Dr hab. Andrzej Gołąb Mat. do wykładu: Diagnoza i ekspertyza psychologiczna SWPS st. dzienne sem. zim. 2002/2003 Wykład 4

Wykład 4

Pojęcia związane z nowoczesną diagnozą różnicową i diagnozą dla celów prognozy

1. Wynik krytyczny (graniczny)

2. Właściwości wskaźników diagnostycznych: „czułość”, „swoistość”,

„moc prognozy pozytywnej”, „moc prognozy negatywnej”

3. Wskaźniki prognostyczne oparte na równaniach wielokrotnej regresji

4. „Drzewo decyzyjne” (schematy decyzyjne)

1. Wynik krytyczny (graniczny)

Wynik krytyczny to taki punkt na skali wyników, który umożliwia zaliczenie osoby badanej do jednej z dwu grup. Grupy te różnią się prawdopodobieństwem występowania w nich osób, które mają określoną interesującą nas właściwość. W grupie osób, które osiągnęły wynik niższy od krytycznego, interesująca nas cecha występuje rzadziej, a w grupie osób, które uzyskały wynik równy krytycznemu lub wyższy, cecha ta występuje częściej. Wyniki krytyczne ustala się empirycznie, sprawdzając współwystępowanie określonych wyników z posiadaniem lub nie posiadaniem interesującej nas cechy.

„Wynik graniczny” to synonim „wyniku krytycznego”. Określenia „wynik graniczny” używają tłumaczki książki Anny Anastasi i Suzany Urbina (1999, s. 117-121, 198-199, 209-210, 215-216, 458, 841). Oryginalny termin angielski to „cutoff score”, co dosłownie znaczy `wynik wskazujący punkt „odcięcia” ' (synonim angielski to „cutoff point”, por. Anastasi i Urbina, 1999, s.841).

1.1. Rodzaje diagnoz / prognoz

Pozytywna - zjawisko PRZYPUSZCZALNIE występuje/ wystąpi w przyszłości

Negatywna - zjawisko PRZYPUSZCZALNIE nie występuje/ nie wystąpi w przyszłości

Prawidłowa - zjawisko RZECZYWIŚCIE występuje/ wystąpiło w przyszłości

Fałszywa - zjawisko W RZECZYWISTOŚCI nie występuje/ nie wystąpiło w przyszłości

Uwaga: Pozytywność /negatywność diagnozy/ prognozy nie oznacza, że zjawisko oceniamy pozytywnie, tylko, że spodziewamy się, iż jest obecne/ wystąpi.

Np. w przypadku samobójstwa, prognoza jest

pozytywna, gdy przypuszczamy, że dana osoba lub dane osoby popełni/ą samobójstwo,

negatywna, gdy przypuszczamy, że dana osoba lub dane osoby nie popełni/ą samobójstwa.

Cztery możliwe warianty diagnoz/ prognoz

diagnoza / prognoza Prawidłowa Pozytywna (PP) [samobójstwo spodziewane, popełnione]

diagnoza / prognoza Prawidłowa Negatywna (PN) [samobójstwo nie spodziewane,

nie popełnione]

diagnoza / prognoza Fałszywa Pozytywna (FP) [samobójstwo spodziewane, nie popełnione]

diagnoza / prognoza Fałszywa Negatywna (FN) [samobójstwo nie spodziewane, popełnione]

1. 2. Pojęcie wyniku krytycznego (granicznego)

zilustrowane na przykładzie Skali Przeżyć Dysocjacyjnych

Skala Przeżyć / Doświadczeń Dysocjacyjnych (Dissociative Experiences Scale - DES) została opracowana w roku 1986 przez Eve (Ewę) Bernstein (obecne nazwisko Carlston) i Franka Putnama z amerykańskiego Narodowego Instytutu Zdrowia Psychicznego jako narzędzie do PRZESIEWU (screening) szerszych grup osób badanych w celu wykrycia tych, które mogą mieć zaburzenia dysocjacyjne:

-amnezję dysocjacyjną,

-fugę dysocjacyjną,

-depersonalizację,

-osobowość wieloraką (oznaczaną skrótem: DID lub MPD)

-inne zaburzenia dysocjacyjne.

Stwierdzenie, że DES służy celom przesiewowym w odniesieniu do zaburzeń dysocjacyjnych, oznacza, że osoby, które osiągają lub przekraczają wynik krytyczny w tej skali, powinny zostać poddane dokładnym badaniom psychiatrycznym w celu rozstrzygnięcia, czy mają zaburzenia dysocjacyjne. Autorzy skali zwracają uwagę na fakt, że DES nie jest samodzielnym narzędziem diagnozy zaburzeń dysocjacyjnych. Ja chciałbym dodatkowo podkreślić, że polska wersja tej skali jest dopiero w trakcie opracowywania, a więc istniejące tłumaczenie tej skali na razie może w Polsce służyć jedynie jako narzędzie do badań naukowych.

Osoba badana otrzymuje następującą instrukcję:

„Poniżej jest 28 punktów dotyczących zdarzeń, które być może mają miejsce w Twoim życiu. Odpowiedz, jak często coś takiego zdarza się Tobie. Ważne jest jednak, abyś odpowiadając brał tylko pod uwagę, jak często zdarzają Ci się takie rzeczy w sytuacjach, kiedy NIE JESTEŚ POD WPŁYWEM ALKOHOLU, LEKÓW LUB NARKOTYKÓW.

Przy każdym rodzaju zdarzenia zastanów się, jak często ma ono miejsce w Twoim życiu i zakreśl liczbę mówiącą, jak często (w jakim procencie czasu) zdarza Ci się coś takiego.

Przykład:

Niektórym ludziom zdarza się, że kiedy jadą samochodem lub innym pojazdem, to nagle uświadamiają sobie, że nie pamiętają zupełnie albo częściowo, co działo się w czasie podróży.

Otocz kółkiem liczbę wskazującą, jak często coś takiego zdarza się tobie.

0% 10 20 30 40 50 60 70 80 90 100%

(nigdy) (zawsze)”

Wynik indywidualny w DES to średnia punktów we wszystkich 28 pozycjach skali.

WYNIKIEM GRANICZNYM (CUTOFF SCORE) jest w DES:

--- według badań amerykańskich wynik 30

--- według badań holenderskich wynik 25

Osoby z takim lub wyższym wynikiem w DES (w USA i w Holandii, ale - uwaga! - nie w Polsce, bo w tym przypadku po prostu nie wiadomo) najprawdopodobniej mają zaburzenia dysocjacyjne.

Osoby z niższym wynikiem prawdopodobnie nie mają zaburzeń dysocjacyjnych.

Badania Ewy Carlson i współautorów (Carlson i in., 1993, cyt. za: Bernstein-Carlson i Putnam, 1993, s.21) wykazały, że przyjęcie 30 punktów za wynik krytyczny w DES pozwala prawidłowo zidentyfikować 74 % osób z DID / MPD i 80 % osób, które nie mają DID / MPD.

Prawdopodobnie cytowana tu liczba 74 % oznacza, że tzw. „czułość” procedury przy wyborze wyniku 30 jako wyniku krytycznego wynosi 0,74 a tzw. „swoistość” procedury wynosi 0,80. Terminy „czułość”, „swoistość” i inne wyjaśnione są w punkcie 2 niniejszych Materiałów. Więcej informacji na temat DID / MPD zawierają Materiały do wykładu 3. O skali DES pisałem w publikacji: Gołąb, 1999.

Wyniki badań holenderskich Suzette Boon i Nela Draijera (1993) ilustruje poniższa tabela 4.1.

Tabela 4.1 . Prawidłowe i błędne kwalifikacje osób badanych

na przykładzie „przewidywania” zaburzeń dysocjacyjnych przy pomocy DES

(Boon i Draijer, 1993)

	Liczba badanych (N = 79 = 100 %)
Wynik (x) w DES	Badani, u których zdiagnozo-wano poważne zaburzenia dysocjacyjne	Badani, u których nie stwierdzono poważnych zaburzeń dysocjacyjnych
x = 25 lub x > 25	40 (PP = 51 %)	5 (FP) = 6 %)
x < 25	3 (FN = 4 %)	31 (PN) = 39 %)

Były cztery możliwe wyniki „przewidywania” zaburzenia

w oparciu o wynik krytyczny / graniczny

(Przewidywanie) prawidłowe pozytywne (PP) [przewidywano zaburzenie i wykryto je]

(Przewidywanie) prawidłowe negatywne (PN) [przewidywano brak zaburzenia i nie wykryto

go]

(Przewidywanie) fałszywe pozytywne (FP) [przewidywano zaburzenie, lecz nie wykryto go]

(Przewidywanie) fałszywe negatywne (FN) [ przewidywano brak zaburzenia, lecz wykryto je]

Udział osób prawidłowo zakwalifikowanych [correctly classified]

(Udział prawidłowych przewidywań w ogólnej liczbie przewidywań)

(PP + PN) / (PP + FP + FN + PN) 40 + 31 / (40 + 5 + 3 + 31) = 0, 90

Udział przewidywań fałszywych pozytywnych [FP = False Positive Rate])

(Udział fałszywych przewidywań zaburzenia w ogólnej liczbie przewidywań zaburzenia)

FP / (PP + FP) 5 / ( 40 + 5) = 0,11

Udział przewidywań fałszywych negatywnych [FN = False Negative Rate])

(Udział fałszywych przewidywań braku zaburzenia w ogólnej liczbie przewidywań braku zaburzenia)

FN / (PN + FN) 3 / (31 + 3) = 0,09

Empiryczny charakter procedury ustalania wyników krytycznych ilustrują dane w tabeli 4.2. umieszczonej w punkcie 2 niniejszych Materiałów Informacyjnych.

2. Właściwości wskaźników diagnostycznych: „czułość”, „swoistość”,

„moc prognozy pozytywnej”, „moc prognozy negatywnej”

2.1. Definicje poszczególnych właściwości wskaźników

Uwaga: Obliczenia wartości wskaźników oparte są na danych z tabeli 4.1.

CZUŁOŚĆ (Wrażliwość) [Sensitivity]

[Udział prawidłowo wykrytych osób z określoną właściwością (tu: „z zaburzeniami dysocjacyjnymi” ) wśród ogółu osób, u których stwierdzono tę właściwość]

PP/ (PP + FN) 40 / (40+3) = 0,93

SWOISTOŚĆ (Specyficzność) [Specificity]

[Udział prawidłowo wykrytych osób bez określonej właściwości ( tu: „bez zaburzeń dysocjacyjnych” ) wśród ogółu osób, u których nie stwierdzono tej właściwości]

PN/ (FP + PN) 31 / (5 + 31) = 0,86

MOC PROGNOZY POZYTYWNEJ [Positive predictive power / positive predictive value]

[Udział prawidłowych przewidywań pozytywnych wśród ogółu przewidywań pozytywnych]

PP/ (PP + FP) 40 / (40 + 5) = 0,89

MOC PROGNOZY NEGATYWNEJ [Negative predictive power / negative predictive value]

[Udział prawidłowych przewidywań negatywnych wśród ogółu przewidywań negatywnych]

PN/ (FN + PN) 31 / (3 + 31) = 0,91

Tabela 4.2. Wskaźniki dla różnych wyników granicznych w DES w badaniach holenderskich przeprowadzonych na 43 pacjentach z zaburzeniami dysocjacyjnymi

i 36 pacjentach bez takich zaburzeń (wybór danych z: Boon i Draijer, 1993, s. 151)

Hipote-tyczny wynik graniczny	Czułość*	Swois- tość*	Moc prognozy pozytywnej* (Udział przewidywań prawidłowych pozytywnych)	Moc prognozy negatywnej* (Udział przewidywań prawidłowych negatywnych)	Udział przewidy-wań fałszywych pozytyw-nych**	Udział przewidy-wań fałszywych negatyw-nych**
85	0	1	1	0	0	1
75	0,05	1	0,99	0,04	0	0,95
65	0,21	1	0,99	0,21	0	0,79
55	0,28	1	0,99	0, 28	0	0,72
45	0,56	1	0,99	0,56	0	0,44
35	0,81	0,89	0,90	0,80	0,11	0,19
25***	0,93	0,86	0,89	0,91	0,11	0,09
15	0,95	0,75	0,75	0,95	0,25	0,05
5	1	0,32	0,31	1	0,69	0
0	1	0	0	1	1	0

* Należy dążyć do uzyskania jak najwyższej wartości wskaźnika (maksimum = 1)

** Należy dążyć do uzyskania jak najniższej wartości wskaźnika (minimum = 0)

*** Wybrana wielkość wyniku krytycznego i wartości odpowiadających mu wskaźników

2.2. Inny przykład danych na temat wartości wskaźników jakości przewidywań

Pewien autor badań nad samobójstwem (Pokorny 1983, 1993, za: O'Connor i Sheehy, 2002, s. 159-160) zbierał dane na temat 4800 pacjentów psychiatrycznych. Po 5 latach ustalił, ilu z tych pacjentów popełniło samobójstwo. Takich osób było 67. Część z tych samobójstw przewidziano w oparciu o wyniki badań. Źródło, z którego zaczerpnąłem te dane (O'Connor i Sheehy, 2002), nie podaje, jakie wyniki były podstawą prognozy.

Tabela 4.3. Wyniki prognozy samobójstwa wśród pacjentów psychiatrycznych

Czy wynik badania był wyższy od kryterium czy niższy?	Popełnili samobój-stwo		Nie popełnili samobój- stwa		Razem
>	PP=37	55 %	FP=1419	30 %	1456		30,3 %
		2,5 %		97,5 %		100 %
<	FN=30	45 %	PN=3314	70 %	3344		69,7 %
		0,9 %		99,1 %		100 %
Razem	67	100 %	4733	100 %	4800		100 %
	1,4 %		98,6 %		100 %

Dane w tabeli wyliczyłem na podstawie informacji podanych w książce Rory O'CONNORA i Noela SHEEHY (2002). Zrozumieć samobójcę. Gdańsk: Gdańskie Wydawnictwo Psychologiczne (s.159 -160).

Wrażliwość (Czułość) [Sensitivity]

(Udział prawidłowo wykrytych samobójców)

PP/ (PP + FN) 37/(37+30) = 0,55

Swoistość (Specyficzność) [Specificity]

(Udział prawidłowo wykrytych nie samobójców)

PN/ (FP + PN) 3314 / (1419 + 3314) = 0,70

Moc diagnozy pozytywnej [Positive predictive value/ power]

(Udział prawidłowych przewidywań samobójstwa)

PP/ (PP + FP) 37 / (37 + 1419) = 0,025

Moc diagnozy negatywnej [Negative predictive value/ power]

(Udział prawidłowych przewidywań braku samobójstwa)

PN/ (FN + PN ) 3314 / (30 + 3314) = 0,99

2.3. Jeszcze jeden przykład wykorzystania

wskaźników mocy prognozy pozytywnej i negatywnej w badaniach psychologicznych

Tabela 4.4. Diagnoza depresji oraz zaburzeń lękowych

na podstawie pewnych odpowiedzi w kwestionariuszu

	Stwierdzenie zaburzenia (DEPRESJA LUB ZABURZENIA LĘKOWE)
Odpowiedź w kwestionariuszu: 1.CZUJĘ SIĘ NIEKOCHANA / Y 2.OBAWIAM SIĘ O PRZYSZŁOŚĆ	Stwierdzono zaburzenie	Wykluczono zaburzenie
Badany odpowiedział „tak”	a	b	a+b
Badany odpowiedział „nie”	c	d	c+d

MOC PROGNOZY POZYTYWNEJ MPP = a / a+b

MOC PROGNOZY NEGATYWNEJ MPN = d / c+d

Wartości MPP i MPN w badaniach Laurenta i in. (1993)*

Stwierdzenie w kwestionariuszu (jako wskaźnik zaburzenia)	DEPRESJA**		ZABURZENIA LĘKOWE***
	MPP	MPN	MPP	MPN
Czuję się niekochana / niekochany	1,0	0,81	0,60	0,79
Obawiam się o swoją przyszłość	0,57	0,79	0,89	0,94

*Osoby badane: dzieci amerykańskie z klas IV-VII

**DEPRESJA: wskaźniki dla dzieci, u których rozpoznano depresję

***ZAB. LĘKOWE: wskaźniki dla dzieci, u których rozpoznano zaburzenia lękowe

Źródło: Laurent J., Landau S., Stark K .(1993) Conditional probabilities in the diagnosis of depressive and anxiety disorders in children. School Psychology Review, 22, 1, 98-114

Komentarz: Im wyższe wartości MPP i MPN dla wskaźnika, tym wskaźnik lepszy.

Jak widać, wskaźnik w postaci odpowiedzi w kwestionariuszu: „Czuję się nie kochany/ nie kochana” ma wyższe wartości MPP i MPN ( a więc jest lepszym wskaźnikiem) dla diagnozy depresji niż zaburzeń lękowych, a wskaźnik w postaci odpowiedzi „obawiam się o własną przyszłość” odwrotnie.

3. Wskaźniki prognostyczne oparte na równaniach wielokrotnej regresji

Dla pewnych testów i kwestionariuszy opracowano szczególnego rodzaju wskaźniki służące do prognozy różnych typów osiągnięć bądź zachowań. Wskaźniki te są obliczane na podstawie tzw. równań wielokrotnej regresji. Pojęcie regresji wielokrotnej pochodzi ze statystyki matematycznej. Andrzej Góralski (1974, s.292) poleca jako źródło informacji na temat regresji wielokrotnej pracę Elandta (1964).

Równanie regresji wielokrotnej „syntetyzuje” wyniki osoby badanej w kilku skalach bądź kilku narzędziach. Tym wynikom cząstkowym nadaje się odpowiednie wagi.

3.1. Równania wielokrotnej regresji dla Kalifornijskiego Inwentarza Psychologicznego ( CPI )

W USA opracowano szereg tego rodzaju wskaźników np. dla Kalifornijskiego Inwentarza Psychologicznego (The California Psychological Inventory - CPI, polska alternatywna nazwa: Inwentarz Psychologiczny Harrisona G. Gougha). Ich przykłady przedstawiam w tabeli 4.5.

Tabela 4.5. Przykłady równań wielokrotnej regresji

opartych o wyniki w skalach Kalifornijskiego Inwentarza Psychologicznego (CPI)

]

Czego dotyczy przewidywanie ?	Równanie wielokrotnej regresji
1. Osiągnięcia w szkole średniej	20,116 + 0,227 Ac + 0,28 Ai - 0,309 Gi + + 0,244 Ie + 0,317 Re + 0,192 So
2. Osiągnięcia w kursie „Wstęp do psychologii”	35.958 + 0,275 Ac + 0,523 Ai - 0,21 Cm + - 0,152 Gi + 0,241 Ie + 0,185 Re - 0,189 Sc+ - 0,18 Sp - 0,294 Sy + 0,657 Py
3. Osiągnięcia w studiach medycznych	1,114 Cm - 0,696 Cs + 0,794 Sy + 0,602 To
4. Tendencje przywódcze w szkole średniej	14,13 + 0,274 Ai + 0,372 Do - 0,133 Gi + + 0,696 Sa+ 0,345 Wb
5. Brak recydywy po warunkowym zwolnieniu (młodociani więźniowie)	45,078 - 0,182 Sa + 0,224 Sc + 0,532 So + - 0,353 Sp

[Źródło:Groth - Marnat (1997, s. 355, 379 - 392)]

Uwaga: Składniki równań regresji uporządkowałem tak, aby symbole nazw skal występowały w porządku alfabetycznym.

Poniżej podaję nazwy skal CPI ( łącznie 18) uporządkowane alfabetycznie według symboli pochodzących od nazw w języku angielskim. W nawiasach polskie nazwy skal i ich skrótowe oznaczenia za podręcznikiem Alicji Kottas (1965/1968).

Ac - Achievement via conformance (Powodzenie przez konformizm - Pk)

Ai - Achievement via independence (Powodzenie przez niezależność - Pn)

Cm - Communality (Typowość - Ty)

Cs - Capacity for status (Ambicja - Am)

Do - Dominance (Dominacja - Do)

Fe - Femininity (Kobiecość - Kb)

Fl - Flexibility (Giętkość [rzutkość]- Rz)

Gi - Good impression (Chęć podobania się - Po)

Ie - Intellectual efficiency (Wydajność umysłowa-Wu)

Py - Psychological mindedness (Wnikliwość psychologiczna - Wp)

Re - Responsibility (Odpowiedzialność - Od)

Sa - Self-acceptance (Poczucie własnej wartości - Pw)

Sc - Self-control (Opanowanie - Op)

So - Socialization (Uspołecznienie - Us)

Sp - Social presence (Swoboda towarzyska - St)

Sy - Sociability (Towarzyskość - To)

Wb - Sense of well-being (Dobre samopoczucie - Ds)

To - Tolerance (Tolerancja - To)

Alicja Kottas (1965/1968) przedstawiła polskie normy stenowe w CPI dla 154 studentów i 369 studentek. Badania przy pomocy CPI na studentach prowadził też m. in. Krzysztof Polakowski (1976).

Ilustracją tego, że wskaźniki prognostyczne oparte na równaniach wielokrotnej regresji są wartościowe może być fakt, że korelacja Pearsona między średnią ocen w szkole średniej a opartym na wynikach CPI wskaźnikiem prognostycznym osiągnięć w szkole średniej (wymienionym w punkcie 1 powyższej tabeli) wynosiła 0,68 (stąd współczynnik determinacji R² = 0,46) zaś korelacja między średnią ocen w szkole średniej a tak uznaną miarą jak iloraz inteligencji wynosiła tylko 0,60 (co odpowiada współczynnikowi determinacji R² = 0,36)

[Megargee, 1972: za Groth-Marnat, 1997, s. 64 [błędy!] i s. 381].

3.2. Inny przykład zastosowania równania wielokrotnej regresji

Anastasi i Urbina (1999, s. 212-25) podają równanie regresji wielokrotnej dla przewidywania osiągnięć w matematyce u uczniów szkoły średniej na podstawie ich wyników w trzech testach zdolności.

4. „Drzewo decyzyjne” (schematy decyzyjne)

Drzewo decyzyjne (schemat decyzyjny) to proponowany plan (porządek) działań zmierzających do możliwie szybkiego osiagnięcia określonego celu w sytuacji, gdy trzeba podejmować wiele decyzji. W przypadku stawiania diagnozy jest to taki plan sprawdzania kolejnych hipotez diagnostycznych, który uważa się za optymalny. Można spotkać się z poglądem, że posługiwanie się drzewem decyzyjnym przy stawianiu diagnozy przydaje się przede wszystkim w nauczaniu zasad diagnozy (spełnia funkcję pomocy dydaktycznej).

Przykład : schematy decyzyjne w zakresie rozpoznawania zaburzeń psychicznych

według ICD-10

Źródło: Światowa Organizacja Zdrowia (1996/1999). ICD-10: Zaburzenia psychiczne w praktyce podstawowej opieki zdrowotnej. Warszawa: Instytut Psychiatrii i Neurologii.

Uwaga: Poniżej zamieszczony jest słowny opis kroków diagnostycznych (zredagował A.Gołąb). Schematy graficzne zawiera cytowane źródło.

USTAL 1:

1. Czy pacjent/ka znacząco używa alkoholu, tytoniu lub innych substancji?

1. TAK - rozważ F10, F.11, F.17.1:

F 10: Zaburzenia spowodowane używaniem alkoholu: (szkodliwe używanie alkoholu,

uzależnienie od alkoholu)

F 11: Zaburzenia spowodowane używaniem substancji psychoaktywnych

F 17.1: Zaburzenia spowodowane używaniem tytoniu (używanie szkodliwe, uzależnienie)

1.NIE - USTAL 2:

2. Czy przejawia dziwne zachowanie, splątanie, pobudzenie, utratę pamięci?

2. TAK - USTAL 3:

2. NIE - USTAL 6:

3. Czy w wywiadzie stwierdzasz przewlekłą utratę pamięci?

3. TAK - rozważ F 00:

F 00: Otępienie

3. NIE - USTAL 4:

4. Czy występują problemy zdrowotne powodujące splątanie lub utratę pamięci?

4. TAK - rozważ F 05

F 05: Majaczenie

4. NIE - USTAL 5:

5. Czy początek zaburzeń miał miejsce niedawno?

5. TAK - rozważ F 23:

F 23: Ostre zaburzenia psychotyczne

5. NIE - rozważ F 20

F 20: Przewlekłe zaburzenia psychotyczne

6. Czy zaburzenie jest krótkotrwałą reakcją na wydarzenia powodujące stres?

6. TAK - rozważ F 43

F 43: Zaburzenia adaptacyjne

6. NIE - USTAL 7:

7. Który z trzech rodzajów objawów jest nasilony (7a) stres psychiczny, (7b) skargi somatyczne czy (7c) objawy w jednej z trzech sfer (7c1) snu, (7c2) odżywiania się lub (7c3) popędu płciowego?

7a. TAK (nasilony jest stres psychiczny) - USTAL 8

7b. TAK (nasilone skargi somatyczne) - USTAL 13

7c TAK (nasilone problemy ze snem, odżywianiem lub w sferze seksualnej) - rozważ F 50,

F 51, F 52

F 50: Zaburzenia odżywiania

F 51: Zaburzenia snu

F 52: Zaburzenia seksualne

8. (Gdy nasilony jest stres psychiczny [7a]) Która z trzech możliwości wchodzi w grę:

(8a) dominuje lęk, (8b) dominuje depresja (8c) zarówno lęk jak i depresja są nasilone?

8a (Gdy dominuje lęk) - USTAL 9

8b (Gdy dominuje depresja) - USTAL 11

8c (Gdy nasilone są i lęk i depresja) - rozważ F 41.2

F41.2: Zaburzenia mieszane lękowe i depresyjne

9. (dominuje lęk) Czy lęk dotyczy określ. sytuacji/ miejsc?

9. TAK - rozważ F 40

F 40: Fobie

9. NIE - USTAL 10

10. Czy występują nagłe napady lęku lub obaw?

10. TAK - rozważ F 41.0

F 41.0: Lęk paniczny

10. NIE: rozważ F 41.1

F 41.1: Lęk uogólniony

11. (Gdy dominuje depresja) Czy nastrój jest [stale] obniżony lub występuje spowolnienie?

11. TAK - rozważ F 32

F 32: Depresja

11. NIE - USTAL 12

12. Czy wystąpiły jakiekolwiek epizody maniakalne?

12. TAK - rozważ F 31

F 31: Zaburzenia dwubiegunowe

13. (nasilone skargi somatyczne) Czy występuje teatralna ekspresja lub prawdopodobne jest,

że pacjent ma wtórne korzyści społeczne z faktu ujawniania objawu?

13. TAK - rozważ F 44

F 44: Zaburzenia dysocjacyjne

13. NIE - USTAL 14

14. Czy zmęczenie jest najczęstszym objawem?

14. TAK - rozważ F 48.0

F 48.0: Neurastenia

14. NIE - rozważ F 45

F 45: Niewyjaśnione dolegliwości somatyczne

Wiadomości podstawowe z wykładu 4

Relacja między pojęciami „wynik krytyczny” i „wynik graniczny”

Co oznaczają skróty: PP, FP, FN, PN

Jak ustala się czułość (wrażliwość) danego wskaźnika diagnostycznego

Jak ustala się swoistość (specyficzność) danego wskaźnika diagnostycznego

Jak ustala się moc diagnozy pozytywnej związanej z danym wskaźnikiem diagnostycznym

Jak ustala się moc diagnozy negatywnej związanej z danym wskaźnikiem diagnostycznym

Jak ustala się udział przewidywań fałszywych (pozytywnych i negatywnych)

Jak ustala się optymalny wynik krytyczny (jakie wskaźniki powinny mieć możliwie

wysoką wartość, a jakie możliwie niską)

Na czym polega przewidywanie oparte na równaniu regresji wielokrotnej

Dla jakiego rodzaju klasyfikacji zaburzeń psychicznych opracowano drzewo decyzyjne

prezentowane na wykładzie

Bibliografia

Boon, S., Draijer, N. (1993). Multiple personality disorder in the Netherlands: A study on

reliability and validity of the diagnosis. Amsterdam: Swets & Zeitlinger.

Bernstein-Carlson, E., Putnam, F. (1993). An update on the Dissociative Experiences

Scale. Dissociation, 6, 1, 16 - 27.

Elandt, R. (1964). Statystyka matematyczna. Warszawa: PWN (podaję za: Góralski, 1974,

s.292, 295).

Gołąb, Andrzej (1999). Przeżycia dysocjacyjne w życiu osób, które trafiły do więzienia.

Nowiny Psychologiczne, 4, 29-40.

Góralski, A. (1974). Metody opisu i wnioskowania statystycznego w psychologii.Warszawa:

PWN.

Groth-Marnat, G.(1997 - 3 wyd.).Handbook of psychological assessment. New York: Wiley.

Kottas, A. (1965/1968). Podręcznik do Kalifornijskiego Inwentarza Psychologicznego (CPI)

Harrisona G.Gougha. [Uzupełniła w r. 1968 Anna Szubert]. Warszawa: Centralny

Ośrodek Psychologiczny Szkolnictwa Artystycznego (COPSA).

Laurent J., Landau S., Stark K .(1993). Conditional probabilities in the diagnosis of depressive

and anxiety disorders in children. School Psychology Review, 22, 1, 98-114.

O'Connor, R., Sheehy, N. (2002). Zrozumieć samobójcę. Gdańsk: Gdańskie Wydawnictwo

Psychologiczne.

Polakowski, K. (1976). Psychologiczne determinanty powodzenia w studiach nauczycielskich.

Warszawa: PWN.

Światowa Organizacja Zdrowia (1996/1999). ICD-10: Zaburzenia psychiczne w praktyce

podstawowej opieki zdrowotnej. Warszawa: Instytut Psychiatrii i Neurologii.

8

---