Trzoda chlewna full, KADRA NARODOWA SENIORÓW Ujeżdżenie


Trzoda Chlewna

1.GŁÓWNE CECHY UŻYTKOWE TRZODY CHLEWNEJ

KONSTYTUCJA - jest to siła życiowa zwierzęcia w konkretnym środowisku. Ponieważ jest to zespół cech morfologicznych i fizjologicznych, wrodzonych i nabytych, konstytucja w znacznym stopniu wpływa i charakteryzuje wartość użytkową zwierząt.

Silna konstytucja jest to dziedziczna zdolność organizmu do przeciwstawiania się niekorzystnym warunkom środowiskowym.

Cechy słabej konstytucji wyróżniają się zewnętrznie ogólnym wydelikaceniem budowy i słabym zaznaczeniem dymorfizmu płciowego, delikatnym kośćcem i owłosieniem.

W cechach użytkowych słaba konstytucja objawia się obniżona żywotnością, zaburzeniami rozrodu, osłabioną odpornością, niską płodnością. Zwierzęta takie eliminujemy z hodowli.

GŁÓWNE CECHY UŻYTKOWE TRZODY CHLEWNEJ (6)

1. WYSOKA ROZRODCZOŚĆ - świnia może dać największą liczbę potomstwa zarówno w 1 miocie, jak i też przez okres 1 roku. Decydują o tym 2 cechy:

[AD Wysoka razrodczość - wykłady (kursywą)]

Czynniki składające się na plenność gospodarcza loch

Plenność gospodarcza loch -

liczba prosiąt odchowanych do wieku 21 dni, w okresie 1 roku przez 1 lochę

liczna prosiąt odchowana prosiąt jednym miocie częstotliwość oproszeń.

ciąża

Laktacja / jałowienie

dł. cyklu rozpłodowego

Płodność loch (liczba prosiąt żywo urodzonych)

Co 20 prosie przychodzi na świat martwe.

L.prosiąt urodzonych nie równa się l.prosiąt odchowanych Przygniecenia i przydeptania prosiąt przez lochy to główne przyczyny strat. (STRATY 10% - zjawisko normalne)

Prosięta, które przy urodzeniu maja m.c.< I kg małe szanse na przeżycie są niedożywione i ich organizm się wyziębia

Liczba prosiąt urodzonych żywych i martwych jałowienie

śmiertelność w okresie zarodkowym i płodowym

Liczba komórek zapłodnionych

Liczba komórek owulacyjnych

LAKTACJA - najkrótsza opłacalna to 21, nie opłaca się odsądzać prostat wcześnie ponieważ wydłuży to okres jałowienia

Plenność Gospodarcza Loch - jako wskaźnik charakteryzujący i podsumowujący wyniki chowu loch i odchowu prosiąt.

2. WSZYSTKOŻERNOŚĆ - należą do zw. wszystkożernych o jednokomorowym żołądku i enzymatycznym typie trawienia. Pojemność układu pokarmowego jest stosunkowo niewielka, a całkowity proces trawienia do wydalenia niestrawionych resztek trwa ok. 24-36 godz. W żywieniu świń możemy stosować szeroką gamą pasz różnego pochodzenia zwierzęcego, roślinnego, przemysłowego ograniczamy jedynie pasze o zbyt wysokiej zawartości włókna (nie jest trawione). Podstawą żywienia świń są śruty zbożowe prod. powstające po przerobie ziarna zbóż (otręby pszenne, jęczmień)

3. EKONOMICZNE WYKORZYSTANIE PASZY

Wykorzystanie Paszy - aby ustalić stopień wykorzystania paszy, bierze się ilość zużytych składników pokarmowych na uzyskanie 1kg przyrostu. W porównaniu z innymi zwierzętami gosp. świnie b.dobrze wykorzystują paszę - zależy to od wielu czynników genetycznych i środowiskowych.

(AD. Ekonomiczne wykorzystanie paszy - wykład)

Świnie mięsne ekonomicznie wykorzystują pasze zużywając ok. 3 kg mieszanki pełnoporcjowej na 1kg. przyrostu m.c.

Wykorzystanie paszy - można wyrazić w przeliczeniu na 1 kg żywca towarowego. Odnosi się ono do spożycia paszy przez całe stado i do liczby kg żywca sprzedawanego. W tym wskaźniku ujmuje się spożycie paszy przez zwierzęta stada podstawowego jak i przez zwierzęta padłe. To zużycie nie powinno przekraczać 4kg.

4. WCZESNE DOJRZEWANIE RZEŹNE(wykłady)

Świnie rosną szybko, szybko powiększają masę ciała. Małe prosięta maja 0,3-0,5 kg m.c (masa przyurodzeniowa)

Wiek

m.c(kg)

% zwiększenia

Przy urodzeniu

1,2-1,5 (1,3)

Po: 3 tyg

4,5-6.0(5)

385

6 tyg

8,0-12,0(10)

769

8 tyg

14,0-18,0 ( 15)

1154

Masa ubojowa świń w Polsce wynosi 100-120 kg.. W ostatnich latach obserwuje się tendencje zmniejszenia m.c przed ubojem (produkcja tuczników młodych i lekkich)

Wydajność produkcyjna zależy od:

- Założeń genetycznych

- Pielęgnacji

- Zdrowia

- Pomieszczenia

- Żywienia

5. DUŻA WYDAJNOŚĆ RZEŹNA

Wydajność rzeźna - wyraża się w %. Jest to stosunek masy tuszy do masy przedubojowej tucznika. Na masą półtusz skł. się mięso, tłuszcz, skóra i kości a na straty ubojowe krew, szczecina, racice. Wydajność rzeźna świń jest duża i wynosi 75-95% (80% typowa dla tuczników mięsnych). Zależy głównie od wieku i rodzaju tuczu, a wiec od stopnia umięśnienia i otłuszczenia zwierząt.

(wykłady)

Wskaźnik wydajności rzeźnej=

masa tuszy

* 100%

m.c.żywego zwierzęcia

Wartość rzeźna:

Masa Tucznika Przed Ubojem = masa BRUTTO

- Masa treści przewodu pokarmowego oraz masa moczu i żółci

= Masa Ciała Tucznika = masa NETTO

- Masa: krwi, szczeciny, podrobów (wątroba, serce, płuca), przewodu pok., tłuszczu (krezkowego), narządów moczowo płciowych, itd.

= Masa Tuszy Ciepłej - Zimnej (schłodzona po 24h. ma tem.+4C): skóra, mięso, tłuszcz, kości oraz nerki.

Wydajność Rzeźna i Poubojowe straty m.c.

Wydajność rzeźna

%

Straty poubojowe

%

Bydło

45-60

55-40

Owce

40-55

60-45

Świnie

75-90

25-10

Tuczniki mięsne (tucz intensywny)

76-80

20-24

Tuczniki ciężkie

85-90

15-10

6. WYSOKA WARTOŚĆ ODŻYWCZA WIEPRZOWINY

Produkty wieprzowe odznaczają się w porównaniu z innymi dużą wartością energetyczną, co można uważać za ich zaletę - w żywieniu ludzi wykonujących ciężka pracę fizyczną lub wadę jeśli brać pod uwagę dietetyczne odżywianie. Wieprzowina zawiera więcej przyswajalnych białek, soli mineralnych (Ca, P), wit. z gr. B niż wołowina. Ponadto jest krucha i smaczna.

(wykład)

Wieprzowina cechuje się wysoką kalorycznością obecnie jest to WADA, ponieważ konsument chce mięsa odtłuszczonego, chudego.

PODSTAWOWY SKŁAD CHEMICZNY I WARTOŚĆ ENERGETYCZNA MIĘSA

Rodzaj mięsa

zawartość

Wartość energetyczna 100g

woda

białko

tłuszcz

popiół

kJ

Kcal

Wieprzowina chuda

63

17,9

18

1

964

230

Wieprzowina tłusta

46

13,2

40

0.7

1718

410

Wołowina chuda

71

19,7

8

1

628

150

Baranina chuda

71

18,4

9

1

670

160

2. PLENN0ŚC GOSPODARCZA LOCHY - czynniki wpływające na jej wielkość

Użytkowość rozpłodową loch charakteryzuje wiele cech m.in. płodność, mleczność, częstotliwość oproszeń oraz PLENNOŚĆ. Są to cechy nisko odziedziczalne. Plenność to liczba prosiąt uzyskana od lochy lub stada w ciągu jednego roku. Rozróżniamy plenność fizjologiczna tj. liczbę prosiąt urodzonych i gospodarczą - liczbę prosiąt odchowanych w danym roku do 21 dnia życia. Z punktu widzenia ekonomiki produkcji znaczenie ma plenność gospodarcza. Waha się ona w szerokich granicach, od poniżej lOszt. Do 20 i więcej, i zależy od płodności, upadków i częstotliwości oproszeń, Jest to najważniejszy wskaźnik (cecha) charakteryzujący i podsumowujący wyniki chowu loch i odchowu prosiąt.

(Wykres z pyt 1. ad. Wysoka rozrodczość: czynniki składające się na plenność gospodarcza loch)

Ad. prawej str. wykresu

CZĘSTOTLIWOŚĆ OPROSZEŃ, jest to liczba młotów urodzonych i odchowanych przez lochę lub stado w ciągu jednego roku. Przy 28-dniowej laktacji można uzyskać 2.37 miotu rocznie, natomiast przy trwającej 42dni - 2.2 miotu, zgodnie z wyliczeniami: ciążą 114 dni + laktacja 28 dni + jałowienie 12 dni = okres międzymiotu (jeden cykl rozpłodowy) 158 dni. 365dni: 158=2.37. Szacuje się, że w chowie masowym w Polsce wskaźnik ten wynosi zaledwie 1,5-1,6. Niski wskaźnik częstotliwości oproszeń to również mała plenność gospodarcza loch. Im więcej miotów w ciągu roku otrzyma się od lochy, tym więcej odchowa się od niej prosiąt. Lochy należy kryć zawsze podczas pierwszej rui po odłączeniu.

3. RASY ŚWIŃ AKTUALNIE HODOWANE W POLSCE.

WIELKA BIAŁA POLSKA (wbp): stanowią ok. 34% pogłowia

POLSKA BIAŁA ZWISŁOUCHA (pbz): stanowi ok. 54% pogłowia

PUŁAWSKA (puł): stanowi 1,23% pogłowia

ZŁOTNICKA BIAŁA ( złb): stanowi 0,41 % pogłowia

Stanowią nieliczne stada świń i są wykorzystywane w krzyżowaniu towarowym do tworzenia loch mieszańców z rasą wbp.

ZŁOTNICKA PSTRA ( złp) sianowi 0.55 % pogłowia

LINIA 990 - stanowi 2.72 % pogłowia

BELGIJSKA ZWISŁOUCHA: 0.12%

• Zwierzęta białe, średniej wielkości, szerokie, o silnie rozwiniętych partiach mięśni grzbietowych i ud

HAMPSHIRE: 1.17%

PIETRAIN: 2,91 %

DUROC: 3.3 %

4. PCHODZENIE ŚWINI DOMOWEJ. TYPY UŻYTKOWE ŚWIŃ

Świnia domowa (łać. Sus scrofa domestica) - zwierze hodowlane udomowione między 5000 a 3000 r. p.n.e. Dostarcza hodowcom mięsa, tłuszczu, skóry, podrobów, szczeciny.

Jest ssakiem z rzędu parzystokopytnych, rodziny świniowatych. Świnia domowa pochodzi od dzika, którego udomowienie nastąpiło ok. 5-7 tysięcy lat temu, początkowo w Azji następnie w Europie. Za przodków świń uważa się: dzika europejskiego (Sus scrofa), dzika śródziemnomorskiego (Sus mediterraneus) oraz dzika azjatyckiego {Sus vittaius).

W stosunkowo długim procesie udomowienia, a później uszlachetniania zasadniczo zmienił się pokrój świń.

Współczesna świnia zdecydowanie różni się proporcjami ciała w stosunku do dzikich przodków czy nawet do ras prymitywnych. Po pewnym czasie zwierzęta te przystosowały się do warunków bytowania stworzonych im przez człowieka. Nocny tryb życia zamienił się na dzienny, zdecydowanie zmienił się także rozród - w stosunku do dzikiego przodka, u którego występował tylko jeden okres rozrodu przypadając, na grudzień, u świni współczesnej występują w miarę regularne cykle płciowe (rujowe) trwające zwykle 21 dni charakteryzujące się u loch gotowością do rozrodu w jednym dniu cyklu i popędem w tym dniu oraz ciągłym popędem płciowym u knurów.

5. Typy UŻYTKOWE ŚWiŃ

TYP UŻYTKOWY - kumulacja cech, które kwalifikują zwierzę do określonych celów.

Świnie:

Nazwa typu użytkowego informuje, jakiego produktu można się spodziewać przy utrzymywaniu określonych typów.

Podstawa podpału świń na typy użytkowe są 2 cechy: wzrost i rozwój oraz dojrzewanie somatyczne.

Wzrost - naturalne powiększanie m.c., aż do osiągnięcia końcowych rozmiarów zw. dorosłego

Rozwój - związany jest z powiększeniem ciała i ze zmiana funkcji fizjologicznych, głównie zmian ukł.rozrodczego oraz wymienia. Osiąganie dojrzałości somatycznej czy fizycznej cielesne.

Wzrost i rozwój

Powolny

Szybki

Dojrzewanie somatyczne

Wczesne

Typ Smalcowy

100kg - 2lata

(80-120kg)

Typ tłuszczowo-mięsny

175kg

(150-200kg)

Późne

Typ słoninowy

150kg - 4lata

(80-200kg)

Typ mięsny

300kg - 3,4lata

(200-300kg)

Świnie smalcowe - odkładają dużo tłuszczu śródmięśniowego

Świnie słoninowe - zewnętrznego, czyli słoniny i sadła

Typ SMALCOWY

Typ SŁONINOWY

Typ TŁUSZCZOWO- MIĘSNY

Middle white (średnia biala angielska) - nos mopsowaty, szybko rosnąca, szybko dojrzewająca. Cel: otrzymanie dużej ilości wieprzowiny, nie dba się o jej jakość (tuczniki otłuszczone przed ubojem waga 100-120kg).

Pokrój

Typ MIĘSNY

6. DOSKONALENIE GENETYCZNE ŚWIŃ W POLSCE - MODEL PRACY HODOWLANEJ.

(skrypt str.66)

OGÓLNE CELE HODOWLANE

Program doskonalenia cech trzody chlewnej, zwany „Programem hodowli i produkcji trzody chlewnej do 2010roku" zakłada m.in. zmniejszenie stanu pogłowia zwierząt przy jednoczesnym podniesieniu plenności gospodarczej loch, poprawie cech produkcyjnych np.: mięsności, produkcji mięsa chudego, zakłada również szybką rotację knurów w ośrodkach hodowlanych - co przyspieszy otrzymanie pożądanych efektów doskonalenia genetycznego. Dopuszczać się również będzie realizacje regionalnych celów hodowlanych, wynikających z lokalnych potrzeb.

PRACA HODOWLANA NAD POPRAWĄ CECH UŻYTKOWOŚCI ROZPŁODOWEJ LOCH

Użytkowość rozpłodowa loch, jaką jest liczba prosiąt odchowanych z miotu stanowi 20 „ważności ekonomicznej" podstawowych cech składających się na wartość wyprodukowanych tuczników. Składają się na nią również takie cechy ja płodność i przeżywalność prosiąt. Nie mniej ważne są takie masa ciała prosiąt i miotu w wieku 21 dni, wynikające z mleczności loch, a także długość okresu jałowienia. Wszystkie te cechy zalicza się do niskoodzoedziczalnych (w 10-20% zależą od genotypu). Praca hodowlana przy doskonaleniu cech reprodukcyjnych loch jest utrudniona przez:

- Ujemną genetyczną kowadancję między uzyskanym bezpośrednim efektem genetycznym poprawionej płodności a efektem matczynym (oznacza to, że im bardziej płodna jest matka tym silniejszy jest negatywny wpływ środowiska matki na odchów dobrych jakościowo prosiąt pochodzących z coraz liczniejszych miotów)

- Ujemną korelację między wielkością miotu a niektórymi cechami produkcyjnymi (np.: udowodniono, że selekcja na obniżenie otłuszczenia wiąże się z pogorszeniem cech reprodukcyjnych).

Mimo tych trudności przy doskonaleniu genetycznym cech reprodukcyjnych są one uwzględniane przy selekcji. Preferuje się te zwierzęta, które pochodzą od loch o wysokiej i średniej płodności, a eliminuje (brakuje) pochodzące od loch niskopłodnych (np.:7-9 i < prosiąt)

W planowej pracy hodowlanej prowadzi się ocenę kilku cech reprodukcyjnych, m.in. liczba prosiąt w miocie, straty prosiąt do 21 dnia, liczba sutków u lochy itd.

W pracach analitycznych często przedstawia się plenność gospodarcza loch. Charakteryzuje ona liczbę prosiąt odchowanych od 1 lochy w okresie 1 roku. W hodowli coraz częściej opracowuje się indeksy obiektywizujące ocenę i produkcyjność loch i knurów.

PRACA HODOWLANA NAD POPRAWĄ CECH TUCZNYCH i RZEŹNYCH

Cechy tuczne zalicza się do średnioodziedziczalnych (h2=0,3-0,4), a cechy rzeźne do wysokoodzedziczalnych (h2=0.5-0,9), szczególnie cechy rzeźne można więc stosunkowo łatwo poprawić przez odpowiednią selekcję lub przez krzyżowanie uszlachetniające i towarowe z rasami lub liniami wybitnie mięsnymi.

Po wielu latach selekcji a także przez właściwe kojarzenie lub krzyżowanie uszlachetniające otrzymano znaczące polepszenie wartości genetycznej cech tuczników - potomstwa knurów ocenianych w 4 stacjach kontroli użytkowości rzeźnej trzody chlewne, (SKURTCh).

W ocenie wartości hodowlanej knurów bierz się także pod uwagę jakość mięsa łuczników, oceniane jest ph po 45min po uboju. Mięso, którego pH wynosi poniżej 5.8 uznaje się za wodniste (PSE). W związku z tym, że jakość mięsa sprzężona jest genem podatności na stres, w niektórych ośrodkach hodowlanych za granica stosuje się tzw. test halotanowy, a obecnie coraz częściej test DNA, umożliwiający wykrycie i eliminację zwierząt podatnych na stres.

Inną przyczyna obniżenia odporności zwierząt jest wystąpienie depresji wsobnej, spowodowanej przypadkowym kojarzeniem w pokrewieństwie. Stąd w fermach hodowlanych wykonuje się okresowo kontrolę zgodności grup krwi rodziców i potomstwa.

Dalsza poprawa produkcyjności świń pogłowia masowego jest możliwa przez używanie knurów wyhodowanych i ocenianych w ośrodkach zarodowych, wprowadzenie do stad wartościowych loszek hodowlanych oraz stałą poprawę warunków środowiskowych.

DOSKONALENIE CECH TUCZNYCH I RZEŹNYCH PRZEZ OCENĘ PRZYŻYCIOWĄ LOSZEK I KNURKÓW

Do 1995 roku ocenę przyżyciową wartości tucznej i rzeźnej wykonywano głównie na knurkach hodowlanych. Obecnie ocena ta obejmuje knurki i loszki, a dodatkowymi cechami podlegającymi kontroli jest wyliczenie mięsności tusz zwierząt, oraz wysokości „oka” polędwicy za pomocą aparatu ultradźwiękowego Piglog 105. Obustronna selekcja wszystkich knurków i loszek hodowlanych ma na celu przyspieszenie postępu genetycznego przez wybór z populacji najlepszych zwierząt hodowlanych i wybrakowanie najgorszych.

SZCZEGÓŁOWA OCENA WARTOŚCI GENETYCZNEJ KNURKÓW W SKURTCh

Ocenie w stacjach kontroli podlegają zwierzęta z chlewni zarodowych wszystkich ras dla których prowadzone są w Polsce księgi hodowlane. W SKURTCh prowadzi się ocenę knurków na podstawie ich potomstwa. Kontroluje się więc stopień zdolności przekazywania przez knury ich cech na potomstwo. Każdy knur oceniany jest za pomocą indeksu, przy czym wynik każdej z 5 par półrodzeństwa ojcowskiego oraz całego rodzeństwa (10szt) porównywane są do średnich wyników wszystkich zwierząt ocenianych w stacji w okresie 2 lat. Jeżeli wartość indeksu osiągnie wartość powyżej +0,01 pkt, oznacza to, że knur jest lepszy od średnich wyników stacji za 2 ostatnie lata i zostaje zakwalifikowany do hodowli. Knury zapisane do rejestru są szczególnie predysponowane do doskonalenia genetycznego zwierząt w elitarnych fermach zarodowych.

Ze względu na zróżnicowaną użytkowość poszczególnych ras i ich różną przydatność do krzyżowania Centralna Stacja Hodowli Zwierząt wprowadziła od 1.10.1996 roku następujący podział świń hodowlanych na terenie Polski:

7. KRZYŻOWANIE TOWAROWE JAKO METODA ZWIĘKSZENIA PRODUKCJNOŚCI ŚWIŃ

Jedną z metod zwiększenia produkcyjności zwierząt gospodarskich jest krzyżowanie towarowe, zmierzające do wykorzystania zjawiska heterozji. Heterozja albo wybujałość mieszańcowa jest to termin genetyczny określający korzystne następstwa krzyżowania. Niektórzy autorzy definiują heterozję jako różnicę między średnią wartością danej cechy u mieszańców a przeciętna tych cech u rodziców. Krzyżowanie odmiennych gatunków, odległych genetycznie ras i linii polepsza wartość cech produkcyjnych mieszańców.

Krzyżowanie towarowe wpływa najczęściej na polepszenie cech niskoodziedziczalnych (h2=0,1-0,2), do których zalicza się płodność loch i przeżywalność prosiąt oraz tempo wzrostu. Poprawa tych cech może dochodzić do 15-20%.

W cechach średnioodziedziczalnych (h2=0,3-0,4), ogólnie określanych jako tuczne, zwiększenie przyrostów dziennych i zmniejszenie zużycia paszy na 1kg przyrostu może dochodzić do 10%.

W cechach wysokoodziedziczalnych (h2=pow.0,5) można uzyskać polepszenie mięsności tusz i zmniejszenie otłuszczenia tylko przy użyciu do krzyżowania knurów ras lub linii wybitnie mięsnych. W tych cechach występuje bowiem zjawisko pośredniego dziedziczenia przez mieszańce cech ze strony ojca i matki i stąd wysoka wartość hodowlana ojca jest szczególnie ważna.

Z badań wynika, że poziom i prawdopodobieństwo wystąpienia heterozji, a także zwiększenia produkcyjności świń zależy od kilku czynników. Do najważniejszych z nich należy zaliczyć:

W celu zwiększenia odległości genetycznej krzyżowanych ras i linii używa się do krzyżowania ras pochodzących z innych krajów.

Warunki środowiskowe, a przede wszystkim prawidłowe żywienie i zapewnienie dobrych warunków zoohigienicznych, to nieodzowny warunek ujawnienia się wybujałości. Fachowy dozór i obserwacja zwierząt, wczesne wykrywanie chorób, wczesne brakowanie zwierząt nieprodukcyjnych, to kolejne ważne elementy tzw. Środowiska, które zwiększają efektywność produkcyjną fermy realizującej określony program krzyżowania.

Najczęstszymi metodami krzyżowania jest krzyżowanie proste dwóch ras (A*B) lub trzech ras (A*B)*C. W krzyżowaniu trójrasowym lochy mieszańcowe F1 (A*B) mogą wykazywać większą płodność niż przy krzyżowaniu prostym loch czterorasowych

W Polsce często lochy mieszańcowe F1 (A*B) ponownie krzyżuje się z knurami A - krzyżowanie wsteczne.

Zjawisko heterozji nie występuje każdorazowo i nie wiadomo ile cech może objąć, stąd we własnej fermie celowe jest prześledzenie efektywności użycia knurów zalecanych ras lub linii. Ważne jest, by knury użyte do krzyżowania charakteryzowały się wysokim indeksem hodowlanym. W gorszych warunkach środowiska należy uwzględnić odporność, którą knur może przekazać swojemu potomstwu.

O praktycznym doborze ras do produkcji knurków i loszek mieszańcowych decydują zawsze zainteresowanie i potrzeby rynku.

Krzyżowanie- zwierząt różnych ras, linii lub gatunków w celu uzyskania odpowiednich mieszańców do tuczu.

Krzyżowanie:

Krzyżowanie towarowe stosuje się najczęściej w celu otrzymania mieszańców przeznaczonych bezpośrednio do produkcji tuczników. Zwierzęta otrzymane z tego krzyżowania powinny charakteryzować się właściwościami przewyższającymi rasy czyste, z których powstały. Jako zasadnicze korzyści wynikające z krzyżowania towarowego wymienia się zwykle większą płodność i plenność, lepsze dostosowanie do warunkom środowiska, większe przyrosty oraz lepsze wykorzystanie paszy. Korzyści te wynikają ze zmiennego w stosunku do zwierząt czysto rasowych układu cech biochemicznych i fizjologicznych, uwarunkowanych odmiennym zestawem genów niż u ras 1 linii.

Czynniki wpływające na użytkowość mieszańców to głównie heterozja, rekombinacja i efekty nieliniowe.

HETEROZJA -to przewyższenie przez mieszańce średniej wartości rodziców

REKOMBINACJA -jeśli w krzyżowaniu dwu populacji chociaż jedna powstała w wyniku krzyżowania, to wewnątrz gamet rodzicielskich zachodzą kombinacje genów osobników heterozygotycznych. Jest to zjawisko niekorzystne, gdyż prowadzi do obniżenia efektów heterozji.

EFEKT NIELINIOWY -wynika z addytywnego działania genów. Występuje on wtedy gdy mieszaniec otrzymywany jest ze skrzyżowania dwu ras, które charakteryzują się tą sama produkcją, lecz wynikająca z cech pod względem których rasy te różnią się między sobą. Wystąpienie efektu nieliniowego powoduje, że produkcja uzyskiwana od mieszańców jest wyższa od średniej produkcji ras wyjściowych.

METODY KRZYŻOWANIA TOWAROWEGO

Krzyżowanie proste dwu ras

Polega na produkcji mieszańców z wykorzystaniem dwu ras według schematu: A * B -> mieszaniec do tuczu. W krzyżowaniu tym heterozja jest spowodowana podwyższeniem średniej heterozygotyczności mieszańca. Mogą tu również uwidaczniać sie efekty warunkowane addytywnym działaniem genów.

Krzyżowanie proste trzech ras (najbardziej korzystne)

Mieszaniec otrzymywany z krzyżowania trzech ras powstaje z kojarzeń populacji rodzicielskich, z których jedna jest wynikiem krzyżowania dwu ras:

(A * B) *C-> mieszance do tuczu

A * (B * C) -> mieszańce do tuczu

W tym krzyżowaniu oprócz heterozji wynikającej z heterozygotyczności mieszańca przeznaczonego na tucz są realizowane również efekty wynikające z użycia matek lub ojców mieszańców. Ten typ krzyżowania jest najbardziej korzystny z ogólnie stosowanych w praktyce. Najlepsze rezultaty będą osiągnięte wtedy, gdy finalny (tucznik mieszaniec) zostanie otrzymany ze skrzyżowania najlepszej ojcowskiej rasy z matką uzyskana z krzyżowania dwu najlepszych ras pod względem cech matczynych. Uzyskuje się wtedy tzn. Efekt matki ważny z ekonomicznego punktu widzenia.

Krzyżowanie proste czterech ras

Podobne do krzyżowania trzyrasowego, z tą różnicą, że otrzymane w pierwszej fazie zwierzęta stanowiące zarówno ojców jak i matki tuczników mieszańców pochodzą ze skrzyżowania dwu ras.

(A * B) * (C *D) -> mieszance do tuczu

Czterorasowe krzyżowanie pozwala na wykorzystanie pełnej heterozji osobniczej oraz heterozji efektu matki i ojca. Ujemną cechą jest to, że istnieje dwa razy więcej możliwości do ujawniania się negatywnych efektów rekombinacji.

Krzyżowanie przemienne

Krzyżowanie przemienne dwu ras to stałe, wsteczne (polegające na łączeniu mieszańców z jedną z ras wyjściowych) krzyżowanie loch mieszańców z knurami jednej, a następnie drugiej rasy wyjściowej:

A * B , (AB) * A, (ABA) * B itd.

Krzyżowanie rotacyjne

Jest to krzyżowanie przemienne trzech lub więcej ras. Przeprowadza się je w sposób podobny do przemiennego kryjąc lochy mieszańce knurami trzech lub większej liczby ras biorących udział w krzyżowaniu. Zaletą tego krzyżowania jest prostota i duże możliwości stosowania w praktyce. Przy zastosowaniu inseminacji w ogóle nie ma potrzeby wprowadzania do stada obcych osobników, co pomaga w utrzymaniu zdrowotności świń w stadzie. W krzyżowaniu przemiennym realizowana jest duża część możliwej do uzyskania heterozji, wynikającej zarówno z efektów osobniczych, jak i efektów matki.

Rasy Wielka Biała Polska i Polska Biała Zwisłoucha są podstawowym komponentem w programie krzyżowania. Obie te rasy charakteryzują się dobrą użytkowością rozrodczą oraz dobrymi wynikami w cechach tucznych i rzeźnych, mogą więc być używane jako komponent matczyny. Do ras stanowiących komponent matczyny zaliczamy również rasy: puławska, złotnicka biała i złotnicka pstra.

Komponent ojcowski powinny stanowić rasy, które nie muszą odznaczać się dobrą użytkowością rozpłodową, lecz powinny charakteryzować się wysoką użytkowością tuczną i rzeźną. Zalicza się tu rasy: duroc, hampshire, belgijska, zwisłouchą, pietrain i linię 990.

W produkcji loch mieszańców krzyżowanie należy prowadzić w obrębie ras stanowiących komponent matczyny, a w produkcji knurków mieszańców- w obrębie ras stanowiących komponent ojcowski.

Zalecenia dotyczące użycia różnych ras w schematach krzyżowania będą dawały rezultaty korzystne tylko wtedy gdy wybierze się w obrębie rasy osobniki o możliwie najwyższych parametrach charakteryzujących użytkowość tuczna, rzeźną i rozpłodową.

Efekty wynikające z zastosowania krzyżowania w produkcji tuczników zależą od wartości użytych komponentów czysto rasowych oraz od sposobu krzyżowania. W związku z tym w produkcja tuczników mieszańców powinna być realizowana zgodnie z programem i uwzględniającymi te elementy, jak również warunki lokalne w których jest ona prowadzona.

(ad. Krzyżowanie towarowe świń wykłady —nie wiem czy to jest potrzebne??)

ZALEŻNOŚĆ EFEKTU HETEROZJI OD ODZIEDZICZALNOŚCI CECH (%) "wybujałość mieszańców”

Grupa cech użytkowych

Odziedziczalność cech(h2)

Spodziewany wzrost wydajności heterozji

Użytkowośc rozpłodowa:

- liczba prosiąt w miocie

- masa miotu w wieku 3tyg

- śmiertelność prosiąt w okresie odchowu

*nisko odziedziczalna

5-10

5-10

3-5

10-15

Użytkowość tuczna

- dobowy przyrost masy

- wykorzystanie paszy

* średnia odziedziczalność

15-30

15-30

5-10

Użytkowość rzeźna

- grubość słoniny

- powierzchnia „oka” polędwicy

- zawartość mięsa w szynce

- długość tuszy

*najmniejsza poprawa użytkowości

40-70

20-50

40-70

30-70

<5

Jest zależna od:

hybrydy (mieszańce)

- od ostrości selekcji materiału czystorasowego przeznaczonego do krzyżowania warunkiem powodzenia jest to, by lochy były wysoko płodne i dobrze przystosowane do miejscowych warunków środowiskowych zaś knury powinny charakteryzować się wybitną mięsnością, dobrym tempem wzrostu i dobrym wykorzystaniem paszy

8. UŻYTKOWANIE ROZPŁODOWE LOCH

W chowie i hodowli świń rozród jest jednym z najważniejszych elementów całego cyklu produkcyjnego. Warunkuje on bowiem efektywność dalszych etapów produkcji, a zaniedbania w tej fazie odbijają się ujemnie na uzyskiwanych w chlewni efektach.

Użytkowość rozpłodową loch charakteryzuje wiele cech, m.in. płodność, mleczność, częstotliwość oproszeń oraz plenność. Są to cechy nisko odziedziczalne, większość z nich jest ze sobą dodatnio skorelowana, dlatego też „selekcja na jedną z cech” może w pewnym stopniu poprawić inne.

CZĘSTOTLIWOŚĆ OPORSZEŃ, jest to liczba miotów urodzonych i odchowanych przez lochę lub stado w ciągu 1 roku. Przy 28-dniowej laktacji można uzyskać 2,37 miotu rocznie, natomiast przy trwającej 42 dni - 2,2 miotu, zgodnie z wyliczeniami: ciąża 114 dni + laktacja 28 dni + jałowienie 12 dni = okres międzymiotu (1 cykl rozpłodowy) 158 dni. 365 dni : 158 = 2,37. Szacuje się, że w chowie masowym w Polsce wskaźnik ten wynosi zaledwie 1,5-1,6. Niski wskaźnik częstotliwości oproszeń to również mała plenność gospodarcza loch. Im więcej miotów w ciągu roku otrzyma się od lochy, tym więcej odchowa się od niej prosiąt. Lochy należy kryć zawsze podczas pierwszej rui po odłączeniu. Przestrzeganie tej zasady skraca okres jałowienia i zwiększa produkcyjność stada loch bez konieczności zwiększania ich liczby. Wskaźnik ten wiąże się również z efektywnością wykorzystania pomieszczeń gospodarczych, a zwłaszcza kojców porodowych.

Obok częstotliwości oproszeń na liczbę prosiąt uzyskaną od lochy wpływa również jej PŁODNOŚĆ, która w przepisach hodowlanych określana jest jako liczba prosiąt żywo urodzonych w 1 miocie. Rozróżnia się PŁODNOŚĆ POTENCJALNĄ, czyli liczbę komórek jajowych zdolnych do zapłodnienia w okresie rui i PŁODNOŚĆ RZECZYWISTĄ, czyli liczbę prosiąt żywo urodzonych.

PLENNOŚĆ to liczba prosiąt uzyskana od lochy lub stada w ciągu 1 roku. Rozróżniamy plenność fizjologiczną tj. liczbę prosiąt urodzonych i gospodarczą - liczbę prosiąt odchowanych w danym roku do 21 dnia życia. Z punktu widzenia ekonomiki produkcji znaczenie ma plenność gospodarcza. Waha się ona w szerokich granicach, od poniżej 10 sztuk do 20 i więcej, zależy od płodności, upadków prosiąt i częstotliwości oproszeń. Jest to najważniejszy wskaźnik (cecha) charakteryzujący i podsumowujący wyniki chowu loch i odchowu prosiąt.

MLEKO LOCHY, które prosięta pobierają musi być odpowiednie zarówno pod względem ilościowym jak i jakościowym. Wywiera ono wpływ na ich zdrowie i zdolność pobierania paszy a tym samym wykorzystanie potencjału genetycznego.

Rozród powinien zawsze odbywać się w sposób prawidłowy, odpowiednio zaplanowany i zorganizowany. W tym celu wykorzystuje się systemy pokryć i oproszeń: równomierny (potokowy), sezonowy (cykliczny), oraz sezonowy zmodyfikowany. W systemie równomiernym oproszenia są rozłożone w zbliżonej (w poszczególnych miesiącach) liczbie w ciągu roku. Potrzebna jest w tym przypadku mniejsza liczba kojców porodowych, system ten zapewnia równomierną podaż żywca na rynek i eliminuje szczyt zapotrzebowania na pasze i siłę roboczą. System sezonowy umożliwia łatwiejszy wychów prosiąt w okresach wiosny i wczesnej jesieni oraz gruntowną dezynfekcję pomieszczeń po każdorazowym ich odchowie. Wymaga jednak większej liczby kojców i powoduje nierównomierną podaż mięsa. Wprowadzany czasami system sezonowy zmodyfikowany polega na zgrupowaniu oproszeń w czterech okresach roku i łączy zalety obu wymienionych wyżej.

CYKL ROZPŁODOWY (ROZRODCZY)

Zależnie od typu użytkowego do rozrodu dopuszcza się loszki w wieku 7-10 miesięcy życia, o masie 90-130kg. Cykl rozpłodowy, czyli okres międzymiotu tj. okres od jednego zapłodnienia (oproszenia) do następnego. Na jeden cykl rozpłodowy składa się u świń ciąża, laktacja i jałowienie. Długość tych okresów warunkuje całkowita długość cyklu rozrodczego i częstotliwość oproszeń.

Ciąża trwa średnio 114-115 dni (3 miesiące, 3 tygodnie, 3 dni) z odchylenieod 107 do 121 (najczęściej 2-3 dni). Zmienne są jednak okresy jałowienia i laktacji.

Laktacja, czyli okres karmienia prosiąt zależy wyłącznie od wybranej metody odchowu prosiąt. Okresy laktacji:

Okres jałowienia (odpoczynku) trwa średnio 12 dni. Im krótszy okres laktacji tym częstotliwość oproszeń większa. W praktyce niezależnie od długości laktacji rzadko osiąga się częstotliwość oproszeń przekraczającą 2,0-2,2 w ciągu roku.

9. ZASADY ODCHOWU PROSIĄT SSĄCYCH I ODSADZONYCH

Porodówki dla loch wysokoprośnych i karmiących powinny być komfortowo urządzone i stwarzać warunki dla prawidłowego odchowu prosiąt ssących.

Pomieszczenia powinny być ogrzewane i dobrze wentylowane. Kojce tradycyjne mogą być różnego typu i kształtu, zwykle o powierzchni 6-8 m2 z wydzielonym miejscem dla prosiąt. Lochy nie są krępowane, jedynie przy przegrodach umieszczane są tzw. „odboje” dla zapobiegania przygniataniu prosiąt podczas kładzenia się loch. Są to kojce do słania słomą i do ręcznego lub mechanicznego (zgarniak) usuwania nawozu. Miejsce dla prosiąt połączone z główną częścią kojca niskim przejściem na całej długości przegrody, są wyposażone w promiennik podczerwieni oraz korytka do paszy, wody lub poidła smoczkowe. Lęgowiska mogą być w postaci budki lub zabudowanego zakątka.

Bardzo często kojce są tak skonstruowane, że locha może stać lub leżeć ale nie ma możliwości obracania się. Zapobiega to przygniataniu noworodków. Podłoga jest często rusztowa. Legowiska dla prosiąt są podgrzewane, ze szczelną podłogą i częścią rusztową dla utrzymania czystości.

Systemy odchowu prosiąt odsadzonych:

prosiąt, ale wymaga posiadania w chlewni dużej ilości stanowisk porodowych,

Prosięta odłączone z ciepłej porodówki powinny trafić do pomieszczenia z taka samą temperaturą. W wieku 35-90 dni życia prosięta wymagają temperatury 23-24°C i obniżającej się do 20°C gdy prosięta zbliżają się do 90 dnia życia. Na 1 sztukę powinno się przewidzieć 0,21m2 powierzchni kojca, w którym nie może być więcej niż 12 prosiąt.

Kojce trzeba wyposażyć w automat do żywienia mieszankami sypkimi lub granulowanymi i w automatyczne poidło.

W chowie formowym stosuje się jednokondygnacyjne klatki na pełnym ruszcie. Po odchowie prosiąt klatki muszą być każdorazowo wymyte i wydezynfekowane.

(ad wychów prosiąt -wykłady)

• Prosięta są narażone na niedobór Fe (anemia fizjologiczna), w celu zapobiegania anemii podaje się preparaty przeciwanemiczne i krwiotwórcze.

• Postępowanie z prosiętami nadliczbowymi lub osieroconymi:

Przesadzanie prosiąt osesków:

10. TERMINY ODSADZANIA PROSIĄT I ICH GOSPODARCZE UZASADNIENIE

Terminy odsadzania prosiąt:

  1. Bardzo wczesne- kilka lub kilkanaście dni :

  2. Wczesne- 21-30 dni

  3. Średnio późne- 35-42 dni

  4. Późne- 56 dni

• W ostatnich latach zarysowała się w produkcji trzody chlewnej tendencja do skracania okresu odchowu prosiąt przy lochach. Postępowanie to prowadzi m.in. do obniżenia ryzyka infekcji prosiąt ssących od matki, a przede wszystkim do wzrostu produkcyjności loch.

Jeśli skracamy laktację, a jałowienie (zasuszanie) nie przedłuża się to locha może dać więcej miotów, chów jest bardziej efektywny i ekonomiczny

częstotliwość oproszeń- 365 dni /147=2,48- liczba miotów w ciągu roku

Nie opłaca się skracać laktacji poniżej 21 dni.

Odsadzanie prosiąt za wcześnie od matek powoduje efekt odwrotny od zamierzonego: brak siary wpływa na nieodporność potomstwa, częste choroby prosiąt, co z kolei prowadzi do podawania im różnych leków farmakologicznych, antybiotyków, a w konsekwencji do podwyższenia kosztów odchowu.

Aby maksymalnie wykorzystać potencjał produkcyjny lochy należy odchodzić od długiego utrzymywania prosiąt przy lochach. Dwumiesięczna laktacja prowadzi tylko do wychudzenia lochy, co w konsekwencji wydłuża czas odpoczynku lochy i wystąpienia kolejnej rui.

11. TUCZ MIĘSNY ŚWIŃ

Świnie niezależnie od reprezentowanego typu użytkowego przechodzą przez wszystkie kolejne stadia użytkowości rzeźnej:

STADIA UŻYTKOWOŚCI RZEŹNEJ:

  1. stadium „PODŚWINKA”

  1. stadium użytkowości rzeźnej

!! przecięcie 2 krzywych: przyrostu mięsa i maksymalnej mięsności (m.c. ok 100kg)

  1. stadium tłuszczowo-mięsne - u mięsnych: 120 -170kg i wiek 8-11 m-cy

  1. stadium mięsno-słoninowe- l70-250kg i 11-36 m-cy (do osiągnięcia dojrzałości somatycznej)

  2. stadium po osiągnięciu dojrzałości somatycznej

TUCZ- sposób żywienia, który pozwala na uzyskanie największej ilości określonych produktów rzeźnych o najlepszej jakości: mięso chude lub otłuszczone, może tez być słonina.

Celem jest przetwarzanie pasz na mięso i tłuszcz.

I. SZYBKI / INTENSYWNY

  1. Mięsny

  1. Tłuszczowo- mięsny - 120 kg (uzyskanie dużej il. wieprzowiny nie zważając na otłuszczenie)

II. POWOLNY / EKSTENSYWNY

  1. Mięsno-słoninowy- 150-250 kg

  2. Słoninowy- nawet 400 kg

EFEKTYWNOŚĆ ZOOTECHNICZNA TUCZU ŚWIŃ ZALEŻY OD:

  1. Przyrosty dobowe tucznika

  2. Wykorzystanie paszy

  3. Jakość tusz

CZYNNIKI WPŁYWAJĄCE NA EFEKTYWNOŚĆ TUCZU ŚWIN

1. genotyp

2.płeć

3.wiek i masa ciała przed ubojem

4.stan zdrowia

5.środowisko:

-żywienie

-pomieszczenia

-obrót i traktowanie zwierząt przed ubojem

Tuczymy 3 grupy zwierząt: knurki, loszki, wieprzki

KNURKI najszybciej rosną, najlepiej wykorzystują pasze, wydajność rzeźna ich nie jest jednak intensywna (odrzuca się jądra)
LOSZKI przyrastają stosunkowo dobrze, dobrze wykorzystują paszę, są mniej mięsne niż knurki, ale bardziej niż wieprzki

WIEPRZKI duża żerność, wyższe spożycie paszy, szybko rosną, gorzej wykorzystują paszę, dają mniej mięsne tusze niż loszki

Polsce produkcja i ubój knurków nigdy nic była dozwolona - ryzyko wystąpienia odoru knurzego mięsa- zapach nasila się po usmażeniu i pieczeniu

Cechy związane z płodnością są słabo odziedziczalne, natomiast cechy związane z mięsnością należą do wysoko odziedziczalnych, stąd jaki potencjał otrzyma zwierzę po rodzicach taki przekaże na swoje potomstwo.

Do produkcji tuczników najlepiej nabywać loszki krzyżówkowe. Loszki te skupiają w sobie najlepsze cechy ras wyjściowych powiększone o efekt heterozji. Loszki krzyżówkowe są lepsze niż ich rodzice z osobna. Charakteryzuje je: większa płodność w stosunku do loch czystorasowych, cięższe mioty, u krzyżówkowych pierwsza ruja występuje około 20 dni szybciej, wyższa mleczność i regularność zapłodnień.

Od knurów wymaga się przede wszystkim wybitnej mięsności oraz zdolności przekazywania tych cech na potomstwo.

Między genetyczną predyspozycją tuczników do odkładania białka, a żywieniem występuje często interakcja. Trudno produkować mięsne tuczniki jeżeli zwierzęta te charakteryzują się niską zdolnością do odkładania białka w tuszy. Z drugiej strony - nie zawsze wysokie walory genetyczne zwierząt mają szansę uzewnętrznienia się w fenotypie, gdyż czynnikiem ograniczającym jest często nieodpowiednie żywienie.

Produkcja tuczników mięsnych jest możliwa jedynie przy stosowaniu w kolejnych fazach wzrostu i rozwoju świń mieszanek zbilansowanych w zakresie zawartości białka, aminokwasów egzogennych, makro- i mikroelementów oraz witamin. Rosnące świnie odkładają białko w tuszy. Tempo odkładania białka u mięsnych świń przekracza 150 g/dzień, a u niektórych wybitnie mięsnych osobników może wynosić nawet 200g/dzień. U większości świń mięsnych potencjał wzrostu często przewyższa możliwości pobrania paszy szczególnie w pierwszym okresie wzrostu (do m.c. 50 kg). Odpowiednia koncentracja składników pokarmowych w paszy stosowanej w tym okresie pozwala mimo mniejszego jej pobrania, na większe dzienne pobranie białka oraz pozostałych ważnych składników pokarmowych. Należy pamiętać, że w żywieniu świń wysokomięsnych ważniejsza jest zawartość aminokwasów, niż zawartość białka ogólnego. Dzięki bilansowaniu aminokwasów w paszy możliwa jest poprawa mięsności świń oraz lepsze wykorzystanie białka paszy. Przy wysokiej mięsności bardzo ważnym jest też odpowiednio wysoki poziom witaminy E, gdyż wpływa ona korzystnie na jakość mięsa świń.

Ostatnie kg są najdroższe (w przedziale 105-115kg) , na efektywność tuczu świń wpływa m.c. do jakiej tuczymy.

Najważniejszym AA przy żywieniu świń jest lizyna ( 6g na 100 g b.o.) Sprawą podstawową jest zapewnienie odpowiedniej ilości komponentów białkowych. Importujemy: poekstr. Śrutę sojową, poekstr śrutę słonecznikową, nasiona słonecznika, mączkę rybną.

Rzepak „oo” i „000” nie powinien być stosowany jako jedyny komponent wysokobiałkowy (wyjątek- tuczniki w ostatniej fazie tuczu 70-1OOkg, które mogą dostawać mieszanki zbożowo-rzepakowe). Rzepak wpływa na rozrost tarczycy.

Dodatki paszowe: AA syntetyczne, skł.min.wit., antybiotyki, probiotyki, enzymy paszowe, przeciwutleniacze, konserwanty i detoksy kanty, dodatki smakowo-zapachowe, zioła (dla małych prosiąt i loch karmiących).

Tucz nie może trwać zbyt długo. Nawet rasy wysokomięsne przyrastają intensywnie w tłuszcz po przekroczeniu około 100kg masy ciała. Ilość odłożonego w przyroście białka wraz z wiekiem i uzyskaniem określonej masy spada, a zamiana paszy na tłuszcz jest mało efektywna ekonomicznie. Punkt mięsności jest różny dla różnych ras świń. U naszych białych ras przypada on nieco wcześniej, przy masie ciała tuczników wynoszącej 80-90 kg, dla ras bardziej mięsnych około 100kg. Wciąż aktualna jest reguła, że dla wyprodukowania tucznika o masie 150 kg potrzeba tyle samo paszy co na wyprodukowanie dwóch tuczników o masie około 100kg. Reguła ta dotyczy także ras wysokomięsnych.

Dlatego obniżenie masy ubojowej tuczników jest najprostszą drogą poprawy ich mięsności.

Nawet najlepsze genetycznie zwierzęta nic osiągną wysokiej oczekiwanej przez hodowcę produkcji, jeżeli będą miały złe warunki środowiska. Warunki mikroklimatu panującego w pomieszczeniach dla zwierząt decydują o ich zdrowiu i produkcyjności. Należy dążyć, aby zwierzęta były utrzymywane w warunkach środowiskowych takich, aby posiadały jak najniższy stopień pobudzenia immunologicznego, tj. były zdrowe. Zwierzęta z lepszym genotypem reagują większym spadkiem użytkowości tucznej i rzeźnej przy pobudzonym układzie odpornościowym. Poprawić mięsność produkowanych tuczników można tylko wtedy, gdy produkcja będzie oparta o zwierzęta zdrowe.

SYSTEMY UTRZYMANIA ŚWIŃ :

I. W POMIESZCZENIACH LUB W POMIESZCZENIACH Z WYBIEGAMI

1. system ściołowy
- płytka ściółka

•samospławialny
- głęboka ściółka

2. system bezściołowy

II. NA WOLNYM POWIETRZU

SYSTEM SAMOSPLAWIALNY - nie wysypuje się ściółki na posadzkę, ściółkę wsypuje się do paśników, świnie ją wyciągają i same rozścielają słomę w części legowiskowej kojca, posadzka- spad 5-7 %. pod ścianą część gnojowa, zanieczyszczoną ściółkę świnie zgarniają kończynami do części gnojowej i tam można przejechać ze zgarniaczem obornika, bardzo dobry system jeśli chodzi o komfort bytowania zwierząt ale bardzo drogi dlatego rzadko spotykaneSYSTEM GŁĘBOKIEJ ŚCIÓŁKI- można zmodernizować inne budynki, duże kojce, do przygotowanego kojca wpędzamy stawkę zwierząt, w całym okresie tuczu karmimy mieszanką pełnoporcjową, woda z poideł automatycznych, przebywają na ściółce uzupełnianej 3 razy w tyg, przez cały okres tuczu obornik nie jest usuwany, Świnie wydzielają sobie część legowiskową i gnojową, obornik usuwa się po całym okresie tuczu, dobrze mieszać loszki z wieprzkami- są spokojniejsze

TUCZ ŚWIŃ - CO WAŻNE:

POSTĘPOWANIE Z MŁODYMI TUCZNIKAMI (FORMOWANIE GRUP)

  1. kojce dobrze przygotowane, zdezynfekowane, wybiałkowane

  2. skropić zwierzęta środkiem o silnym zapachu (kreolina), mniej walczą

  3. zwierzęta wyrównać pod wzgl. m.c. i wieku

  4. dać od razu świeża ściółkę

  5. łączyć w chłodniejszej porze dnia

SPRZEDAŻ

- na podst m.c. (ważymy w punkcie skupu, zapłata za wagę żywą)

- na podst klasyfikacji handlowej w systemie EUROP (zapłata za masę tuszy i jej klasę jakościową umięśnienia)

KLASA HANDLOWA

MIĘSNOŚĆ %

S

E

U

R

O

P

>60

>55

50-55

45-50

40-45

<40

TUCZ MIĘSNY

Celem tego tuczu jest produkcja tuczników młodych (ok. 7 m-cy) o przedubojowej m.c. do 110kg. Na tucz przeznaczone są dobrze zbudowane warchlaki o mc ok. 30kg i wieku 3 m-cy, wybrane spośród ras o typie użytkowym mięsnym.

Świnie wybitnie mięsne należy żywić mieszankami pełnoporcjowymi o wysokiej koncentracji białka i energii. W żywieniu tuczników od 30 do 110 kg mc można stosować tylko 1 mieszankę- tucz jednofazowy- uboższą w energię i białko lub bogatszą w energię i białko, przy przyrostach dobowych odpowiednio 700 lub 800 g. W tuczu dwufazowym mieszankę bogatszą stosuje się w 1 i 2 m-cu.

W szerokiej praktyce produkcyjnej przeważa tradycyjne żywienie tuczników z udziałem okopowych, kiszonek, pasz odpadowych z przemysłu rolno- spożywczego, śrut zbożowych i strączkowych z dodatkiem mieszanek uzupełniających. Utrudnia to bilansowanie dawek pok. Zgodnie z zapotrzebowaniem. Na ogół są zbyt ciężkie tuczniki, często do mc 130kg, co wyraźnie wpływa na zwiększenie spożycia paszy przeliczeniu na 1kg przyrostu.

Wskaźnikiem opłacalności tuczu jest cena żywca wyrażona w kg jęczmienia. Powinna się ona mieścić w przedziale 6-9kg. Tzn. że aby tucz był opłacalny za 1 kg sprzedanego żywca producent powinien móc nabyć min 6 a max 9kg ziarna jęczmienia.

O opłacalności produkcji żywca wieprzowego decyduje zużycie mieszanki pełnoporcjowej na 1kg przyrostu mc, które nie powinno być większe niż 3,5kg.

Tusze tuczników mięsnych mogą być przeznaczone do przerobu na bekony, szynki i produkt jatkowy, dlatego wyróżniamy 3 odmiany tuczu mięsnego:

- tucz bekonowy- bekonem nazywamy specjalnie obrobiona i zakonserwowaną połówkę tuszy młodego tucznika mięsnego. Konserwowanie bekonów polega głównie na ich peklowaniu ciągu 4-8 dni w specjalnej solance. Tucznik przeznaczony na bekon powinien mieć 6-8 m-cy i ważyć przed ubojem 82-98 kg. Wysoką jakość mięsa i słoniny uzyskuje się przez właściwe zestawienie pasz oraz równomierne żywienie tuczników. Z pasz treściwych największe zastosowanie mają śruty: jęczmienna, bobikowa, z łubinu pastewnego, grochu i żyta, małe ilości ziemniaków, zielonki z motylkowych, mleko chude, maślanka. Na tucz bekonowy przeznacza się prosięta w wieku 11 tyg. o wadze ok. 20kg. Okres tuczu trwać powinien 4-5 m-cy.

-tucz szynkowy- tuczniki przeznaczone do tego rodzaju tuczu powinny być nieco starsze, ich waga nieco większa (100-110kg). Podstawowym warunkiem jest dobry rozwój umięśnienia i szynki. Co do kształtu tuszy i grubości słoniny nie stawia się tak dużych wymagań. Pod względem jakości mięsa i słoniny tuczniki te powinny odpowiadać takim samym wymaganiom jak bekonowe, dlatego dobór pasz i normy żywienia stosuje się podobne.

-tucz na towar jatkowy- tucznikom mięsnym przeznaczonym po uboju na sprzedaż jako towar jatkowy nie stawia się żadnych specjalnych wymagań co do wieku ani budowy. Żywienie powinno opierać się na tych samych normach, natomiast jakość pasz może być nieco gorsza.

12. CZYNNIKI WPŁYWAJĄCE NA JAKOŚĆ TUSZ WIEPRZOWYCH

Podstawowymi czynnikami wpływającymi na mięsność tuczników, są:

Cechy związane z płodnością są słabo odziedziczalne, natomiast cechy związane z mięsnością należą do wysoko odziedziczalnych, stąd jaki potencjał otrzyma zwierzę po rodzicach, taki przekaże na swoje potomstwo.

Do produkcji tuczników najlepiej nabywać loszki krzyżówkowe. Loszki te skupiają w sobie najlepsze cechy ras wyjściowych powiększone o efekt heterozji. Loszki krzyżówkowe są lepsze niż ich rodzice z osobna. Charakteryzuje je: większa płodność w stosunku do loch czystorasowych o około 12% u pierwiastek i około 7% u wieloródek, cięższe mioty o około 8%, u krzyżówkowych pierwsza ruja występuje około 20 dni szybciej, wyższa mleczność i regularność zapłodnień.

Od knurów wymaga się przede wszystkim wybitnej mięsności oraz zdolności przekazywania tych cech na potomstwo.

Poprzez krzyżowanie różnych ras nic jesteśmy w stanie poprawić mięsności mieszańców (heterozja praktycznie jest równa 0). Uzyskana mięsność, podobnie jak większość cech tucznych i rzeźnych, jest średnią matki i ojca. Stąd ważna jest jakość użytych do krzyżowania osobników. Z badań wynika, ze knury mieszańce w porównaniu do ras czystych wykazują lepsze libido, nawet o 50%, produkują znacznie więcej nasienia, przy zwiększonej koncentracji plemników w 1 mm3, powodują lepszą skuteczność krycia oraz lepszą liczebność miotów.

W krzyżówkach towarowych, w których rasami matecznymi sąwbp, pbz lub ich krzyżówki z knurami ras mięsnych można się spodziewać następującej mięsności:

Między genetyczną predyspozycją tuczników do odkładania białka, a żywieniem występuje często interakcja. Trudno produkować mięsne tuczniki jeżeli zwierzęta te charakteryzują się niską zdolnością do odkładania białka w tuszy. Z drugiej strony - nie zawsze wysokie walory genetyczne zwierząt mają szansę uzewnętrznienia się w fenotypie, gdyż czynnikiem ograniczającym jest często nieodpowiednie żywienie.

Produkcja tuczników mięsnych jest możliwa jedynie przy stosowaniu w kolejnych fazach wzrostu i rozwoju świń mieszanek zbilansowanych w zakresie zawartości białka, aminokwasów egzogennych, makro- i mikroelementów oraz witamin. Rosnące świnie odkładają białko w tuszy. Tempo odkładania białka u mięsnych świń przekracza 150 g/dzień, a u niektórych wybitnie mięsnych osobników może wynosić nawet 200g/dzień. U większości świń mięsnych potencjał wzrostu często przewyższa możliwości pobrania paszy szczególnie w pierwszym okresie wzrostu (do m.c. 50 kg). Odpowiednia koncentracja składników pokarmowych w paszy stosowanej w tym okresie pozwala mimo mniejszego jej pobrania, na większe dzienne pobranie białka oraz pozostałych ważnych składników pokarmowych. Należy pamiętać, że w żywieniu świń wysokomięsnych ważniejsza jest zawartość aminokwasów, niż zawartość białka ogólnego. Dzięki bilansowaniu aminokwasów w paszy możliwa jest poprawa mięsności świń oraz lepsze wykorzystanie białka paszy. Przy wysokiej mięsności bardzo ważnym jest też odpowiednio wysoki poziom witaminy E, gdyż wpływa ona korzystnie na jakość mięsa świń.

Tucz nie może trwać zbyt długo. Nawet rasy wysokomięsne przyrastają intensywnie w tłuszcz po przekroczeniu około 100kg masy ciała. Ilość odłożonego w przyroście białka wraz z wiekiem i uzyskaniem określonej masy spada, a zamiana paszy na tłuszcz jest mało efektywna ekonomicznie. Punkt mięsności jest różny dla różnych ras świń. U naszych białych ras przypada on nieco wcześniej, przy masie ciała tuczników wynoszącej 80-90 kg, dla ras bardziej mięsnych około 100kg. Wciąż aktualna jest reguła, że dla wyprodukowania tucznika o masie 150 kg potrzeba tyle samo paszy co na wyprodukowanie dwóch tuczników o masie około 100kg. Reguła ta dotyczy także ras wysokomięsnych.

Dlatego obniżenie masy ubojowej tuczników jest najprostszą drogą poprawy ich mięsności.

Nawet najlepsze genetycznie zwierzęta nic osiągną wysokiej oczekiwanej przez hodowcę produkcji, jeżeli będą miały złe warunki środowiska. Warunki mikroklimatu panującego w pomieszczeniach dla zwierząt decydują o ich zdrowiu i produkcyjności. Należy dążyć, aby zwierzęta były utrzymywane w warunkach środowiskowych takich, aby posiadały jak najniższy stopień pobudzenia immunologicznego, tj. były zdrowe. Zwierzęta z lepszym genotypem reagują większym spadkiem użytkowości tucznej i rzeźnej przy pobudzonym układzie odpornościowym. Poprawić mięsność produkowanych tuczników można tylko wtedy, gdy produkcja będzie oparta o zwierzęta zdrowe.

13. POMIESZCZENIA DLA ŚWIŃ - UTRZYMANIE POSZCZEGÓLNYCH GRUP PRODUKCYJNYCH

SYSTEMY UTRZYMANIA ŚWIŃ :

l. W POMIESZCZENIACH LUB W POMIESZCZENIACH Z WYBIEGAMI

1. system ściołowy
- płytka ściółka

•samospławialny
- głęboka ściółka

2. system bezściołowy

2.NA WOLNYM POWIETRZU

Istniejące już pomieszczenia inwentarskie decydują najczęściej o sposobie utrzymaniu trzody chlewnej.

Modernizowane czy budowane od nowa chlewnie w większym stopniu pozwalają na uwzględnienie ekonomicznych i ergonomicznych warunków pracy jak i na ograniczenie negatywnych skutków produkcji zwierzęcej dla środowiska naturalnego. Jednym z poważniejszych problemów przy chowie trzody jest usuwanie odchodów i w zależności od zastosowanej technologii dzielimy je na dwie podstawowe: ściółkowe i bezściółkowe.

Tradycyjne systemy ściółkowe są bardzo pracochłonne i większość rolników o większej skali produkcji przechodzi na technologię posadzek samooczyszczających się (samospławialnych), technologie bezściołowe lub na głęboką ściółkę.

Posadzki samospławialne poprzez ich nachylenie w dużym stopniu (8-10°) powodują samoczynne, przez poruszanie się zwierząt, przesuwanie obornika do kanału gnojowego.

Głęboka ściółka jest najczęściej stosowana w chowie łuczników w budynkach, które do tej pory miały inne przeznaczenie (stodoły, owczarnie itp.).

Technologie bezściółkowe ułatwiają usuwanie odchodów, ale stwarzają problem prawidłowej utylizacji gnojowicy. Trzoda chlewna może być utrzymywana w tym systemie na podłogach pełnych lub ażurowych (rusztowych lub szczelinowych). Podłogi ażurowe muszą mieć odpowiednią szerokość szczelin i beleczek, dostosowaną do wieku zwierzęcia.

Tucz świń na głębokiej ściółce- uważany jest za metodę proekologiczną, zapewniająca zwierzętom bardzo dobre warunki bytowania, przy wysokiej produkcyjności świń i stosunkowo niewysokich nakładach inwestycyjnych. System ten charakteryzuje się utrzymaniem tuczników w kojcach grupowych, ściołowych o obniżonym poziomie legowiska. Słoma jest dokładana co kilka dni a obornik usuwany dopiero po zakończeniu tuczu i wypędzeniu zwierząt z kojców. Tuczniki są utrzymywane w dużych grupach (nawet do 100 w 1 kojcu) i żywione do woli paszą pełnoporcjową z autokarmników. Trzeba podkreślić , że do prowadzenia takiego tuczu nadają się różne pomieszczenia (nie koniecznie inwentarskie), oczywiście po dokonaniu niezbędnej adaptacji.

Utrzymanie świń w kojcach n dużym stopniu nachylenia, czyli posadzkach samospławialnych, w ten sposób można utrzymywać nie tylko tuczniki ale tez lochy i warchlaki. Kojce są tu wyposażone w autokarmniki, poidła automatyczne oraz zasypowe kosze na słomę. Utrzymywane zwierzęta same wyciągają słomę z takiego kosza. Słoma jest rozścielana w górnej części kojca, a następnie wraz z przemieszczaniem się świń jest przesuwana do jego niżej położonej część, gdzie miesza się z odchodami i trafia do kanału gnojowego. Stamtąd obornik jest co pewien czas usuwany zgarniaczem mechanicznym na zewnątrz budynku.

Nowe technologie chowu obejmują tez m.in. wprowadzenie kojców porodowych o zmodyfikowanej konstrukcji, utrzymanie loch w kojcach grupowych z wykorzystaniem komputerowo sterowanej stacji żywieniowej, próby grupowego utrzymania loch z prosiętami, utrzymanie loch z prosiętami w kojcu podwójnym.

Pomieszczenia i wielkość powierzchni w kojcach dla trzody.

Trzoda chlewna jest hodowana w pomieszczeniach dla macior (sektor krycia, odchowu loch w ciąży i porodowy), warchlakarniach i tuczarniach. Są one dostosowane do wymagań poszczególnych grup zwierząt i powinny zapewnić minimum przestrzeni życiowej dla danych grup zwierząt (tabela 2).

Jednocześnie należy pamiętać o lepszym rozwoju świń w grupach jednowiekowych czy jednakowej płci. I tak zaleca się obecnie trzymanie loch i loszek w grupach od 4- ego tygodnia ciąży do 7-go dnia przed spodziewanym porodem. Natomiast w tuczu utrzymuje się grupy od 12 do 24 lub od 35 do 80 osobników w grupie w celu wyeliminowania walk hierarchicznych między sobą.

Tabela 2. Minimalna powierzchnia posadzki w kojcach dla trzody.

Kategoria zwierząt

Przeciętna waga (kg)

Powierzchnia (m2)

Knury

-z kryciem lochy w kojcu

-bez krycia lochy w kojcu

Maciory utrzymywane

-pojedynczo

-grupowo

-na podłodze szczelinowej i pełnej

-na głębokiej ściółce

Kojec porodowy

Knurki i loszki

30-110

6,5

6,0

1,3

1,4

1,9

3,5

1,4

Prosię

Do 10 kg

0,15

11-20

0,20

21-30

0,30

Warchlaki i tuczniki

31-50

0,40

51-85

0,55

86-110

0,65

pow. 110

1,00

Pyt 13.

PIETRAIN, DUROC, HAMPSHIRE - CHARAKTERYSTYKA I ZNACZENIE W HODOWLI I CHOWIE ŚWIŃ W POLSCE

PIETRAIN

Pietrain: 2,91%

Jest to rasa wybitnie mięsna. Charakteryzuje ją umaszczenie czarno-białe, szeroki, krótki tułów oraz bardzo dobrze wysklepione szynki, łopatki i grzbiet (tzw. świnia czteroszynkowa). Głowa jest mała, uszy krótkie, pochylone do przodu. Dorosłe knury ważą 280 kg, lochy - 240 kg. Po uzyskaniu mc. 75 kg przyrosty maleją, przy równoczesnym pogorszeniu się wykorzystania paszy.

Największą zaletą rasy Pietrain jest wybitna wydajność rzeźna, wysoki udział najwartościowszych wyrębów w tuszy i bardzo cienka słonina. Duża zawartość mięsa w polędwicy, bardzo dobrze umięśnione łopatki oraz ciężkie, silnie wysklepione i dobrze wypełnione szynki zadecydowały o atrakcyjności tej rasy w Europie. Wadą tej rasy jest duża wrażliwość na stres oraz związana z tym obniżona jakość mięsa. Jest ono wodniste, ma luźniejszą strukturę i jest mniej wodochłonne od innych mięs (mięso PSE - blade, miękkie, wodniste). Dlatego nie prowadzi się czystej hodowli tej rasy do celów produkcyjnych. Wykorzystywana jest natomiast w programach krzyżowania jako rasa ojcowska, poprawiająca mięsność.

DUROC

Duroc: 3,3%

Duroc to najpopularniejsza rasa świń w USA. Do Polski została sprowadzona przed kilkunastoma laty jako komponent krzyżowania międzyrasowego. Wzięła udział w wytworzeniu linii syntetycznej 990. Jest również wykorzystywana w programach krzyżowania towarowego. Rasa Duroc nie charakteryzuje się wybitną wartością określonej cechy, ale zachowuje na stosunkowo wysokim poziomie równowagę pomiędzy najważniejszymi cechami produkcyjnymi. Jest ona jedną z nielicznych ras która w połączeniu z innymi daje w pierwszym pokoleniu wyraźny efekt heterozji w najistotniejszych cechach produkcyjnych. Duroc to rasa typu mięsnego, wysokonożna, o lekko karpiowatym wyglądzie. Tułów mocny, średniodługi z dobrze wysklepioną klatką piersiową. Głowa jest średniej wielkości, z niezbyt długim ryjem i charakterystycznymi małymi lekko zwisającymi na końcach uszami. Umaszczenie jednolite, czerwonobrunatne o różnych odcieniach. Knury osiągają mc. 400 kg, lochy 320 kg.

Zaleta tej rasy jest duża odporność na niekorzystne warunki środowiskowe, łatwość aklimatyzacji i adaptacji, łagodne usposobienie (bezstresowość) oraz mocna konstytucja. Lochy są jednak mniej płodne i mleczne od ras białych - rodzą po 8-10 prosiąt w miocie a odchowują średnio 8 sztuk.

HAMPSHIRE

Hampshire: 1,17%

Rasa Hampshire należy do typu mięsnego. Została wyhodowana w USA. Wykorzystywana jest w programach krzyżowania międzyrasowego jako komponent ojcowski. Rasa ta charakteryzuje się mocną budową i bardzo charakterystycznym umaszczeniem: czarnym z szerokim pasem idącym przez łopatki i przednie nogi. Jest to rasa wcześnie dojrzewająca niż inne rasy mięsne, o żywym temperamencie, łatwo adaptująca się do warunków środowiskowych. Lochy są mniej płodne niż rasy białe, rodzą średnio 9 a odchowują 8 prosiąt w miocie. Charakteryzuje się dużą efektywnością tuczu i wysoką wydajnością rzeźną oraz względnie dobrymi wskaźnikami użytkowości rozpłodowej. Świnie te są odporne na stres, co wiąże się z bardzo dobrą jakością i wartością technologiczną mięsa tuczników pochodzących po knurach Hampshire.

Pyt 15.

EKONOMICZNE WARUNKI PRODUKCJI PROSIĄT I WARCHLAKÓW

Koszty produkcji żywca wieprzowego obejmują koszty produkcji prosiąt oraz koszty przyrostu masy ciała tuczników. Podczas produkcji prosiąt obowiązują te same zasady ekonomiczne jak przy tuczu. Nieco inna jest jednak struktura kosztów; koszty stałe (łącznie z kosztami paszy na potrzeby bytowe) stanowią znacznie wyższy udział w porównaniu z tuczem trzody.

Zdecydowany wpływ na obniżenie kosztów produkcji prosiąt ma liczba odchowanych w ciągu roku prosiąt od 1 lochy - plenność gospodarcza. Plenność gospodarcza jest to podstawowy miernik ekonomiczny decydujący o rentowności produkcji prosiąt.

Główne czynniki decydujące o rentowności produkcji prosiąt:

  1. zwiększenie liczby prosiąt w miocie

  2. zwiększenie liczby miotów w ciągu roku

  3. zmniejszenie upadków podczas odchowu

  4. żywienie lochy w poszczególnych fazach produkcyjnych zgodnie z zapotrzebowaniem

  5. wczesne dokarmianie prosiąt

  6. zysk ze sprzedaży prosiąt lub wykorzystanie do tuczu w cyklu zamkniętym

Liczba prosiąt odchowanych od 1 lochy w ciągu roku zależy od tego ile urodzi ona prosiąt żywych, jak długo będą przebywały przy losze i w jakim okresie zostanie ona ponownie skutecznie pokryta. Liczbę miotów możemy dodatkowo zwiększyć skracając okres ssania do ok. 30 dni. Wymaga to odpowiedniej ilości wysokowartościowej paszy oraz dostępu do świeżej, letniej wody, co gwarantuje uzyskanie min. masy przy odsadzeniu (7-9 kg). W celu zwiększenia plenności loch w warunkach polskich do 20 szt. Prosiąt należy dążyć do uzyskania od lochy 2 miotów w ciągu roku. Cykl reprodukcyjny lochy powinien trwać nie dłużej niż 6 m-cy. Aby było to możliwe niezbędne jest spełnienie 2 podstawowych warunków:

- odsadzenie od maciory już po 42 dniach

- jak najszybsze skuteczne pokrycie lochy czyli w pierwszej rui po odsadzeniu

Wraz ze wzrostem liczby odchowanych prosiąt zwiększeniu ulegają koszty utrzymania maciory, natomiast w znacznym stopniu ulegają obniżeniu koszty produkcji jednego prosięcia. W gospodarstwie w którym uzyskuje się 22 prosięta od maciory w roku koszty utrzymania maciory są o 36% wyższe, natomiast koszt produkcji 1 prosięcia są o 27% niższe w porównaniu z gospodarstwem uzyskującym 11 sztuk prosiąt.

W celu obniżenia kosztów produkcji rolnik coraz częściej wykorzystuje potencjalne możliwości paszotwórcze swojego gospodarstwa przechodząc na tradycyjny model żywienia świń stosując w żywieniu macior rośliny zbożowe (jęczmień, pszenicę, pszenżyto), okopowe (ziemniaki, buraki), rośliny strączkowe i produkty uboczne przemysłu rolno-spożywczego. Koszty żywienia macior bezpośrednio wpływają na wielkość kosztów produkcji prosiąt.


Wyszukiwarka