Środowisko - całokształt czynników żywych (biotycznych) i martwych (abiotycznych) działających na organizm. Czynniki te podlegają ustawicznym zmianom, których źródłem jest ustawiczny ruch materii. Zmienność środowiska pociąga za sobą zmiany w strukturze i funkcjonowaniu organizmów, na które oddziałuje środowisko.
Środowisko dzielimy na: 1naturalne - przyrodnicze (całokształt elementów wytworzonych przez naturę/Boga).2techniczne - łączy wszystko co ludzkość wytworzyła, tworzy lub będzie tworzyć.3gospodarcze - obejmuje wszystkie elementy zmienne związane z procesem pracy i jej elementami.4społeczne - czyli ludzkie w ich uwarunkowaniach biologicznych, zawodowych oraz kulturowych.Ekologia - nauka o stosunkach zachodzących pomiędzy żywymi organizmami, a ich żywym lub martwym środowiskiem.Ekologia człowieka - nauka interdyscyplinarna badająca zachodzące pomiędzy środowiskiem i ściśle zintegrowany, z nim człowiekiem w życiu biologicznym i kulturowym.
Populacja - ogół osobników roślinnych lub zwierzęcych żyjących na określonym terenie należącym do jednego gatunku.Zdrowie - dobrostan biologiczny, psychiczny i społeczny.
Czynniki warunkujące zdrowie:1uwarunkowania genetyczne.2wpływ czynników środowiskowych:
biotyczne - wirusy, bakterie, pasożyty.
abiotyczne:chemiczne - spaliny, wyziewy fabryk.fizyczne - hałas, promieniowanie jonizujące i nie jonizujące.1wpływ czynników psychospołecznych - stresy, leki, alkoholizm.2działalność Służby Zdrowia - zmniejszenie śmierci noworodków, wcześniaków, wprowadzenie obowiązku szczepień.
Ocena zdrowia populacji:1przeciętny czas życia danej populacji - Polska średnio 73 lata.2liczba zgonów na 100000 mieszkańców.3liczba zgonów na 1000 żywo urodzonych.
Zdrowie II - stan pełnej sprawności biologicznej, psychicznej, społecznej. W szerszym pojęciu brak chorób. Z punktu widzenia fizjologicznego utrzymanie równowagi miedzy organizmem człowieka a środowiskiem zewnętrznym do prawidłowego reagowania na zmiany zachodzące w tym środowisku i adaptacja do tych zmian.Higiena - gałąź medycyny - wiedza której celem jest poznanie wpływów otoczenia na zdrowie ludzkie i reakcję organizmu na te wpływy. Z praktycznego punktu widzenia higiena zajmuje się usuwaniem z otoczenia czynników szkodliwych a wprowadzaniem dodatnich w celu zapewnienia społeczeństwu i jednostce nie tylko ochrony, zdrowia ale i rozwoju społecznego i psychicznego.
Higiena:osobista.komunalna.szkolna.wojskowa.żywienia.wody. psychiczna. przemysłowa.wsi.pracy.
Patologia - nauka o procesie chorobowym, bada zaburzenia czynności zmian morfologicznych postępujących w przebiegu. Choroby.Etiologia - nauka o przyczynach choroby, czynnikach chorobotwórczych.Epidemia - pojawienie się w środowisku ludzkim na danym terenie e w określonym czasie zachowań na daną chorobę w liczbie przypadków znacznie większej niż w latach poprzednich.Endemia - utrzymanie się choroby na mniej więcej tym samym poziomie.Pandemia - choroba rozprzestrzenia się w kilku krajach a nie raz na całych kontynentach.Epidemiologia - nauka zajmuje się badaniami tych procesów ( źródło zakażenia, sposób przenoszenia).
Przenoszenie chorób:kropelkowa - grypa, przeziębienie.pokarmowa - salmonella, gronkowce.krwi - aids.
W odniesieniu do chorób występujących u zwierząt to epizoocja - epizoocjologia.
Askeledios (bóg):Higieja (córka)Prarakeja (córka)
Hipokrates (V- IV w p.n.e.)Galeriusz, Aricena (980 - 1037 r. n.e.), Lewnechuk XIX wiek
Ludwik Paster (1822 - 1895) stworzył bakteriologię, Robert Koch (pochodził z Wolsztyna)koniec XIX wieku (1880). Choroby stuleci: Dżuma - pierwszy raz nawiedziła Europę w VI wieku. Drugi raz w 1333 roku i przyszła z Azji. A trzeci raz z Hongkongu. Jej odkrywcą był Yersiei. Czarna ospa - zapalenie wirusowe. Została odkryta przez J. Jenner w 1796 roku. Ostatnie przypadki zanotowane w pierwszej połowie XX wieku. Od 1980 roku wszystkie zarazki ospy zostały wykorzenione. Cesarz Rzymu M. Aureliusz zmarł na ospę. Trąd. Cholera- pochodzi z Turcji, Iraku, Indii - jej zarazki są w skażonej wodzie.
Po II Wojnie Światowej. Czynniki chorobotwórcze (biotyczne): Wirusy - są zbudowane z kwasów nukleinowych DNA lub RNA. Wirusy nie posiadają metabolizmu. Aby spowodować chorobę muszą dostać się do komórek gospodarza. Różne wirusy upodobały sobie różne komórki, np.: wirusy choroby ospy w komórkach skóry. Wirusy pasożytują na komórkach. Rozmnażają się one kosztem metabolizmu komórki, a potem ją niszczą. Wirus to cząsteczka chorobotwórcza.Milimikron - miara wielkości wirusa.
Wirusy są nazywane zarazkami przesączalnymi. Niektóre wirusy można krystalizować.Bakteriofagi- wirusy, które atakują bakterie.Fitowirusy - wirusy atakują rośliny. Określony wirus powoduje określoną chorobę. Bakterie - są to jednokomórkowe zarazki. Rozmnażają się przez podział. Nie posiadają jądra komórkowego. Określona bakteria powoduje określona chorobę. Są bakterie: gronkowce, paciorkowce, pałeczkowce, maczugowce, krętki. Mikron - jednostka miary bakterii. Pierwotniaki - przenoszą je komary (widliszek). Ataki malarii pojawiają się, co 3 dni. Malaria występuje w Afryce, Azji, Ameryce Południowej i Ameryce Północnej, ale w rejonach Amazonki. Pierwotniaki mają jądro, są zorganizowane i przechodzą cykle rozwojowe.Medycyna zapobiegawcza walczy z czynnikami chorobotwórczymi. Czynniki zapobiegawcze to:edukacja społeczna, sczepienia ochronne - dziecko już od 15 roku dnia jest szczepione.
DDD - Dezynfekcja -odkażanie chemiczne i termiczne. Dezynsekcja - niszczenie owadów, stawonogów. Wszystkich przenosicieli chorób.Deratyzacja - odszczurzanie. Walka z gryzoniami. Sterylizacja - wyjaławianie narzędzi lekarskich. Aseptyka - podobne do wyjaławiania. Antyseptyka - podobne do dezynfekcji. Pumigacja - spalanie siarki. Stosuje się to do wytruwania szczurów. Jest to stosowanie dymu. Izolacja - kwarantanna. Hospitalizacja - pobyt pacjenta w szpitalu w okresie leczenia. Immunologia - nauka o odporności. Odporność składa się z dwóch mechanizmów: odporność komórkowa - I. Miecznikowa. odporność humoralna - F. Ehrilch. Fagocyty - pochłaniają bakterie - fagocytoza.
Ehrilch ustalił, że przeciwciała działają tylko na bakterie które wtargnęły do organizmu.
Odporność humoralna dzieli się na: swoistą (odporność nabyta). nieswoista (odporność genetyczna).
Odporność można nabyć: naturalnie (po przebyciu choroby). sztucznie (szczepienia ochronne).
Odporność sztuczną dzielimy na: sztuczną czynną (zaszczepienie). sztuczna bierna - wprowadzenie surowicy z przeciwciałami wpierw wszczepionymi zwierzętom. Bierna trwa od 2 tygodni do 1 miesiąca.
Surowica i szczepienia wytwarzają Wytwórnie Surowic Szczepionek (WSS).
Behring jako pierwszy dostał Nobla za opracowanie szczepionki.
Jad kiełbasiany to najsilniejsza trucizna (broń biologiczna). Jej 1 mg zabija 60000000 mysz.
Anatoksyna - wytwarza przeciwciała(polega na dodaniu do toksyny formaliny). Po podaniu jej do organizmu zwierzęcia, który zaczął tworzyć antytoksyny i one wraz z anatoksyną zobojętniają toksynę.
Di - Te - przeciwko błonicy i tężcowi.
Człowiek żywi się produktami pochodzenia: roślinnego (trudno przyswajane). zwierzęcego (łatwo przyswajane).
Produkty składają się z: Białka. Bez białek nie było by życia. Białko jest zbudowane z aminokwasów. Niektóre roślinne produkty nie zawierają tych aminokwasów: lizyna. tryptofan.lencyna.ozolencyna.metronina.termylolanina. Białko proste to same aminokwasy. Białko złożone to aminokwasy i komponenty. Białko pełni rolę budulcową i funkcjonalną. Enzymy są zbudowane z białek Na jeden dzień dorosły organizm potrzebuje 0,5 g białek na 1 kg ciał. Najwięcej białka jest w produktach zwierzęcych około 20%. Fasola, groch, bób w tych roślinach jest więcej białka niż w innych. Białka dostarczają około 10% energii. Jest odżywczy składnik 1g białka = 4 kcal. Węglowodanów.
Są proste (cukry proste i dwucukry) i złożone (wielocukry = polisacharydy). Najwięcej spożywamy skrobia, które znajduje się np.: w ziemniakach lub przetworach zbożowych. Cukry dostarczają od 50 - 60% energii. Organizm człowieka nie trawi cukrów z błonnika. Błonnik bierze udział w kształtowaniu kału w jelicie grubym. Błonnik jest trawiony przez zwierzęta przeżuwające (krowy, konie). Jest to Odżywczy składnik
1g węglowodanów = 4 kcal. Tłuszczy.Są to składniki strukturalne. Ich spalanie dostarcza energii. Tłuszcze dostarczają 0d 20 - 30% energii. Są dwa rodzaje tłuszczy: roślinne (płynne) - są zdrowsze dla organizmu. Są to kwasy tłuszczowe nienasycone. zwierzęce (stałe) - słonina, łój, masło. Są to kwasy tłuszczowe nasycone. Kaloria - ilość ciepła potrzebna do ogrzania 1 ml3 wody o 1oC w granicach od 14,5 do 15,5 oC.
1g tłuszczy = 9 kcal. Jest to odżywczy składnik.Soli mineralnych.
Są organiczne i nieorganiczne. W organizmie wstępują w gramach (makroelementy) i miligramach (mikroelementy). W organizmie najwięcej jest wapnia.
Wapń jest potrzebny do pracy mięśni i krzepliwości krwi. Dorosły człowiek potrzebuje 1g wapnia dziennie. Są to regulujące składniki.
Fosfor wchodzi w skład szkliwa na zębach. Magnez potrzebny jest do kości. Potas i sód - sód w płynach, a potas w stałych ciałach. Mikroelementy w organizmie to żelazo, które wchodzi w skład krwi. Brak żelaza powoduje anemię. Hem + białko = hemoglobina W 1miloione krwi są 4 miliony krwinek czerwonych.
Jod wyłapuje w powietrzu i wyłapuje go tarczyca.
Witamin.Witaminy dzielą się na rozpuszczalne w tłuszczach (A, K, D, E) i w wodzie (B1, B4, B6, B12, C, H, PP).Awitaminoza - to brak witamin. Powoduje ślepotę.Hipowitaminoza - to niedobór witamin. Hiperwitaminoza - to nadmiar witamin, ale tylko nadmiar witamin rozpuszczalnych w tłuszczach powoduje śmierć, ponieważ nadmiar tych witamin, które są rozpuszczalne w wodzie są wydalane z moczem. Witamina A - jest to prowitamina, karoten. Jest w np.: marchewce. Chroni przed kurzą ślepotą. Wspomaga rozwój organizmu człowieka. Witamina C - jest to kwas askorbinowy. Znajduje się w: cebuli, dzikiej róży, papryce, cytrynie. Witamina E - kokoferon. Witaminy to regulujące składniki. H2O. Nie ma wartości odżywczych, ale potrzebna jest do życia. Utrata 10 % wody powoduje omdlenia i nieodwracalne zmiany w mózgu. Utrata 20 % wody powoduje śmierć. Dorosły człowiek potrzebuje dziennie 2l wody.
1