4. Procedura kwalifikowania prac, jako prace
szczególnie niebezpieczne
Less7R³at./oy4wCcz.zdzPeZyzrñinoaince2³ei0l7kid0/ñiu49ssr.zkakikowdlailwifeikowania prac, jako prace szczególnie niebezpieczne
Spis treoeci
1. Komentarz . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1
Wzór zak³adowej „Procedury kwalifikowania prac” . 5
1. Komentarz
Prace szczególnie niebezpieczne zwi¹zane s¹ najczêoeciej z:
_ prowadzon¹ dzia³alnooeci¹ gospodarcz¹ (górnictwo, hutnictwo, budownictwo,
transport, przemys³ chemiczny, energetyka) albo
_ czynnooeciami o zwiêkszonym zagro¿eniu ¿ycia lub zdrowia osób je wykonuj
¹cych lub w utrudnionych warunkach.
Czynnooeci o zwiêkszonym zagro¿eniu ¿ycia lub zdrowia osób je wykonuj¹cych lub w utrudnionych PRZYKŁAD
warunkach to, np. prace:
_ budowlane, rozbiórkowe, remontowe i monta¿owe prowadzone bez wstrzymania ruchu zak³adu
pracy lub jego czêoeci,
_ w zbiornikach, kana³ach, wnêtrzach urz¹dzeñ technicznych i w innych niebezpiecznych przestrzeniach
zamkniêtych,
_ przy u¿yciu materia³ów niebezpiecznych,
_ na wysokooeci,
_ konserwacyjne, modernizacyjne i remontowe przy urz¹dzeniach elektroenergetycznych znajduj
¹cych siê pod napiêciem.
Przez prace szczególnie niebezpieczne rozumie siê, w szczególnooeci: Definicja
_ prace o których mowa w Dziale IV „Procesy pracy”, Rozdziale 6 rozporz¹dzenia
MPiPS z 26.9.1997 r. w sprawie ogólnych przepisów bhp (tj. Dz.U. z 2003 r.
Nr 169, poz. 1650, ze zm.) oraz
_ prace okreoelone, jako szczególnie niebezpieczne w innych przepisach dotycz
¹cych bhp lub w instrukcjach eksploatacji urz¹dzeñ i instalacji, a tak¿e
_ inne prace o zwiêkszonym zagro¿eniu lub wykonywane w utrudnionych warunkach
oraz
_ inne prace uznane za takie przez pracodawcê.
W§ 2 ust. 2 rozporz¹dzeniaMG,PiPS z 14.1.2004 r. w sprawie bhp przy czyszczeniu powierzchni, PRZYKŁAD
malowaniu natryskowym i natryskiwaniu cieplnym (Dz.U. Nr 16, poz. 156) zapisano, ¿e do prac
szczególnie niebezpiecznych zalicza siê prace w zakresie:
_ czyszczenia powierzchni metodami strumieniowo-oeciernymi przy u¿yciu urz¹dzeñ z otwartym
lub zamkniêtym obiegiem oecierniwa, w strumieniu sprê¿onego powietrza, wody lub mieszaniny
wody i sprê¿onego powietrza,
styczeń 2009 1
OPINIE
Rozdział 7/4.
_ natryskiwania lub napylania powierzchni wyrobami lakierowymi w postaci p³ynnej lub proszku,
przy u¿yciu urz¹dzeñ natryskowych lub napylaj¹cych,
_ natryskiwania cieplnego powierzchni metali przy u¿yciu pistoletowych urz¹dzeñ ³ukowych, plazmowych
i p³omieniowych - w tym naddŸwiêkowych i detonacyjnych.
PRZYKŁAD Wmyoel ustawy z 17.10.2003 r. o wykonywaniu prac podwodnych (Dz.U. Nr 199, poz. 1936, ze zm.),
szczególnie niebezpieczne prace podwodne to czynnooeci wykonywane pod powierzchni¹ wody:
_ z zastosowaniem materia³ów wybuchowych lub pirotechnicznych,
_ przy ska¿eniu niebezpiecznymi substancjami lub preparatami chemicznymi,
_ przy ciêciu i spawaniu metali,
_ przy u¿yciu urz¹dzeñ hydraulicznych i pneumatycznych,
_ przy poszukiwaniu, przenoszeniu i rozbrajaniu min lub amunicji, a tak¿e
_ przy prowadzeniu prób nowego sprzêtu nurkowego lub sprawdzaniu nowych technologii prac
podwodnych.
PRZYKŁAD Zgodnie z zapisem rozporz¹dzeniaMGz 30.5.2001 r.wsprawie bhp przy budowie i przebudowie oraz
remoncie jednostek p³ywaj¹cych (Dz.U. Nr 73, poz. 770, ze zm.), pracami szczególnie niebezpiecznymi
w tej dziedzinie, s¹ prace wykonywane w warunkach szczególnego zagro¿enia dla zdrowia i ¿ycia
pracowników, podczas których istnieje niebezpieczeñstwo:
_ wybuchu gazu,
_ uduszenia,
_ poparzenia,
_ zatrucia,
_ pora¿enia pr¹dem elektrycznym,
_ napromieniowania substancjami radioaktywnymi,
_ utoniêcia lub
_ upadku z du¿ej wysokooeci.
Nale¿y zwróciæ uwagê na fakt, ¿e pracodawca mo¿e uznaæ tak¿e inne prace (niewymienione
w przepisach i instrukcjach jako szczególnie niebezpieczne) za szczególnie
niebezpieczne, w zale¿nooeci od:
_ warunków, w jakich s¹ wykonywane,
_ u¿ywanych oerodków technicznych, narzêdzi i materia³ów, jak równie¿
_ organizacji pracy, a nawet
_ osób je wykonuj¹cych.
Inaczej mówi¹c, prace szczególnie niebezpieczne to prace, przy których ryzyko
zawodowe jest wiêksze - wymagaj¹ zastosowania obostrzonych oerodków zapobiegawczych.
Obowiązek
opracowania
wykazu
Je¿eli tak, towka¿dymzak³adzie powinna byæ przeprowadzona analiza oraz ocena
wykonywanych prac i w oparciu o:
_ obowi¹zuj¹ce przepisy,
_ instrukcje producenta,
_ w³asne dooewiadczenie
opracowany wykaz prac szczególnie niebezpiecznych (§ 80, pkt 2 rozporz¹dzenia
w sprawie ogólnych przepisów bhp).
2 styczeń 2009
OPINIE 7. Czynniki szkodliwe
Rozdział 7/4.
Z w³asnego dooewiadczenia wyp³ywa wiedza dotycz¹ca, m.in.:
_ warunków panuj¹cych w miejscu pracy, czy
_ cech osób wykonuj¹cych dane prace.
Mo¿e siê zdarzyæ i taka sytuacja, ¿ewzak³adzie o stosunkowo bezpiecznej dzia³alnooeci
gospodarczej równie¿ wyst¹pi¹ prace szczególnie niebezpieczne.
Opracowany wykaz prac szczególnie niebezpiecznych powinien byæ bie¿¹co aktualizowany
w celu podjêcia dzia³añ technicznych i organizacyjnych niezbêdnych
dla zminimalizowania prawdopodobieñstwa wyst¹pienia zdarzenia mog¹cego
byæ przyczyn¹ wypadku czy zachorowania.
Czym siê kierowaæ opracowuj¹c wykaz prac szczególnie niebezpiecznych?
OdpowiedŸ jest prosta - nale¿y kierowaæ siê obowi¹zuj¹cymi przepisami i innymi
dostêpnymi dokumentami.
Obowi¹zuj¹ce przepisy w omawianym zakresie to, m.in.:
_ Dzia³ IV „Procesy pracy”, Rozdzia³ 6 „Prace szczególnie niebezpieczne” - od
§ 80 do § 110 rozporz¹dzenia MPiPS z 26.9.1997 r. w sprawie ogólnych przepisów
bhp (tj. Dz.U. z 2003 r. Nr 169, poz. 1650, ze zm.),
_ rozporz¹dzenie MPiPS z 28.5.1996 r. w sprawie rodzajów prac wymagaj¹cych
szczególnej sprawnooeci psychofizycznej (Dz.U. Nr 62, poz. 287),
_ rozporz¹dzenie MPiPS z 28.5.1996 r. w sprawie rodzajów prac, które powinny
byæ wykonywane przez co najmniej dwie osoby (Dz.U. Nr 62. poz. 288),
_ rozporz¹dzenie MZ z 30.12.2004 r. w sprawie bezpieczeñstwa i higieny pracy
zwi¹zanej z wystêpowaniem w miejscu pracy czynników chemicznych (Dz.U.
z 2005 r. Nr 11, poz. 86),
_ rozporz¹dzenieMZz 22.4.2005 r.wsprawie szkodliwych czynników biologicznych
dla zdrowiawoerodowisku pracy oraz ochrony zdrowia pracowników zawodowo
nara¿onych na te czynniki (Dz.U. Nr 81, poz. 716, ze zm.),
_ ustawa z 21.12.2000 r. o dozorze technicznym (Dz.U. Nr 122, poz. 1321, ze zm.),
_ ustawa z 10.4.1997 r. - Prawo energetyczne (tj. Dz.U. z 2006 r. Nr 89, poz. 625,
ze zm.),
_ rozporz¹dzenie MG z 17.9.1999 r. w sprawie bhp przy urz¹dzeniach i instalacjach
energetycznych (Dz.U. Nr 80, poz. 912),
_ rozporz¹dzenie MG z 27.4.2000 r. w sprawie bhp przy pracach spawalniczych
(Dz.U. Nr 40, poz. 470),
_ rozporz¹dzenie MGPiPS z 29.5.2003 r. w sprawie minimalnych wymagañ
dotycz¹cych bhp pracowników zatrudnionych na stanowiskach pracy, na
których mo¿e wyst¹piæ atmosfera wybuchowa (Dz.U. Nr 107, poz. 1004,
ze zm.),
_ rozporz¹dzenie MI z 6.2.2003 r. w sprawie bhp podczas wykonywania robót
budowlanych (Dz.U. Nr 47, poz. 401),
_ rozporz¹dzenie MI z 23.6.2003 r. w sprawie informacji dotycz¹cej bezpieczeñstwa
i ochrony zdrowia oraz planu bezpieczeñstwa i ochrony zdrowia (Dz.U.
Nr 120 poz. 1126),
_ rozporz¹dzenie MGPiPS z 14.3.2000 r. w sprawie bhp przy rêcznych pracach
transportowych (Dz.U. Nr 26, poz. 313, ze zm.),
_ rozporz¹dzenie MGPiPS z 14.1.2004 r. w sprawie bhp przy czyszczeniu powierzchni,
malowaniu natryskowym i natryskiwaniu cieplnym (Dz.U. Nr 16,
poz. 156),
styczeń 2009 3
7/4. Procedura kwalifikowania prac, jako prace szczególnie niebezpieczne OPINIE
Rozdział 7/4.
Niezbędne
przepisy
_ rozporz¹dzenie MPiH z 31.8.1993 r. w sprawie bhp w zak³adach produkcji,
przesy³ania i rozprowadzania gazu (paliw gazowych) oraz prowadz¹cych roboty
budowlano-monta¿owe sieci gazowych (Dz.U. Nr 83, poz. 392, ze zm.),
_ rozporz¹dzenie MGPiB z 1.10.1993 r. w sprawie bhp przy eksploatacji, remontach
i konserwacji sieci kanalizacyjnych (Dz.U. Nr 96, poz. 437),
_ ustawa z 15.11.1984 r. - Prawo przewozowe (tj. Dz.U. z 2000 r. Nr 50, poz. 601,
ze zm.),
_ ustawa z 31.3.2004 r. o przewozie kolej¹ towarów niebezpiecznych (Dz.U.
Nr 97, poz. 962, ze zm.),
_ ustawa z 28.3.2003 r. o transporcie kolejowym (Dz.U. Nr 86, poz. 789, ze zm.),
_ ustawa z 29.11.2000 r. - Prawo atomowe (tj. Dz.U. z 2007 r. Nr 42, poz. 276).
Instrukcje i inne
dokumenty
Inne dostêpne dokumenty (dokumentacje), które nale¿y wykorzystywaæ opracowuj
¹c wykaz prac szczególnie niebezpiecznych, to:
_ instrukcje i dokumentacje maszyn, urz¹dzeñ i narzêdzi dostarczonych przez
ich producenta lub dostawcê,
_ dokumentacja procesu technologicznego,
_ karty charakterystyki stosowanych substancji chemicznych,
_ analizy i opinie o stanie technicznym stosowanych maszyn i urz¹dzeñ,
_ analizy warunków oerodowiska pracy (np. wyniki pomiarów czynników szkodliwych),
_ wnioski z wypadków przy pracy zaistnia³ychwzak³adzie i/lub zak³adach o podobnej
dzia³alnooeci gospodarczej,
_ karty oceny ryzyka zawodowego.
Nawet praca stosunkowo bezpieczna, ale wykonywana, np.:
_ w znacznie obni¿onej czy podwy¿szonej temperaturze otoczenia,
_ przy znacznie ograniczonej widocznooeci
mo¿e staæ siê prac¹ szczególnie niebezpieczn¹,
PRZYKŁAD Prace transportowe wykonywane w zwyk³ych warunkach nie nale¿¹ do prac szczególnie niebezpiecznych,
ale wykonywane w okresie zimowym ju¿ mog¹ zostaæ do takich prac zakwalifikowane i umieszczone
w wykazie.
Inne obowiązki
pracodawcy
Przypominamy, ¿e pracodawca jest zobowi¹zany do wydawania stosownych
szczegó³owych instrukcji lub zarz¹dzeñ dotycz¹cych:
_ przygotowania miejsca pracy,
_ sposobu wykonywania prac szczególnie niebezpiecznych na terenie zak³adu
pracy i w innych miejscach wykonywania prac w zwi¹zku z ich specyfik¹, profilem
dzia³alnooeci oraz wykorzystaniem materia³ów niebezpiecznych,
_ nadzoru nad wykonuj¹cymi te prace.
Pracownicy, wykonuj¹cy prace szczególnie niebezpieczne lub wyznaczeni do
tych prac, powinni byæ szkoleni okresowo w dziedzinie bhp nie rzadziej ni¿
raz na rok.
4 styczeń 2009
OPINIE 7. Czynniki szkodliwe
Rozdział 7/4.
Rozdzia³ 7/4.
Procedura kwalifikowania prac
(wzór)
1. Cel
Celem procedury jest wprowadzenie jednolitego procesu kwalifikowania poszczególnych prac i czynnooeci
jako szczególnie niebezpieczne oraz zwi¹zane ze szczególnym ryzykiem.
2. Podstawa prawna
Rozporz¹dzenie Ministra Pracy i Polityki Socjalnej z 26.9.1997 r. w sprawie ogólnych przepisów bhp
(tj. Dz.U. z 2003 r. Nr 169, poz. 1650, ze zm.), Dzia³ IV „Procesy pracy”, Rozdzia³ 6 „Prace szczególnie niebezpieczne”.
3. Definicja
Prace szczególnie niebezpieczne to prace o zwiêkszonym zagro¿eniu ¿ycia lub zdrowia osób lub wykonywane
w utrudnionych warunkach, okreoelone za takie przez przepisy dotycz¹ce bezpieczeñstwa i higieny
pracy lub instrukcje eksploatacji urz¹dzeñ i instalacji b¹dŸ uznane przez pracodawcê.
4. Wymagania dla prowadzenia prac szczególnie niebezpiecznych
Prowadzenie prac szczególnie niebezpiecznych wymaga:
- zapewnienia bezpooeredniego nadzoru wyznaczonych w tym celu osób;
- odpowiednich oerodków zabezpieczaj¹cych;
- instrukta¿u pracowników obejmuj¹cego w szczególnooeci:
imienny podzia³ prac,
kolejnooeæ wykonywanych zadañ,
wymagania bhp przy poszczególnych czynnooeciach;
- polecenia pisemnego - zgodnie z wymogami przepisów szczegó³owych (np. prace przy urz¹dzeniach
elektroenergetycznych).
Stanowiska lub prace szczególnie niebezpieczne oraz zwi¹zane ze szczególnym ryzykiem wymagaj¹ opracowania
instrukcji bezpiecznego ich wykonywania. Po konsultacji z przedstawicielami pracowników i zaopiniowaniu
przez s³u¿bê bhp instrukcje zatwierdza dyrektor zak³adu (osoba przez niego upowa¿niona).
Instrukcje powinny byæ zrozumia³e dla pracowników i okreoelaæ w szczególnooeci:
- sposoby bezpiecznego wykonywania prac,
- zasady postêpowania w sytuacjach awaryjnych, z uwzglêdnieniem zagro¿eñ wystêpuj¹cych przy wykonywaniu
poszczególnych prac,
- zasady ochrony przed zagro¿eniami,
- informacje o stosowaniu sprzêtu ratowniczego i dzia³aniach, które powinny byæ podjête w przypadku
nag³ego zagro¿enia.
Instrukcje powinny obejmowaæ nie tylko kwestie bezpieczeñstwa osób wykonuj¹cych konkretne prace
szczególnie niebezpieczne, ale równie¿ bezpieczeñstwo osób zatrudnionych na stanowiskach s¹siednich
i osób postronnych, (np. praca na sta³ych pomostach mo¿e stwarzaæ zagro¿enia dla osób przebywaj¹cych na
poziomie ziemi z powodu mo¿liwooeci uderzenia spadaj¹cym przedmiotem).
Zasady opracowywania i funkcjonowania instrukcji - zgodnie z ustaleniem organizacyjnym dotycz¹cym
instrukcji bhp.
5
WZÓR Rozdział 7/4.
5. Wykaz prac szczególnie niebezpiecznych oraz zwi¹zanych ze szczególnym ryzykiem
Analiza i ocena do kwalifikowania prac jako szczególnie niebezpieczne obejmuje wszystkie prace, czynnooeci
wystêpuj¹ce na stanowiskach pracy w zak³adzie.
5.1. Osoby odpowiedzialne
Za opracowanie i bie¿¹c¹ aktualizacjê wykazu odpowiedzialni s¹ kierownicy pionów/dzia³ów/wydzia³ów*),
ka¿dy w zakresie swoich kompetencji i odpowiedzialnooeci, przy udziale:
- inspektora bhp oraz
- przedstawiciela za³ogi (spo³ecznego inspektora pracy).
Przy opracowywaniu wykazu nale¿y korzystaæ z:
- przepisów prawa (ogólnych i bran¿owych),
- wewnêtrznych aktów normatywnych dotycz¹cych wykonywania poszczególnych prac,
- dokumentacji maszyn i urz¹dzeñ oraz instrukcji ich producenta,
- kart charakterystyki preparatów chemicznych,
- instrukcji eksploatacji maszyn, urz¹dzeñ, narzêdzi,
- kart oceny ryzyka zawodowego dla poszczególnych stanowisk pracy,
- wyników pomiarów czynników szkodliwych,
- analiz zaistnia³ych wypadków przy pracy oraz zachorowañ (przyczyny i skutki),
- wiedzy i dooewiadczenia zawodowego pracowników.
5.2. Aktualizowanie wykazu
Wykazy prac lub czynnooeci szczególnie niebezpiecznych oraz zwi¹zanych ze szczególnym ryzykiem nale¿y
aktualizowaæ przy tworzeniu nowych stanowisk pracy, a ponadto zawsze po:
- wprowadzaniu zmian, modernizacji stanowisk pracy,
- zmianach technologicznych,
- zastosowaniu nowych maszyn i urz¹dzeñ,
- zmianach w organizacji pracy,
- nowelizacji obowi¹zuj¹cych przepisów odnosz¹cych siê do metod, sposobów, kryteriów kwalifikowania
czynnooeci i prac jako szczególnie niebezpieczne oraz zwi¹zane ze szczególnym ryzykiem.
5.3. Wykaz zbiorczy
Zak³adowy zbiorczy wykaz prac szczególnie niebezpiecznych opracowuje s³u¿ba bhp i na bie¿¹co go
aktualizuje.
Wykaz wymaga:
- zaopiniowania przez przedstawiciela za³ogi (sip) oraz
- zatwierdzenia przez pracodawcê (np. dyrektora).
6. Pracownicy
Do wykonywania prac szczególnie niebezpiecznych mog¹ byæ wyznaczani pracownicy:
- pe³noletni;
- bez przeciwwskazañ lekarskich;
- z odpowiednimi predyspozycjami fizycznymi i psychofizycznymi;
- posiadaj¹cy stosowne kwalifikacje;
- szczegó³owo poinstruowani w zakresie:
imiennego podzia³u pracy,
kolejnooeci wykonywania zadañ,
wymagañ bhp przy poszczególnych czynnooeciach,
pos³ugiwania siê oerodkami ochrony indywidualnej,
zachowañ w sytuacjach awaryjnych.
6
Rozdział 7/4. WZÓR
Pracy szczególnie niebezpiecznej w rozumieniu art. 23715 Kodeksu pracy, nie mog¹ oewiadczyæ:
- pracownicy tymczasowi - zgodnie z art. 8 pkt 1 ustawy z 9.7.2003 r. o zatrudnianiu pracowników
tymczasowych (Dz.U. Nr 166, poz. 1608, ze zm.),
- kobiety, a w szczególnie kobiety w ci¹¿y i karmi¹ce piersi¹ - zgodnie z wykazem zamieszczonym
w za³¹czniku do rozporz¹dzenia Rady Ministrów z 10.9.1996 r. w sprawie wykazu prac szczególnie
uci¹¿liwych lub szkodliwych dla zdrowia kobiet (Dz.U. Nr 114, poz. 545, ze zm.),
- m³odociani - zgodnie z wykazem za³¹czonym do rozporz¹dzenia Rady Ministrów z 24.8.2004 r.
w sprawie wykazu prac wzbronionych m³odocianym i warunków ich zatrudniania przy niektórych
z tych prac (Dz.U. Nr 200, poz. 2047, ze zm.).
Je¿eli nie s¹ spe³nione wymagania bezpieczeñstwa wymagane dla prac szczególnie niebezpiecznych oraz
w sytuacji niedyspozycji pracownika, ma on prawo odmowy wykonywania pracy szczególnie niebezpiecznej.
7. Obowi¹zywanie procedury
Procedura obowi¹zuje wszystkie komórki organizacyjne zak³adu.
8. Wykaz dokumentów wewnêtrznych zwi¹zanych z procedur¹
Procedura zarz¹dzania ryzykiem zawodowym.
Procedura dotycz¹ca funkcjonowania instrukcji bezpiecznego wykonywania prac.
9. Za³¹czniki
Wykaz wystêpuj¹cychwzak³adzie prac i czynnooeci szczególnie niebezpiecznych oraz zwi¹zanych ze szczególnym
ryzykiem.
*) Niepotrzebne skreoeliæ.
7
WZÓR Rozdział 7/4.
8