wysokości gorączki. Tak, więc szybkość tętna 70-90 na minutę przy temperaturze ciała 39oC jest za mała i budzi podejrzenia o dur brzuszny. Tym objawią często towarzyszy biegunka spowodowana zmianami w postaci owrzodzeń w jelicie cienkim. Te owrzodzenia mogą być przyczyną groźnych dla życia krwotoków, lub nawet ulegać przebiciu, powodując zapalenie otrzewnej, co wymaga natychmiastowego zabiegu operacyjnego.
Dur brzuszny nie leczony trwa 4-6 tygodni i w wielu przypadkach, wśród nasilającego się zamroczenia, dawniej prowadził do śmierci. Obecnie dzięki antybiotykom (gównie Chloromycetin) choroba prawie z reguły kończy się wyzdrowieniem.
Poważnym problemem epidemiologicznym są nosiciele zarazków duru brzusznego, którzy mimo wyzdrowienia nadal wydalają te bakterie z kałem, zakażając otoczenie. Podlegają oni kontrolnym badaniom bakteriologicznym w stacjach sanitarno-epidemiologicznych i nie mogą pracować w zakładach produkcji lub ekspedycji żywności, a także w żłobkach, hotelach itp. Dury polegają obowiązkowemu leczeniu w szpitalu.

Dury rzekome

Dur rzekomy, paratyfus, paradur, choroba zakaźna z grupy salmonelloz wywołana przez pałeczki duru rzekomego A,B,C, należących do rodzaju Salmonella. W Polsce występują odmiany A i C (niezwykle rzadko), najczęściej wstępuje dur rzekomy B.

Jego obraz chorobowy przypomina dur brzuszny z tą różnicą, że objawy i przebieg są łagodniejsze. Okres wylęgania 6-8 dni. Leczenie i zapobieganie tj. w durze brzusznym.

Czerwonka bakteryjna

Czerwonka bakteryjna, dyzenteria, choroba zakaźna, występuje sezonowo, głównie pod koniec lata i wczesną wiosną. Wywołują ją pałeczki z rodzaju Shigella. Spośród licznych gatunków i odmian w Polsce stwierdza się najczęściej Shigella flexneri i Shigella sonnei.

Zakażenie drogą pokarmową przez spożycie zakażonego pokarmu: jarzyn, mleka, owoców. Rezerwuarem zarazków jest chory człowiek lub nosiciel, przenosicielami głównie muchy i inne owady.

Objawy: biegunki śluzowo-krwawe i śluzowo-ropne, bóle brzucha, których przyczyną są owrzodzenia błony śluzowej jelita grubego. Występują też słabiej lub silniej zaznaczone objawy ogólne. Rozpoznanie opiera się na wykazaniu zarazków w stolcu i stwierdzeniu obecności wspomnianych owrzodzeń w jelicie.

Profilaktyka: higiena żywności, mycie rąk, owoców. Leczenie: uzupełnianie strat wodno-elektrolitowych (odwodnienie), bakteriostatyki, czasem antybiotyki. Część osób wyleczonych staje się nosicielami, gdyż przez różnie długi czas wydalają zarazki z kałem.

Zakaźna biegunka, wywołana przez pałeczki Shigella. Czerwonka jest chorobą brudnych rąk. Zarażają się najczęściej dzieci między 1. a 4. rokiem życia, choć zdarzyć się może w każdym wieku.
Po 2-5 dniach od kontaktu z bakterią dziecko zaczyna gorączkować - ma ściskające, kolkowe bóle brzucha. Przed oddaniem stolca krzyczy z bólu. Początkowo papkowate stolce stają się coraz bardziej skąpe, śluzowe. Zawierają domieszkę krwi, ropy. Dziecko oddaje ich tak dużo (nawet do 30 na dobę), że jeśli nie zgłosimy się szybko do lekarza, dojdzie do odwodnienia.
Jeśli maluch stracił w czasie biegunki dużo wody i cennych elektrolitów, będzie musiał pozostać w szpitalu, gdzie zostanie nawodniony. Natomiast jeżeli stan dziecka jest zadowalający, lekarz po pobraniu próbki kału na posiew zaleci antybiotyk, częste pojenie malca i ścisłą dietę (herbatka, kleiki, suchary, marchwianka).
Zwykle po 3-4 dniach dziecko czuje się lepiej. Do czasu pojawienia się prawidłowych stolców wyklucza się z diety działające przeczyszczająco jarzyny, owoce, ciemne pieczywo.
O wyleczeniu mówi się, gdy trzykrotne posiewy kału pobrane po zakończeniu leczenia nie wykazują obecności bakterii. Lekarz, który leczy malca, ma obowiązek zawiadomić Sanepid, a jego pracownicy przyjdą do domu, żeby zdezynfekować mieszkanie, a w szczególności toaletę.
Niestety, przebycie tej choroby nie daje odporności, więc tylko częste mycie rąk i spożywanych owoców i warzyw uchroni nas przed ponownym zachorowaniem

Czerwonka bakteryjna jest chorobą „brudnych rąk”, a także zakażonych pokarmów i wody; np. muchy siadają na wydalinach chorych i przenoszą zarazki. Bakterie w postaci pałeczki wytwarzają jad działający na jelito grube, wywołując stan zapalny i owrzodzenia. Po 2-7 dniach od zakażenia pojawia się gorączka, bóle głowy, nudności, u dzieci wymioty i bóle brzucha. Wśród tych objawów występuje biegunka z domieszką śluzu i krwi. Oddawaniu stolca, w ciężkich przypadkach do kilkudziesięciu razy na dobę, towarzyszą bolesne parcia. W najcięższych przypadkach wypróżnienia mają wygląd popłuczyn mięsnych, doprowadzają do odwodnienia i zaburzeń elektrolitowych we krwi, co zawsze stanowi niebezpieczeństwo niewydolności krążenia.
Obecnie nie ma obowiązku szpitalnego leczenia czerwonki.
W pierwszych dniach choroby stosuje się dietę ścisłą, podaje sulfaguanidynę i dużo płynów do picia, aby wyrównać straty wody w wypróżnieniach. Dietę rozszerza się w zależności od poprawy wyglądu stolca.

Zatrucia jadem kiełbasianym

Jad kiełbasiany jest silną neurotoksyną produkowaną przez gram-dodatnią bakterię (Clostridium botulinum) w warunkach beztlenowych. Przypadkowe zatrucia jadem kiełbasianym występują po spożyciu zakażonych i niewłaściwie przechowywanych potraw konserwowanych (najczęściej konserwy mięsne, rybne i warzywne).

Sygnały zagrożenia

1. Jednoczesne lub w krótkich odstępach czasu wystąpienie potwierdzonych klinicznie i (lub) laboratoryjnie zatruć jadem kiełbasianym w ilości przekraczającej średnią z ostatnich trzech miesięcy.

2. Jednoczesne lub w krótkich odstępach czasu wystąpienie zespołów klinicznych (nie potwierdzonych etiologicznie) objawami przypominających zatrucie jadem kiełbasianym.

3. Dokonany atak bioterrorystyczny z użyciem jadu kiełbasianego w innych krajach, szczególnie ościennych.

4. Groźba (jawna lub pochodząca z danych wywiadu) ze strony organizacji ekstremistycznych (w tym państw) dokonania ataku bioterrorystycznego z użyciem jadu kiełbasianego.

Źródła zatrucia jadem kiełbasianym w ataku terrorystycznym

- pokarmy zatrute jadem kiełbasianym,

- wdychany aerozol zawierający toksynę botulinową.

Okres wylęgania

- po spożyciu pokarmów zatrutych jadem kiełbasianym objawy neurologiczne pojawiają się wcześniej - już w ciągu 12-36 godzin;

- po narażeniu wziewnym objawy neurologiczne pojawiają się później - po 24-72 godzinach.

Objawy kliniczne zatrucia jadem kiełbasianym

-  Pacjent jest przytomny z zachowanym kontaktem logicznym, bez gorączki;

-  Symetryczne porażenia nerwów czaszkowych (opadanie powiek, osłabienie zaciskania szczęk - opadanie żuchwy, trudności w połykaniu i w mowie);

-  Nieostre i (lub) podwójne widzenie;

-  Symetryczne, zstępujące osłabienie siły mięśniowej (zajęciu ulegają najpierw mięśnie ramion, następnie mięśnie oddechowe, w końcu mięśnie kończyn dolnych);

-  Zaburzenia oddychania w wyniku porażenia mięśni oddechowych i opadania głośni.

Działania zapobiegawcze

Brak szczepionki przeciw jadowi kiełbasianemu. Dostępna jest immunoglobulina.

Nadzór epidemiologiczny nad osobami chorymi

-  Osoby, u których stwierdzono lub podejrzewa się zatrucie jadem kiełbasianym, podlegają przymusowej hospitalizacji. Wymagane jest stosowanie uniwersalnych środków bezpieczeństwa biologicznego na poziomie BSL-2.

-  Chorzy nie wymagają izolacji ani osobnych pokoi w szpitalu.

-  Transport chorych nie wymaga szczególnych zabezpieczeń.

Po wypisaniu ze szpitala pacjenci wracają do swego środowiska bez dodatkowych zaleceń epidemiologiczno-sanitarnych.

Opis

Jest to zatrucie pokarmowe, spowodowane przez toksynę, która jest produkowana poza organizmem człowieka przez bakterie o nazwie laseczka jadu kiełbasianego (Clostridium botulinum). Źródłem zatrucia jest skażona żywność. Jad kiełbasiany zawarty w pożywieniu wchłania się do krwi.

Najczęstsze dolegliwości i objawy

Początkowo występuje uczucie osłabienia, zawroty głowy oraz suchość w ustach. Później mogą się pojawić zaburzenia widzenia, w tym podwójne widzenie i opadanie powiek oraz niewyraźna „zamazana” mowa. Następnie dołączają się objawy ze strony układu pokarmowego: wzdęcie brzucha i zaparcie stolca, niekiedy również wymioty. Najpóźniej występuje osłabienie siły mięśniowej i niedowłady mięśni. Choroba przebiega bez gorączki.

Szybkiego kontaktu z lekarzem wymaga:
Wystąpienie wyżej wymienionych objawów (należy wezzwać karetkę pogotowia)

Przyczyny

Objawy choroby powoduje toksyna, która zakłóca przekazywanie bodźców między komórkami nerwowymi i mięśniowymi. Pierwsze dolegliwości mogą pojawić się od kilku godzin do kilkunastu dni po spożyciu toksyny, w zależności od dawki.

Sposoby zapobiegania

Głównym źródłem zatrucia są konserwy, nie tylko mięsne, ale również jarzynowe czy rybne. Przetwory należy przechowywać w warunkach określonych przez producenta. Nie wolno jeść konserw po terminie ważności, jeśli wieczko jest wybrzuszone przez gaz lub istnieją jakiekolwiek wątpliwości co do świeżości produktu. Niewłaściwie konserwowane przetwory domowe również mogą być źródłem zakażenia.

Przewidywany przebieg choroby

W zatruciach lekkich dolegliwości mogą ograniczać się do niewielkich zaburzeń widzenia i suchości w ustach, które przemijają bez interwencji lekarskiej. Im większa spożyta dawka toksyny i im wcześniej pojawiły się objawy, tym większe zagrożenie dla zdrowia. Wczesna pomoc lekarska pozwala jednak uratować większość chorych.

Możliwe powikłania: niewydolność oddechowa, zatrzymanie czynności serca, zachłystowe zapalenie płuc, zgon w 10-25% przypadków ciężkiego zatrucia.

Badania dodatkowe

O rozpoznaniu choroby decyduje najczęściej wywiad oraz typowe objawy, a obecność toksyny w organizmie potwierdza się badaniem krwi.

Cele leczenia

Celem postępowania lekarskiego jest zapobieganie dalszemu wchłanianiu się toksyny z przewodu pokarmowego, unieczynnienie toksyny we krwi oraz podtrzymywanie funkcji życiowych i łagodzenie objawów choroby.

Zalecenia ogólne

Jeśli wystąpią objawy sugerujące zatrucie jadem kiełbasianym, powinno się sprowokować wymioty oraz zabezpieczyć do badania żywność, która mogła być źródłem toksyny. Leczenie jest prowadzone w szpitalu w oddziale intensywnej opieki medycznej. U osób w dobrym stanie ogólnym wykonuje się płukanie żołądka oraz podaje środki przeczyszczające. Przy pogorszeniu funkcji mięśni oddechowych oddychanie odbywa się z pomocą respiratora. W ostrej fazie choroby odżywianie prowadzi się drogą dożylną, potem stopniowo wprowadza się normalną dietę. Osoby po przebyciu ciężkiego zakażenia zdrowieją przez okres kilku miesięcy; konieczne jest wykonywanie odpowiednich ćwiczeń fizycznych pod nadzorem rehabilitanta. Stopniowo powraca ostrość wzroku i siła mięśniowa.
Leczenie farmakologiczne

Antytoksyna w celu unieczynnienia jadu we krwi (gotowe przeciwciała uzyskane od zwierząt)

Antybiotyki w przypadku zapalenia płuc lub innych infekcji wikłających chorobę podstawową.

Zatrucie powstaje po spożyciu pokarmów zawierających jad kiełbasiany. Mogą to być konserwy mięsne, rybne i jarzynowe, niedostatecznie wyjałowione, zanieczyszczony toksyną, która jest jedna z najsilniejszych trucizn komórek nerwowych. Choroba pojawia się kilka godzin lub później po zjedzeniu zakażonego pokarmu. Są to nudności, czasem wymioty, pobolewania w jamie brzusznej.
Do stałych objawów należą zaburzenia akomodacji, rozszerzenie źrenic, opadnięcie powiek, czasem zez, suchość w ustach. Klinicznie wyraża się gorszym widzeniem i zaburzeniami w przystosowaniu wzroku, trudnościami oddawania moczu i stolca. Choroba ma przebieg bez gorączkowy i może trwać kilka tygodni. Szczególnie groźne mogą być porażenia mięśni oddechowych, co wymaga zastosowaniu sztucznego oddychania. Rozpoznanie choroby potwierdza się próbą biologiczną na zwierzętach doświadczalnych. W leczeniu, które się w szpitalu, ważną rolę spełnia surowica odpornościowa.
Gronkowce mogą być przyczyną ciężkich zaburzeń żołądka i jelit, powstałych w dwóch odmiennych okolicznościach:
1) Po zjedzeniu zakażonych lodów, kremów lub śmietany oraz
2) Po długotrwałym podawaniu antybiotyków niszczących prawidłową florę bakteryjną jelit. Następują wówczas wymioty, biegunka, czasem kurcze łydek, spadek ciśnienia krwi i skłonność do zapaści. W leczeniu stosuje się dietę, wlewy kroplowe nawadniające i często antybiotyki.

Nagminne porażenie dziecięce (ch. H - M)

Zakażenie enterowirusowe, nagminne porażenie dziecięce wywołane przez Poliovirus 1, 2 lub 3 z rodziny Picornaviridae. Wirusy te bytują wyłącznie u ludzi, przenoszą się drogą fekalno-oralną, są izolowane ze ścieków. Jest również możliwe zakażenie drogą kropelkową. Poliowirusy są niewrażliwe na lizol i alkohol, niszczą je natomiast promienie ultrafioletowe, formalina i chloramina, giną w temperaturze powyżej 56° C. Okres wylęgania wynosi najczęściej od siedmiu do czternastu dni (ewentualnie od trzech do dwudziestu jeden dni). Zakaźność występuje na kilka dni przed zachorowaniem i trwa długo, w zależności od wydalania wirusa. W 90-95% zakażenie przebiega bezobjawowo. Wirusy osiedlają się w neuronach ruchowych, głównie rdzenia kręgowego, również w opuszce i innych odcinkach układu nerwowego. Neurony ulegają ostatecznemu zniszczeniu, tworzą się blizny neuroglejowe. Efektem są porażenia obwodowe.
Postaci choroby Heinego i Mediny: poronna - cechuje się gorączką, bólem gardła, bardzo rzadko - biegunką.
Kolejnym etapem zakażenia jest zajęcie opon mózgowo-rdzeniowych z typowymi objawami oponowymi. Jest to postać oponowa (meningitis poliomyelitica), przebiegająca z samowyleczeniem. Postać porażenna występuje najrzadziej (0,1-1% wszystkich przypadków). Porażenia najczęściej dotyczą mięśni kończyn i w większości wypadków występują po drugim wzniesieniu gorączki (tzw. gorączki dwugarbnej), nad ranem, po krótkim okresie przeczulicy skóry i bólów mięśni oraz adynamii czyli objawie tzw. trójnoga Amosa, polegającym na przybraniu przez dziecko nienaturalnej pozycji siedzącej z podparciem się od tyłu na rękach. W postaci opuszkowej lub mostkowej z porażeniem nerwów czaszkowych oraz w postaci porażenia wstępującego dochodzi do porażenia oddechowo-krążeniowego. W postaci mózgowej (polioencephalitis) dominuje zaburzenie świadomości i inne objawy porażenia mózgu. W tej postaci jest duża śmiertelność. W okresie rekonwalescencji w początkowym stadium zakres porażeń może się zmniejszać, potem jednak dochodzi do zaniku porażonych mięśni, przykurczu mięśni przeciwdziałających i powstają znaczne zniekształcenia kończyn i kręgosłupa będące trwałym kalectwem (jeden na tysiąc przypadków). Szczególną, bardzo rzadką postacią choroby jest postać poszczepienna - poliomyelitis acuta "minor", występująca w okresie do trzydziestu dni po szczepieniu przeciw polio i wywołana przez wirus szczepionkowy - atenuowany. Przebiega ona lżej niż w zakażeniu naturalnym, porażenia są mniejsze, częściej znacznie się cofają.
Rozpoznanie etiologii poliowirusowej opiera się na badaniach wirusologicznych, głównie posiewów na specjalnych podłożach dokonanych z gardła, kału, moczu, krwi płynu mózgowo-rdzeniowego.
Leczenie poliomyelitis polega na stosowaniu leków objawowych, intensywnej terapii oddechowej oraz wczesnej rehabilitacji m.in. metodą gorących okładów wilgotnych Kenny.

Zapobieganie zakażeniom polio polega na obowiązkowych szczepieniach, dzięki którym obecnie nie ma epidemii tej choroby. Występują jedynie sporadyczne przypadki zachorowań

Choroby układu nerwowego (mózgu i rdzenia) pochodzenia zakaźnego mają zawsze ciężki przebieg kliniczny, gdyż oprócz toksycznego działania jadów bakterii występuje obrzęk, który jest nieodłączną cechą każdego procesu zapalnego. Daje on w ciasnej przestrzeni jamy czaszki groźne dla życia objawy ucisku na ważne ośrodki mózgu. Ośrodki te są szczególnie wrażliwe na urazy wahania temperatury, dopływ tlenu i jady. Praktyczne znaczenie mają 3 rodzaje zakażenia opon i mózgu: 1)pochodzenia wirusowego. 2)bakteryjnego 3)gruźliczego
Wirusowe zapalenie opon mózgowo-rdzeniowych mają lżejszy przebieg i leprze rokowanie niż zapalenia pochodzenia bakteryjnego. Zapalenia mózgu są znacznie groźniejsze, odznaczają się dużą różnorodnością obrazu chorobowego, zależną od miejsca w mózgu zaatakowanego przez wirusy oraz ich złośliwości.
Największe znaczenie ma choroba Heinego-Medina czyli nagminne porażenie dziecięce. Po II wojnie światowej potężne epidemie tej choroby na całym świecie, a także u nas spowodowały śmierć i kalectwo wielu tysięcy osób. Wprowadzenie w 1959 roku szczepionki Sabina i Goprowskiego, którą obecnie szczepi się dzieci w pierwszych latach życia, doprowadziło do likwidacji tej choroby.
Wirusy wywołujące chorobę Heinego-Medina mają szczególną zdolność atakowania układu nerwowego, powodując jego porażenie. Zakażenie następuje przez przewód pokarmowy lub drogą kropelkową. Zarazek namnaża się w migdałkach, okolicznych węzłach chłonnych oraz w ścianie jelita. Jeżeli to stadium zakażenia wyzwoli wystarczający proces odpornościowy, to może dojść do wydalenia wirusa i wyzdrowienia. W innym przypadku zarazek przekracza tę barierę i po 9-12 dniach wylęgania umiejscawia się w rdzeniu kręgowym i mózgu. Odpowiada to okresom choroby: wstępnemu(1-3dni) z objawami grypo podobnymi a więc z gorączką, przeczulicą skóry, bólami głowy, krzyża gardła i stanem kataralnym dróg oddechowych, oraz drugiemu, którym po krótkotrwałym obniżeniu gorączki następuje ponowne jej podwyższenie z zajęciem opon mózgowia bez porażeń, albo też z objawami porażeń wiotkich najczęściej kończyn dolnych, dających trwałe kalectwo Zdarzają się też groźne porażenia mózgu dające zaburzenia oddychania i łykania wymagające stosowania aparatów do sztucznego oddychania. Porażenia przedłużają chorobę i stwarzają niebezpieczeństwo powikłań będących najczęstszą przyczyną śmierci.
Wiele innych wirusów może wywoływać zapalenie opon, mózgu i rdzenia. Wspólną cechą tych zakażeń jest gorączka, bóle głowy, sztywność karku, u dzieci często nudności i wymioty, niekiedy także drgawki. Zakażenie może nastąpić w różnych okolicznościach i okolicznościach różnych porach roku, ciekawym zjawiskiem jest np. wiosno-letnie zapalenie mózgu wywołane przez wirusy przenoszone przez kleszcze. Ich rezerwuarem są drobne gryzonie naszych lasów, skąd kleszcze przenoszą zakażenie na człowieka. Choroba zaczyna się wysoką gorączką, dając objawy zapalenia mózgu i rdzenia z porażeniami lub niedowładami nerwów czaszkowych, czaszkowych nawet kończyn górnych. Mimo burzliwych niekiedy objawów, rokowanie jest dobre.
Stany zapalne pochodzenia zakaźnego opon lub mózgu dość często stanowią powikłanie takich chorób dziecięcych, jak odra, nagminne zapalenie przyusznic, ospa wietrzna. Jeśli występuje sama sztywność karku, rozpoznajemy zapalenie opon.
W razie zaburzeń przytomności lub ogniskowych objawów porażeń nerwowych mamy do czynienia z zapaleniem rozlanym lub ogniskowym mózgu.
Najczęstszym zakażeniem bakteryjnym opon jest nagminne zapalenie opon mózgowo-rdzeniowych wywoływane przez dwoinkę Neisseria, zwaną meningokokiem. Jest ropnym zapaleniem opon, występującym przeważnie wczesną wiosną. Źródłem zakażenia są chorzy lub nosiciele rozsiewający zarazki drogą kropelkową. Po 2-4 dniach od zakażenia występuje nagle gorączka, dreszcze, bóle głowy, wymioty, sztywność karku, przeczulica skóry i nasilająca się senność, doprowadzająca do utraty przytomności. Na 2-3 dzień pojawia się często opryszczka na wargach. Decydujące znaczenie dla rozpoznania choroby mają nakłucia lędźwiowe i badanie płynu mózgowo-rdzeniowo, które muszą być wykonane w szpitalu.
Niecodziennym zjawiskiem jest gwałtowny odczyn organizmu na posocznicę meningokokową, dający piorunująco przebiegający zespół Waterhouse-Friderichsena. Objawia się on gorączką, śródskórnymi wylewami krwi w postaci krwawych plam, śródnaczyniowym wykrzepianiem, wylewami krwi do nadnerczy, co powoduje spadek ciśnienia i niewydolność krążenia. Zespół ten przed wprowadzeniem do leczenia antybiotyków, kortykosterydów i heparyny zawsze kończył się śmiercią.
Sposób innych zarazków mogących wywołać ropne zapalenie opon spotyka się: pneumokoki, paciorkowce, gronkowce, rzadziej inne bakterie.
Zakażenie opon może być także pourazowe, przenoszenie z ucha wewnętrznego, zmienionych zatok, a także innych ognisk zakażenia.
Gruźlicze zapalenie opon mózgowo-rdzeniowych zabierało dawniej wiele śmiertelnych ofiar wśród młodych ludzi, obecnie dotyka częściej starszych. Zaczyna się powolnym zarastaniem gorączki, bólami głowy, zaburzeniami snu, wśród których pojawia się sztywność karku, przeczulica skóry, światłowstręt, zmienne niedowłady w zakresie nerwów czaszkowych w postaci opadnięcia powiek, zeza, porażeń nerwu twarzowego, nierówność źrenic i innych.
Badanie płynu mózgowo-rdzenowego umożliwia wczesne rozpoznanie i właściwe leczenie. Im wcześniej się je wykona, tym większa jest szansa utrzymania chorego przy życiu.

WZW A

Wirusowe zapalenie wątroby typu A jest "chorobą brudu", pojawiającą się wszędzie tam, gdzie panują złe warunki sanitarno-higieniczne. Mieszkańcy krajów biednych, gdzie występuje WZW A, zarażają się wirusem najczęściej we wczesnym dzieciństwie, kiedy objawy są łagodne. Natomiast podróżujący przebywający w tym środowisku, jeżeli zachorują jako dorośli, przechodzą tą chorobę o wiele ciężej. W USA ogniska zachorowań występują szczególnie w przedszkolach, wśród homoseksualistów i w związku ze spożyciem nie gotowanej żywności zanieczyszczonej skażoną wodą (często są to skorupiaki). Jest to choroba samolikwidująca się nawet bez szczepień, występująca endemicznie, lub jako lokalna epidemia. W krajach o średniej endemiczności stosunkowo wysoki odsetek osób nieuodpornionych dochodzi do wieku dorosłego. Przy zbyt dużym wzroście następują tzw. epidemie wyrównawcze najczęściej o sezonowym, jesienno-zimowym nasileniu (pażdziernik-grudzień).

Małe dzieci podczas choroby nie mają żółtaczki, ale stanowią główne źródło infekcji dla dorosłych, u których występują klasyczne objawy: nudności, wymioty, ciemne zabarwienie moczu i żółtaczka skóry i oczu. Ponad 40% pacjentów w wieku powyżej 40 roku wymaga hospitalizacji. U 10-20% chorych po wyzdrowieniu obserwuje się nawrót choroby.

Czynnikiem etiologicznym jest wirus WZW A (HAV) przypominający wirusa polio, najmniej groźny, składa się z materiału genetycznego w postaci pojedynczej nici RNA, zamkniętego w osłonce (kapsydzie) w kształcie dwudziestościanu. Stwierdza się go w hepatocytach, żółci i kale ludzi zakażonych. Wirusemia trwa krótko (kilka dni), a następnie występuje żółtaczka lub podwyższenie enzymów wątrobowych. Wirus jest wrażliwy na czynniki zewnętrzne, zwłaszcza na środki dezynfekcyjne zawierające czynny chlor.

Rezerwuarem zarazka jest człowiek.

Źródłem zakażenia jest człowiek wydalający wirusa z kałem, u którego wiremia trwa krótko. Niebezpieczne są osoby zakażone we wczesnym, bezobjawowym okresie choroby, kiedy same nie zdają sobie z tego sprawy.

Drogi zakażenia to droga pokarmowa poprzez zakażone przez kał chorego środki spożywcze i woda oraz rzadziej kontakt bezpośredni.

Wrota zakażenia stanowi przewód pokarmowy.

Okres wylęgania wynosi 15 do 50 dni najczęściej 28-30 dni.

Wydalanie zarazka i okres zaraźliwości - wirusa HAV stwierdza się w kale na 6 dni przed wystąpieniem żółtaczki i praktycznie przestaje się go wykrywać w okresie żółtaczkowym, co ma ogromne znaczenie w zapobieganiu zakażeniom dla otoczenia.

Odporność populacji - po przechorowaniu powstaje trwała odporność.

Występowanie - choroba występuje na całym świecie, szczególnie w krajach o niskim standardzie sanitarnym. Zachorowalność występuje głównie wśród dzieci i młodzieży w wieku 2 do 15-20 lat. W Polsce najwyższa zapadalność dotyczy dzieci w wieku 7-10 lat.

Zapobieganie i zwalczanie

Unieszkodliwianie źródła zakażenia jest trudne w okresie przedżółtaczkowym - należy dążyć do możliwie wczesnego rozpoznania zachorowania. Obejmuje się nadzorem lekarskim osoby z kontaktu z chorymi (w ostatnich dniach okresu wylęgania i pierwszych dniach choroby) przez 2 miesiące od ostatniego dnia styczności. Chorzy podlegają hospitalizacji.

Przecięcie dróg szerzenia polega na stosowaniu zasad higieny przy produkcji i przygotowaniu środków spożywczych oraz dostarczaniu zdrowej, czystej wody odpowiadającej warunkom zdrowotnym. Ważne jest także usuwanie i dezaktywowanie nieczystości stałych i płynnych.

Zwiększenie odporności polega na podaniu normalnej gamma-globuliny ludzkiej dzieciom do 14 lat w razie kontaktu z chorym na WZW A, lub profilaktycznym szczepieniu przeciwko WZW A.

WZW B

Do wystąpienia objawów chorobowych dochodzi u 40-50% zakażonych. U 2-3% chorych w ostrym okresie choroby dochodzi do tzw. galopującego zapalenia wątroby, które w wysokim odsetku kończy się zgonem. U kolejnych kilkunastu procent dochodzi do wystąpienia przewlekłych następstw zakażenia z których 50% prowadzi do rozwoju pierwotnego raka wątroby. W kraju około 60% przypadków pierwotnego raka wątroby jest następstwem przebytego przewlekłego WZW B. Około 10% osób, które przechorowały WZW staje się nosicielami wirusa. W Polsce żyje około 300 000 nosicieli.

Czynnik etiologiczny

Jego materiał genetyczny stanowi DNA i należy do grupy wirusów o nazwie Hepadna o złożonej budowie. Wirus WZW B (HBV) składa się z części powierzchniowej i rdzeniowej. Wyróżniamy następujące postacie antygenów i przeciwciał:

HbsAg - antygen powierzchniowy stanowiący zarówno płaszcz wirusa jak i występujący samodzielnie we krwi osoby zakażonej. Pojawia się on w surowicy w okresie wylęgania choroby na 2-8 tygodni przed objawami żółtaczki lub uszkodzeniem wątroby. Następnie ukazuje się w okresie ostrym choroby i zanika w okresie rekonwalescencji. U kilkunastu procent chorych występuje latami w przypadku przewlekłego bezobjawowego nosicielstwa oraz u osób z przewlekłymi postaciami zapalenia wątroby. Jest to najpewniejszy wskaźnik zakażenia HBV.

HBcAg - antygen rdzeniowy (coor) nie jest stwierdzany w surowicy, prawdopodobnie ze względu na nadmiar przeciwciał.

HBeAg - antygen "e" ściśle związany z HBcAg. Jego obecność we krwi świadczy o zakaźności chorego. Występowanie natomiast HBeAg u ozdrowieńców po WZW B świadczy o przewlekaniu się procesu chorobowego.

Anty- HBs - przeciwciała dla antygenu powierzchniowego HbsAg pojawiają się po zniknięciu HBsAg. Są to przeciwciała ochronne świadczące o odporności pojawiającej się po przechorowaniu WZW B lub szczepieniu przeciwko WZW B.

Anty - HBc - przeciwciała dla HBcAg. W klasie IgM i IgG występują prawie równocześnie z HBsAg w ostrym okresie choroby, a w klasie IgG przez wiele lat po okresie ostrym.

Anty - HBe - przeciwciała dla HBeAg. Pojawienie się ich i zniknięcie HBeAg u ozdrowieńców po WZW B jest dobrze rokującym sygnałem powrotu do zdrowia.

HBV występuje tylko u ludzi, chociaż pokrewne wirusy występują między innymi u kaczek, wiewiórek. HBV jest odporny na czynniki zewnętrzne. Nie ginie w temperaturze 100oC. Jako skuteczną stosuje się inaktywację w autoklawach w temperaturze 121o C.

Rezerwuarem wirusa i źródłem zakażenia jest człowiek.

Drogami szerzenia jest głównie droga naruszenia ciągłości tkanek (parenteralna), związana z wykonywaniem zabiegów medycznych (leczniczych lub diagnostycznych) oraz z zabiegami pozamedycznymi (wśród osób uzależnionych, podczas tatuowania, przekłuwania uszu, zabiegów rytualnych, u fryzjera, kosmetyczki) narzędziami nie wysterylizowanymi lub źle wysterylizowanymi. Zakażenie może szerzyć się również drogą przetoczenia zakażonej krwi lub preparatów krwiopochodnych z niej uzyskanych. Inną drogą jest ścisły kontakt, zwłaszcza seksualny, szczególnie homoseksualny. Zakażenie może także przenosić się drogą wertykalną z matki na dziecko podczas akcji porodowej, podczas patologicznej ciąży lub pielęgnacji noworodka.

Wrotami zakażenia jest naruszenie ciągłości tkanek skóry lub błony śluzowej. Do zakażenia wystarczy wprowadzenie 0,00004 ml zakażonej krwi.

Okres wylęgania waha się od 14 do 180 dni (do pół roku), przeciętnie 60-90 dni.

Wydalanie wirusa i okres zaraźliwości wynosi kilka tygodni przed wystąpieniem objawów chorobowych, w ostrym okresie chorobowym i nawet przez lata w przypadku przewlekania się choroby.

Wrażliwość populacji na zakażenie jest powszechna. Odporność po przechorowaniu nie jest jednoznacznie określona. Jedynie anty-HBs mają znaczenie ochronne. Szczepienia przeciw WZW B stosowane są u osób z grup wysokiego ryzyka: m. innymi pracownicy służby zdrowia, studenci i uczniowie szkół medycznych, osoby z otoczenia chorych i nosicieli HBV, przewlekle chorzy o wysokim ryzyku zakażenia, chorzy przed operacją oraz noworodki.

Występowanie choroby związane jest z przerwaniem ciągłości tkanek. Przyjmuje się, że 60% zakażeń następuje w zakładach służby zdrowia. Zachorowania występują na całym świecie. W Polsce występuje rocznie 4-6 tysięcy zachorowań, głównie wśród dorosłych (20-24) i w podeszłym wieku przewlekle chorujących. Choroba występuje endemicznie. Nie notuje się sezonowości ani okresowości. Nosicielstwo w zależności od kraju waha się od 1 do 20%. W Polsce wynosi 1 do 2%.

Zapobieganie i zwalczanie

Unieszkodliwianie źródła zakażenia polega na eliminacji spośród grup ryzyka osób zakażonych HBV. W tym celu bada się w kierunku HBsAg krwiodawców, dawców tkanek, chorych na WZW, ozdrowieńców WZW, osoby ze stycznością z chorym na WZW, otoczenie nosicieli HBsAg, kobiety w ciąży, personel i pacjentów ośrodków dializ. Chorych na WZW należy hospitalizować. Nadzorem lekarskim obejmuje się osoby z otoczenia chorych celem szybkiego wykrycia przypadków objawowych jak i bezżółtaczkowych.

Przecięcie dróg szerzenia się choroby polega na aseptycznym postępowaniu przy naruszaniu ciągłości tkanek w zabiegach medycznych jak i pozamedycznych, stosowanie zasady jednego partnera seksualnego (stosowanie prezerwatyw), a także szczepienie noworodków bezpośrednio po urodzeniu.

Zwiększenie uodpornienia - jako uodpornienie czynne szczepionką zawierającą HBsAg, lub jako uodpornienie bierne polegające na podaniu swoistej immunoglobuliny anty-HBs. Szczepionkę podaje się noworodkom i osobom z grup ryzyka. Uodpornienie bierne stosuje się u osób po ekspozycji na zakażenie HBV, głównie pracownikom służby zdrowia, którzy ulegli zakażeniu podczas pracy z krwią.

DROGA KONTAKTOWA (PRZEZ SKÓRĘ)

Tężec

Tężec jest jedną z najgroźniejszych chorób o dużej śmiertelności. Źródłem zakażenia są bakterie, których przetrwalniki przez wiele lat przebywają w ziemi, szczególnie nawożonej obornikiem. Stanową one odwieczne zagrożenie dla człowieka i zwierząt. Wrotami zakażenia są wszelkie skaleczenia, zaś rany kłute stanową największe niebezpieczeństwo. Okres wylęgania choroby po skaleczeniu wynosi średnio 6-21 di i im jest krótszy, tym przebieg choroby jest cięższy. Pojawia się szczękościsk, charakterystyczny grymas twarzy, nazywany „śmiechem sardonicznym”, sztywność karku, napięcie mięśni grzbietu, klatki piersiowej, powłok brzusznych i kończyn dolnych. Stałemu napięciu mięśni towarzyszą dodatkowe prężenia, które unieruchamiają klatkę piersiową, powodując duszność i sinicę. Powtarzające się i utrzymujące dłużej prężenia bywają przyczyną uduszenia. Szczególnie wysoka występuje w tężcu nowotworów po zakażeniu pępowiny.
Leczenie tężca jest trudne i kosztowna, dlatego prowadzone jest w klinikach, dokąd przywozi się chorych z całego regionu podległego nadzorowi danej Akademii Medycznej. Mimo postępu w leczeniu tężca śmiertelność sięga 30%. Z tych względów najważniejszym zadaniem jest zapobieganie. W tym celu od 1960 r. szczepi się dzieci w pierwszych 2 latach życia anatoksyną tężcową. Zatem młodzi ludzie są uodpornieni przeciw tężcowi. W stosunku to znacznej liczniejszej ludności starszej potrzebne jest w razie skaleczenia doraźne zapobieganie. Polega ono na wstrzyknięciu 3000 j. surowicy przeciwtężcowej. Gdy rana jest duża i zanieczyszczona, konieczne jest chirurgiczne jej oczyszczanie i dodatkowe zastosowanie penicyliny. Należy pamiętać, że wstrzyknięta surowica zapobiega tylko przez 10-14 dni. Jeżeli zranieniu ulega osoba wcześniej uodporniona anatoksyną, to wystarczy podać 1 ml anatoksyny jako dawkę przypominającą.

Tężec jest chorobą zakaźną, której głównymi objawami są szczękościsk, kurcze mięśniowe i prężenia. Jest to choroba bardzo groźna - około połowa chorych na tężec umiera pomimo leczenia.

Do zakażenia tężcem dochodzi podczas zranienia i zabrudzenia rany, najczęściej ziemią. Najbardziej narażone na zakażenie są osoby, które uległy zranieniu podczas prac rolnych, w ogrodzie lub działce. Do rany wraz z brudem i ziemią wnikają zarazki powodujące tężec–bakterie zwane laseczkami tężca. Produkują one silną truciznę, zwaną tetanospazminą. Już 0,01 mg tej toksyny stanowi dawkę śmiertelną dla człowieka. Toksyna wędruje wzdłuż nerwów i uszkadza centralny układ nerwowy, powodując objawy choroby po kilku do kilkunastu dniach od zakażenia.

Jedyną metodą zapobiegania tej chorobie są szczepienia przeciw tężcowe. Szczepienia te są bardzo skuteczne, a zarazem bezpieczne.

Wszystkie dzieci w Polsce szczepione są bezpłatnie przeciw tężcowi i dzięki temu dzieci nie chorują na tężec w naszym kraju. Najczęściej chorują natomiast osoby starsze, u których przebieg choroby jest bardzo ciężki i często kończy się zgonem. Aby uchronić osobę dorosłą przed zachorowaniem, konieczne jest powtarzanie podawania dawek tej szczepionki w odpowiednich odstępach czasu w ciągu całego życia, nie rzadziej niż co 10 lat.

PAMIĘTAJ ! Pilnuj, aby Twoje dziecko było szczepione zgodnie z kalendarzem szczepień ochronnych i bez opóźnień. Szczepienia zabezpieczają je przed zachorowaniem na wiele groźny chorób, w tym także tężec.

Zgłaszaj się do chirurga, jeżeli ulegniesz zranieniu. Przed tężcem zabezpiecza odpowiednie oczyszczenie, czyli tzw. chirurgiczne opracowanie rany. Ponadto, jeżeli potrzeba, lekarz poda Ci szczepionkę przeciwtężcową.

CH. ODZWIERZĘCE - ZOONOZY

Bruceloza

Bruceloza znana jest w krajach śródziemnomorskich jako gorączka maltańska, a źródłem zakażenia są chore kozy i owce. U nas występuje jako choroba Banga, a zakażenie przychodzi od bydła. Świnie mogą także rozsiewać zarazki brucelozy.
Do zakażenia dochodzi najczęściej podczas pomocy ręcznej w czasie rodzenia krów. Picie nie gotowanego mleka jest znacznie rzadszą okazją do zachorowania. Bruceloza jest więc przede wszystkim chorobą pracowników weterynaryjnych i rolników. Występuje w dwóch postaciach klinicznych: ostrej i przewlekłej. Po kilkutygodniowym okresie wylęgania postać ostra zaczyna się gorączką, osłabieniem, bólami stawów i mięśni, potami w nocy. Wątroba i węzły chłonne ulegają powiększeniu. Gorączka jest wahająca, ma przebieg falisty, tzn. okresami obniża się, to znów wzrasta.
Stan przewlekły objawia się dolegliwościami kręgosłupa i stawów krzyżowo-biodrowych.
W ustaleniu rozpoznania pomocny jest wywiad przeprowadzony z pacjentem, decydują zaś badania serologiczne

Choroba zakaźna zwierząt hodowlanych. Człowiek może się zarazić przez kontakt z chorym zwierzęciem lub picie zakażonego mleka. U człowieka objawia się: gorączką, potami, bólami stawów, kręgosłupa i głowy.

Bruceloza, ostra i przewlekła choroba odzwierzęca, występuje w dwóch odmianach: *gorączka maltańska, gdzie źródłem zakażenia są kozy, i lżejsza w objawach *b. bydlęca Zakażenie następuje drogą pokarmową, m.in. przez picie nieprzegotowanego mleka, pochodzącego od chorych krów, kóz lub owiec, a także przez wnikanie bakterii przez uszkodzoną skórę lub błony śluzowe podczas bezpośredniego zetknięcia z chorym zwierzęciem.

Bruceloza - choroba zakaźna zwierząt, gł. hod.; na człowieka przenosi się przez skórę i błony śluzowe oraz drogą pokarmową (odzwierzęce choroby); u zwierząt również drogą płciową; spośród kilku gat. pałeczek z rodzaju Brucella chorobotwórcze są: Brucella melitensis u ludzi wywołuje tzw. gorączkę maltańską, u kóz, rzadziej u owiec i bydła poronienia i bezpłodność; Brucella abortus bovis u ludzi powoduje tzw. chorobę Banga, u zwierząt, gł. u krów poronienia; Brucella abortus suis u ludzi występuje rzadko, u świń jest przyczyną poronień; Brucella ovis i Brucella canis u człowieka spotykane rzadko, dla zwierząt mało chorobotwórcze. Bruceloza w okresie ostrym u ludzi charakteryzuje gorączka, często o typie falującym, zlewne poty, bóle stawowo-mięśniowe, ogólne osłabienie i dość często zapalenie jąder i najądrzy u mężczyzn; najciężej przebiega gorączka maltańska u dzieci powoduje zapalenie opon i mózgu, a zachorowania mogą przybierać postać epidemii (np. w krajach śródziemnomor.); choroba Banga łatwo przechodzi w postać przewlekłą, z utrzymującymi się przez lata bólami stawów, kręgosłupa, zmniejszoną wydolnością fiz. i psychiczną. U zwierząt zakażenie pałeczką Brucella poza ronieniem jest także przyczyną zmian w stawach kończyn, zapalenia jąder i najądrzy u osobników męskich, a zapalenia wymienia (gruczołu mlecznego) u żeńskich. Zapobieganie: bezwzględne zwalczanie brucelozy u zwierząt, niekiedy szczepienia ochronne; leczenie jest trudne, często mało skuteczne.

Nosacizna

Nosacizna, zaraźliwa choroba zwierząt nieparzystokopytnych, głównie koniowatych, wywołana przez pałeczkę Pseudomonas mallei, objawiająca się w formie ostrej owrzodzeniem błony śluzowej nosa, podwyższoną temperaturą ciała, krwisto-ropnym wyciekiem z nozdrzy, obrzękami.

W postaci przewlekłej nosacizny występuje podwyższona ciepłota ciała, może wystąpić nosacizna płuc objawiająca się kaszlem i trudnościami w oddychaniu, nosacizna nosa, w której na błonie śluzowej nosa pojawiają się prosowate, szarawe guzki przekształcające się w nadżerki, mogące uszkodzić, a nawet przebić przegrodę nosową, oraz nosacizna skóry, zwana tylczakiem z powodu wystąpienia guzkowatych owrzodzeń tylnych kończyn, prowadzących do tzw. słoniowatości kończyn.

Rozpoznawanie nosacizny przeprowadza się badaniem zwanym maleinizacją, polegającym na wstrzyknięciu antygenów pałeczki Pseudomonas mallei i określeniu reakcji organizmu na wprowadzony antygen. Leczenie polega na podawaniu anybiotyków i sulfonamidów. Nosacizna jest zaraźliwa dla człowieka

Nosacizna należy do najcięższych chorób zwierząt jednokopytnych, jednokopytnych, więc koni oraz kotowatych zwierząt domowych i dzikich. Zarazek dostawszy się do organizmu drogą kropelkową powoduje na błonie śluzowej nosa i górnych dróg oddechowych ropiejące i wrzodziejące nacieki. Podobne zmiany powstają na skórze i mięśniach. Przed wprowadzeniem do leczenia antybiotyków nosacizna zebrała wiele śmiertelnych ofiar. Obecnie nie spotyka się jej u ludzi.

Wścieklizna

Wirus wścieklizny atakuje wszystkie zwierzęta ciepłokrwiste, a także człowieka. Wywołuje ostre zapalenie mózgu kończące się zawsze śmiercią. Stanowi problem epidemiczny, a przede wszystkim profilaktyczny. Wprowadzone w 1949 r. obowiązkowe szczepienie psów przeciw wściekliźnie radykalnie zmniejszyło liczbę zachorowań wśród ludzi. Rezerwuarem zarazka są dzikie zwierzęta, przede wszystkim lisy. Wirusy wścieklizny są wydalane z śliną chorego zwierzęcia i zakażają przez ukąszenia lub polizanie błon śluzowych ust lub spojówek oka. Okres wylęgania może być długi, od 15 dni do kilku miesięcy. Choroba zaczyna się zmianą nastroju, przygnębieniem to znów pobudzeniem, wzrastającą gorączką, okresowymi drgawkami, skurczami krtani na widok wody lub próby jej picia. Jest to tzw. wodowstręt, charakterystyczny objaw wścieklizny. Na ustach pojawia się piana. Wzrost gorączki do 40oC i niepokój ze skłonnością ucieczki zapowiada rychłą śmierć, która następuje na 4-5 dzień choroby.
Leczenie wścieklizny jest nieskuteczne, dlatego najważniejszym problemem jest profilaktyka. Polega ona na unikaniu kontaktów z nieznanymi zwierzętami, a w przypadku pokąsanie przez nie na należytym zaopatrzeniu rany i szczepieniach. Trzeba pozwolić aby z rany wypłynęło trochę krwi, która mechanicznie usuwa zarazki i zaraz przemyć ją mydłem i szczoteczką. Należy natychmiast zasięgnąć porady lekarza, który jest odpowiedzialny za dalsze postępowanie. W wielu przypadkach popełnia się dwa zasadnicze błędy:
1. Dotyka się wolno żyjące zwierzęta, które dają się łatwo podejść i schwytać, ponieważ są chore, najczęściej na wściekliznę,
2. Zabija się psa lub kota w przypadku agresywności i pokąsania przez te zwierzęta, co uniemożliwia sprawdzenie stany ich zdrowia.
Każde wściekłe zwierzę ginie po 5 dniach, a więc jego przeżycie 5-10 dni od chwili kąsania świadczy o tym, że szczepienie nie jest potrzebne, a nawet gdy je rozpoczęto, po 5 dniach już zbędne. Natomiast w razie zabicia psa wyniku badań weterynaryjnych jego głowy są zawsze spóźnione i w każdym takim przypadku szczepienie jest konieczne.

Jest to ostra choroba wirusowa, przebiegająca z objawami zapalenia mózgu i rdzenia, prowadząca nieuchronnie do śmierci.

Choroba przenoszona jest na człowieka wraz ze śliną chorego na wściekliznę zwierzęcia. Wścieklizna szerzy się obecnie wśród zwierząt dzikich, które zakażają nie szczepione psy i koty oraz zwierzęta gospodarskie na pastwiskach.

Na wściekliznę mogą chorować wszystkie ssaki, ale krążenie tego wirusa w przyrodzie zapewniają zwierzęta w istocie swej natury zdolne do kąsania. Chore na wściekliznę psy, koty, wilki, lisy, jenoty, borsuki, kuny, tchórze, łasice, wiewiórki i inne gryzonie, nietoperze – w momencie ugryzienia stają się dla swej ofiary źródłem zakażenia, nasączając zakażoną śliną jej uszkodzone tkanki. Tak konkretna i precyzyjna droga zakażenia pozwala na przyjęcie bardzo prostych zachowań, aby uniknąć sytuacji, w których można zakazić się wścieklizną. Nie należy prowokować zwierząt domowych zarówno poprzez agresywne jak i zbyt przyjazne zachowanie, nie należy dotykać, głaskać, dobijać i oskórowywać zwierząt dzikich, nie wykazujących płochliwości wobec człowieka.

W przypadku pokąsania lub oślinienia przez zwierzę chore, przed zachorowaniem chroni szczepionka przeciw wściekliźnie, podana jak najszybciej po zakażeniu.

Szczepienia ludzi są prowadzone w poradniach utworzonych przy szpitalnych oddziałach chorób zakaźnych, zaś radą, pomocą i informacją służą działy Epidemiologii Stacji Sanitarno-Epidemiologicznych. Masowe zapobiegawcze szczepienia psów, kotów i zwierząt dzikich stanowią skuteczną ochronę przed zakażeniem człowieka wścieklizną. Z tego względu społeczeństwo powinno być żywo zainteresowane, aby otaczające nas zwierzęta były szczepione przeciw wściekliźnie.

Co to jest?

Wścieklizna to inaczej wodowstręt. Wirusy tej choroby atakują wszystkie zwierzęta ciepłokrwiste, czyli także i człowieka. Wywołuje ostre zapalenie mózgu kończące się zawsze śmiercią. Stanowi ogromny problem epidemiczny i profilaktyczny. Wprowadzenie nakazu szczepienia psów na tą chorobę w 1949 r. spowodowało znaczne zmniejszenie przypadków zakażenia. Nosicielami tej choroby są najczęściej dzikie zwierzęta, przede wszystkim lisy i wilki. Zarazki są wydalane wraz ze śliną i zarażają poprzez ukąszenia lub polizanie błon śluzowych lub spojówek oka. Okres wylęgania trwa najczęściej od 15 dni, nawet do kilku miesięcy. Z tego powodu poddaje się osobniki podejrzane o zarażenie się okresowej kwarantanny, która ma za zadanie odizolować chorych osobników i zwolnić rozprzestrzenianie się wścieklizny.

Objawy i przebieg:

Choroba zaczyna się zmianą nastroju, przygnębieniem to znowu pobudzeniem, wzrastająca gorączką, okresowymi drgawkami, skurczami krtani na widok wody lub próby jej picia. Najbardziej charakterystyczny jest ostatni z objawów, czyli wodowstręt. Na ustach pojawia się biała substancja, która przypomina pianę. Wzrost temperatury do 40C i chęć ucieczki zapowiadają śmierć, która występuje najczęściej 4 - 5 dzień choroby.

Leczenie i profilaktyka:

Leczenie wścieklizny nie daje żadnych rezultatów. Profilaktyka jest natomiast dużym problemem. Należy unikać kontaktów z nieznanymi zwierzętami. W przypadku pokąsania przez takie zwierze należy odpowiednio oczyścić ranę, czyli najlepiej pozwolić na samo oczyszczenie jej poprzez wypłynięcie części krwi, a następnie zatamować krwotok i dokładnie przemyć i zdezynfekować miejsce ukąszenia. Nie należy także podchodzić do zwierząt, które w normalnych sytuacjach są bardzo płochliwe. Jeszcze jedną rzeczą jakiej nie powinno się czynić jest to, iż psy niewiadomego pochodzenia (nie znany właściciel) po ugryzieniu człowieka od razu są zabijane. Nie można wtedy szybko stwierdzić, czy należy podejrzewać chorobę. Zwierze takie, jeżeli jest chore zdechnie najprawdopodobniej w 5 - 10 dniu. Najlepszym zabezpieczeniem się przeciw wściekliźnie jest więc świadomość występowania tej choroby i przestrzegania prawa ograniczonego zaufania.

2

---