EUTROFIZACJA (przy 0,3 mg/l N i 0,01 mg/l P): nadmierne doprowadzanie biogenów do wód, głównie N i P i związane z tym skutki, ŹRÓDŁA: wody gruntowe, erozja (wymywanie), deszcze, ścieki, turystyka, rekreacja, nawozy z pól, SKUTKI: wzrost glonów, zatykanie filtrów, zabarwienie, smak, zapach, duże dobowe zmiany CO2 w górnej warstwie wody, w nocy deficyt tlenowy, wahania pH (rano 9, w nocy spada), amoniak, H2S,
PRAWO LIEBIGA: wzrost populacji zależy od tego czynnika, który występuje w środowisku w najmniejszej koncentracji niezbędnej do wzrostu
SAPROBOWOŚĆ: suma wszystkich procesów rozkładu materii
SYSTEM KOLKWITZA-MARSONA: zależnie od zanieczyszczenia gatunkami wskaźnikowymi: POLISAPROBOWA (mętna, barwa, zapach, rozkład węglowodorów, peptonów, białek → powstają aminokwasy, deficyt tlenowy → wytworzenie CO2, NH3, H2S, dużo bakterii, brak roślin → źródłem tlenu - dyfuzja), α-MEZOSAPROBOWA: (rozkład aminokwasów → NH3, CO2, cukry proste, kwasy organiczne, bakterie siarkowe - zmniejszenie ilości H2S, mętna, zapach, fotosynteza (Euglena viridis), sinice, grzyby, okrzemki), β-MEZOSAPROBOWA: (bezbarwna / zielona - glony, dezaminacja aminokwasów i kwasów organicznych, nitryfikacja NH3, brak H2S, dużo tlenu, okrzemki, porośla, stawonogi, mięczaki, ryby), OLIGOSAPROBOWA: (duża mineralizacja)
SLADEĆEK: katarobowa + limnosaprobowa (kseno, oligo, β, α, poli) + eu (izo, meta, hyper, ultra) + trans(anty, radio, krypto)
BIOLOGICZNE SAMOCZYSZCZANIE SIĘ WÓD: stopniowa mineralizacja związków organicznych jakie wpłynęły do rzeki
MIKROFLORA NATURALNA (AUTOCHTONICZNA): bakterie proteoliczne, amonifikacyjne, nitryfikacyjne, denitryfikacyjne, asymilujące N2, rozkładające związki węgla, siarkowe, żelazowe, wodorowe
MIKROFLORA OBCA (ALLOCHTONICZNA): np. organizmy chorobotwórcze
OBIEG WĘGLA: wulkany, skały osadowe, oddychanie roślin i zwierząt, złoża kopalne, rozkład, CO2
OBIEG SIARKI: siarczan → redukcja dysymilacyjna (asymilacyjna)→ H2S, → siarka → tiosiarczan → tertationat → tritionat →siarczyn→SO42-, H2S → asymilacja siarczków→ białko→ utlenianie→ kwas sulfonowy→ siarczan, białko→ gnicie→ H2S
OBIEG AZOTU: N2→ wiązanie azotu→ N organiczny→ proteoliza + amonifikacja→ NH3→ nitryfikacja→ NO3-→ denitryfikacja, NO3-→ asymilacja→ N org, NH3→ asymilacja→ N org
PROTELIZA: hydrolityczny rozkład białek (jeśli przebiega w warunkach beztlenowych - gnicie): BIAŁKA→ proteoliza (proteinazy) →POLIPEPTYDY→ (peptydazy) → AMINOKWASY→ CO2, H2O, H2S, NH3 (amonifikacja)
AMINOKWASY→dezaminacja (odłączenie NH2) → kwas pirogronowy →cykl Krepsa
AMINOKWASY→dekarboksylacja / transaminacja (przenoszenie grupy NH2 na α-ketokwas) →inny aminokwas→ kwas α-ketoglutarowy→ cykl Krepsa
FOTOSYNTEZA: asymilacja CO2 jako przykład przemian anabolicznych: CO2+H2O→energia świetlna→C6H12O6+O2 u roślin (chlorofil) lub u bakterii (nie wytwarza się tlen, inne barwniki)
ROZKŁAD TŁUSZCZÓW: tłuszcze+H2O→ (lipazy)→ glicerol + kwas tłuszczowy (glicerol→ utlenianie→ dwuhydroksyaceton→ glikoliza→ kwas pirogronowy→ cykl Krepsa, kwas tłuszczowy→ β oksydacja→ acetylo CoA→ cykl Krepsa)
FERMENTACJE: kwas pirogronowy→ kwas mlekowy / octowy / mrówkowy / etanol / kwas propionowy / masłowy... np. GLUKOZA→ kw. mlekowy + 2ATP+H2O (GLIKOLIZA)
GLUKOZA→ alkohol etylowy + 2ATP+CO2+H2O (FERM. ALKOHOLOWA)
GLIKOLIZA: fosforylacja glukozy (reszta kwasu fosforowego z ATP)→ fosforan glukozy + ADP, izomeryzacja→ fruktozo-fosofran, fosforylacja→ fruktozo-difosforan + ADP→ fosforan hydrokso-acetonu + fosforan aldehydu glicerynowego→ dehydrogenacja (H2→ NAD)→ kwas fosforo-glicerynowy, fosforylacja oksydacyjna (powstaje 3ATP i NADH2)→ fosforylacja substratowa (→ kwas dwufosforo-glicerynowy) 2ADP+2P+E= 2ATP (kwas glicerynowy→ pirogronowy), dekarboksylacja, dehydrogenacja→ aldehyd octowy (+CoA)→ acetylo CoA
CYKL KREPSA: acetylo CoA+ kwas szczawio-octowy→ kwas cytrynowy→ izocytrynowy (dekarboksylacja, dehydrogenacja)→ kwas α keto-glutarowy (dekarboksylacja, dehydrogenacja)→ bursztynylo CoA+ CoA→ kwas bursztynowy→ kwas fumarowy→ jabłkowy→ szczawio-octowy
ŁAŃCUCH ODDECHOWY (potencjał redox): NAD→białko(związki organiczne, fermentacja)→ FAD→ białko→ koenzymQ→ cytochromB→ (fermentacje siarczanowa, metylo-reduktaza, azotanowa)→ cytochromC → cytochromA→ cytochromA3→ O2
ROZKŁAD WĘGLOWODANÓW: cukry proste (podlegają bezpośrednio rozkładowi), cukry złożone (muszą ulec hydrolizie do prostych) np. celuloza→ (celulaza)→ celobioza→ (celobiaza)→ glukoza, skrobia→ (amylaza)→ maltoza→ (maltaza)→ glukoza
ATP: adenina+ ryboza+ wiązania glikozydowe+ wiązania estrowe
ENZYMY: biokatalizatory, związki białkowe mające zdolność przyspieszania reakcji chemicznych zachodzących w komórkach organizmów, nie ulegając przy tym zużyciu lub przemianie (obniżają energię aktywacji)
METABOLIZM: całość wzajemnie powiązanych procesów odżywiania, przetwarzania, syntezy składników komórkowych prowadzących przy użyciu energii pochodzącej z reakcji biochemicznych do wzrostu i rozmnażania, KATABOLIZM: procesy uzyskiwania energii, ANABOLIZM: procesy syntezy i wzrostu
ŁAŃCUCH POKARMOWY: przepływ energii zawartej w pokarmie przez różne poziomy troficzne (organizmy o różnej przynależności systematycznej, których pokarm stanowią te same substraty po tej samej liczbie przemian)
PRODUKCJA PIERWOTNA: materia organiczna wytworzona w procesie fotosyntezy / chemosyntezy przez producentów, WTÓRNA: ilość substancji organicznej heterotrofów zjadających autotrofy
HOMEOSTAZA: równowaga między organizmami a środowiskiem utrzymywana przez mechanizmy przeciwdziałające zmienianiu się całości
SUKCESJA: kolejność biocenoz na danym obszarze, PIERWOTNA (producenci, konsumenci, reducenci), WTÓRNA: gdy zniszczona równowaga (bez producentów)
EKOSYSTEM: układ ekologiczny będący wynikiem wzajemnego oddziaływania między organizmami a nieożywionym środowiskiem
BIOCENOZA: zespół wszystkich populacji roślin i zwierząt zajmujących daną przestrzeń (BIOTOP)
POPULACJA: grupa osobników jednego gatunku zdolna do bytowania w określonej biocenozie
GATUNEK: zespół osobników posiadających te same cechy dziedziczne, mogących się krzyżować i dawać płodne potomstwo
CHLOROWANIE: Cl czynny - inaktywacja enzymów, niszczenie struktury komórkowej, (chlor gazowy, woda chlorowa, wapno chlorowane, podchloryn wapniowy / sodowy, dwutlenek chloru), ulega hydrolizie→ HCl+ kwas podcholrawy (HClO), CHLORAMINOWANIE: związki amonowe + Cl→ użyteczny Cl związany
OZONOWANIE: utlenia podówjne wiązania lipidów w błonie komórkowej, wirusobójczy, brak szkodliwych produktów (chlorofenole), szybszy, 10x lepiej rozpuszcalny w wodzie niż O, nietrwały, produkt rozkładu - O, rozkłada inne związki organiczne, usuwa zapach i smak, toksyczny dla ludzi
ULTRADZWIĘKI: fala akustyczna o częstotliwości >20kHz, powoduje rozrywanie się ośrodka, pęcherzyki *pary cieczy + gazy+ ciśnienie+ procesy udarowe + temperatura)
UV: 2500-2800A hamuje podział komórek - blokuje syntezę kwasów nukleidowych, denaturuje białka, inaktywuje enzymy, najbardziej wrażliwe są młode komórki,
PROKARIOTA: brak jądra, nukleoid, mezosomy, ziarna chromatoforowe, błona cytoplazmatyczna
EUKARIOTA: jądro (jąderko + chromosomy), mitochondrium, plastycydy, retikulum cytoplazmatyczne, aparat Golgiego, chromosomy, lizosomy, błona cytoplazmatyczna
TOKSYKOLOGIA: nauka o właściwościach, działaniu i wykrywaniu związków chemicznych szkodliwych dla organizmów żywych, ZWIĄZKI TOKSYCZNE: związki powodujące zahamowanie procesów fizjologicznych organizmów lub śmierć
KOROZJA METALU: Fe→ Fe2++2e (jonizacja), 2e+ ½O2+H2O→2HCO3-,
Fe2+ (utlenienie): 2Fe2++ ½O2+H2O→ Fe2O3+H2O+4H+,
4FeSO4+ 10H2O+O2→ 4Fe(OH)3+H2SO4
A(+): M2++2OH-→Fe(OH)2, K(-)←e
KOROZJA BETONU: białka→(bakterie proteoliczne) →H2S→ (bakterie tlenowe / siarkowe) →H2SO4