Judaizm (Mozaizm) - religia wyznawana przez Żydów mająca na celu zachowanie przez nich tożsamości i świadomości narodowej. Podstawą tej wiary jest Tora (Chumasz), która składa się z pięciu ksiąg:
Bereszit - Księga Rodzaju (Genezis)
Szemot - Księga Wyjścia (Exodus)
Waiikra - Księga Prawa (Leviticus)
Bamidbar - Księga Liczb (Numeri)
Dewarim - Księga Powtórzonego Prawa (Deuteronomium)
Komentarzem do Tory jest Talmud, który stanowi zbiór norm szczegółowo regulujących życie wyznawców judaizmu. Talmud składa się z Miszny i Gemary i obejmuje potężny zbiór 63 ksiąg, usystematyzowany w 6 działów. Poszczególne części dotyczą: zasad utrzymania rytualnej czystości, zasad żywienia, obrzędów, zasad współżycia z innymi ludźmi itp. Judaizm jest pierwszą religią monoteistyczną, uznającą jedynego Boga, stwórcę całego świata. Istotną cechą tej religii jest brak hierarchii i centrum religijnego. Jej wyznawcy gromadzą się w gminach, które mają pełną autonomię. Na jej czele stoją rabin oraz kantor. Najważniejszymi budynkami w gminie są: synagoga, rytualna łaźnia oraz rytualna rzeźnia.
Wykładnia wiary żydowskiej:
Wierzę, że Bóg jest tym, który tworzy świat i jest sprawcą wszelkich zdarzeń.
Wierzę, że Bóg jest jeden i że tylko On jest Bogiem naszym.
Wierzę, że Bóg jest bezcielesny i z niczym nieporównywalny.
Wierzę, że Bóg był pierwszy i będzie ostatni.
Wierzę, że tylko On godny jest tego, aby się do Niego modlić.
Wierzę, że słowa proroków są prawdą.
Wierzę, że Mojżesz jest największym z proroków.
Wierzę, że Tora, z której się uczymy, jest tą samą Torą, którą Mojżesz otrzymał od Boga.
Wierzę, że Tora nie będzie zmieniona i nie będzie innej Tory.
Wierzę, że Bóg zna wszystkie czyny ludzi i wszystkie ich myśli.
Wierzę, że Bo odpłaca dobrem tym, którzy przestrzegają Jego przykazań, i karze tych, którzy je łamią.
Wierzę w przyjście Mesjasza.
Wierzę, że nastąpi czas wskrzeszenia zmarłych.
Buddyzm - jest prądem duchowym lub systemem filozoficznym, gdyż brak w nim pojęcia Boga. Założycielem tego prądu był Siddhartha Gantama (560 - 480 p.n.e.). W wieku 29 lat wyrzekł się bogactwa i rozpoczął poszukiwanie sensu istnienia. Mając 35 lat doznał oświecenia w czasie medytacji i nazwał siebie Buddą. W swoich naukach wyłożył tzw. cztery szlachetne prawdy:
1. Prawda o cierpieniu mówi, że życie jest cierpieniem, ponieważ cierpieniem są narodziny, śmierć, starość, choroba, rozstanie.
2. Prawda o powstaniu cierpienia mówi iż cierpienie ma trzy odmiany: pragnienie rozkoszy, pragnienie stawania się oraz pragnienie przemijania.
3. Prawda o zniweczeniu cierpień mówi, iż cierpienie można usunąć przez stłumienie w sobie pragnienia życia i pożądań, co w istocie jest wygaśnięciem egzystencji.
4. Prawda o drodze do usunięcia cierpienia mówi o "szlachetnej ośmiorakiej ścieżce": poznania, postanowienia, słowa, czynu, życia, wysiłku, myślenia, medytacji.
Wyzbycie się cierpienia ,według Buddy, miało prowadzić do nirwany, czyli unicestwienia kolejnych osobowości na rzecz uzyskania wyższej, nieuwarunkowanej niczym świadomości.
„Trudno jest narodzić się człowiekiem; trudno jest żyć jako śmiertelny; trudno jest usłyszeć wyniosłą prawdę; trudno jest ujrzeć Buddę.” (Dhammapada, 182)
Mianem Buddy - Przebudzonego, określono po raz pierwszy księcia Siddhartę Gautamę, z rodu Siakjów żyjącego w Indiach na przełomie szóstego i piątego wieku przed naszą erą. Skrupulatnie chroniony przez rodziców - w obawie przed spełnieniem pewnej dwuznacznej przepowiedni - przed cierpieniem wypełniającym świat przeżył wstrząs, gdy je poznał. Zaczął intensywnie szukać prawdy, aż po siedmiu latach, w wieku trzydziestu pięciu lat doznał oświecenia i zaczął nauczać, pierwsze kazanie wygłaszając do swoich pięciu byłych towarzyszy, czym wprawił w ruch Koło Dharmy (dharma - prawo, kanon nauki Buddy w trzech rodzajach pism, zwanych razem Tripitaka). Wnet wędrując wraz z nimi szybko zyskał wyznawców. Najważniejsze w jego nauce są Cztery Szlachetne Prawdy:
1. Świat jest pełen cierpienia (dukkha - który to termin może oznaczać zarówno zwykłe cierpienie, cierpienie spowodowane zmianą jak i stan uwarunkowany przyczynowością - w tym ostatnim rozumieniu wszystko jest cierpieniem z wyjątkiem nirwany - oświecenia, stanu poza wszelką przyczynowością). Narodziny są cierpieniem, starość jest cierpieniem, choroba i śmierć są cierpieniem. Cierpieniem jest być połączonym z tym, kogo się nienawidzi i rozdzielonym z tą osobą, którą się kocha. Nie mieć tego, co się pożąda jest cierpieniem. Życiu, które nie jest wolne od pożądania i namiętności zawsze towarzyszy męka. Jest to Prawda o Cierpieniu.
2. Przyczyną cierpienia jest pragnienie (tanha) związane z pożądaniami ciała oraz złudne namiętności, co uruchamia koło Samsary (krąg wcieleń). Pragnienie to wciąż szuka nowych doznań, które mogą być trojakiego rodzaju: zmysłowe żądze, żądza unieśmiertelnienia się oraz żądza samozniszczenia (gdyż zaspokojeniem żądzy życia bywa czasem śmierć). Jest to Prawda o Przyczynie Cierpienia.
3. Jeśli usunie się żądzę, przyczynę ludzkich namiętności, oznaczać to będzie usunięcie ludzkiego cierpienia, co jest równoznaczne z nirwaną. Jest to Prawda o Usunięciu Cierpienia.
4. Do osiągnięcia stanu bez pożądania i cierpienia prowadzi Szlachetna Ośmioraka Ścieżka, na którą składają się:
Należyty pogląd (którego wyrazem jest znajomość Czterech Szlachetnych Prawd).
Należyte myślenie (wolne od żądzy, nieżyczliwości i gwałtowności).
Należytą mowę (bez kłamstwa, obmowy i plotkowania).
Należyte postępowanie (zaniechanie kradzieży, zabijania i nieczystości).
Należyty sposób zarobkowania (związane z utrzymywaniem się z zajęć nie łamiących żadnej z zasad Ścieżki).
Należyte dążenie (usuwanie zła i wspieranie dobra)
Należyta uwaga (przemyśliwanie spraw ciała).
Należyta koncentracja (skupienie poprzez medytację)
Jest to Prawda o Szlachetnej Ścieżce Wiodącej do Ustania Cierpienia.
Zasady Ośmiorakiej Ścieżki można podzielić na trzy grupy: postępowanie etyczne (sila) oparte o wszechogarniającą miłość i współczucie do wszystkich czujących stworzeń - zasady 2, 3, 4, 5; dyscyplina umysłu (samadhi) oparta o ćwiczenia medytacyjne i ćwiczenia ciała - zasady 6, 7, 8; mądrość (panna; pradżnia) - zasady 1, 2.
Celem buddyzmu jest wyzwolenie się od fałszu, którym jest przyczynowość, istniejąca przez cierpienie. Likwidacja tej ułudy, która w konsekwencji wyzwala też od koła Samsary (nieustannych kolejnych wcieleń) nazywa się nirwaną - zdmuchnięciem, zgaszeniem, oświeceniem. Nirwana to stan wyjścia poza ograniczenia przyczynowości i cierpienia. Jest to stan Buddy - każdy, kto go osiągnie staje się buddą. Prowadzi ku temu Droga Środka, na której należy unikać skrajności, gdyż obydwie są ułudą: zarówno uleganie żądzom ciała, jak i asceza zadręczająca ciało i ducha. Rzeczy bowiem ani istnieją ani nie istnieją - a to jak się nam jawią jest ułudą. Ułudą jest to, że nic się nie dzieje przypadkiem; ułudą jest i to, że to Bóg kieruje losami ludzi; ułudą wreszcie jest i to, że wszystkim rządzi przypadek. Kroczyć Drogą Środka (którym to określeniem bywa też nazywany sam buddyzm) można kierując się zasadami Szlachetnej Ośmiorakiej Ścieżki. Lecz ponieważ nirwana nie ma określonej formy czy natury oraz istnieje tylko dlatego, że istnieje złuda i niewiedza, w stanie oświecenia znika i ono samo. Jest to właśnie paradoks nirwany: gdy jej nie ma nie ma też ułudy. Bo to niejako ułuda i niewiedza tworzą oświecenie. Dążąc więc do oświecenia ludzie powinni unikać pożądania go i zabiegania o nie, ulegają bowiem kolejnej iluzji, która od oświecenia ich oddala. Oświecenie to stan bez ułudy dlatego należy dążyć do niego środkami, które ułudę eliminują: należy kroczyć Drogą Środka. Ma ona różne techniki służące za pomoc do tego celu, dzielone na trzy grupy:
- medytacje (jhanas)
- umiejętności (kontemplacje) (samapattis)
- skupienia (samadhis)
Buddyzm dzieli się na trzy wielkie odłamy, w ramach których działa wiele szkół oraz pomniejszych tradycji. Te trzy główne odgałęzienia buddyzmu to:
Hinajana (Mały Wóz) - najmniej rozpowszechniony w świecie, występujący głównie na Cejlonie i w Indochinach; skupia się on na życiu monastycznym, ogromną wagę przywiązując do filozofii oraz do ascezy.
Mahajana (Wielki Wóz) - odmiana, która dzięki wielu swoim szkołom (np. Zen) jest najbardziej popularna na świecie. Dużo mniej rygorystyczna od Hinajany - zakłada, że każda żyjąca istota może osiągnąć stan buddy i dopuszcza skuteczne praktykowanie Drogi Środka w każdym, a nie tylko monastycznym, stanie.
Wadżrajana (Diamentowy Wóz) - największy nacisk kładzie na techniki wizualizacyjne, praktyki magiczne oraz tantryczne. Rozwinęła się w Tybecie.
Buddyjska wspólnota nazywa się sangha. Formalnie buddystą zostaje się przyjmując Schronienia w Trzech Klejnotach (Triratna): Buddzie, Dharmie, Sandze.
Hinduizm - jest religią głoszącą, że przeznaczenie czzłowieka i jego los związane są ze wszechświatem. Każdy człowiek odradza się na ziemi w kolejnych wcieleniach poprzez wędrówkę dusz. Jest to tzw. reinkarnacja. Z tym pojęciem wiąze się charakterystyczny dla hinduizmu system kastowy. Właśnie reinkarnacja jest jedyną formą awansu społecznego, który zależy od wypełnienia swoich zadań w życiu doczzesnym. Z tego powodu śmierć w hinduizmie przyjmuje się spokojnie, a nawet z radością. Cykl powtórnych narodzin nie jest nieskończony. Jego przerwanie stanowi głowny cel wyznawców hinduizmu tzw. moksze. Ten stan osiągnąc mogą jedynie bramini płci męskiej jako najdoskonalszza forma cyklu reinkarnacji. Uczynić to można poprzez trzy sposoby:
drogę uczynków (karmę)
drogę poznania (dżnianę)
drogę oddania (bhaktię)
W panteonie hinduistycznym najwyższą pozycję zajmuje wielka trójca bogów: Brahma, Siwa i Wisznu. Główne księgi hinduizmu to: Makabharata i Ramajana oraz purany (anonimowe opowieści rozbudowujące wątki z eposów)
Kierunki w hinduizmie:
wisznuizm (znamię: trzy pionowe kreski: zewnętrzne białe, środkowa czarna lub czerwona)
siwazn (znamię: trzy poziome białe kreski)
Dżinizm - za twórcę tej religii uznaje się Mahawirę Wardhamanę. Stworzył on zbiór zasad regulujących życie dżinisty. Są to:
niestosowanie przemocy (ahmisa)
uczciwość (satja)
prawość (asteja)
wstrzemięźliwość płciowa (brahma)
wyrzeczenie się gromadzenia bogactw (aparigraha)
Te zasady prowadzą wyznawców tej religii do wielkiego szacunku do wszelkich form życia. Dżiniści wierzą w reinkarnacje jako w drogę do osiągnięcia nirwany. Można ją osiągnąć poprzez ascezę lub przestrzeganie "drogi trzech klejnotów", czyli:
prawdziwą wiarę
prawdziwą wiedzę
prawdziwe postępowanie
Chrześcijaństwo - jest religią historyczną, która pojawiła się około 2000 lat temu. Jej założycielem był Jezus z Nazaretu, który pochodził z plemienia Judy. W seojej nauce głosił zachęte do pokuty i wyrzekania się grzechu oraz wyzbycie się doczesnych pragnień. Propagował także miłość i dobroć dla innych ludzi. Zapowiadał również zbliżający się Sąd Ostateczny, w czasie którego grzeszne dusze zostaną skazane na wieczne potępienie. Za swoje przekonania został osądzony i ukrzyżowany. Po śmierci Jezusa, jego uczniowie twierdzili, że zmartwychwstał oraz, że widzieli jak wstąpił do nieba. Zwolenników nauki Jezusa zaczęto określać chrześcijanami. Z czasem religia ta zaczęła rozszerzać się po całym świecie, stając się obecnie największą religią monoteistyczną.