UBEZPIECZENIA- notatki

dr Barbara Więckowska

Wykład 1

UBEZPIECZENIE- umowa transferu negatywnych konsekwencji finansowych realizacji danego ryzyka, w zamian za ten transfer opłacana jest składka, druga strona zobowiązuje się pokryć negatywne konsekwencje finansowe przy realizacji tego ryzyka

Ubezpieczający negatywne konsekwencje realizacji ryzyka ubezpieczyciel

(opłaca składki) (zakład ubezpieczeniowy)

Ubezpieczony- osoba, której negatywne konsekwencje realizacji ryzyka zostały przeniesione na zakład ubezpieczeń

Uposażony - beneficjent, uprawniony do świadczenia; zostaje wyznaczony przez ubezpieczonego

(Umowa obejmuje 4 podmioty.)

UBEZPIECZYCIELE, ZAKŁADY UBEZPIECZEŃ:

Zakłady w formie spółki akcyjnej (dominują na polskim rynku)

Towarzystwo ubezpieczeń wzajemnych (znacznie mniej w Polsce, działają na podstawie umowy o ubezpieczeniach; były pierwsze w historii)

TUWy mają charakter non-profit (nie działają dla zysku), a zakłady w formie S.A. są nastawione na zysk (w składce ub. jest założony pewien zysk z produktu)

Mały TUW- mały zakres ubezpieczeń, mała grupa ubezpieczonych, składka poniżej 5 mln euro

Zakłady ubezpieczeń społecznych (ZUS, KRUS, ZEM)

POLISA- potwierdzenie zawarcia umowy

Zawierając umowę kupujemy ochronę ubezpieczeniową, czyli gotowość do wypłaty świadczenia.

Ubezpieczenie jest ZAWSZE, niezależnie czy to ryzyko się zrealizowało czy nie (zakład ub. jest zawsze gotowy do wypłaty świadczenia). Zakupu ubezpieczenia dokonuje się poprzez POŚREDNIKA (agenta ubezpieczeniowego)

• Agent ubezpieczeniowy

• Broker

• Sprzedaż direct (telefon, Internet)

Np. Bank jest agentem

Agenci mają umowę z 1 zakładem ubezpieczeń, a broker ma paletę ubezpieczeń z różnych zakładów.

AGENT reprezentuje dany zakład ubezpieczeń (zakład ponosi odpowiedzialność za niego), jest on wynagradzany w formie prowizji przez ZU, a w przypadku sporu nie jest on stroną sporu a jest nią ZU.

BROKER jest reprezentantem ubezpieczającego (dobiera najlepszą ofertę na rynku), klient płaci brokerowi za tę pracę, a ZU nie odpowiada za brokera.

AGENT----- TARYFY (proponowane składki przez ZU)

OWU- ogólne warunki ubezpieczenia, produkt proponowany przez agenta, warunki, na jakich proponowana jest ochrona ubezp

Umowa ubezpieczeniowa- cechy:

• ADHEZYJNA (umowa, na której warunki musimy się zgodzić). ZU może zmienić warunki umowy, ale te, które są początkowo podpisywane są wiążące)

• KWALIFIKOWANA (zakład musi mieć licencję)

• NAZWANA (jest ona zdefiniowana w Kodeksie Cywilnym)

• WZAJEMNA (jedna ze stron płaci składkę, ale druga strona nie zawsze płaci świadczenie (~kontrowersja), ale jest zawsze gotowa do wypłaty świadczenia)

• DWUSTRONNA

Po co kupujemy ochronę ubezpieczeniową? - Decydujemy się ponosić małą, ale pewną stratę - składkę, by nie ponieść dużej, ale i niepewnej straty. Kompensata straty

FUNKCJE BEZPOŚREDNIE:

• Kompensata straty (najważniejsza)

• Oszczędnościowa (może, ale nie musi)

• Prewencyjna (bo ZU wymuszają pewne zachowania, działania prewencyjne)

Przy umowie ubezpieczenia zawsze jest SKŁADKA. Składki te tworzą FUNDUSZ ubezpieczeniowy, a z tego funduszu wypłacane są świadczenia.

Z osób, które są ubezpieczone tworzy się WSPÓLNOTA RYZYKA (ZU chce mieć ją jak największą).

FUNKCJE POŚREDNIE:

• Stymulowanie wzrostu gospodarczego i postępu technicznego

• Edukacyjna („przezorny zawsze ubezpieczony”; uczymy się przewidywać konsekwencje)

UJĘCIE HORYZONTALNE SCHEMATU UBEZPIECZENIOWEGO:

Ryzyko składka wypadek ubezpieczeniowy strata świadczenie

Składka reasekuracja (ZU przekazuje część ryzyka oraz składki do zakładu reasekuracyjnego; gdy dojdzie do wypadku ubezpieczeniowego świadczenie wypłacane jest przez ZU, ale część tego świadczenia transferuje do zakładu reasekuracyjnego)

Fronting- gdy ZU przekazuje 100% ryzyka

Koasekuracja przykład: ubezpieczający decyduje się oddać 70% ryzyka do jednego ZU a 30% do drugiego

ZU dzielą się ryzykiem

Musi być zgoda na koasekurację przez ubezpieczającego

Można ubezpieczyć w 2 ZU na 100% ale to jest niekorzystne, bo wypłata świadczenia będzie tylko do 100%

Ubezpieczający ma prawo wybrać ZU, który wypłaci stratę.

Wykład 2

RYZYKO

Zarządzanie ryzykiem:

1. Identyfikacja ryzyka - nazwanie ryzyk związanych z przedsięwzięciem tak, aby żadnego nie pominąć i aby być na wszystkie przygotowanym

2. Oszacowanie ryzyka - mierzenie ilościowo i jakościowo

Ilościowo- prawdopodobieństwo wystąpienia ryzyka

Jakościowo- wielkość potencjalnych strat

3. Klasyfikacja

Mapa ryzyk:

1. Małe prawdopodobieństwo, małe straty (niekonieczne jest ubezpieczenie)

2. Wysokie prawdopodobieństwo, niewielkie straty (można zastosować metodę ubezpieczenia, ograniczenie prawdopodobieństwa)

3. Wysokie straty, wysokie prawdopodobieństwo (zdecydowanie warto przenosić to ryzyko za pomocą ubezpieczenia)

4. Niskie prawdopodobieństwo, wysokie straty - np. klęski żywiołowe

• Obligacje, opcje katastroficzne

• Transfer ryzyka na rynki finansowe, transfer do zakładu asekuracyjnego

4. Wybór metody zarządzania ryzykiem do danej klasy ryzyka

1. Unikanie ryzyka (ograniczona działalność człowieka)

2. Zatrzymanie ryzyka

• Aktywne/świadome - gdy decyduję się a pokrycie strat (muszę mieć rezerwy na to)

• Pasywne/nieświadome - nie jestem świadomy zajścia ryzyk i możliwości wystąpienia strat (niewiedza, ignorancja)

Metody a i b dość drogie

1. Kontrola ryzyka

• Redukcja prawdopodobieństwa zajścia ryzyka - działania podejmowane przed wystąpieniem ryzyka (np. alarm przeciwpożarowy, alarm w samochodzie, budowanie wałów przeciwpowodziowych, szkolenia BHP pracowników, szczepienia przeciw chorobom)

• Redukcja strat - działania wykonywane już po wystąpieniu zdarzenia (np. zakup gaśnicy, procedury powodziowe i pożarowe)

• Transfer ryzyka

• Metody ubezpieczenia

• Obligacje katastroficzne

• Umowa o nadzór (np. samochód na parkingu)

• Umowa o przechowanie (np. płaszcz do szatni)

• System zabezpieczenia społecznego

• Repartycja ryzyka (dzielenie)

Chodzi o podzielenie przedmiotu narażonego na ryzyko np. rozdzielenie zapasów przedsiębiorstwa do różnych lokali/magazynów, zakup akcji kilku spółek a nie jednej.

5. Wdrożenie metody zarządzania ryzykiem

6. Badanie efektywności i skuteczności metody (monitoring ryzyka)

Reagowanie na zmiany na rynku np. na kryzys

Proces ten jest ciągły (po punkcie 6 przechodzimy znowu do 1)

Czyje może być ryzyko?

• Przedsiębiorstwa

• Gospodarstwa domowego

Kto zarządza ryzykiem?

• Przedsiębiorstwo

• Gospodarstwo domowe

• Państwo :

1. Najpierw poprzez OBOWIĄZEK np. obowiązkowe OC pojazdów, szkolenie BHP

2. Następnie poprzez PRAWO państwo narzuca obowiązek na podstawie danej ustawy

3. Kolejno poprzez PREWENCJĘ stosowanie norm np. budowlanych, sanitarnych

4. Poprzez BUDOWANIE ŚWIADOMOŚCI kampanie społeczne, budowanie zachowań, postaw)

Ta część, która nie jest zarządzana przez państwo przechodzi na przedsiębiorstwo i gospodarstwo domowe (nadwyżka).

CO TO JEST RYZYKO?

• Niepewność

• Prawdopodobieństwo straty

• Możliwość wystąpienia straty (prawdopodobieństwo = (0,1))

• Wartość oczekiwana straty (ile ja oczekuje, że strata wyniesie)

Wart. Oczekiwana = prawdopodobieństwo * wysokość potencjalnej straty

Jest to miara ryzyka, którą zakłady ubezpieczeń przyjmują w celu oszacowania ryzyka wnoszonego do zakładu ubezpieczeń.

Ryzykiem technicznym ZU jest możliwość wystąpienia innego wyniku niż oczekuje (inna będzie częstotliwość lub wysokość straty).

Prawdopodobieństwo p=0,01

Wysokość straty X= 500 000

Wartość oczekiwana = 0,01* 500 000= 5000

Suma składek= 5000 * 100 (u) = 500 000 (suma składek wypłata)

Ryzyko samego zakładu ubezpieczeń (wariancja, odchylenie standardowe)

Osoba, która ma awersję do ryzyka godzi się płacić więcej za ubezpieczenie, niż jest ono warte.

Użyteczność jest miarą zadowolenia z posiadania danego dobra.

Zadowolenie z ubezpieczenia- gdy dochodzi do wypłaty świadczenia.

Nie możemy badać użyteczności ubezpieczenia, ale wartość oczekiwaną użyteczności!!!

Majątek wart. oczekiwana użyteczności

Wykupić ubezpieczenie = H - S E(u(H - S))=u(H - S)

Ubezpieczający

Nie wykupić ubezpieczenia =H - X E(u(H - X))

H - majątek

S - składka

X - wysokość straty

Maksymalna składka to taka, gdy użyteczność z tego, że mamy ubezpieczenie będzie równe użyteczności z tego, że nie mamy ubezpieczenia.

U(H - S)= E(u(H - X)

Prawo:

E (u(H - X)≤ u(E(H - X) u( H - S) ≤ u(E(H - X) H - S ≤ E (H - X) H - S ≤ H - E(X) S ≥ E(X)

Składka ≥ wartość oczekiwana wystąpienia straty

Ubezpieczający jest gotowy zapłacić więcej niż wartość oczekiwana straty ( dlatego ten biznes się kręci)

KLASYFIKACJA RYZYKA:

1. Według rodzaju konsekwencji

strata

1. 
   Ryzyko czyste tylko ono jest ubezpieczalne

brak straty

strata

2. 
   
   Ryzyko spekulatywne zysk nie jest ubezpieczalne

(np. kupno walut) brak straty

Z każdego ryzyka spekulatywnego można zrobić ryzyko czyste ubezpieczenie od wzrostu kursu waluty (jest strata lub nie, bo wzrośnie albo nie)

2. Według negatywnych konsekwencji realizacji ryzyka

1. Finansowe ( konsekwencje można bezpośrednio wyraża się w pieniądzu)

2. Niefinansowe (nie da się wycenić bezpośrednio w pieniądzu)

- oba są ubezpieczalne

3. Niezależność od postępu technicznego

1. Statyczne - nie zależą od postępu technicznego, gustów, trendów, zmian preferencji (ryzyko stałe w czasie) - jest ubezpieczalne

2. Dynamiczne - zmienia się w czasie wraz ze zmianą mody, trendów, postępu technicznego są ubezpieczalne, ale często przejmowane przez reasekuratorów, należy prognozować

4. Geneza i skutki ryzyka

1. Partykularne - spowodowane najczęściej przez jednostkę i skutki dotyczą jednostki (np. ryzyko utonięcia statku, bankructwa, zawału serca)

2. Fundamentalne - nie da się wskazać sprawcy a skutki dotyczą społeczeństwa (np. powódź, klęska, wojna, globalne bezrobocie)

Oba są ubepieczalne

5. Metody pomiaru

1. Probabilistyczne - można do nich zastosować metody statystyczne, metody rachunkowe (są ubezpieczalne)

2. Estyma tyczne - nie można ocenić prawdopodobieństwa wystąpienia (ubezpieczenie w czasie, ryzyko jest rozpraszane w czasie, umowa jest podpisywana na długi okres, więc gdy nastąpi zdarzenie to składki płacone dalej do końca)

6. Przedmiot ubezpieczenia

1. Ryzyka osobowe - ryzyko choroby, niezdolności do pracy, urodzenia dziecka, zgonu, dożycia

2. Ryzyka majątkowe - ryzyko kradzieży, pożaru, bankructwa, powodzi, odpowiedzialności cywilnej

Ustawodawca z ryzyk osobowych wyodrębnił ryzyko życiowe Dział I (ubezpieczenia na życie)

A z pozostałych ryzyk osobowych + ryzyka majątkowe stworzył Dział II (ubezpieczenia pozostałe życiowe i majątkowe)

Ubezpieczenia życiowe - długoterminowe

Ubezpieczenia majątkowe - krótkoterminowe

Stąd ten podział, aby ZU nie finansował strat ubezpieczeń krótkoterminowych z długoterminowych (dbanie o stabilność działu I)

Wykład 3

SKŁADKA UBEZPIECZENIOWA - suma pieniężna, która wnosi ubezpieczający za ochronę ubezpieczeniową (~cena ubezpieczenia)

Ze składek tworzy się fundusz ubezpieczeniowy.

Składka jest niższa niż świadczenie.

Odwrócony cykl produkcyjny na początku przychód (bo składka jest wpłacana jako pierwsza), a potem są koszty

SKŁADKA A TARYFA

Składka obliczana jest na podstawie taryfy.

Taryfa jest to uporządkowany zbiór stóp składek; jest on uporządkowany przykładowo (według określonych zmiennych)

Stopa składki to składka za standardową sumę ubezpieczenia (100 zł lub 1000 zł)

Np. stopa składki od 1000zł

Suma ubezpieczenia 50 000zł składka to 50 zł

Składka wpłacona do ZU to SKŁADKA BRUTTO.

SKŁADKA NETTO to składka za RYZYKO!

Składka brutto = składka netto + narzuty (związane z kosztami + ewentualny zysk ZU)

Wszystkie składki netto powinny wystarczyć na wypłatę świadczenia.

Koszty ZU - np. utrzymanie budynku, prąd itp. , wynagrodzenia; koszty administracyjne uzależnione są od sumy ubezpieczenia.

Koszty INKASA- koszty poboru składki ubezpieczeniowej (nie zawsze są przez cały okres ubezp.)

Koszty zawarcia nowej polisy- (najwyższy koszt) prowizja dla agenta, wystawienie polisy

Koszty te są skorelowane z sumą ubezpieczenia.

Przy składce jednorazowej nie ma kosztu inkasa (jest ona zawarta w kosztach nowej polisy)

Koszty likwidacji szkód- (nie są w kosztach administracyjnych) likwidatorami szkód nie są obecnie pracownicy danego ZU (są zatrudnieni przez inne instytucje) -wyceniają wielkość szkód (zawód: likwidator szkód)

Koszty reasekuracji- (składka płacona dla reasekuratora)

Reasekuracja nie zawsze musi być proporcjonalna do ryzyka.

EWENTUALNY ZYSK

TUW- nie chcą mieć zysku, a więc nie jest on zakładany w planie technicznym

Zakłady ubezpieczeń kamuflują zysk- jest on wpisywany do kosztów.

Składka brutto:

• W formie jednorazowej

• W formie ratalnej

Gdy osoba nie zapłaci składki za dany okres to następuje OKRES PRLONGATY SKŁADKI (30 dni), to znaczy, że ma ona 30 dni, aby zapłacić zaległą składkę. Ale gdy nie zapłaci jej w dalszym ciągu (bo umarła w czasie prolongaty składki) to można wnieść o potrącenie ostatniej składki z sumy ubezpieczeniowej i ZU nie może odmówić wypłaty świadczenia.

OC płatne co pół roku (a nie częściej), bo jeśli minie okres prolongaty składki to ZU i tak musi wypłacić świadczenie (bo dbamy o prawa osób trzecich-> poszkodowanych)

Czy można być ubezpieczonym bez składki?

Nigdy nie będzie ubezpieczenia bez pierwszej składki (ubezpieczenie jest od następnego dnia od wpłaty). Gdy osoba nie ma pieniędzy na opłatę składki to można zrezygnować z ubezpieczenia lub można zawiesić opłacanie składek (aby nie dopuścić do rozwiązania umowy), zwykle jest zapisana w umowie możliwość zawieszenia opłacania składek po 2 latach od podpisania umowy. Zawieszenie opłacania składek oznacza zawieszenie ochrony (gotowości do wypłaty świadczenia), a więc jeśli zajdzie w tym okresie wypadek ubezp. to brak jest wypłaty świadczenia. Po upływie okresu zawieszenia składek dokonuje się ponownie opłaty składek w wysokości TAKIEJ SAMEJ jak ustalono na początku (jednak należy poświadczyć, że ryzyko wystąpienia zdarzenia ubezp. się nie zwiększyło).

Inną możliwością jest UBEZPIECZENIE BEZSKŁADKOWE - od czasu przerwania opłacania składek mamy ochronę ubezpieczeniową do końca okresu umowy ubezpieczeniowej, ale suma ubezpieczenia się zmniejsza (niższy poziom ochrony ->20-30% wyjściowej kwoty). Zakład ubezpieczenia finansuje to ubezpieczenie sam sobie z tzw. REZERWY MATEMATYCZNEJ

Np. mamy ubezpieczenie na wypadek śmierci:

składka

składki teoretyczne

składki praktyczne

rezerwa matematyczna

20 50 wiek

Kształtowanie się składki ubezp:

SUMA UBEZP. - stała

Na początku płacimy więcej niż to wynika z naszego ryzyka, a pod koniec jest odwrotnie.

RYZYKO SKŁADKA- część składki związana z ryzykiem

SKŁADKA OSZCZĘDNOŚCIOWA - różnica między składką teoretyczną a praktyczną; jest ona kumulowana przez ZU w celu pokrycia przyszłego niedoboru składek w przyszłym okresie dla danego ubezpieczającego

REZERWA MATEMATYCZNA- suma wszystkich składek oszczędnościowych (należy do ubezpieczającego)

W przypadku ubezpieczenia bezskładkowego ZU oblicza wartość niewykorzystanej rezerwy matematycznej i te pieniądze traktuje jako składkę jednorazową z tytułu danego ubezpieczenia i oblicza sumę ubezpieczenia.

ZU jest zobowiązany oddać nam rezerwę potrącając zaległe składki w przypadku zerwania umowy z ubezpieczycielem (prawo do niewykorzystanej części rezerwyWARTOŚĆ WYKUPU POLISY; dotyczy tylko ubezpieczeń długoterminowych)

Nigdy nie mamy prawa do wypłaty wszystkich składek po zerwaniu umowy, bo płacimy za ochronę.

Zwrotu składki można żądać za niewykorzystany okres ochrony

Np. ubezpieczenie rocznego kredytu na sprzęt- po otrzymaniu podwyżki spłacamy cały kredyt po 6 miesiącach, a więc na kolejne 6 miesięcy nie ma ryzyka, (bo kredyt został spłacony), wówczas można żądać zwrotu składki za niewykorzystany okres, (czyli te 6 miesięcy).

Wykład 4

SKŁADKA NETTO

AKTUARIUSZ - osoba, która określa standardową składkę ubezpieczeniową (tworzy taryfy)

Aktuariuszami są osoby:

• z wykształceniem wyższym

• które zdały egzamin aktuarialny (składający się z 4 części)

• mające doświadczenie w zawodzie

• zatrudnione w dziale I ubezpieczenia na życie (w ZU zajmującym się działem II, aktuariusz potwierdza podpisem wysokość rezerw podpis pod rocznym sprawozdaniem)

taryfy

zakład ubezpieczeń ubezpieczający

(agent, broker) = ubezpieczony

Wniosek ubezp. składka

Tymczasowa ochrona ubezpieczeniowa - dotyczy przede wszystkim ubezpieczeń na życie (po zapłaceniu składki), wówczas osoba jest objęta ochroną ubezpieczeniową na wypadek śmierci, ale tylko na skutek nieszczęśliwego wypadku

Wniosek zakład ubezpieczeń (underwriter)

Underwriter - osoba, która ocenia wnioski ubezpieczeniowe

Ocenia, czy człowiek chcący się ubezpieczyć jest objęty standardowym ryzykiem, czy też nie (czy jest osobą standardową według aktuariusza); jeśli nie jest to underwriter podnosi składkę (która jest obliczana przez aktuariusza, który ocenia na ile wyższe jest to ryzyko)

Składka brutto = składka netto + narzuty

Jest podwyższana są niezależne od ryzyka

przez underwritera

UBEZPIECZENIE NA DOŻYCIE

Jakie dane przyjmuje aktuariusz do obliczenia składki netto ubezpieczenia na życie?

Składka Jeśli osoba dożyje to otrzyma 150 000 zł

25 lat DYSKONTOWANIE 60 lat

$$ Wartość bieżąca

Ile powinna wynosić składka netto?

E(x)=p*X

Składka = prawdopodobieństwo, że osoba, która ma 25 lat dożyje 60 lat * 150000

Im wyższa stopa % ZU tym składka niższa

dwa sprzeczne cele niższa stopa, ale niższa składka

V= 1/(1 + i )

i - techniczna stopa zwrotu (ustalana przez Ministra Finansów na mocy rozporządzenia; ZU mogą mieć ją niższą, ale nie wyższą niż ustalona- w efekcie wszystkie ZU mają tę maksymalną)

Założenie: i = 5% V=1/ 1,05

S= ₃₅P₂₅ * 150000* (1/1,05)³⁵

ZU może inwestować rezerwę matematyczną po stopie nie niższej niż 5%. Jeśli ZU osiągnie stopę zwrotu niższą niż zakładana, to musi dokładać z „własnej kieszeni”, a jeśli wyższą to zależy od ogólnych warunków ubezpieczenia (najczęściej ZU dzieli się z klientem nadwyżką - po 95 i 5% lub 90 i 10% jeśli jest zapisane, a jeśli nic nie jest na ten temat zapisane to ZU nie dzieli się z klientem)

Jak obliczyć, że osoba w wieku 25 lat dożyje 60 lat?

Patrzymy w statystyki o przewidywanym trwaniu życia (TABLICA TRWANIA ŻYCIA)

Płeć jest czynnikiem różnicującym wysokość składki ubezpieczeniowej (bo nadumieralność mężczyzn), ale nie różnicuje świadczeń emerytalnych (mężczyźni „dopłacają” do kobiet).

Przeciętne dalsze trwanie życia w Polsce wynosi 74,5 roku.

Wraz z wiekiem wydłuża się dalsze trwanie życia.

Tablica trwania życia są zmienne w czasie, bo postęp technologicznych, medyczny.

Każdy będzie żył dłużej, niż zakładamy dziś, więc ZU poniesie stratę, więc składki będą wyższe.

ZU nie chcą podpisywać ubezpieczenia na dożycie, bo muszą obliczyć dalsze trwanie życia, a jest to bardzo trudne, dlatego dużo chętniej podpisują umowę na wypadek śmierci.

UBEZPIECZENIE NA WYPADEK ŚMIERCI

Po śmierci rodzina otrzymuje np. 20 000

25 26 27 28

A B c

Jeśli osoba umiera w ciągu roku, wypłata świadczenia następuje pod koniec roku.

A E(x)= q₂₅ * 20 000 * V

q ₂₅ - osoba w wieku 25 lat musi umrzeć w ciągu roku

B prawdopodobieństwo, że osoba w wieku 25 lat przeżyje 1 rok i umrze w kolejnym

E(x)= q₂₅ * 20 000 * V + p₂₅ * q₂₆ * 20000 * V²

C prawdopodobieństwo, że osoba w wieku 25 lat przeżyje 2 lata i umrze w kolejnym

E(x)= q₂₅ * 20 000 * V + p₂₅ * q₂₆ * 20000 * V² + ₂p₂₆ * q₂₇ * 20000 * V³

UBEZPIECZENIA MAJĄTKOWE

n = 100

p = 0,03

u = 500000

E(X)= p * X = p * SU *u

0,03 * 500000 * 100 = 500000 *3

W sytuacjach, gdy zdarzenie zakłada stratę całkowitą (np. kradzież laptopa)

Rozkład szkód dane od reasekuratora lub statystyka policyjna

Tworząc produkt ubezpieczeniowy ZU zakłada wysokość szkód do pokrycia (poniżej nie pokrywa, a powyżej pokrywa reasekurator).

Ubezpieczenie OC jest najtrudniejsze, bo stłuczek w roku może być bardzo wiele.

Kiedy może być kilkukrotna wypłata, trzeba modelować wartość oczekiwaną, a także sumę oczekiwanych wypadków. W ubezpieczeniu od pożaru domu mamy do czynienia tylko z liczeniem wartości oczekiwanej zdarzenia (dom może się spalić raz w ciągu roku).

Wykład 5

OGÓLNE WARUNKI UBEZPIECZENIA

Kto definiuje OWU?

1. Publiczne ubezpieczenia obowiązkowe

• Oferowane przez publiczne, państwowe zakładu ubezpieczeń

• Ubezpieczenia zdrowotne ( w ramach NFZ), emerytalne, rentowe, chorobowe, wypadkowe

• OWU zdefiniowane są w ustawie (kto reguluje składkę i jaka jest jej wysokość)

składka ustalana jest odgórnie, jest niezależna od ryzyka, a zależy od wysokości wynagrodzenia; każdy płaci daną stopę składki,

np. ubezpieczenia zdrowotne - im wyższe wynagrodzenie tym składka wyższa mimo, że ryzyko niższe redystrybucja od osób bogatszych do biedniejszych

Te ubezpieczenia mogą być oferowane jako publiczne ubezpieczenia dobrowolnie (np. student pracujący na umowę o zlecenie nie musi płacić na ubezpieczenie emerytalne i zdrowotne)

2. Prywatne ubezpieczenia obowiązkowe

• Oferowane przez komercyjne ZU

• OWU -> w ustawie

• Ubezpieczenia obowiązkowe : OC kierowców i OC rolników

• Taryfy za ubezpieczenie obowiązkowe komercyjne ustala swobodnie ZU (także ustala wysokość składki)

• ZU nie ma prawa odmówić ubezpieczenia.

• SUMA GWARANCYJNA

• 5 000 000 euro w przypadku szkód na osobie

• 1 000 000 euro w przypadku szkód na mieniu

• ZU nie odpowiada za szkody

• Podlegające uszkodzeniu przez osobę, która jest posiadaczem lub współwłaścicielem pojazdu, w którym szkoda została wyrządzona

• Polegające na zanieczyszczeniu czy skażeniu środowiska

• OWU Rozporządzenie Ministra Finansów

• W sprawie obowiązkowego ubezpieczenia OC z tytułu wykonywania działalności brokerskiej

• Określa minimalną sumę gwarancyjną ubezp OC równowartość 1 000 000 euro, ale rzadko jest ona wyższa.

• W sprawie obowiązkowego OC organizatorów imprez masowych

• W sprawie czynności agencyjnych

• Prywatne ubezpieczenia dobrowolne

ZU mają prawo dobrowolnie kształtować zakres ochrony ubezpieczenia np. śmierć na skutek nieuniknionego wypadku może być różnie definiowana w różach ZU

Kodeks Cywilny umowa ubezpieczenia

OWU mogą być w sprzeczności z Kodeksem Cywilnym (a więc jeśli coś nie jest regulowane przez OWU to jest regulowane przez KC)

W OWU mogą być zapisy korzystniejsze niż w KC, ale nie odwrotnie.

Możliwość zmiany OWU w trakcie ochrony ubezpieczeniowej :

OWU są wiążące do końca trwania umowy, mogą być zmieniane tylko za zgodą obu stron.

Zmiana regulaminu zmiana OWU, mimo że nie ma nowej umowy

Gdy umowa jest na rok z automatycznym przedłużaniem, gdy jest ono kontynuowane to OWU pozostają niezmienne, zmienia się składka

W przypadku ubezpieczeń grupowych (kiedy to stronami są ZU i zakład pracy) możliwe są zmiany OWU; często ZU namawiają zakłady pracy do podpisywania różnych aneksów do umowy

Możliwe są dodatkowe opcje (za zgodą obu stron), wówczas podstawowe OWU są niezmienne, a te dotyczące dodatkowej opcji zgodne z tymi, które zostały ustalone w dniu podpisywaniu umowy o dodatkowej opcji.

Osoby fizyczne mają 30 dni na odstąpienie od umowy ubezpieczeniowej; ZU pobierze składkę za te dni objęte ochroną a resztę odda.

Wykład 6

UNDERWRITING - weryfikacja ryzyka wnoszonego do zakładu ubezpieczeń (Czy ryzyko jest standardowe czy nie?)

ZU buduje sobie określony portfel

• dbanie o to, aby struktura szkodowa była taka jak założona

• przeciwdziałanie antyselekcji ryzyka

ANTYSELEKCJA RYZYKA (negatywna selekcja)- do ZU przychodzą osoby, dla których ryzyko wystąpienia ryzyka jest większe

ETAPY UNDERWRITINGU:

1. selekcja ryzyka - czy powinno być ono przyjęte przez ZU? (underwriter może odrzucić ryzyko tylko w przypadku ubezpieczeń dobrowolnych)

2. klasyfikacja ryzyka - czy jest ono standardowe czy też nie? i do jakiej klasy będzie ono należało

• jak ryzyko standardowe to standardowa składka

• jeśli nie jest standardowe to przypisanie do odpowiedniej klasy

• 105- 125%

• 125- 145%

• 145- 165% (jeśli jest to ostatnia klasa, to ZU nie przyjmuje większego ryzyka)

• (najwięcej 250% - 2,5 krotności podwyższonego ryzyka)

UNDERWRITING dokonywany jest głównie dla ZU prowadzących działalność w DZIALE I.

Underwriterem jest zwykle lekarz lub osoba związana z branżą medyczną (bo ocenia stan zdrowia).

Przy underwritingu decyzja związana ze stanem zdrowia jest wiążąca do końca obowiązywania umowy, ryzyko nie może być szacowane ponownie.

Underwriting może być dokonywany w Dziale II, ale jest to niezwykle rzadkie. Jest on dokonywany głównie dla dużych podmiotów, np. fabryk (w takim przypadku sztab ludzi dokonuje underwritingu i nie potrzebne jest wykształcenie medyczne).

W ubezpieczeniach majątkowych łatwiej można ocenić ryzyko, bo możemy łatwiej ustalić kryteria (klasy) przypisane do danego ryzyka, a przy ubezpieczeniach na życie potrzebne jest prognozowanie i występuje większa korelacja między czynnikami (np. nadciśnienie + bliska osoba, która zmarła na zawał większe prawdopodobieństwo zgonu).

Oprócz ryzyka zgonu, analizowane jest ryzyko:

1. związane z zatrudnieniem -klasyfikacja zawodowa:

2. menadżerowie

3. sekretarki, księgowi

4. lekarze, nauczyciele

5. rolnicy, górnicy, hutnicy, rybacy

6. wojsko (na misjach, na platformach)

7. ryzyko związane ze stylem życia (alkohol, papierosy, sporty niebezpieczne)

nie ma różnicowania ryzyka ze względu na miejsce zamieszkania

nie ma szacowania ryzyka finansowego (czyli czy ubezpieczającego stać na składki?)

Podniesienie składki przez ZU powoduje, że w jego portfelu zostają ryzyka gorsze, bo klienci z niższym ryzykiem wycofują polisy (idą do innych zakładów)

(a to prowadzi do kolejnej podwyżki składki)

INDYWIDUALNA OCENA RYZYKA (underwriting dokonywany dla najmniejszych klas- jednoosobowej) - indywidualna składka

Jeśli mamy do czynienia z większa rozpiętością klas to wówczas wszystkie osoby w tej samej klasie płacą taką samą składkę.

Skąd bierze się informację do underwritingu? z wniosku ubezpieczeniowego

Na podstawie underwritingu niekoniecznie trzeba podwyższać składkę, można również zmniejszyć sumę ubezpieczeniową.

W Unii Europejskiej obowiązuje zakaz zadawania pytań o dziedzictwo genetyczne, a więc takie pytania nie pojawiają się w kwestionariuszu, a skutkiem tego jest podwyższenie standardowej składki.

Jeśli w kwestionariuszu zakreślimy pole o przejściu operacji, to wniosek taki jest odrzucany, bo po operacji następuje zachwianie stabilności zdrowotnej osoby.

Wnioski kobiet w ciąży są odraczane, bo ZU nie może przeprowadzić wszystkich niezbędnych badań (z powodu zagrożenia ciąży)

Underwriter podejmuje decyzję na podstawie:

1. ankiety medycznej

2. formularza (ankiety szczegółowej)

3. badań

Po wypełnieniu wszystkich dokumentów :

• kiedyś underwriter subiektywnie oceniał czy przyjąć wniosek

• teraz statystyczne analizy przeprowadzane przez reasekuratora (na podstawie historii, ale wiedza medyczna underwritera jest także pomocna)

Underwriter szacuje nadumieralność, ale składkę ustala aktuariusz!!

METODA DODATKU DO WIEKU np. osoba 27 letnia ma stan zdrowia 40 latka i wtedy składka liczona jest od wieku 40 lat

METODA DODATKU DO UMIERALNOŚCI mnożenie prawdopodobieństw

Czy w Dziale I zawsze musi być underwriting?

• W grupach ubezpieczeniowych nie ma - trudne do oceny (jedynie w przypadku ubezpieczeń zdrowotnych)

• Nie ma w ubezpieczeniach wypadkowych, bo nie jesteśmy w stanie określić predyspozycji

ZU pokrywa koszty underwritingu (badanie itp.), ale w ostateczności płaci ubezpieczający (koszty zawarcia nowej polisy).

Underwriting może być dokonywany ponownie gdy:

• Suma ubezpieczenia została podwyższona

• W sytuacji wznawiania ochrony ubezpieczeniowej (na ogół dokonywany jest na koszt klienta)

Decyzje underwritera:

• Podwyższenie składki

• Obliczenie sumy ubezpieczenia]

• Pozostawienie składki i sumy ubezpieczenia bez zmian, ale ograniczona zostaje ochrona ubezpieczeniowa (nie może być to stosowane w ubezpieczeniach na życie!)

Wykład 7

Po co zakłady ubezpieczeń podpisują umowy z reasekuratorem?

Aby podzielić się ryzykiem z reasekuratorem zmniejszają ryzyko

Reasekurator to niekoniecznie zakład ubezpieczeń, ale musi mieć licencję na prowadzenie reasekuracji (czyli na przejmowanie ryzyka).

Zakłady ubezpieczeń mają określoną pojemność przyjmowania ryzyka (jest to związane z kapitałem założycielskim). Oddając część ryzyka „zwalniają” tę pojemność i mogą podpisywać nowe umowy.

UMOWA (dwustronna)


CEDENT CESJONARIUSZ

(ubezpieczyciel) (reasekurator)

Może być pośrednik broker reasekuracyjny


RETROCEDENT RETROCESJONARIUSZ

(reasekurator I) (reasekurator II)

RETROCESJA kolejne przekazywanie ryzyka między reasekuratorami

Każdy może być cedentem.

Cesjonariuszem może być tylko, gdy ma licencje.

Zakład ubezpieczeń i reasekuracji musi mieć 2 licencje.

Gdy mamy reasekurację - można wykonywać obie działalności jednocześnie!

RODZAJE UMÓW REASEKURACYJNYCH

Podział I

1. Fakultatywne

• Umowy dobrowolne (i po stronie ubezpieczyciela i reasekuratora w zakresie przenoszenia ryzyka)

• Dotyczy pojedynczych ryzyk

• Reasekurator będzie dokonywał underwritingu

• Ta umowa jest zwykle droższa niż obligatoryjna (bo dochodzi koszt underwritingu)

• Brak obowiązku reasekuratora do akceptacji ryzyka

2. Obligatoryjne

3. Fakultatywno-obligatoryjne

• ZU wybiera, które ryzyka chce oddać, reasekurator musi je wszystkie przyjąć

• Obligatoryjność po stronie reasekuratora

Podział II

1. Umowy proporcjonalne

• Wysokość przekazanej składki jest skorelowana proporcjonalnie z procentem przekazywanego ryzyka

2. Umowy nieproporcjonalne

• Dominują na rynku

• Nadwyżki szkody, nadwyżki szkodowości

Podział III

1. Umowa kwotowa

• Najprostsza

• Ma dobre zastosowanie tam, gdzie ryzyko jest stałe

Np. reasekurator -umowa kwotowa 30%, ryzyko 30%

ZU - udział własny 70%, ryzyko 70%

2. Umowa ekscedentowa

Dla każdej sumy ubezpieczeniowej określona jest proporcja - im umowa ma wyższą sumę ubezpieczenia, tym więcej przekazujemy do reasekuratora

• ZU określa tzw. „zachowek”

• ZU stwierdza, że nie chce pokrywać szkód większych niż np. 50 mln, więc gdy suma ubezpieczeniowa wynosi 75 mln, ZU przyjmuje 50 mln (2/3), a reasekurator 25 mln (1/3)

• Jeśli np. spali się dom, strata zostanie oceniona tylko na 50 mln, to 2/3 straty pokrywa ZU, a reasekurator 1/3 straty

UMOWA REASEKURACJI NADWYŻKI SZKODY (XL)

Wartość LAYER ponad priorytet lub niższy limit pokrycia reasekuracyjnego






Górny limit 200 000




Reasekurowanie 150 000




Udział własny 50 000

XL pokrywa 150 000 XS 50 000 taki jest techniczny zapis

Zadanie: Ile zapłaci reasekurator?

1. Szkoda- 80000 odp: 30000

2. Szkoda- 280000 odp: 150000

Zasanie: XL pokrywa 90% z 150000 XS: 50000

Ile zapłaci reasekurator w wyniku zaistnienia szkody o wartości 120000?

120000 - 50000 = 70000

90% z 70000= 63000

Czyli reasekurator 63000 a ZU 57000 (50000 + nadwyżka)

UMOWA REASEK. NADWYŻKI SZKODOWOŚCI

Liczymy stosunek wypłaconego świadczenia do składki netto

Szkodowość= wypłacone świadczenie/ składka netto

Umowa zaczyna działać, gdy szkodowość jest większa 100%

Gdy ZU nie ma pieniędzy to powinien skorzystać z pomocy reasekuratora.

Nie może dotyczyć pojedynczych ryzyk.

Agregacja wg rodzaju działalności:

Agregacja odnosi się do:

• Wszystkich powstałych szkód

• W określonej klasie (grupie) ryzyk

• W określonym okresie

Może być czasowa (okresowa)- np. przy powodzi ( określa się, że od teraz przez najbliższe 72 godziny wszystkie straty pokrywane są przez reasekuratora)

Przykład 1:

Dolny limit w wysokości 105% składki

Górny limit w wysokości 125% składki

Reasekurator pokrywa 80% szkód w layerze

Składki= 300 mln

Szkody= 350 mln

Ile przejmuje reasekurator?

Dolny limit 105% * 300 mln= 315 mln

Górny limit 125% * 300 mln= 375 mln

Odp:

Udział reasekuratora w szkodach: 80% * ( 350 mln - 315 mln) = 28 mln

Przykład: UMOWY MIESZANE

Załóżmy następujący portfel szkód:

nr szkody	wysokość
1	80
2	280
3	2400
4	4000

Umowa nadwyżki szkody:

Layer 1 140 XS 60

Layer 2 300 XS 200

Layer 3 2500 XS 500

Ile zapłaci reasekurator?

Pomocniczy rysunek:

L3	30000	szkody
L2	500	1	20
L1	200	2	220
ZU	60	3	2340
	0	4	2940

ZU = 60+60+60+60+1000 = 1240

Re = 20+220+2340+2940- 1240=5520

W sumie za te 4 szkody

ZU zapłaci 240+1000(nadwyżka 4000-3000)

Reasekurator zapłaci 6760- 1240= 5520

Przykład 2:

Te same szkody co w poprzednim

Ale inna umowa:

Layer 1 - 140 XS 60

Layer 2 - 300 XS 200

Umowa kwotowa (quota share)

- obejmuje udział ubezpieczenia po wykorzystaniu umowy nadwyżki szkody

30% udział reasekuratora w szkodach

L3	300
L2	200
ZU	60



ZU= 60+60+60+1900+60+3500= 5640

30% Re. 1692

70% ZU 3948

Re= 20+220+440+440=

Re = 6760 - 3948 =2812

Przykład 3:

L1 140 XS 60

L2 300 XS 200

Zagregowana umowa nadwyżki szkody (aggregate XL)

2500 XS 500

ZU= 60+60+60+1900+60+3500= 5640 5640-3000= 2640

Re= 20+220+440+440= 1120

Zu płaci 500+ (5640 - 3000)= 500 +2640= 3140

Re- 2500

Przykład 4:

Umowa kwotowa

30% udziału reasekuratora w szkodach

Umowa nadwyżki szkody (XL)

(obejmuje udział ubezpieczyciela po wykorzystaniu umowy kwotowej)

Layer 2  300 XS 200

Layer 3 2500 XS 500

1. Umowa 80 56 56

2. Umowa 250 196 196

3. Umowa 2400 1680 200

4. Umowa 4000 2800 200

W sumie: 652

Resztę 6760- 652 = 6180 (reasekurator)

Wykład 8

ŚWIADCZENIE

Górna granica odpowiedzialności zakładu ubezpieczeń to suma ubezpieczenia.

Ale są pewne ubezpieczenia, dla których nie ustala się sumy ubezpieczenia tylko sumę gwarancyjną (w ubezpieczeniach od odpowiedzialności cywilnej- OC)

Wartość ubezpieczeniowa- wartość przedmiotu ubezpieczenia

Można badać relację między wartością a sumą ubezpieczenia:

1. Wartość ubezpieczenia = suma ubezpieczenia

• PEŁNE UBEZPIECZENIE (pełne pokrycie zakładu ubezpieczenia)

2. Wartość ubezpieczenia > suma ubezpieczenia

• Nie cała strata zostanie pokryta

• Wartość przedmiotu jest wyższa

• Zakład ubezpieczeń wypłaci tylko do wysokości sumy ubezpieczeni

• NIEDOUBEZPIECZENIE

3. Wartość ubezpieczenia < suma ubezpieczenia

• Zakład ubezpieczeń wypłaca tylko wartość ubezpieczenia (niższą od sumy)

• NADUBEZPIECZENIE

• Dodatkowo ZU musi zwrócić składki za nadwyżkę (różnica: SU -WU)

4. Wartość ubezpieczenia = suma gwarancyjna

• Nie ma takiej analizy w przypadku takiej relacji jak w pkt. 1-3, bo nie ma wartości ubezpieczenia, bo nie wiemy jaka będzie wysokość szkody

W przypadku ubezpieczeń życiowych NIE MA wartości ubezpieczenia (nie da się wycenić życia).

Czy zawsze świadczenie musi być wypłacone?

NIE

Kiedy nie będzie wypłaty świadczenia?

• Wina umyślna (ale np. samobójstwo po 2 latach od zawarcia umowy ubezp. będzie świadczenie)

• Wyłączenia

• Przyczyna straty (np. zamieszki, wojna, itp.)

• Kategoria strat Utracone korzyści ( zepsucie maszyny zapłata za nową, naprawa, ale nie zostanie zapłacone za to, że przez tę usterkę firma mniej wytworzyła)

• Zdarzenie miało miejsce w okresie KARENCJI

KARENCJA- okres, w którym od momentu podpisania umowy do danego okresu nie zostanie wypłacone świadczenie (zależy od produktu ubezpieczeniowego)

Po co wymyślono taki okres? aby minimalizować antyselekcję ryzyka (im wyższa antyselekcja ryzyka tym okres karencji dłuższy)

Ubezpieczenia grupowe- jest karencja, ale NIŻSZA, bo tylko niektóre osoby wykupują ubezpieczenie (brak przymusu) niższa antyselekcja

• Ubezpieczenia następstw nieszczęśliwych wypadków

Nie ma karencji, bo nie ma antyselekcji ryzyka, bo nie możemy przewidzieć, że coś się stanie.

ŚWIADCZENIE MOŻE BYĆ POMNIEJSZONE

ŚWIADCZENIE:

1. ODSZKODOWANIE - gdy szkoda majątkowa

1. Na osobie

2. Na mieniu

2. ŚWIADCZENIE SENSU STRICTE - wypłacane za szkody

1. Niemajątkowe na osobie

1. PIENIĘŻNE

2. W NATURZE/ RZECZOWE

Mając szkodę na mieniu (np. kradzież samochodu): świadczenie w gotówce bądź ZU kupi samochód taki jak przed kradzieżą.

Ubezpieczenie zdrowotne- zwrot kosztów usług lekarskich (zwrot za fakturę - świadczenie pieniężne) bądź zorganizowani dostępu do usług medycznych (w naturze, bezpośrednio).

Lepiej mieć fakturę, gdy nie ma pewności co do jakości usług w zakładach współpracujących z ZU (ryzyko leży po naszej stronie).

Jeśli mamy zaufanie do usług świadczonych przez zakłady związane w ZU, to lepiej bezgotówkowo, bo wówczas ryzyko jakości tych usług ponosi ZU.

1. Restytucja pieniężna świadczenie w pieniądzu

W ubezpieczeniach nieodszkodowawczych

• wysokość świadczenia nie jest skorelowana z wysokością strat

• np. ubezpieczenie na wypadek pobytu w szpitalu (wypłata np. 50 zł za każdy dzień w szpitalu zdefiniowana kwota)

2. Restytucja rzeczowa świadczenie bezpieniężne

• W ubezpieczeniach odszkodowawczych

• ZU musi pokryć daną szkodę

Kiedy strata nie jest pokryta w pełni? (dotyczy ubezpieczeń majątkowych)

Gdy w ubezpieczeniu mamy UDZIAŁ WŁASNY

Jeżeli udział własny = 10%, zawsze przy stracie płacimy 10% jej wartości a ZU 90%

Po co? ograniczenie występowania zdarzeń (motywowanie do dbania o to aby nie występowały, bądź by strata była niższa)

Najczęściej przy AC

Wykup udziału złego poprzez podwyższenie składki.

• FRANSZYZA - wysokość straty poniżej, której ZU nie wypłaci świadczenia, pozbywanie się drobnych szkód przez ZU

• Franszyza integralna - gdy strata jest wyższa od minimum to świadczenie wypłacone w całości

Np. strata 500 zł, franszyza 300 wypłata: całe 500

• Franszyza redukcyjna -gdy strata jest wyższa od minimum to świadczenie będzie wypłacone od wysokości minimalnej (różnica)

Np. strata 500, franszyza 300 wypłata 200



Franszyza redukcyjna a udział własny.

Określona kwotowo określony w %

Nie można jej wykupić można wykupić


STRATA relacja wartości ubezpieczenia a suma ubezpieczenia

System:

1. Na pierwsze ryzyko

• Najczęściej dotyczy polis gospodarczych

• Gdy wartość ubezpieczenia > suma ubezpieczenia ale strata zawiera się w SU to będziemy mieć pokrytą całą stratę

Np. SU= 700 i strata= 500 wypłata całej straty 500

2. Na sumy stałe

• Najczęściej stosowany

• Suma ubezpieczenia jest górną granicą odpowiedzialności ZU

Np. ubezpieczenie tylko 25% zapasów ->wypłata 25%

Suma ubezpieczenia wypłacana jest w całości gdy strata całkowita.

PRZYKŁAD:

Wartość towaru = wartość ubezpieczenia = 500 000

Strata = 300 000

	ZAŁOŻENIA	ŚWIADCZENIE
1.	udział własny 10%	270 000
2.	franszyza integralna 100 000	300 000
3.	franszyza redukcyjna 100 000	200 000
4.	udział własny 10% i franszyza integralna 100 000	270 000
5.	udział własny 10% i franszyza redukcyjna 100 000	180 000
6.	suma ubezpieczenia = 400 000 i system na pierwsze ryzyko	300 000
7.	suma ubezpieczenia = 250 000 i system na pierwsze ryzyko	250 000
8.	suma ubezpieczenia = 250 000 i system na sumy stałe	150 000
9.	pkt 8 + 1	135 000
10.	pkt 8 + 3	100 000
11.	pkt 8 + 3 + 1	90 000

Wykład 9

Produkty ubezpieczeniowe - dział II

Podział ubezpieczeń wg Ustawy o działalności ubezpieczeniowej z dnia 22 maja 2003 r:

DZIAŁ I Ubezpieczenia na życie

1. Ubezpieczenia na życie.

2. Ubezpieczenia posagowe, zaopatrzenia dzieci.

3. Ubezpieczenia na życie, jeżeli są związane z ubezpieczeniowym funduszem kapitałowym.

4. Ubezpieczenia rentowe.

5. Ubezpieczenia wypadkowe i chorobowe, jeśli są uzupełnieniem ubezpieczeń wymienionych w grupach 1-4.

Podział:

DZIAŁ II Pozostałe ubezpieczenia osobowe oraz ubezpieczenia majątkowe

1. Ubezpieczenia wypadku, w tym wypadku przy pracy i choroby zawodowej:

1. świadczenia jednorazowe

2. świadczenia powtarzające się

3. połączone świadczenia, o których mowa w pkt. 1 i 2

4. przewóz osób

2. Ubezpieczenia choroby:

1. świadczenia jednorazowe

2. świadczenia powtarzające się

3. świadczenia kombinowane

3. Ubezpieczenia casco pojazdów lądowych, z wyjątkiem pojazdów szynowych, obejmujące szkody w:

1. pojazdach samochodowych

2. pojazdach lądowych bez własnego napędu

• Ubezpieczenia wypadkowe - dział I grupa 5 i dział II grupa 1

Np. Ubezpieczenie NNW (następstw nieszczęśliwego wypadku):
- świadczenie z tytułu trwałego uszczerbku na zdrowia
- świadczenie z tytułu śmierci wskutek NW
- zwrot kosztów nabycia protez i środków pomocniczych
- zwrot kosztów przeszkolenia zawodowego inwalidów

Przykładowa polisa „specjalna” - indywidualne ubezpieczenie na wypadek złamania kości ubezpieczonego spowodowanego nieszczęśliwym wypadkiem

• Ubezpieczenia chorobowe - dział I grupa 5 & dział II grupa 2

Przedmiot ubezpieczenia - zdrowie, gwarancja świadczenia w przypadku wystąpienia (tzn. zdiagnozowania lub podjęcia leczenia) choroby, np. ciężkiej choroby.

Przykładowe rozwiązania:
wariant podstawowy - 8 chorób: zawał serca (uwaga: często NIE jest on uwzględniany w polisach, jak również NIE uwzględnia się następstw zawału), chirurgiczne leczenie choroby naczyń wieńcowych (by-pass), nowotwór złośliwy, udar, niewydolność nerek, choroba Creutzfelda-Jakoba, zakażenie wirusem HIV, j.w w następstwie wykonywania obowiązków zawodowych, j.w. w następstwie transfuzji
wariant rozszerzony - plus 5 chorób (oparzenia, transplantacja organów, utrata wzroku, oponiak, choroba Parkinsona)
często limit wiekowy dla kandydatów

Wypadkowe i chorobowe - kiedy dział I?

• ta sama osoba ubezpieczona w ubezpieczeniu uzupełniającym i głównym

• ubezpieczenie ryzyk musi nastąpić na podstawie tej samej umowy, która obejmuje ryzyko główne (śmierć, dożycie)

• okres ubezpieczenia powinien być tożsamy z okresem umowy ubezpieczenia od ryzyka głównego

• Ubezpieczenie autocasco pojazdów lądowych (bez szynowych) - dział II grupa 3

Przykładowe rozwiązanie - zakres ochrony:
- zderzenie z innymi pojazdami, osobami, zwierzętami, przedmiotami
- działanie osób trzecich
- zdarzenia losowe (np. powódź, pożar)
- działania czynników termicznych lub chemicznych
- kradzież pojazdu, jego części lub wyposażenia
- uszkodzenie pojazdu po kradzieży lub jej próbie
Często możliwość dodawania/odejmowania opcji zakresu ochrony

Często udział własny, wyłączenia odpowiedzialności.

Składka zależna od: SU, okresu ubezpieczenia, miejsca zamieszkania, rodzaju/marki pojazdu, pojemności silnika, historii (szkodowości) ubezpieczenia, zakresu ubezpieczenia, wieku właściciela, okresu posiadania prawa jazdy itp.

Podział cd.:

4. Ubezpieczenia casco pojazdów szynowych, obejmujące szkody w pojazdach szynowych.

5. Ubezpieczenia casco statków powietrznych, obejmujące szkody w statkach powietrznych.

6. Ubezpieczenia żeglugi morskiej i śródlądowej casco statków żeglugi morskiej i statków żeglugi śródlądowej, obejmujące szkody w:

1) statkach żeglugi morskiej;

2) statkach żeglugi śródlądowej.

7. Ubezpieczenia przedmiotów w transporcie (cargo), obejmujące szkody na transportowanych przedmiotach, niezależnie od każdorazowo stosowanych środków transportu.

8. Ubezpieczenia szkód spowodowanych żywiołami, obejmujące szkody rzeczowe nieujęte w grupach 3-7 (casco+cargo), spowodowane przez:

1) ogień; 2) eksplozję; 3) burzę; 4) inne żywioły; 5) energię jądrową;

6) obsunięcia ziemi lub tąpnięcia.

• Ubezpieczenie casco pojazdów szynowych - dział II grupa 4

Przykładowe rozwiązanie - przedmiot ochrony:
- lokomotywy
- wagony osobowe i towarowe
- zespoły trakcyjne
- samobieżne zestawy do utrzymania i napraw powierzchni, torów, sieci trakcyjnej
- ciągniki szynowe, drezyny, wózki robocze

Przykładowe ryzyka:
- nagłe działanie siły mechanicznej
- katastrofy, ogień, eksplozje, uderzenie pioruna, upadek statku powietrznego
- powódź, grad, deszcz nawalny, huragan, lawina, trzęsienie ziemi
- osunięcie lub zapadanie się ziemi, zerwanie mostów, zawalenie tuneli
- przemieszczenie się ładunków, zdarzenia podczas załadunku lub wyładunku, akcji ratowniczych

• Ubezpieczenia casco lotnicze - dział II grupa 5

• ubezpieczenie samego statku lotniczego (aero-casco) powiązane z nim są ubezpieczenia z innych działów:

• ubezpieczenie OC z tytułu przewożonego ładunku

• ubezpieczenie OC przewoźnika wobec pasażerów i ich bagaży

• ubezpieczenie OC użytkownika wobec osób trzecich i ich mienia

• ubezpieczenie OC z tytułu obsługi naziemnej (handling - załadunek; catering; tankowanie)

• ubezpieczenie NNW załóg statku powietrznego oraz innych osób zatrudnionych przez ubezpieczonego

• ostatnio - ubezpieczenia satelitarne i statków kosmicznych

• Ubezpieczenia morskie

Ochrona:

• morskiej żeglugi handlowej

• obrotu towarowego z zagranicą (droga morska i kombinowana)

• rybołówstwa morskiego

• stoczni morskich (budowa, rejsy próbne)

ochrona przed ekonomicznymi skutkami szkód powstających w żegludze i przewozie morskim

Prawo morskie -VIII tytuł Kodeksu Morskiego z 2001r (Zasada swobody kontraktowej)

• Ubezpieczenia morskie - „niebezpieczeństwa morskie”

Marine Insurance Act, UK, 1906 - „perils of the sea”

• będące następstwem sił przyrody

• wynikające z czynów osób znajdujących się na statku

• wynikające z czynów osób obcych (poza statkiem)

Polski kodeks morski - ubezpieczyciel odpowiada za szkody (art. 320)

• będące bezpośrednim następstwem niebezpieczeństw objętych umową ubezpieczenia

• spowodowane zaniedbaniem lub błędem ubezpieczającego - kapitana statku

• spowodowane z winy kapitana, innego członka załogi lub pilota

Wyłączenia - wina umyślna, rażące niedbalstwo, wyruszenie w podróż niesprawnym statkiem

• Ubezpieczenia morskie - podstawowe rodzaje

Ubezpieczenie statków morskich (casco)

• „na czas”

• „na podróż”

• w budowie

• od ryzyk wojennych i strajkowych

• ubezpieczenie odpowiedzialności cywilnej oraz innych zainteresowań majątkowych armatora

Ubezpieczenie ładunków

Ubezpieczenie rybołówstwa morskiego

• Klasyfikacja szkód i awarii w ubezpieczeniach morskich

1. Kryterium ilościowe

1. Szkody całkowite

• Rzeczywiste

• Konstruktywne

2. Szkody częściowe

2. Kryterium podmiotowe

1. Awaria poszczególna

2. Awaria wspólna

• Umowa ubezpieczenia morskiego

Zakres ryzyk - Art. 292.

§ 1. Przez umowę ubezpieczenia morskiego ubezpieczyciel zobowiązuje się w zamian za składkę ubezpieczeniową wypłacić odszkodowanie za szkody poniesione wskutek niebezpieczeństw, na jakie przedmiot ubezpieczenia jest narażony w związku z żeglugą morską.

§ 2. Umową ubezpieczenia morskiego można objąć ponadto niebezpieczeństwa, na które w związku z przewozem morskim przedmiot ubezpieczenia jest narażony w przewozie lotniczym, na wodach śródlądowych lub na lądzie.

§ 3. Przepisy o ubezpieczeniu morskim stosuje się odpowiednio do ubezpieczenia statków znajdujących się w budowie.

Przedmiot ubezpieczenia morskiego - Art. 293.

§ 1. Przedmiotem ubezpieczenia morskiego może być każdy interes majątkowy związany z żeglugą morską i dający się ocenić w pieniądzach.

§ 2. Przedmiotem ubezpieczenia morskiego mogą być w szczególności: statek, ładunek, fracht, opłata za przewóz pasażerów, opłata czarterowa, spodziewany zysk na ładunku, prowizja, wydatki awarii wspólnej, zobowiązanie z tytułu odpowiedzialności cywilnej oraz wierzytelność zabezpieczona na statku, ładunku lub frachcie.

Umowa ubezpieczenia morskiego:

• Zasada interesu majątkowego (niekoniecznie składka)

• Zasada odszkodowania (< wartości ubezpieczenia)

• Zasada najwyższej dobrej wiary (lojalność stron)

Dwie formy zaspokajania roszczeń:

• wypłata odszkodowania

• zapłata pełnej sumy ubezpieczenia

- bez zrzeczenia się na rzecz ubezpieczyciela praw do przedmiotu ubezpieczenia

- za zrzeczeniem się - tzw. abandon

Ubezpieczenie casco morskie - dział II grupa 6

• Wystandaryzowana polisa

• Londyńskie klauzule instytutowe (wyłączenia, zawężenia lub rozszerzenia zakresu ochrony)

• Wszystkie ryzyka minus wyłączenia

• Polisy na podróż, polisy na czas

Ubezpieczenie cargo - dział II grupa 7

• Wystandaryzowana polisa

• Instytutowe warunki ubezpieczenia ładunków - zestaw A > B > C (malejący zakres ochrony)

• Wszystkie ryzyka minus wyłączenia

• Transport lądowy - instytutowe warunki ubezpieczenia ładunków - zestaw A lub C

Podział ubezpieczeń cd:

9. Ubezpieczenia pozostałych szkód rzeczowych (jeżeli nie zostały ujęte w grupie 3, 4, 5, 6 lub 7 casco + cargo), wywołanych przez grad lub mróz oraz inne przyczyny (jak np. kradzież), jeżeli przyczyny te nie są ujęte w grupie 8 (żywioły nie ujęte w casco+cargo).

10. Ubezpieczenia odpowiedzialności cywilnej wszelkiego rodzaju, wynikającej z posiadania i użytkowania pojazdów lądowych z napędem własnym, łącznie z ubezpieczeniem odpowiedzialności przewoźnika.

11. Ubezpieczenia odpowiedzialności cywilnej wszelkiego rodzaju, wynikającej z posiadania i użytkowania statków powietrznych, łącznie z ubezpieczeniem odpowiedzialności przewoźnika.

12. Ubezpieczenia odpowiedzialności cywilnej za żeglugę morską i śródlądową, wynikającej z posiadania i użytkowania statków żeglugi śródlądowej i statków morskich, łącznie z ubezpieczeniem odpowiedzialności przewoźnika.

13. Ubezpieczenia odpowiedzialności cywilnej (ubezpieczenie odpowiedzialności cywilnej ogólnej) nieujętej w grupach 10-12.

• Ubezpieczenie ładunków w przewozie morskim

Umowa o przewóz morzem (frachtowa):
- czarterowa (przestrzeń ładowna)
- bukingowa (określony ładunek - rodzaj, ilość, miara lub waga)

Konosament
- dowód zainteresowania w ubezpieczonym towarze
- dowód na to, że przedmiot ubezpieczenia był rzeczywiście wystawiony na objęte umową ryzyka przewozowe
- dowód ilości/wagi załadowanego towaru
- podstawowy dokument do uzasadniania roszczeń i ustalania odszkodowania

Instytutowe warunki ubezpieczenia ładunków

• Institute Cargo Clauses (A) > (B) > (C)

• Różnice:
  - brzmienie tzw. klauzuli o ryzyku (nr 1)
  - zakres wyłączeń (nr 4 ogólne, nr 5. niezdatność żeglugowa, nr 6 wojna, nr 7 strajk
  - pozostałe klauzule identyczne

• Zestaw A:
  wszystkie rodzaje ryzyka straty lub szkody w przedmiocie ubezpieczenia z wyjątkiem wymienionych w klauzulach 4-7

• Klauzula wyłączeń ogólnych (nr 4):
  - straty itd. - wadliwe świadome postępowanie ubezpieczonych
  - zwykłe zużycie, wyciek itd. towaru
  - niewłaściwe opakowanie/rozmieszczenie
  - wadliwa właściwość/wada przedmiotu ubezpieczenia
  - opóźnienia (nawet jeśli wywołane ryzykiem objętym ubezpieczeniem z wyjątkiem wydatków płatnych na podstawie klauzuli nr 2 o awarii wspólnej
  - niewypłacalność/uchybienia finansowe właścicieli, zarządców, czarterujących lub armatora statku
  - zw. z użyciem broni wojennej (w tym nuklearnej)

• Klauzula wyłączenia niezdatności żeglugowej i innej (nr 5):
  - niezdatność żeglugowa statku
  - niezdatność do bezpiecznego przewiezienia przedmiotu jeśli świadomi tego

• Klauzula wyłączenia wojny (nr 6):

• Klauzula wyłączenia strajku (nr 7):

• Zestaw B - lista chronionych ryzyk (klauzula nr 1):
  - pożaru, eksplozji;

- wyrzucenia na brzeg
- wejścia na mieliznę;

- zatonięcia, wywrócenia się
- zderzenia, zetknięcia statku itp. z innymi niż woda
- wyładunek w porcie schronienia

- trzęsienie ziemi
- wybuch wulkanu

- uderzenie pioruna
- awaria wspólna

- wyrzucenie, zmycie za burtę
- wtargnięcie wody do wnętrza

- strata całkowita pakunku
- wypadnięcie za burtę, upadek na pokład w trakcie załadunku/wyładunku

• Zestaw C < B, ponieważ nie obejmuje:
  - trzęsienia ziemi
  - wybuchu wulkanu i uderzenia piorunu
  - zmycia za burtę
  - wtargnięcia wody do wnętrza ładunku
  - straty całkowitej pakunku

• Zakres wyłączeń
  B, C ≠ A

Wyłącza się odpowiedzialność za rozmyślną szkodę lub rozmyślne zniszczenie przedmiotu ubezpieczenia lub jego części spowodowane wrogim działaniem osób.

• Ubezpieczenie towarów w transporcie lądowym i w czasie składowania

• Ryzyko transportowe:
  - casco (ruch środków komunikacji)
  - cargo (ruch przewożonego ładunku i pasażerów)

• Ryzyka wg odpowiedzialnego podmiotu:
  1) wyłącznie przewoźnik (np. opóźnienie dostawy towaru)
  2) przewoźnik i ubezpieczyciel
  3) ubezpieczyciel (zdarzenia losowe, szkody w czasie czynności ładunkowych, nie dokonanych przez przewoźnika, szkody przy przewozie własnym środkiem transportowym
  4) żaden z nich (np. szkody wynikłe z winy wysyłającego towar lub jego odbiorcy, brak opakowania lub wadliwe opakowanie, wadliwy załadunek przez wysyłającego)

• Odpowiedzialność przewoźnika (prawo przewozowe, KC - umowa przewozu i spedycji), zasada winy domniemanej.

• Odpowiedzialność ubezpieczyciela (umowa ubezpieczenia, KC)

• Jeśli obaj odpowiedzialni - możliwość dochodzenia dwóch niezależnych roszczeń, z przewoźnikiem - proces skomplikowany

• Towary o dużym udziale w obrocie międzynarodowym - klauzule instytutowe branżowe (specyficzne cechy towarów oraz umów)

• Klauzula C - jedynie elementarne ryzyka (ogień, eksplozja, siła wyższa itp.). Klauzula A - wszystkie ryzyka poza wyłączeniami klauzul 4-7. Zestaw C - wyłączenie rozmyślnej szkody

• Ubezpieczenia obowiązkowe

• Obowiązkowe ubezpieczenie budynków wchodzących w skład gospodarstw rolnych od ognia i innych zdarzeń losowych (przykład OC stricto)

• Obowiązkowe ubezpieczenie na rzecz klientów w związku z działalnością prowadzoną przez organizatorów turystyki i pośredników turystycznych (przykład OC largo)

• Rodzaje obowiązkowych ubezpieczeń odpowiedzialności cywilnej:

• posiadaczy pojazdów mechanicznych

• posiadaczy pojazdów mechanicznych zarejestrowanych za granicą

• adwokatów

• architektów oraz inżynierów budownictwa

• badacza i sponsora (badania kliniczne produktów leczniczych)

• komorników sądowych

• kwalifikowanego podmiotu świadczącego usługi certyfikacyjne

• notariuszy

• osoby eksploatującej urządzenie jądrowe

• podmiotów uprawnionych do badania sprawozdań finansowych

• radców prawnych

• rolników

• podmiotów uprawnionych
  - do wykonywania działalności usługowej w zakresie prowadzenia ksiąg rachunkowych

• - wykonujących doradztwo podatkowe podmiotu przyjmującego zamówienie na świadczenia zdrowotne

• pośrednika w obrocie nieruchomościami

• przedsiębiorcy wykonującego działalność gospodarczą w zakresie łowiectwa

• przedsiębiorcy za szkody wyrządzone podczas wykonywania czynności detektywa

• rzeczników patentowych

• rzeczoznawcy majątkowego

• zarządcy nieruchomości

• z tytułu wykonywania czynności agencyjnych

• z tytułu wykonywania działalności brokerskiej

• Rolnicze ubezpieczenia obowiązkowe

• ubezpieczenie OC rolników z tytułu posiadania gospodarstwa rolnego

- 1,0 ha lub produkcja specjalna

- Art. 44-58

- rolnik, osoby pracujące w gospodarstwie (za które ponosi odpowiedzialność)

Z tytułu zawarcia umowy ubezpieczenia przysługuje odszkodowanie za szkody jeżeli rolnik lub osoba pracująca w jego gospodarstwie są zobowiązani do odszkodowania za wyrządzoną w związku z prowadzeniem gospodarstwa rolnego czynem niedozwolonym szkodę, będącą następstwem śmierci, uszkodzenia ciała, rozstroju zdrowia bądź też polegającą na utracie, zniszczeniu lub uszkodzeniu mienia. (Art. 50)

• ubezpieczenie budynków wchodzących w skład gospodarstwa rolnego od ognia i innych zdarzeń losowych

- 20 m² trwale związane z gruntem, posiadające fundamenty i dach

- Art. 59 - 77

Z tytułu zawarcia umowy ubezpieczenia przysługuje odszkodowanie za szkody powstałe na skutek zdarzeń losowych w postaci ognia, huraganu, powodzi, gradu, uderzenia pioruna, eksplozji, obsunięcia się ziemi, tąpnięcia, lawiny, upadku statku powietrznego. (Art. 67)

Podział ubezpieczeń cd:

14. Ubezpieczenia kredytu, w tym:

1) ogólnej niewypłacalności;

2) kredytu eksportowego, spłaty rat, kredytu hipotecznego, kredytu rolniczego.

15. Gwarancja ubezpieczeniowa:

1) bezpośrednia;

2) pośrednia.

16. Ubezpieczenia różnych ryzyk finansowych, w tym:

1) ryzyka utraty zatrudnienia;

2) niewystarczającego dochodu;

3) złych warunków atmosferycznych;

4) utraty zysków;

5) stałych wydatków ogólnych;

6) nieprzewidzianych wydatków handlowych;

7) utraty wartości rynkowej;

8) utraty stałego źródła dochodu;

9) pośrednich strat handlowych poza wyżej wymienionymi;

10) innych strat finansowych.

17. Ubezpieczenia ochrony prawnej.

18. Ubezpieczenia świadczenia pomocy na korzyść osób, które popadły w trudności w czasie podróży lub podczas nieobecności w miejscu zamieszkania.

• Ubezpieczenia finansowe - dział II grupy 14-16

• Specyficzne ubezpieczenia:
  - mogą nie podlegać prawu wielkich liczb
  - złożone procesy ekonomiczne, problem ich przewidywalności i identyfikacji czynników sprawczych
  - silny związek z sektorem bankowym (procedury, ocena ryzyka, windykacja)
  - wielowymiarowość ryzyk i oceny
  - z reguły umowa ma charakter jednostkowy
  - składki zazwyczaj nie są taryfikowane, ale ustalane indywidualnie (case by case)
  - monitorowanie sytuacji finansowej klienta w trakcie trwania umowy

• Gwarancja ubezpieczeniowa - trudności z zakwalifikowaniem do kategorii ubezpieczeń. Prawo do regresu musi być zapewnione oddzielną umową.

• Ubezpieczenie ochrony prawnej - dział II grupa 17

• Zapewnia zwrot kosztów w przypadku, gdy ubezpieczony zmuszony będzie od obrony swoich praw przed sądem w charakterze pozwanego, podejrzanego, oskarżonego lub obwinionego.

• W ramach tego ubezpieczenia, ubezpieczonemu przysługuje prawo swobodnego wyboru adwokata lub radcy prawnego, w zakresie obrony, reprezentowania lub wspierania jego interesów w postępowaniu sądowym lub administracyjnym.

Wykład 10

UBEZPIECZENIA NA ŻYCIE - DZIAŁ I

Grupy:

1. Ubezpieczenia na życie.

1. Ubezpieczenia na dożycie

SU= 500 000 jeśli osoba dożyje 60 lat to otrzyma 500 000







25 lat 60 lat

• Składka jednorazowo lub w ratach

• Jeżeli śmierć nastąpi przed 60 rokiem życia to brak wypłaty i rodzina nic nie dostaje

• Problem: zmiana wartości pieniądza w czasie! (bo to ubezpieczenie długoterminowe)

• Takie produkty są obecnie bardzo popularne, bo zamiast rocznej lokaty bank oferuje roczne ubezpieczenie na dożycie (brak podatku od zysków inwestycyjnych -> podatek Belki).

2. Ubezpieczenia na życie i na dożycie

Najbardziej popularny produkt w Polsce




SU= 500 000

21 40

• Świadczenie zostanie wypłacone i w przypadku zgonu przed 40 rokiem życia jak i gdy osoba dożyje tego wieku (musi być określony okres ubezpieczenia)

• Produkt ten nie jest dobry, bo wypłata w przypadku dożycia jest mniejsza niż suma ubezpieczenia (część pokrywa ubezpieczenia na życia i płacona na innych, u których wystąpił zgon, a mniejsza część jest inwestowana)

3. Ubezpieczenia na wypadek śmierci

SU= 500 000






21 40

Świadczenie zostanie wypłacone tylko przy śmierci, a jeśli osoba dożyje danego wieku to nie otrzyma nic.

• Ubezpieczenie terminowe

• Ubezpieczenie bezterminowe (na całe życie)

• Może być stosowane np. jako zabezpieczenie kredytu (szczególnie gdy kredyt bierze osoba młoda)

• Mało dochodowy produkt dla agenta

• Nie należy kupować tego produktu w banku ale w ZU (ponieważ w gdy kupimy w banku to on jest ubezpieczającym więc on dostanie rezerwę matematyczną)

2. Ubezpieczenia posagowe, zaopatrzenia dzieci.




ZU RODZIC RODZIC DZIECKO

Ubezpieczyciel ubezpieczający ubezpieczony uposażony







zawarcie

zakup rozpoczęcie Osiągniecie małżeństwa

mieszkania studiów pełnoletniości

Ryzyko, że rodzic nie dożyje jest przekazywane na ZU.

Co jeśli dziecko umrze w czasie trwania ubezpieczenia?

Brak celu ubezpieczenia (brak beneficjenta), ZU zwraca wpłacone składki.

3. Ubezpieczenia na życie, jeżeli są związane z ubezpieczeniowym funduszem kapitałowym.




SU=1zł WRI (wartość rachunku inwestycyjnego)

21 60/65

Od świadczeń ub. nie ma podatku.

• Ryzyko inwestycyjne po stronie inwestującego, bo on decyduje w jakie fundusze będzie inwestowana składka (a nie po stronie ZU jak w normalnym ubezpieczeniu na dożycie).

• Jeśli rezygnujemy przed określonym terminem to dostajemy dużo mniej (a z funduszu kapitałowego dostalibyśmy wszystko minus podatek),

• Zły produkt

4. Ubezpieczenia rentowe.

• Renta- ciąg płatności

• Ryzyko dożycia kolejnej płatności.

~suma różnych ubezpieczeń na dożycie.

Do końca życia miesięcznie ZU











będzie wypłacał daną kwotę.

60

Klasyczny przykład renty - emerytura

W świadczeniu ujęta jest już stopa zwrotu z inwestycji.

• Renty indywidualne

• Renty na dwa życia (dobre dla małżeństw)

• Renta wdowia (wypłaty zaczynają się jak umiera małżonek)

Renta podwyższona - wszystkie oszczędności do ZU i wyliczenie świadczenia, jeśli np. choroba to wzrost świadczenia (przeliczanie jeszcze raz)

5. Ubezpieczenia wypadkowe i chorobowe, jeśli są uzupełnieniem ubezpieczeń wymienionych w grupach 1-4.

UZUPEŁNIENIE- podmiot musi być ten sam, wszystko musi być na jednym dokumencie

Ubezpieczenie uzupełniające nie może być dłuższe niż ubezpieczenie podstawowe (ale może być krótsze), bo jeśli wygasa ubezpieczenie podstawowe to wygasa uzupełnienie.

Ubezpieczenie wypadkowe:

1. Ubezpieczenie niezdolności do pracy

2. Ubezpieczeni uszczerbku na zdrowiu (złamanie, zwichnięcie)

3. Ubezpieczenie trwałego inwalidztwa (np. nieodwracalna utrata kończyny)

Nie rekompensują utraconych zarobków, ale następuje wypłata sumy ubezpieczenia (np. w przypadku złamania ręki 2-7% sumy ubezpieczenia)

4. Ubezpieczenie na wypadek śmierci w skutek nieszczęśliwego wypadku

Dobry produkt

Ubezpieczenia chorobowe

• Odszkodowawcze - ubezpieczenie pokrycia leczenia

• Nieodszkodowawcze - wypłata SU jeśli osoba zachoruje (poważne zachorowanie)

Wykład 11

POŚREDNICTWO UBEZPIECZENIOWE

- polega ono na wykonywaniu przez pośrednika za wynagrodzeniem czynności faktycznych lub prawnych związanych z zawieraniem lub wykonywaniem umów ubezpieczenia

Pośrednictwo wykonywane jest wyłącznie przez:

• Agentów ubezpieczeniowych

• Brokerów ubezpieczeniowych

Pośrednictwo może być wykonywane także przez inne podmioty ale:

• Umowa ubezpieczeniowa wymaga wiedzy jedynie z zakresu oferowanej ochrony, nie jest umową ubezpieczenia na życie ani ubezpieczenia OC

• Podstawą działalności przedsiębiorcy nie jest działalność w zakresie pośrednictwa ubezpieczeniowego

• Ubezpieczenie jest uzupełnieniem innych dostarczanych towarów i usług i pokrywa ryzyko zniszczenia/ utraty tych towarów lub uszkodzenia/ utraty bagażu oraz inne ryzyka związane z usługami w zakresie podróży

• Roczna należna składka nie przekracza 500 euro a okres ubezpieczenia nie przekracza 5 lat

CZYNNOŚCI AGENCYJNE

Czynności wykonywane przez pośrednika w imieniu lub na rzecz ZU polegające na (zwane działalnością agencyjną)

• Pozyskiwaniu klientów

• Wykonywaniu czynności przygotowawczych zmierzających do zawarcia umów ubezpieczenia

• Zawieraniu umów ubezpieczenia

• Uczestniczeniu w administrowaniu i wykonywaniu umów ubezpieczenia, w sprawach o odszkodowanie

• Organizowaniu i nadzorowaniu ww. czynności

Agentem ubezpieczeniowym jest przedsiębiorca wykonujący działalność agencyjną na podstawie umowy agencyjnej zawartej z ZU i wpisane do rejestru agentów ubezpieczeniowych.

Agentem może być osoba fizyczna, która;

• Posiada pełną zdolność do czynności prawnych

• Nie była prawomocnie skazana za umyślne przestępstwo

• Daje rękojmie należytego wykonywania czynności agencyjnych

• Posiada co najmniej średnie wykształcenia

• Odbyła szkolenie zorganizowane przez ZU i zakończyła go zdanym egzaminem

Agent ubezpieczeniowy przy dokonywaniu pierwszej czynności ma obowiązek okazać klientowi DOKUMENT PEŁNOMOCNICTWA ZU i powiadomić, czy działa na rzecz jednego czy wielu zakładów (a na żądanie klienta powinien podać ich nazwy).

Powinien ponadto w sposób jasny i zrozumiały poinformować klienta o:

• Firmie, pod którą wykonuje działalność agencyjną, o adresie jej siedziby

• Wpisie do rejestru pośredników ubezpieczeniowych i sposobie sprawdzenia wpisu do rejestru

• Posiadanych akcjach albo udziałach w ZU uprawniających do co najmniej 10% głosów na walnym zgromadzeniu

Pełnomocnictwo do wykonywania czynności agencyjnych określa:

• Zakres działalności agenta ubezpieczeniowego, ze wskazaniem działu i grupy ubezpieczeń

• Wysokość maksymalnej sumy ubezpieczeniowej w stosunku do jednej umowy

• Obszar działalności agenta ubezpieczeniowego

Agent jest zobowiązany doskonalić umiejętności zawodowe poprzez odbywanie raz na 3 lata szkolenia zawodowego.

Za szkodę wyrządzoną przez agenta w związku z wykonywaniem czynności agencyjnych odpowiada ZU, na rzecz którego agent działa.

Agent ubezpieczeniowy działający na rzecz WIELU ZU w zakresie tego samego działu ubezpieczenia odpowiada za szkody wyrządzone klientowi w związku z prowadzoną działalnością. Agent taki podlega obowiązkowemu ubezpieczeniu odpowiedzialności cywilnej.

W przypadku braku ubezpieczenia OC agent musi zapłacić karę 1000 euro na rzecz budżetu państwa.

Ubezpieczenie OC agenta:

• Rozporządzenie Ministra Finansów z 23 czerwca 2005

• Obowiązek ubezpieczenia OC powstaje w dniu zawarcia umowy agencyjnej z drugim ZU wykonującym działalność w tym samym dziale

• OC obejmuje również szkody wyrządzane przez osoby przy pomocy, których ubezpieczony wykonuje czynności agencyjne

• Minimalna suma gwarancyjna ubezpieczenia OC wynosi równowartość w zł

• 1 000 000 euro w odniesieniu do jednego zdarzenia, którego skutki są objęte umową ubezpieczenia OC

• 1 500 000 euro w odniesieniu do wszystkich takich zdarzeń

Ubezpieczenie OC ni obejmuje szkód:

• Wyrządzonym osobom zatrudnionym przez agenta na podstawie umowy o pracę lub osobom, przy pomocy których ubezpieczony wykonuje czynności agencyjne

• Wyrządzonym członkom rodziny

• Polegających na zapłacie kar umownych

• Powstałych na skutek działań wojennych, stanu wojennego, rozruchów i zamieszek, aktów terroru

Agentów wyłącznych jest więcej niż multiagentów.

NADZÓR nad działalnością agenta sprawuje ZAKŁAD UBEZPIECZEŃ na rzecz którego agent działa.

Organ nadzoru (Komisja Nadzoru Finansowego -KNF) może:

• Zakazać ZU korzystania z usług agenta, w razie naruszenia przez niego przepisów prawa, niezachowania dobrych obyczajów

• Żądać od ZU wyjaśnień dot. współpracujących z nim agentów

• Nałożyć kary pieniężne

CZYNNOŚCI BROKERSKIE (działalność brokerska)

Czynności wykonywane przez pośrednika w imieniu lub na rzecz podmiotu poszukującego ochrony ubezpieczeniowej polegają na:

• Wykonywaniu czynności przygotowawczych do zawarcia umowy

• Zawieraniu lub doprowadzaniu do zawarcia umów

• Uczestniczeniu w zarządzaniu i wykonywaniu umów ubezpieczenia, także w sprawach o odszkodowanie

• Organizowaniu i nadzorowaniu ww. czynności

Brokerem ubezpieczeniowym jest osoba:

• Fizyczna lub prawna

• Posiadająca wydane przez KNF zezwolenie na prowadzenie działalności brokerskiej

• Wpisana do rejestru brokerów

Nadzór nad działalnością brokerów sprawuje organ nadzoru (KNF), który prowadzi również rejestr brokerów.

BROKER podlega obowiązkowemu ubezpieczeniu OC (bo jest duże ryzyko i jest on niezależnym pośrednikiem)

Broker jest obowiązany:

• Okazywać ZU i zleceniodawcy przy dokonywaniu pierwszej czynności oraz na każde żądanie - zezwolenie na wykonywanie działalności brokerskiej

• Przed zawarciem umowy ubezpieczenia udzielić na piśmie porady opartej na analizie dostępnych ofert ubezpieczenia wraz z uzasadnieniem rekomendacji

• Zachować w tajemnicy informacje uzyskane w związku z wykonywaniem czynności brokerskiej

• Poinformować zleceniodawcę przy pierwszej czynności o posiadanych akcjach ZU

• Doskonalić umiejętności zawodowe (obowiązkowe szkolenie raz na 3 lata)

Zezwolenie na prowadzenie działalności brokerskiej wydaje KNF osobie fizycznej, która:

• Ma pełną zdolność do czynności prawnych

• Posiada minimum wykształcenie średnie

• Nie była skazana za umyślne przestępstwa

• Daje rękojmie należytego wykonywania działalności brokerskiej

• Zdała egzamin przed Komisją Egzaminacyjną dla Brokerów Ubezpieczeniowych i Reasekuracyjnych

• Posiada co najmniej 3letnie doświadczenie zdobyte w okresie 5 lat bezpośrednio poprzedzających złożenie wniosku o uzyskanie zezwolenia

• Zawarła umowę ubezpieczenia OC z tytułu wykonywania działalności brokerskiej

Minimalna suma gwarancyjna oraz wyłączenia tak jak u agenta

Broker ubezpieczeniowy NIE MOŻE:

• Wykonywać działalności agencyjnej ani czynności agencyjnych

• Pozostawać w żadnym stałym stosunku umownym z ZU

• Być członkiem organów nadzorczych lub zarządzających ZU

• Posiadać akcji ZU, z wyjątkiem akcji dopuszczonych do publicznego obrotu

KURTAŻ- wynagrodzenie brokera od ZU

Organ nadzoru cofa zezwolenie:

• Jeżeli broker przestał spełniać określone ustawą wymogi

• Na wniosek brokera

Organ nadzoru może cofnąć zezwolenie jeżeli broker ub. wykonuje działalność z naruszeniem przepisów prawa lub w rażący sposób narusza interesy zleceniodawcy.

Pośrednictwo ub. - przepisy karne:

Kto wykonuje bez zezwolenia (upoważnienia) działalność agencyjną, brokerską lub czynności brokerskie podlega grzywnie, karze ograniczenia wolności.

ETYKA AGENTA I BROKERA

W 1999r Polska Izba Ubezpieczeniowa (PIU) przyjęła zasady etyki w celu ułatwienia rozwiązywania problemów etycznych występujących przy prowadzeniu działalności ub. oraz w celu określenia pożądanego standardu norm.

Normy moralne i specyficzne normy związane z działalnością ub. :

1. Powinien działać w interesie klienta w dobrej wierze i z należytą starannością

2. Powinien wspierać działania zwiększające zaufanie do podmiotów działających na rynku ubezpieczeń

3. Ubezpieczyciel powinien unikać zachowań burzących zaufanie do rynku

Powinności ZU wobec agenta:

• Tworzenia warunków sprzyjających

• Rozpoczynaniu działalności

• Doskonaleniu zawodowemu

• Lojalności względem ZU i innych agentów

• Rozwiązywania konfliktów między agentami

• Określenie zasad i procedur polubownego rozstrzygania sporów

• Umożliwienie swobody konkurowania między brokerami (oferowanie takich samych warunków brokerom proponującym ten sam interes do ubezpieczenia)

• Oferowanie pomocy brokerowi

ETYKA AGENTA:

• Stosunki z klientami:

• Współodpowiedzialność za decyzje klienta, pomoc przy wyborze produktu

• Doskonalenie kwalifikacji zawodowych

• Dochowanie tajemnicy zawodowej

• Zakaz wymuszania rezygnacji z umowy lub zamiany umowy na nową

• Wspieranie klientów w uzyskaniu wypłaty odszkodowań

• Zakaz składania błędnych oświadczeń odnośnie pełnionej przez siebie roli

Stosunki z ZU:

• Rzetelne informowanie o kliencie i ryzyku przyjętym do ubezpieczenia

• Dbałość o dobre imię ZU (nierozpowszechnianie błędnych informacji)

• Reagowanie na nieuczciwą konkurencję

• Zakaz wchodzenia w zmowę z klientem w celu wyłudzenia odszkodowania

• Reagowanie na nieetyczne zachowania innych agentów

ŁAMANIE ZASAD ETYKI:

• Przenoszenie portfela klientów do innego ZU przy zmianie pracodawcy

• Niekontrolowany przepływ danych osobowych klientów między agentami (nawet handel nimi), naruszanie ustawy o ochronie danych osobowych

• Przypisywanie jednego klienta do kilku towarzystw

• Fałszowanie umów

• Wykorzystywanie tragicznej sytuacji klienta do zawarcia umowy

Wykład 12

NADZÓR UBEZPIECZENIOWY

Dlaczego nadzór jest potrzebny?

• Istnieje nierówność pozycji ubezpieczyciela i ubezpieczonego ze względu na prawnie skomplikowany i przyrzeczeniowy charakter umowy ubezpieczenia, występuje asymetria informacji

• ZU zagrażają ryzyka wynikające z odwróconego cyklu produkcji

Kto i na jakiej podstawie nadzoruje?

• Do 1995 roku - czynności nadzorcze wykonywane były przez Ministra Finansów

• 1995- marzec 2002 - Państwowy Urząd Nadzoru Ubezpieczeniowego (PUNU)

• Kwiecień 2002 - wrzesień 2006 - Komisja Nadzoru Ubezpieczeniowego i Funduszy Emerytalnych (KNUiFE)

• Wrzesień 2006 - dziś - Komisja Nadzoru Finansowego (KNF)

KNF powstała 19.09.2006

Skład KNF:

• Przewodniczący powoływany przez Prezesa Rady Ministrów na 5letnią kadencję

• 2 zastępcy przewodniczącego powoływani i odwoływani przez Prezesa Rady Ministrów na wniosek Przewodniczącego

• Członkowie komisji :

• Minister właściwy do spraw instytucji finansowych albo jego przedstawiciel

• Minister właściwy do spraw zabezpieczenia społecznego albo jego przedstawiciel

• Prezes NBP albo delegowany przez niego wiceprezes

• Przedstawiciele Prezydenta RP

Decyzje uchwalane są większością głosów.

Celem nadzoru nad rynkiem finansowym jest zapewnienie:

• Prawidłowego funkcjonowania rynku

• Jego stabilności, bezpieczeństwa oraz przejrzystości

• Zaufania do rynku

• Zapewnienie ochrony interesów uczestników tego rynku

Kto jest nadzorowany na rynku ubezpieczeniowym?

• Zakłady ubezpieczeń

• Pośrednicy ubezpieczeniowi

Nadzór chroni interesy konsumentów usług ubezp.:

• Ubezpieczających

• Ubezpieczonych

• Uposażonych

• Uprawnionych z umów ubezp.

Nadzór polega na:

• Wydawaniu zezwoleń na prowadzenie działalności ubezp.

• Wydawania zezwoleń na prowadzenie działalności brokerskiej i licencji dla agentów

• Kontroli prowadzenia działalności przez ZU i brokerów

• Podejmowaniu działań mających na celu zapewnienie prawidłowego funkcjonowania rynku i ochronę ubezpieczonych

• Podejmowaniu innych działań przewidzianych przepisami o działalności ubezp. (np. edukacja, polubowne rozstrzygania spraw)

Jaki jest nadzór w Polsce?

• Prewencyjny (istnieją określone wymagania aby uzyskać zezwolenie)

• Ciągły ( kontrola podmiotów przez cały okres ich istnienia)

• Periodyczny ( ocena i analiza po zakończeniu okresu sprawozdawczego)

• Aktywny ( nadzór może wymuszać określone działania)

Uprawnienia nadzorcy:

• Kontrola działalności i stanu majątkowego

• Wydawanie zaleceń, w razie niestosowania się do nich:

• Kary pieniężne nakładane na członków zarządu lub prokurentów

• Kary pieniężne nakładane na zarząd

• Wystąpienie z wnioskiem o odwołanie lub zawieszenie w czynnościach członka zarządu lub prokurenta

• Żądanie zwołania nadzwyczajnego walnego zgromadzenia i wydelegowanie własnego przedstawiciela do udziału w nim

• Kontrola działalności i stanu majątkowego podmiotów prowadzących działalność brokerską

UBEZPIECZENIOWY FUNDUSZ GWARANCYJNY

Cel utworzenia:

Wypłacanie odszkodowań i świadczeń z tytułu ubezp. OC kierowców i OC rolników:

1. Za szkody na osobie, gdy szkoda wyrządzona została w okolicznościach uzasadniających odpowiedzialność cywilną kierowcy w przypadku nieustaleniu tożsamości sprawcy

2. Za szkody na mieniu, w sytuacji w poprzednim punkcie, w której równocześnie u któregokolwiek uczestnika zdarzenia nastąpiła śmierć, naruszenie czynności narządu ciała lub rozstrój zdrowia trwający dłużej niż 14 dni (kwotę świadczenia za szkodę w pojeździe pomniejsza się o 300 euro)

3. Za szkodę na mieniu i osobie, gdy posiadacz pojazdu lub rolnik nie posiadał obowiązkowego OC

W przypadku ogłoszenia upadłości ZU do zadań UFG należy również zaspokajanie roszczeń osób uprawnionych z tytułu :

• Umów ubezp. OC posiadaczy pojazdów mechanicznych i OC rolników

• Umów ubezp. budynków rolniczych

• Umów innych ubezp. obowiązkowych i umów ubezp. na życie w wysokości 50% wierzytelności (nie więcej jednak niż równowartość 30 tys. euro)

KARY:

• Samochody osobowe - 500€

• Samochody ciężarowe i autobusy - 800€

• Inne pojazdy - 100€

OC rolników - 30 €

Ubezpieczenie budynków rolniczych - 100€

W przypadku OC kierowców kara zależy od długości okresu pozostawania bez ubezpieczenia:

• 20% opłaty - do 3 dni

• 50% opłaty - 4-14 dni

• 100% opłaty - ponad 14 dni

Członkostwo w UFG:

• ZU oferujące OC kierowców i rolników (stają się członkami z chwilą zawarcia pierwszej umowy tego ubezp.)

• ZU oferujące inne ubezpieczenia obowiązkowe i zakłady prowadzące działalność w dziale I (stają się członkami w sytuacji likwidacji lub ogłoszenia upadłości innego ZU)

UFG jako ośrodek informacji:

• Rejestr umów ubezp. OC pojazdów mechanicznych

• Rejestr zdarzeń powodujących odpowiedzialność ZU z tytułu OC kierowców ( + informacja o dodatkowym badaniu technicznym przeprowadzonym po naprawie)

• Rejestr umów auto casco

• Rejestr reprezentantów do spraw roszczeń każdego ZU

UBEZPIECZENIOWY SAMORZĄD GOSPODARCZY

Polska Izba Ubezpieczeń jest organizacją ubezp. samorządu gosp. powstała w 1990r.

Od 1995 przynależność do Izby jest obowiązkowa.

Zadania Izby:

• Reprezentowanie członków Izby wobec organów władzy publicznej

• Wyrażanie opinii o projektach aktów prawnych

• Współdziałanie z organizacjami krajowymi i zagranicznymi w zakresie ubezp.

• Pozyskiwanie, gromadzenie, przetwarzanie i przekazywanie informacji o funkcjonowaniu rynków ubezp. oraz wydawanie biuletynów

RZECZNIK UBEZPIECZONYCH

Cele działalności:

Reprezentuje interesy:

• Ubezpieczających

• Ubezpieczonych

• Uposażonych

• Członków funduszy emerytalnych

• Uczestników pracowniczych programów emerytalnych

Powołanie Rzecznika Ubezpieczonych:

• Przez Prezesa Rady Ministrów na wspólny wniosek ministra właściwego do spraw instytucji finansowych i Ministra właściwego do spraw zabezpieczenia społ.

• Kadencja 4 lata

• Rzecznik ubezpieczonych powołuje na okres swej kadencji Radę Ubezpieczonych

Podstawowe zadania:

• Reprezentowanie i ochrona konsumenckich interesów ubezp. i uprawnionych z umów ubezp., członków OFE i uczestników PPE

• Opiniowanie projektów aktów prawnych dot. ubezp funduszy emerytalnych i PPE

• Informowanie organu nadzoru o dostrzeżonych nieprawidłowościach w działalności ZU, OFE i PPE

• Inicjowanie i prowadzenie działalności edukacyjno-informacyjnej

• Stwarzanie możliwości polubownego rozstrzygania sporów

Zakres kompetencji:

Rzecznik Ubezpieczonych może występować w sprawach:

• Indywidualnych (wyłącznie na wniosek osoby)

• Ogólnych warunków ubezpieczenia, które są niekorzystne dla klienta

• Wewnętrznych regulacji ZU i Towarzystw Emerytalnych, które są niekorzystne dla ubezpieczonych

• Nieprawidłowej obsługi podmiotów, również agentów i brokerów

• Ubezpieczeń obowiązkowych w kwestii zmiany przepisów (wystąpienie do Ministra Finansów, bo on może je zmienić)

SĄD POLUBOWNYCH przy RZECZNIKU UBEZPIECZONYCH:

Sąd polubowny przy Rzeczniku Ubezpieczonych rozstrzyga spory konsumentów z:

• Zakładami ubezpieczeń

• Powszechnymi towarzystwami ubezpieczeń

• Pośrednikami ubezpieczeniowymi

• Ubezpieczeniowym Funduszem Gwarancyjnym

• Polskim Biurem Ubezpieczycieli Komunikacyjnych

Warunkiem przeprowadzenia rozprawy jest wyrażenie zgody przez stronę pozwaną (np. ZU, towarzystwo emerytalne) na rozstrzyganie sporów przez sąd polubowny.

Jeżeli strona przeciwna nie wyrazi takiej zgody, postępowanie nie może się odbyć.

Wniosek o rozstrzygnięcie sporu musi zawierać:

• Oznaczenie stron sporu oraz wskazanie pozwanego

• Dokładne określenie roszczenia wraz z uzasadnieniem oraz powołaniem dowodów

• Przedstawienie okoliczności sporu

Kwoty dochodzone przed sądem polubowny mnie mogą być niższe niż 1000zł.

Należy dołączyć:

• Odpisy (kopie) dokumentów

• Wskazanie arbitra z listy arbitrów

• Dowód wniesienie opłaty rejestracyjnej

Opłata rejestracyjna - 15zł

Opłata arbitrażowa - zależy od wysokości dochodzonej kwoty, ale nie niższa niż 100 zł

W razie konieczności - zaliczka na poczet kosztów przeprowadzanych dodatkowych czynności

Całość kosztów postępowania ponoszona jest przez stronę przegraną.

Wyrok sądu polubownego wiąże strony, jednak jest wykonalny dopiero po zatwierdzeniu go przez sąd powszechny.

Anna Korwin-Kulesza

strata

2

1

3

4

prawdopodobieństwo

Ryzyko składka

2 LAYER

1 LAYER

---