27.04.2005 - Wykład 10

TEMAT: Tkanka nabłonkowa - błona podstawna.

Nabłonki znajdują się na podłożu tkanki łącznej właściwej, z którą łączą się dzięki błonie podstawnej. Za pomocą błony podstawnej nabłonek:

1. łączy się z podłożem mechanicznie

2. transportuje substancje odżywcze i metabolity

3. zachowuje kształt swoich komórek

W pełni wykształcona błona podstawna składa się z następujących warstw:

• blaszki jasnej - budują ją wypustki komórek nabłonkowych oraz makrocząsteczki tj. laminina. Są tutaj także białka tj. nidogen (łączy lamininę z kolagenem IV), białko BM-40 i fibulina

• blaszki gęstej - składa się z kolagenu IV, między jego cząsteczki wnikają cząstki kolagenu VII zwane włóknami kotwiczącymi - przytwierdzają one błone podstawną i przez to nabłonek do tkanki łącznej.

• warstwy włókienek kolagenowych lub siateczkowych

Błona może zawierać szereg elementów: mikrokosmki, rzęski, stereocylia, kinetocylia. Natomiast na powierzchniach bocznych tworzy połączenia.

Taka laminina zawiera się w bezpostaciowej substancji międzykomórkowej. Cząsteczki lamininy składają się z łańcuchów A, B-1 i B-2. Ułożone są one przestrzennie w asymetryczny krzyż.

Połączenia między komórkami nabłonkowymi pod względem ich szczelności i przepuszczalności występują w następujących odmianach:

1. Połączenia szczelne lub zamykające - zapewniają szczelność warstwy nabłonkowej, nazywane są nieprzepuszczalnymi. Należy tutaj obwódka zamykająca. Tworzy ona szczelne złącza otaczające szczytową część komórki nabłonkowej. Przez to cząsteczki mogą się przedostać na druga stronę drogą endocytozy czy transcytozy. Spotyka się te połączenia w nabłonkach tych narządów, w których następuje ścisłe rozgraniczenie między dwoma środowiskami np. między powietrzem i nabłonkiem pęcherzyków płucnych

2. Połączenia nieszczelne lub przylegające - zapewniają integralność zespołów komórek nabłonkowych oraz ich przymocowanie do błony podstawnej. Wyróżnia się:

1. Obwódkę zwierającą i przyczep ogniskowy - białka łączące w tej odmianie są połączone siecią włókienek aktynowych sąsiednich komórek (obwódka) lub włókien błony podstawnej (przyczep ogniskowy) - białka adhezyjne

2. Desmosomy (plamki przylegania) i półdesmosomy - następuje tutaj połączenie z siecią włókienek pośrednich. Desmosomy łączą podbłonowe sieci włókienek pośrednich sąsiednich komórek. Półdesmosomy natomiast łączą włókienka błony podstawnej z włókienkami komórek. Desmosomy zawierają białko desmoplakinę tworzące tzw. płytkę międzykomórkową. Do płytki przyłączają się za pomocą białek wiążących α-aktyninę i winkulinę pośrednie włókna aktynowe. W międzykomórkowej części połączeń występuje również E-kadheryna i wapno. Hemidesmosomy są tworzone przez α-aktyninę, winkulinę tworzące łączące włókienka aktynowe oraz przez integrynę łączącą błonę komórkową ze szkieletem włókienkowym błony podstawnej.

3. Połączenia łączące lub komunikacyjne jonowo-metabolicznie i informacyjne - są dostosowane do ułatwiania selektywnej wymiany cząsteczek zjonizowanych. Występują rzadko, najczęściej w mięśniach gładkich i serca oraz podczas rozwoju zarodkowego

1. Połączenia szczelinowe komunikujące - łączą błony komórkowe dwóch sąsiednich komórek za pomocą tzw. koneksonów przez które przebiegają kanały.

2. Połączenia synaptyczne między komórkami nerwowymi a komórkami nabłonkowymi - są one wypełnione neuromediatorami i zapewniające odbiór bodźców doprowadzających z nabłonka do OUN.

2

---