2. Mit i jego reinterpretacja w literaturze współczesnej
Mit - opowieść wyjaśniająca w postaci alegorycznej i symbolicznej zjawiska natury, lub życia ludzkiego zgodnego z wierzeniami w dawnych religiach pogańskich.
-jest opowieścią o stałej warstwie fabularnej i wyrażającej wierzenia danej społeczności . Wyrażają: lęk, niepokój, radość.
Funkcje mitu:
poznawcze, związane z wyjaśnieniami zjawisk przyrody
światopoglądowe, były podstawą do wierzeń religijnych
sakralne, informowały o powiązaniach bóstw i obrzędach.
Rodzaje mitów:
teogoniczne - opowiadające o bogach
antropologiczne - o człowieku
genealogiczne - o rodach królewskich
kosmogeniczne - o powstaniu świata
eschatologiczne - o pośmiertelnych losach człowieka
archetyp - mity podające wzory zachowań i postępowania
Bohaterowie mitów:
bogowie, półbogowie, ludzie, demony, herosi
Forma mitów wyraża się przez metafory, alegorie i symbole.
Pojęcia etymologiczne i bohaterowie mitów:
Achilles- wojownik walczący pod Troja, odporny na rany dzięki kąpieli w Styksie; pięta Achillesa- w przenośni słaby punkt, Achilles ginie postrzelony w piętę, która nie była pomoczona wodami Styksu (za nią trzymała go matka).
Pandora- jedna z bogiń, trzymała w swojej puszcze wszystkie smutki świata; oznacza miejsce pełne nieszczęścia.
Herkules- bohater, za zabicie dzieci skazany na 12 prac; oznacza herkulesową siłę.
Ariadna- córka Minosa, uratowała życie Tezeusza, dając mu za radą Dedala nić, którą znaczył drogę z labiryntu; oznacza sposób wyjścia z kłopotów.
Augiasz- król, posiadał olbrzymią stajnię, z której od 30 lat nie usuwano nieczystości; Herkules przepuścił przez ową stajnie potok i wyczyścił wszystko w jeden dzień; oznacza symbol nieusprawiedliwionej buty.
Penelopa- miała córkę, która została strącona do Tartaru, została tam żoną Hadesa. Penelopa uprosiła bogów i Kora wyszła z podziemi. Jednak przedtem zjadła kilka nasion granatu i na 3 miesiące musi powracać do swojego męża. Wtedy na Ziemi panuje zima.
Prometeusz- ukradł z rydwanu boga słońca Heliosa promyk i zaniósł go ludziom. Za karę codzienne sęp wyjada mu wątrobę a w nocy ona znowu odrasta. Oznacza heroiczne poświęcenie.
Ikar- syn Dedala, w ucieczce z Krety wykorzystał skrzydła ptaków; zginął bo wbrew poleceniom ojca wzniósł się za wysoko; oznacza pęd do wiedzy, bunt...
Nike- bogini zwycięstwa.
Chaos, Uranos, Gaja, Okeanos, cyklopi, Kronos, Reja, Dzeus, Hades, Posejdon, Hera, Demeter, Hestia, Hektor,...
Antyk miał wpływ na twórczość artystów i pisarzy Europy. Czerpano z mitów, tragedii i poezji. Współcześnie nawiązują do mitów:
Wokół Dedala i Ikara narosła bogata tradycja o tym świadczą min.
Ernest Bryll „Wciąż o Ikarach głoszą”
Stanisław Grochowiak „Ikar”
Jarosław Iwaszkiewicz „Ikar”
Wielu poetów nawiązuje do obrazu Breugela „Pejzaż z upadkiem Ikara”.
W nawiązaniu do Niobe pojawia się temat ludzkiego cierpienia - Tren 15 Kochanowskiego.
„Niobe” - poemat K.J.Gałczyńskiego jest historią tragicznego losu matki i poetyckim traktatem o sztuce.
Mit Prometeuszu stał się symbolem poświęcenia dla dobra ludzkości.
„Prometeusz w XXXX” - Ajschylosa
„O miłości” - fraszka Kochanowskiego
„Dziady cz. III” -Adam Mickiewicz
„Grób Agamemnona” - Norwid
„Promethidion” - Norwid
„Prometeusz” Przerwa - Tetmajer
„Święty Boże” - Kasprowicz
„Pisane w hotelu” - Wiesława Szymborska
„Stary Prometeusz” - Herbert
„Traktat poetycki” - Miłosz
„Prometeusz” - Jerzy Andrzejewski - widowisko
„Nike, która się waha” - Herbert
„Nike z Samotraki” - Leopold Staff
„Apollo i Marsjasz” - Herbert
„Nad Styksem” - Wiesława Szymborska
„Syzyfowe prace” - Stefana Żeromskiego
1. Historia tragedii córki Agamemnona i Klirajmestry, która została założona przez tą boginię.
Autorami dramatów o tragedii byli min.
J. Racine, XVII - wieczny tragik francuski
J.W.Goethe - dramat „Tragedia w Taurydzie”
2. Renesans nawiązał również do kultury antyku np.:
„Odprawa posłów greckich”,
„Ku muzom” - fraszka Kochanowskiego,
„Niezwykłym i nie lada piórem opatrzony”
„tren V” (postać Persefony)
3. Mity greckie stały się inspiracją dramatów St. Wyspiańskiego „Akropolis”, „Powrót Odysa”, „Noc listopadowa”, gdzie powstanie listopadowe jest inspirowane przez bogów greckich. Nad powstaniem czuwa Pallas Atena. W akcji uczestniczą Nike spod Troi, Ares, Nike spod Termopil, spod Cheronei i Salaminy. Ważną rolę w dramacie odgrywa mit o „Demeter i Korze”.(wypowiada słowa ”Po ojcach wielkich- wielkie wskrzeszenie syny- kiedyś będziecie wolni…”)
4. Powrót do inspiracji mitologicznych w literaturze XX wieku:
Motyw Ikara
„Ikar:” Jarosława Iwaszkiewicza tragedia chłopca w czasie II wojny światowej, poprzez zamyślenie dostaje się w ręce Niemców
„Ikar” Stanisław Grochowiak konflikt pomiędzy kobietą przy bali a otaczającą rzeczywistością. Autor uczula nas na los innych . Kobieta w wierszu jest tak zajęta pracą, że nie zauważa tragedii jaka rozgrywa się obok niej.
Obraz Breugla. Na pierwszym planie banalny obrazek wiejski, a tragedia Ikara ukazani na dalszym planie.
„…wciąż o Ikarach głoszą” Ernest Bryll
„Prawa i obowiązki” Tadeusz Różewicz
Motyw Nike
„Nike, która się waha” Zbigniew Herbert. Interpretacja odbiega od tradycji, co pozwala na oryginalne ukazanie problemów ludzkich. Uwypuklenie tragizmu młodego człowiek, który płaci życiem na wolność ojczyzny. Kontrast: Nike-bogini zwycięstwa waha się czy pocałować niedoświadczonego młodzieńca. Herbert ukazuje przez to, iż Nike, Która może symbolizować poezję nie jest pewna czy może decydować o ludzkim życiu i stosunku do miłości do ojczyzny. Nike wie, że każdy jej ruch może zadecydować o dalszych postępowaniach młodzieńca, który może zrezygnować z walki o dobro swego kraju bądź może zginać.
„Nike” - Maria Pawlikowska-Jasnorzewska
3