1968.03.18 uchwała SN III CZP 70/66 OSNC 1968/5/77

cała izba SN Izba Cywilna

Wytyczne wymiaru sprawiedliwości i praktyki sądowej w zakresie stosowania przepisów art. 56 oraz art. 58 kodeksu rodzinnego i opiekuńczego.

I. (…)

II. (…)

III. (…)

IV. (…)

V. Obserwacja praktyki z lat ostatnich wykazuje, że sądy nie zwróciły dostatecznej uwagi na zmiany, jakie w zakresie rozstrzygania w wyroku rozwodowym o władzy rodzicielskiej wprowadził art. 58 k.r.o. w porównaniu ze stanem prawnym wynikającym z art. 32 kod. rodz. z 1950 r. i art. 437 d. k.p.c., chociaż zmiany te mają charakter zasadniczy. Idą one w dwóch kierunkach.

Po pierwsze, k.r.o. odstąpił od wynikającej z poprzednio obowiązujących przepisów zasady, według której w wyroku orzekającym rozwód sąd mógł powierzyć wykonywanie władzy rodzicielskiej nad dzieckiem tylko jednemu z małżonków. Obecnie dopuszczalne jest także pozostawienie pełni władzy rodzicielskiej obojgu rozwiedzionym małżonkom. Takiego rozstrzygnięcia nie można jednak traktować jako reguły. Wymaga ono bowiem ustalenia, że stosunek wzajemny małżonków oraz inne okoliczności, a przede wszystkim ich dotychczasowy stosunek do dzieci oraz wzajemne kontakty w tym zakresie, zapewniają szanse zgodnego wykonywania przez oboje rodziców władzy rodzicielskiej wspólnie, w sposób odpowiadający dobru dziecka i interesowi społecznemu (art. 95 § 3).

Po drugie, art. 58 k.r.o. inaczej określa obowiązki i prawa rodziców względem dziecka w razie powierzenia wykonywania władzy rodzicielskiej tylko jednemu z nich. W takim wypadku sąd obowiązany jest określić w wyroku w sposób konkretny, do jakich obowiązków i uprawnień w stosunku do osoby dziecka ogranicza władzę rodzicielską drugiego rodzica. Inaczej więc niż art. 437 d. k.p.c., który nie przewidywał bezpośredniego współudziału drugiego małżonka w wykonywaniu władzy rodzicielskiej, art. 58 k.r.o. stanowi, że także przy powierzeniu wykonywania władzy rodzicielskiej jednemu z rozwiedzionych rodziców drugi małżonek zachowuje w niej udział, z tym jednak zastrzeżeniem, że w takim wypadku jego władza rodzicielska nie dotyczy majątku, w stosunku zaś do osoby dziecka powinna być w wyroku orzekającym rozwód ograniczona "do określonych obowiązków i uprawnień w stosunku do osoby dziecka".

Przewidziany w zdaniu drugim art. 58 k.r.o. nakaz określenia obowiązków i uprawnień w stosunku do osoby dziecka, odpowiadających zakresowi władzy rodzicielskiej tego z rodziców, któremu jej wykonywania nie powierzono, zmierza do zlikwidowania wytworzonej na tle poprzednich przepisów praktyki polegającej na tym, że sąd w takim wypadku ograniczał się zazwyczaj do ogólnikowego stwierdzenia, że drugiemu z małżonków pozostawia nadzór nad wykonywaniem władzy rodzicielskiej i prawo utrzymywania z dzieckiem kontaktów osobistych. Takie bowiem ogólnikowe rozstrzygnięcie z istoty rzeczy nie mogło odpowiadać różnorodnym sytuacjom życiowym dzieci po rozwodzie ich rodziców.

Treść art. 58 nie daje żadnej podstawy do stosowania podobnego szablonu także z tej przyczyny, że prawo do nadzoru nad wykonywaniem władzy rodzicielskiej nie mieści się w sferze tej władzy i tym samym nie stanowi nawet ograniczonego jej składnika. Władza rodzicielska współmałżonka powinna więc w tym wypadku polegać na określonych obowiązkach i uprawnieniach w stosunku do osoby dziecka, a nie na nadzorze nad osobą władzę tę sprawującą. Prawo zaś utrzymywania kontaktów z dzieckiem, o czym także była mowa w art. 437 d. k.p.c., nie zależy od sprawowania władzy rodzicielskiej, skoro po zakazaniu styczności osobistej z dzieckiem rodzicom pozbawionym władzy rodzicielskiej konieczne jest specjalne orzeczenie sądu (art. 113 k.r.o.).

W każdym przeto wypadku, w którym wykonywanie władzy rodzicielskiej powierza się jednemu z rodziców, należy w wyroku orzekającym rozwód określić w sposób konkretny, do jakiego rodzaju obowiązków i uprawnień w stosunku do osoby dziecka ogranicza się władzę rodzicielską drugiego z rodziców.

Określenie takie wymaga szczegółowego ustalenia wszelkich okoliczności dotyczących aktualnej sytuacji życiowej wspólnych małoletnich dzieci stron oraz związanego z tym wzajemnego stosunku małżonków i rozważenia na tej podstawie, w jakim zakresie wzgląd na dobro dzieci i interes społeczny (art. 95 § 3) uzasadniają potrzebę i pozwalają - bez obawy o częste konflikty - na wspólne wykonywanie przez oboje rozwiedzionych rodziców obowiązków i uprawnień w stosunku do osoby dziecka, należących do władzy rodzicielskiej.

Odnosić się to powinno przede wszystkim do sprawy pieczy nad osobą dzieci oraz ich wychowania, jako stanowiących główny przedmiot władzy rodzicielskiej (art. 95 § 1).

Treść obowiązków i uprawnień małżonka, któremu wykonywania władzy rodzicielskiej nie powierzono, może więc - przykładowo biorąc - obejmować decyzje co do kwestii związanych ze zmianą miejsca pobytu dzieci, z organizowaniem ich wypoczynku i wczasów, ich leczeniem, z wyborem szkoły, nauką pozaszkolną, zasadami wychowania, kierunkiem i zakresem wykształcenia, praktyką zawodową, wyborem zawodu itd. Zależnie od sytuacji może zachodzić potrzeba określenia czasu i miejsca widywania się takiego małżonka z dziećmi. Można też zastrzec, że zgoda drugiego z rodziców konieczna jest - tak jak w wypadku opieki (art. 156 k.r.o.) - we wszystkich ważniejszych sprawach, które dotyczą osoby małoletnich dzieci.

Pomocne przy określeniu zakresu powyższych obowiązków i uprawnień mogą być wypowiedzi stron, którym należy umożliwić zgłaszanie wniosków w tym przedmiocie; zasadność tych wniosków powinna być jednak skontrolowana w świetle wspomnianych uprzednio ustaleń, dotyczących sytuacji dzieci przed orzeczeniem rozwodu.

Ewentualne różnice zdań rodziców - tak w wypadku, gdy po rozwodzie sprawują oni władzę rodzicielską wspólnie, jak i wówczas, gdy jednemu z rodziców przyznano niektóre tylko uprawnienia z zakresu tej władzy, a sprzeczność zdań dotyczy sprawy objętej tymi uprawnieniami - rozstrzyga sąd opiekuńczy na podstawie art. 97 § 2 k.r.o.

Jeżeli na tle okoliczności sprawy niebezpieczeństwo konfliktów przy wspólnym wykonywaniu władzy rodzicielskiej przez oboje małżonków, nawet w ograniczonym zakresie, okaże się o tyle realne, że sąd uzna za wskazane w ogóle wyłączyć drugiego małżonka od udziału we władzy rodzicielskiej, można to osiągnąć - jeżeli są do tego podstawy - przez pozbawienie go władzy rodzicielskiej, dopuszczalne także w wyroku orzekającym rozwód (art. 112 k.r.o.). Orzekając rozwód, sąd może również wydać zarządzenie ograniczające władzę rodzicielską stosownie do art. 109 k.r.o.

Rozstrzygnięcie o władzy rodzicielskiej nad wspólnymi małoletnimi dziećmi małżonków należy do podstawowych obowiązków sądu orzekającego rozwód, a w związku z tym potrzebny do tego materiał dowodowy należy zbierać w toku całego postępowania.

W razie zmiany okoliczności, uzasadniającej potrzebę zmiany rozstrzygnięcia o władzy rodzicielskiej zamieszczonego w wyroku orzekającym rozwód, może to uczynić sąd opiekuńczy na podstawie art. 106 k.r.o.

1978.01.13 uchwała SN III CZP 30/77 OSNC 1978/3/39

cała izba SN Izba Cywilna

przegląd orzeczn.: Gersdorf M. Piekarski M. NP 1979/11/94

przegląd orzeczn.: Siedlecki W. PiP 1979/5/105

I.

1. Celem wszystkich przewidzianych w § 2 art. 58 k.r.o. form rozstrzygania w wyroku rozwodowym o wspólnym mieszkaniu rozwodzących się małżonków jest rozgraniczenie sfery ich uprawnień do tego mieszkania zmierzające - w miarę istniejących możliwości - do ich odseparowania. Możliwości definitywnego odseparowania stwarza orzeczenie o eksmisji jednego z małżonków w warunkach w zdaniu drugim tego paragrafu oraz o podziale wspólnego mieszkania albo o przyznaniu go jednemu z małżonków w warunkach przewidzianych w zdaniu trzecim tego paragrafu. Definitywne odseparowanie rozwiedzionych małżonków może nastąpić również w wyniku podziału w wyroku rozwodowym - na wniosek jednego z nich - wspólnego majątku, jeżeli w skład tego majątku wchodzi lokal mieszkalny podlegający podziałowi. W braku przesłanek do definitywnego orzeczenia o wspólnym mieszkaniu małżonków w jednej z wyżej wymienionych form sąd rozstrzyga z urzędu o sposobie korzystania przez rozwiedzionych małżonków ze wspólnego mieszkania (art. 58 § 2, zdanie pierwsze k.r.o.), regulując tymczasowo stosunki mieszkaniowe między małżonkami przez czas wspólnego w nim zamieszkiwania, tj. do chwili uzyskania przez każdego z nich oddzielnego mieszkania we właściwej drodze, w szczególności na podstawie decyzji administracyjnej o przydziale przewidzianej w art. 28 prawa lokalowego.

2. (…)

3. W celu ustalenia okoliczności faktycznych istotnych dla rozstrzygnięcia o wspólnym mieszkaniu, uwzględniającego uzasadnione interesy stron, przede wszystkim zaś potrzeby dzieci i małżonka, któremu powierzono wykonywanie władzy rodzicielskiej, sąd - w miarę potrzeby - przeprowadzi stosowne postępowanie dowodowe przewidziane w przepisach art. 235-309 k.p.c.

II.

Przedmiot rozstrzygnięcia, którym - w myśl art. 58 § 2 k.r.o. - jest wspólne mieszkanie zajmowane przez rozwodzących się małżonków, wymaga zróżnicowania:

1. Rozstrzygnięcie o sposobie korzystania ze wspólnego mieszkania przez czas wspólnego w nim zamieszkiwania rozwiedzionych małżonków (art. 58 § 2, zdanie pierwsze k.r.o.) obejmuje w zasadzie każde mieszkanie, zajmowane przez nich, tzn. mieszkanie znajdujące się faktycznie w ich dyspozycji niezależnie od posiadanego tytułu prawnego; w szczególności może to być mieszkanie, do którego obojgu małżonkom lub jednemu z nich przysługuje tytuł prawny wynikający z prawa własności, spółdzielczego prawa do lokalu, służebności osobistej, stosunku najmu na podstawie umowy albo decyzji o przydziale, nie wyłączając mieszkań funkcyjnych, osobnych kwater stałych przydzielonych przez wojskowy organ kwaterunkowy lub mieszkań przydzielonych w innym trybie, stosunku podnajmu lub stosunku użyczenia, a nawet mieszkanie zajmowane bez tytułu prawnego.

2. Pojęcie wspólnego mieszkania, gdy chodzi o orzeczenie eksmisji (art. 58 § 2, zdanie drugie k.r.o.), jest tylko o tyle węższe od przedstawionego wyżej w punkcie 1, że nie obejmuje mieszkania, należącego do odrębnego majątku tego z małżonków, przeciwko któremu skierowane jest żądanie orzeczenia eksmisji, a także mieszkania, przydzielonego takiemu małżonkowi wyłącznie w związku ze sprawowaną przez niego funkcją, w szczególności jako mieszkania funkcyjnego w rozumieniu art. 46 i 47 prawa lokalowego.

3. Przedmiotem orzeczenia o podziale albo o przyznaniu jednemu z małżonków (art. 58 § 2, zdanie trzecie k.r.o.) może być takie mieszkanie, wspólnie zajmowane przez małżonków, do którego prawo przysługuje obojgu rozwodzącym się małżonkom.

III.

1. Orzeczenie o sposobie korzystania ze wspólnego mieszkania przez czas zamieszkiwania w nim rozwiedzionych małżonków (art. 58 § 2, zdanie pierwsze k.r.o.) polega z reguły na tymczasowym rozdzieleniu małżonków przez przydzielenie każdemu z nich określonej części wspólnego mieszkania do odrębnego korzystania. Orzeczenie to powoduje takie konsekwencje jak podział rzeczy quoad usum. W miarę potrzeby sąd może również unormować wzajemne stosunki stron przez czas wspólnego ich zamieszkiwania w drodze wydania odpowiednich nakazów lub zakazów.

2. Sąd wyjątkowo może odstąpić od orzeczenia o sposobie korzystania ze wspólnego mieszkania w wypadku, gdy małżonkowie z przyczyn usprawiedliwionych temu się sprzeciwiają, np. dlatego, że już wcześniej uzgodnili między sobą sposób korzystania z mieszkania, albo gdy ze względu na rodzaj mieszkania (np. jedna izba) orzeczenie o odrębnym korzystaniu z poszczególnych części mieszkania byłoby bezprzedmiotowe.

3. W zasadzie sąd wtedy orzeka o sposobie korzystania przez rozwiedzionych małżonków ze wspólnego mieszkania przez czas dalszego w nim zamieszkiwania, gdy strony nie zgłosiły wniosków przewidzianych w art. 58 § 2, zdanie drugie i trzecie k.r.o., lub w art. 59 § 3 k.r.o., albo gdy nie uwzględnia tych wniosków. Jednakże również w razie orzeczenia eksmisji jednego z małżonków sąd może orzec o sposobie korzystania z mieszkania przez czas do wykonania eksmisji, jeżeli w świetle okoliczności zachodzą przeszkody do prędkiego wykonania eksmisji.

IV.

O sposobie korzystania ze wspólnego mieszkania sąd orzeka w zasadzie wtedy, gdy w chwili wydania wyroku rozwodowego małżonkowie "zajmują" to mieszkanie, tzn. faktycznie z niego korzystają. Jednakże sąd może orzec o sposobie korzystania z tego mieszkania także w wypadku, gdy małżonek nie przebywa w nim tylko przejściowo, w szczególności gdy - nie rezygnując ze wspólnego mieszkania - zmuszony był je opuścić na skutek samowolnego, sprzecznego z prawem lub zasadami współżycia społecznego, postępowania drugiego małżonka.

V.

Nie wyłącza obowiązku orzeczenia o sposobie korzystania z mieszkania zajmowanego wspólnie przez rozwodzących się małżonków okoliczność, że - poza tymi małżonkami i pozostającymi pod ich pieczą dziećmi - mieszkają w tym mieszkaniu również osoby trzecie. Jeżeli osoby te zajmują odrębną, wydzieloną część mieszkania, zajmowanej przez nich powierzchni nie uwzględnia się przy określaniu sposobu korzystania z mieszkania przez rozwiedzionych małżonków. Jeżeli natomiast osoby trzecie mieszkają wspólnie z rozwodzącymi się małżonkami, np. w charakterze członków rodziny, osoby te uwzględnia się przy wydzielaniu odrębnej części mieszkania temu małżonkowi, z którym pozostają one w związkach rodzinnych i gospodarczych.

VI.

1. Kognicja sądu rozwodowego w zakresie orzeczenia eksmisji jednego z małżonków ze wspólnego mieszkania jest ograniczona do wypadku rażąco nagannego postępowania małżonka, uniemożliwiającego wspólne zamieszkiwanie stron po rozwodzie.

2. Orzeczeniu eksmisji w tym trybie nie stoi na przeszkodzie okoliczność, że eksmitowany małżonek w dacie wyrokowania przejściowo nie przebywa we wspólnym mieszkaniu, nie rezygnując jednak z dalszego zamieszkiwania w tym mieszkaniu.

3. Prawomocne orzeczenie eksmisji jednego z małżonków powoduje utratę przez niego przysługującego mu dotychczas prawa zamieszkiwania i zachowanie prawa do dalszego zamieszkiwania tylko przez drugiego małżonka.

VII.

1. Przedmiotem orzeczenia w wyroku rozwodowym o podziale - na zgodny wniosek stron - wspólnego mieszkania (art. 58 § 2, zdanie trzecie k.r.o.) mogą być w szczególności nadające się do dokonania takiego podziału:

a) stanowiący własność małżonków na zasadach wspólności majątkowej albo stanowiący przedmiot ich współwłasności dom jednorodzinny albo lokal mieszkalny stanowiący odrębną nieruchomość,

b) wspólne mieszkanie stron stanowiące przedmiot przysługującego im spółdzielczego prawa do lokalu,

c) wspólne mieszkanie stron zajmowane na podstawie umowy najmu albo decyzji administracyjnej o przydziale (art. 20, 28 prawa lokalowego).

2. Jeżeli podział wspólnego mieszkania, zajmowanego przez rozwodzących się małżonków na podstawie stosunku najmu albo stanowiącego przedmiot przysługującego im spółdzielczego prawa do lokalu, zależy od dokonania przebudowy mieszkania, na dokonanie takiej przebudowy - w wypadkach przewidzianych w art. 28-32 w związku z art. 2 prawa budowlanego (Dz. U. z 1974 r. Nr 38, poz. 229) - niezbędne jest pozwolenie właściwego terenowego organu administracji państwowej (art. 29 ust. 4 prawa budowlanego), a nadto zgoda właściciela domu (spółdzielni budownictwa mieszkaniowego). W wypadku gdy mieszkanie podlega przepisom o szczególnym trybie najmu lokali i budynków, na przebudowę tego mieszkania potrzebne jest zezwolenie terenowego organu administracji państwowej, o którym mowa w art. 34 prawa lokalowego.

3. W następstwie prawomocnego podziału mieszkania na dwa odrębne mieszkania ustaje prawo przysługujące wspólnie małżonkom do dotychczasowego mieszkania, powstaje zaś odrębne prawo każdego z małżonków do przyznanego mu, utworzonego przez podział mieszkania.

VIII.

1. Przyznanie wspólnie zajmowanego mieszkania - na zgodny wniosek stron - jednemu z małżonków powoduje wygaśnięcie prawa drugiego z nich do tego mieszkania. Z chwilą uprawomocnienia się orzeczenia w tym przedmiocie prawo do mieszkania (rzeczowe lub obligacyjne) przysługuje wyłącznie temu małżonkowi, któremu mieszkanie zostało przyznane.

2. (…)

IX.

1. W trybie art. 58 § 2 k.r.o. sąd rozwodowy orzeka w zasadzie o wspólnym mieszkaniu rozwodzących się małżonków, a nie o ich wzajemnych roszczeniach z tytułu rozliczeń pieniężnych związanych z tym mieszkaniem.

2. W razie określenia sposobu korzystania przez rozwiedzionych małżonków ze wspólnego mieszkania w drodze jego prowizorycznego rozdzielenia sąd może, ale tylko za zgodą obu stron i tylko ze skutkiem prawnym pomiędzy nimi, określić ich obowiązki w zakresie czynszu lub innych świadczeń przez wskazanie, w jakim stosunku każdy z nich powinien zwolnić drugiego od wspólnego obowiązku opłacania czynszu lub innych świadczeń.

3. W wypadku orzeczenia w myśl art. 58 § 2, zdanie trzecie k.r.o., o podziale wspólnego mieszkania albo o przyznaniu go jednemu z małżonków, sąd może na zgodne żądanie stron orzec o obowiązku dokonania odpowiedniej spłaty lub dopłaty z tego tytułu na rzecz drugiego małżonka, ale tylko w razie zgodnego określenia przez oboje z małżonków wysokości, terminu i innych warunków spłaty lub dopłaty. W braku takiego zgodnego określenia wzajemne rozliczenia rozwiedzionych małżonków ze wspólnego mieszkania mogą być dokonane w odrębnym postępowaniu.

X.

1. Orzeczenie o wspólnym mieszkaniu rozwodzących się małżonków należy zredagować w sposób umożliwiający jego wykonanie w drodze egzekucji. W szczególności:

a) W orzeczeniu określającym quoad usum sposób korzystania ze wspólnie zajmowanego mieszkania, w orzeczeniu dokonującym - na zgodny wniosek stron - definitywnego podziału wspólnego mieszkania oraz w orzeczeniu o przyznaniu takiego mieszkania jednemu z małżonków należy orzec również o wydaniu mieszkania lub jego wydzielonej części, a w miarę potrzeby określić termin wydania.

b) W celu uniknięcia wątpliwości co do tego, czy chodzi o podział definitywny (art. 58 § 2, zdanie trzecie k.r.o.), czy też o tymczasowe oznaczenie sposobu rozdzielonego korzystania ze wspólnego mieszkania (art. 58 § 2, zdanie pierwsze k.r.o.), należy w drugim z tych rozstrzygnięć wyraźnie zaznaczyć, że sąd określa sposób korzystania ze wspólnego mieszkania przez dokonanie prowizorycznego podziału obowiązującego przez czas wspólnego zamieszkiwania rozwiedzionych małżonków.

c) W wypadku przyznania - na zgodny wniosek stron - wspólnego mieszkania jednemu z małżonków należy zamieścić zastrzeżenie, że drugiemu małżonkowi nie przysługuje prawo do lokalu zamiennego i pomieszczenia zastępczego.

d) W razie orzeczenia o eksmisji jednego z małżonków nie należy w sentencji wyroku zamieszczać wzmianki o osobach prawa jego reprezentujących.

2. Orzeczenie o wspólnym mieszkaniu stron oraz o podziale majątku wspólnego powinno być zamieszczone w sentencji wyroku rozwodowego, nie jest więc dopuszczalne wydanie wyroku częściowego orzekającego o rozwodzie z pozostawieniem rozstrzygnięcia w tych materiach w późniejszym wyroku końcowym.

3. Wyrok rozwodowy w części orzekającej o wspólnym mieszkaniu stron oraz o podziale majątku wspólnego nie może być zaopatrzony w rygor natychmiastowej wykonalności.

XI.

1. Orzeczenie w wyroku rozwodowym w przedmiocie wniosków stron co do ich wspólnego mieszkania powinno zawierać rozstrzygnięcie zarówno pozytywne, jak i negatywne.

2. W przypadku zgłoszenia przez jednego z małżonków wniosku o eksmisję drugiego małżonka albo przez oboje małżonków zgodnego wniosku o podział wspólnego mieszkania lub o przyznanie go jednemu małżonkowi (art. 58 § 1, zdanie drugie i trzecie k.r.o.) sąd w razie braku podstawy do uwzględnienia wniosku oddala go, w razie zaś cofnięcia wniosku - umarza w tej części postępowanie. Oddalenie wniosku albo umorzenie postępowania w tym przedmiocie czyni koniecznym równoczesne orzeczenie przez sąd o sposobie korzystania przez rozwiedzionych małżonków ze wspólnie zajmowanego mieszkania.

3. Jeżeli w świetle okoliczności faktycznych sprawy nie zachodzi potrzeba orzeczenia z urzędu w myśl dyspozycji art. 58 § 2, zdanie pierwsze k.r.o., sąd w sentencji wyroku rozwodowego zamieszcza wzmiankę, że nie orzeka o sposobie korzystania przez rozwiedzionych małżonków ze wspólnego mieszkania.

XII.

Zawarte w wyroku rozwodowym rozstrzygnięcie o wspólnym mieszkaniu stron może być przedmiotem odrębnego zaskarżenia. Ograniczenie zakresu zaskarżenia tylko do tej części wyroku rozwodowego nie oznacza zaskarżenia tego wyroku w całości.

XIII.

1. Przeprowadzenie w wyroku rozwodowym podziału majątku wspólnego stron nie powoduje nadmiernej zwłoki postępowania nie tylko wtedy, gdy między stronami nie ma sporu co do składu i sposobu podziału tego majątku, lecz także wtedy, gdy wyjaśnienie spornych między stronami okoliczności, bądź też takich okoliczności, które sąd obowiązany jest ustalić z urzędu, wymaga przeprowadzenia postępowania dowodowego w ograniczonym przedmiotowo i czasowo zakresie.

2. W interesie szybkiej normalizacji stosunków majątkowych stron wskazane jest przeprowadzenie częściowego podziału majątku wspólnego, jeżeli tylko co do części majątku wspólnego możliwe jest dokonanie jego podziału bez spowodowania nadmiernej zwłoki postępowania. Dotyczy to w szczególności podziału majątku wspólnego w zakresie jego podstawowego składnika, jakim jest mieszkanie własnościowe lub spółdzielcze, samo lub wraz z przedmiotami urządzenia domowego.

3. Zabezpieczenie wniosku o podział majątku wspólnego w procesie o rozwód jest dopuszczalne na tych samych podstawach, na jakich może ono nastąpić w postępowaniu nieprocesowym (art. 730 i nast. k.p.c.).

4. Nie jest wyłączone dokonanie przez strony w procesie o rozwód podziału majątku wspólnego w drodze ugody sądowej, z tym jednak zastrzeżeniem, że taka ugoda stanie się skuteczna z chwilą prawomocnego orzeczenia rozwodu. Z tą więc dopiero chwilą może być ona zaopatrzona w klauzulę wykonalności.

XIV.

1. Decyzję co do pozostawienia bez rozpoznania wniosku strony o dokonanie podziału majątku wspólnego w wypadku, gdy przeprowadzenie takiego podziału powodowałoby nadmierną zwłokę w postępowaniu, zamieszcza sąd - stosownie do okoliczności - albo w odrębnym postanowieniu, wydanym w toku postępowania, albo w sentencji wyroku rozwodowego.

2. Decyzja o pozostawieniu wniosku bez rozpoznania nie podlega odrębnemu zaskarżeniu.

XV.

1. Rozstrzygnięcie przez sąd w wyroku rozwodowym o sposobie korzystania ze wspólnego mieszkania przez czas wspólnego w nim zamieszkiwania rozwiedzionych małżonków (art. 58 § 2, zdanie pierwsze k.r.o.) nie podlega odrębnej opłacie sądowej. Jednakże w wypadku zaskarżenia wyroku rozwodowego tylko w tej części należy pobrać, stosując w drodze analogii przepisy § 19 w związku z § 7 rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 13 czerwca 1967 r. w sprawie określenia wysokości wpisów w sprawach cywilnych (Dz. U. z 1973 r. Nr 21, poz. 127), wpis określony w tych przepisach.

2. Wnioski przewidziane w art. 58 § 2, zdanie drugie i trzecie, oraz w § 3 k.r.o. podlegają odrębnemu wpisowi, poza wpisem od powództwa o rozwód. O pobraniu takiego odrębnego wpisu sąd orzeka w wyroku rozwodowym, stosując odpowiednio najbardziej adekwatne do żądania wniosku przepisy cytowanego rozporządzenia zarówno w wypadku uwzględnienia, jak i oddalenia wniosku. W takiej samej wysokości pobiera się odrębny wpis w razie zaskarżenia wyroku rozwodowego w części dotyczącej rozstrzygnięcia sprawy w zakresie wyżej wymienionych wniosków.

3. Nie pobiera się odrębnego wpisu w wypadku pozostawienia bez rozpoznania wniosku o podział majątku wspólnego z tej przyczyny, że przeprowadzenie podziału spowodowałoby nadmierną zwłokę w postępowaniu.

1972.05.19 postanow. SN II CZ 105/72 OSNC 1972/12/222

1. W wypadku gdy jeden z byłych małżonków zamierza dokonać zmiany miejsca swego zamieszkania przez osiedlenie się na stałe za granicą, ocena, czy wzgląd na osobę (dziecko) pozostającą pod opieką obywatela ubiegającego się o paszport przemawia przeciwko wydaniu temu obywatelowi paszportu, należy do właściwych organów Milicji Obywatelskiej z mocy art. 4 ust. 1 i ust. 2 pkt 5 oraz ust. 4 ustawy z dnia 17 czerwca 1959 r. o paszportach (Dz. U. z 1967 r. Nr 17, poz. 81 ze zm.) i sąd opiekuńczy nie jest uprawniony do wyrażenia zgody lub jej odmowy na wyjazd takiej osoby za granicę.

2. (…)

III CZP 73/08 - z dnia 23 lipca 2008 r. w składzie 3 sędziów na pytanie prawne Sądu Apelacyjnego w Szczecinie

W wyroku orzekającym rozwód nie można orzec eksmisji małżonka, któremu przysługuje lokatorskie spółdzielcze prawo do lokalu mieszkalnego, stanowiące jego majątek osobisty (art. 58 § 2 k.r.o.).

8

ART. 58 K.R.O.

---