Kwity depozytowe
Definicja kwitu depozytowego
Kwit depozytowy to dokument (papier wartościowy) reprezentujący prawo własności do jednej lub wielu akcji spółki oraz prawa z nimi związane. Podstawą jego emisji jest określona liczba akcji spółki, która podlega zdeponowaniu. Kwity te są emitowane i stanowią przedmiot obrotu na zagranicznych rynkach kapitałowych. Różnica w nazwie kwitów nie jest związana z ich szczególnymi cechami, ale wynika z reguł rynku, któremu są podporządkowane.
Rodzaje kwitów depozytowych
ADR-y (American Depository Receipts) - specyficzny papier wartościowy emitowany w USA, który ułatwia podmiotom gospodarczym emitującym akcje w innych krajach dostęp
do kapitałowego rynku amerykańskiego. Można wyróżnić
3 poziomy emisji:
Pierwszy poziom nie wymaga uzyskania zgody (rejestracji) tych walorów ze strony amerykańskiej komisji papierów wartościowych (SEC). Wówczas jednak ADR mogą być oferowane jedynie na rynku prywatnym, tj. nie można ich oferować publicznie, ani nie są dopuszczone do obrotu giełdowego w USA.
Drugi poziom umożliwia notowanie ADR-ów na rynku giełdowym, po spełnieniu określonych wymogów prawa amerykańskiego, dotyczących przede wszystkim informacji o sytuacji finansowej spółki oraz wymogi, które stawiane są przez określoną giełdę.
Trzeci poziom emisji dotyczy dopuszczenia ADR do sprzedaży w publicznym obrocie. Wtedy niezależnie od wymogów stawianych wobec ADR drugiego poziomu - emitent akcji musi podjąć zobowiązanie do szerszej informacji o jego sytuacji finansowej uwzględniającej
m.in., standardy rachunkowości obowiązujące w USA.
GDR (Global Depositary Receipts). Najczęściej wybierana forma przez spółki z Europy Wschodniej. W największej liczbie przypadków ma ona strukturę rozgałęzioną, w której jedna transza zostaje skierowana do inwestorów europejskich i jest przedmiotem obrotu na giełdzie np. londyńskiej, druga transza zaś plasowana jest w USA w formie emisji prywatnej skierowanej do kwalifikowanych inwestorów instytucjonalnych, którzy mogą obracać kwitami na niepublicznym elektronicznym rynku pozagiełdowym.
PDR (Polish Depository Receipts) - ich emisja pomimo oparcia na akcjach spółek działających na podstawie prawa obowiązującego poza terytorium Polski - jest emisją instrumentów denominowanych w złotych, jednakże cena emisyjna oraz cena rynkowa PDR-ów w sposób bezpośredni zależy nie tylko od ceny rynkowej akcji będących postawą emisji, ale również od relacji kursu waluty , w jakiej denominowane są akcje, do kursu złotego.
Historia kwitów depozytowych
Pierwsze kwity depozytowe zostały wprowadzone przez
JP Morgan w kwietniu 1927 r. Były to Amerykańskie Kwity Depozytowe ADR spółki U.K.'s Selfridges Provincial Stores Limited - znanej brytyjskiej sieci detalicznej notowanej na New York Curb Exchange (prekursorze American Stock Exchange).
Na początku lat 30. ubiegłego wieku dokonano pierwszej sponsorowanej emisji kwitów depozytowych ; wszystkie poprzednie miały charakter emisji niesponsorowanych.
Lata 30. i 40. dwudziestego wieku to okres zastoju w emisjach kwitów depozytowych, spowodowanego kryzysem gospodarczym, II wojną światową, a także surowymi regulacjami wprowadzonymi przez SEC (Security Exchange Commission). Uporządkowanie przez SEC przepisów i wymagań wobec kwitów depozytowych w latach 50. poprzedniego stulecia przyczyniło się do zwiększenia zainteresowania tą formą poszukiwania nowych inwestorów. Również od tego okresu zaczęły się pojawiać nowe formy kwitów depozytowych, takie jak Międzynarodowe Kwity Depozytowe, Europejskie Kwity Depozytowe (na brytyjskim rynku kapitałowym), Kontynentalne Kwity Depozytowe.
W latach 90. XX wieku nastąpił¸ dynamiczny rozwój rynku kwitów depozytowych, głównie za sprawą jednego z najbardziej innowacyjnych banków depozytowych, którym jest Citibank. To właśnie Citibank wprowadził¸ pierwszy program Globalnych Kwitów Depozytowych. Pozwala on spółce zbierać kapitał na dwóch rynkach kapitałowych: amerykańskim i np. na jednej
z giełd europejskich. W latach 90. niezmiernie popularne stały się także konwersje niesponsorowanych programów kwitów depozytowych w sponsorowane. Dzięki wykorzystaniu kwitów depozytowych amerykańskie instytucje zdobyły szeroki dostęp do zagranicznych rynków kapitałowych . Największą popularnością w tym okresie cieszyły się programy kwitów depozytowych notowanych na giełdach, charakteryzujących się wysoką płynnością.
Pod koniec lat 90. XX wieku utrzymała się tendencja do wzrostu wolumenu i wartości obrotu kwitami depozytowymi; w stosunku do początku lat 90. wskaźniki te wzrosły 7,5-krotnie. W tym okresie notowano również rekordowe wyniki w zakresie zbierania kapitału poprzez emisję kwitów depozytowych.
Zasady wystawiania
Wyróżniamy 2 rodzaje emisji:
Emisja sponsorowana - realizowana jest z inicjatywy spółki
i w sposób przez nią ustalony. Może być ona powiązana z nową emisją akcji, bądź też podstawą wystawienia kwitów mogą być akcje już wyemitowane. Przeprowadzenie emisji sponsorowanej wymaga zawarcia stosownej umowy pomiędzy spółką,
a bankiem depozytowym - umowy depozytowej.
Emisja niesponsorowana może odbywać się natomiast bez wiedzy czy nawet woli spółki. Brak jest tu bowiem jakichkolwiek zobowiązań umownych pomiędzy spółką a emitentem kwitów. W tym przypadku emisja kwitów najczęściej nie jest powiązana z nową emisją akcji, lecz dotyczy akcji wcześniej już wyemitowanych.
Funkcje podmiotów zaangażowanych w emisję kwitów
Funkcje banku depozytowego:
Emituje i umarza kwity depozytowe
Jest agentem spółki przy przenoszeniu i rejestrowaniu prawa własności kwitów
Pośredniczy w kontaktach między emitentem a akcjonariuszami
Dokonuje dystrybucji raportów rocznych
Reprezentuje posiadaczy kwitów na walnym zgromadzeniu akcjonariuszy
Funkcje banku powiernika:
Przechowywanie akcji spółki
Rozliczanie transakcji kupna i sprzedaży przechowywanych akcji
Realizacja praw wynikających z akcji
Obsługa wykonywania praw poboru nowej emisji akcji
Potrącanie lokalnych podatków
W. Dębski, Rynek finansowy i jego mechanizmy, wyd. PWN, Warszawa 2007r., s. 127
W. Bień, Rynek papierów wartościowych, Difin, Warszawa 2000r., s. 152-153
M. Drub, D. Sowińska-Kobelak, Papiery wartościowe i prawa pochodne, Fundacja rozwoju rachunkowości w Polsce, Warszawa 2001r., s. 156
E. Zarzycka, Międzynarodowy rynek kwitów depozytowych, Bank i kredyt 03/2004, s. 63-64
M. Drub, D. Sowińska-Kobelak, Papiery wartościowe i prawa pochodne, op. cit., s. 155
M. Drub, D. Sowińska-Kobelak, Papiery wartościowe i prawa pochodne, op. cit., s. 153