KREDYT DYSKONTOWY
Czym jest dyskonto weksla ?
Dyskonto jest rónic pomidzy cen po jakiej odsprzedano wierzytelnoci przed terminem, a jej wysokoci w terminie patnoci. Dyskonto jest wic potrceniem przez bank czci sumy nominalnej papieru wartociowego o póniejszym terminie patnoci (odsetek). Wysoko tego potrcenia ustala si w skali roku - stopa procentowa. Wanie stopa dyskontowa stanowi podstaw obliczania dyskonta. Stopa dyskontowa jest róna w poszczególnych krajach. Jej wysoko zmienia si i zaley od sytuacji finansowej dunika, rodzaju zabezpieczenia wierzytelnoci, formy papieru wartociowego. Bank dyskontujcy pobiera równie prowizj bankow.
Warto równie krótko zdefiniowa pojcie redyskonta. Jest nim powtórne potrcenie odsetek od terminowych papierów wartociowych, których termin patnoci jeszcze nie min, przy zakupie ich przez bank centralny od banków handlowych (dyskontujcych), które wczeniej dokonay operacji ich dyskonta. Podstaw redyskonta jest ustalana przez bank centralny stopa redyskonta, bdca
jednym z narzdzi regulowania poday pienidza.
Jeeli chodzi o weksel to wiadomo, e jest on papierem wartociowym o cile okrelonej przez prawo wekslowe formie, charakteryzujcym si tym, e zoony na nim podpis stanowi podstaw i przyczyn zobowizania wekslowego. Weksel jest wanym instrumentem kredytowym. Dziki wekslowi przedsibiorstwa w zamian za przysze wiadczenie otrzymuj kapita lub towary od razu. Obok funkcji kredytowej weksel spenia tzw. funkcj patnicz (poprzez indos bierze udzia w obrocie zamiast zapaty w gotówce). Kady posiadacz weksli, pierwszy lub którykolwiek inny, moe przedoy je bankowi do dyskonta. Weksle przedstawione do dyskonta s poddawane ocenie formalnej i merytorycznej. Ocena formalna polega na badaniu ich zgodnoci z prawem wekslowym. Merytoryczna ocena weksla ma da odpowied na jedno pytanie - jakie jest prawdopodobiestwo wykupienia weksla w terminie patnoci oraz wyegzekwowanie nalenoci od innych zobowizanych, podpisanych na tym wekslu. Taka ocena sprowadza si do oceny kondycji gospodarczej i finansowej tych jednostek.
Weksle mona skada do dyskonta w dowolnie wybranym banku komercyjnym. Jeli po sprawdzeniu weksla bank nie ma zastrzee, dyskontuje go (kupuje). Oznacza to przejcie praw wynikajcych z tych weksli, natomiast podawca otrzymuje ich pienin równowarto wynikajc z rachunku dyskonta (pomniejszon o odsetki). Odsetki naliczane w wielu rónych sytuacjach (w praktyce gospodarczej) stanowi wynagrodzenie pacone przez dunika jego wierzycielowi. Wysoko wynagrodzenia jest zalena od trzech czynników: kwoty dugu, stopy oprocentowania i czasu. Te trzy czynniki musz by znane aby obliczenie dyskonta byo moliwe.
Trzeba wyróni dwie sytuacje. W jednej z nich podstaw naliczania odsetek za czas miniony lub przyszy jest kwota dugu. Dunik dysponuje rodkami wierzyciela, wobec tego jest zobowizany paci za to odsetki wedug umówionej stawki. Druga sytuacja wystpuje kiedy jest wystawiony dokument duny na okrelon kwot i znany jest termin zapaty, a trzeba wyliczy równowarto dugu w okrelonym dniu, przed upywem tego terminu przy ustalonej stopie oprocentowania zwanej w takim przypadku stop dyskontow. W tym celu wykonuje si rachunek dyskonta powszechnie stosowany w bankach, ale nie tylko tam. Klasycznym przykadem tego rodzaju operacji moe by postpowanie z wekslem. W terminie patnoci dunik ma zapaci kwot na jak wystawiony jest weksel i nic ponadto. Powstaje wic pytanie jak warto przedstawia ten dokument w okrelonym dniu przed terminem patnoci?
Dyskonto ma zastosowanie w sytuacjach kiedy wierzyciel zgadza si czeka na zapacenie mu kwoty dugu w przyszoci, w umówionym dniu. Trzeba jednak wyranie rozróni pierwszego wierzyciela, który decyduje o kwocie na jak ma by wystawiony weksel; i nastpnych, przyjmujcych go. Kolejny nabywca weksla nie ma ju powodu rezygnowa z odsetek. Oblicza si wic odsetki nalene za czas do terminu patnoci i pomniejsza o t wielko kwot weksla. Zbywajcemu weksel naley si tylko ta rónica. W terminie patnoci otrzymuje posiadacz weksla pen kwot na jak weksel jest wystawiony, czyli kwot za któr weksel naby oraz odsetki nalene za czas oczekiwania na zapat, potrcone od tej kwoty w dniu nabycia weksla.
W transakcjach wekslowych wystpuje rónica midzy kwot na jak weksel jest wystawiony i jego równowartoci biec. Zapata wekslem nastpuje w kwocie, któr trzeba wyliczy. W tym przypadku, podobne jak przy oprocentowaniu kredytu, wynik rachunku jest zaleny od kwoty weksla, dystansu czasowego do terminu patnoci oraz stopy dyskontowej. Metoda liczenia musi by jednak inna.
Jeli kwota dugu nie zmienia si w cigu okresu mona wykona obliczenie stosujc prosty wzór:
P = K · (n : 360) · p
Gdzie : P - szukana kwota odsetek
K - kwota dugu (kapita)
n - ilo dni, za które obliczamy oprocentowanie
p - stopa oprocentowania wyraona uamkiem `od sta' (uamek w formie ilorazu 38:100 lub dziesitny 0,38)
Jak wida, pierwszy element wzoru obejmuje kapita, drugi upyw czasu a trzeci wysoko umówionej stopy procentowej, a wic wszystkie wczeniej wskazywane elementy omawianych transakcji.
Powracajc do rachunku dyskonta naley przypomnie, e przed wystawieniem dokumentu dunego (weksla) trzeba odpowiedzie na pytanie: na jak kwot naley wystawi weksel aby pierwszy przyjmujcy otrzyma umówiony ekwiwalent za czas oczekiwania na zapat. Do kwoty dugu wynikajcego z danej transakcji kupna - sprzeday, trzeba doliczy wysoko odsetek, jak mona uzyska od znanej kwoty kapitau (dugu), za znany okres czasu i wedug stopy oprocentowania przyjtej przez kontrahentów. Wyej podany wzór pomaga to obliczy. Przypomn jednak, e zapata jednym wekslem moe nastpi wielokrotnie, a do terminu patnoci. Rachunek dyskonta jest wic przeprowadzany wielokrotnie. Wynik jest zawsze inny, poniewa stale ulega skróceniu czas oczekiwania na zapat cigle jednakowej kwoty weksla. Rachunek dyskonta sprowadza si do obliczenia kwoty odsetek nalenych od daty dyskonta, do terminu zapaty.
Znane powszechnie powiedzenie `czas to pienidz' znajduje dobitne i wymierne potwierdzenie wanie w obrocie wekslowym. Kwota, bdca biec równowartoci uwidocznionej na wekslu, jest nisza ale wzrasta codziennie, poniewa skraca si czas oczekiwania na zapat. W fazie ustalania na jak kwot powinien opiewa dokument, podstaw oblicze jest wyraona kwotowa realna warto dugu w tej dacie. Natomiast w fazie obrotu papierami wartociowymi, podstaw obliczenia stanowi warto, która bdzie realna dopiero po upywie okrelonego czasu. Z tego wniosek, e nie mona zastosowa w obu przypadkach jednakowej metody i stopy oprocentowania poniewa podstawy s róne.
Teraz zastosowanie moe znale dyskonto handlowe, które za podstaw oblicze przyjmuje nominaln kwot dokumentu, która jest dana.
Obliczenia wykonujemy wedug wzoru:
Dh = Kn · (n : 360) · p
Gdzie: Dh - dyskonto handlowe
Kn - kwota nominalna dokumentu
n - znany czas
p - stopa dyskontowa
Wyej opisany wzór wyjani przykad. Przyjmujemy zaoenie, e stopa oprocentowania dla kredytu bankowego wynosi 36% w stosunku rocznym i wedug niej ma by wynagradzane oczekiwanie na zapat.
Obliczamy wedug wczeniej podanego wzoru na jak kwot powinien by wystawiony weksel:
P = 1.000 · (90 : 360) · 0,36
i otrzymujemy, e odsetki winny wynosi 90 jednostek, a wobec tego weksel naley wystawi na kwot 1.090 jednostek. Jeli jednak teraz wykonamy rachunek dyskonta stosujc identyczne parametry, to otrzymamy:
Dh = 1.090 · (90 : 360) · 0,36
co daje 98,1 jednostek.
Kwota odsetek wynikajca z rachunku dyskonta handlowego wykonanego wedug stopy oprocentowania wczeniej zastosowanej jest wysza ni poprzednio doliczone do kwoty dugu. Jest to oczywiste, poniewa podstawa dyskonta zostaa powikszona o te odsetki. Mona obliczy, e stopa dyskontowa, adekwatna do wczeniej zastosowanej stopy oprocentowania, powinna wynosi w zaokrgleniu 33,03%. Sprawdzajc rachunek otrzymamy:
1.090 · (90 : 360) · 0,3303 = 90,007
Niedokadno wynika z koniecznoci zaokrgle.
Przeliczajc w identyczny sposób dane dla rónych okresów obliczeniowych otrzymamy cig stóp dyskontowych, które w danym okresie s adekwatne dla wczeniej przyjtej w przykadzie stopy oprocentowania 36%.
Oto tabela:
Tabela nr 1.
ZMIENNO STOPY DYSKONTOWEJ
(przy rónych okresach obliczeniowych)
Ilo dni |
Kn(p=36%) |
Stopa dyskonta |
Kp |
5 |
1.005 |
35,82 |
1.000 |
15 |
1.015 |
35,47 |
1.000 |
30 |
1.030 |
34,95 |
1.000 |
60 |
1.060 |
33,96 |
1.000 |
90 |
1.090 |
33,03 |
1.000 |
180 |
1.180 |
30,51 |
1.000 |
360 |
1.360 |
26,47 |
1.000 |
ródo: P. Austen - `Kredyty wekslowe', Twigger, Warszawa 1993r.
Z tabeli wynika, e wystpuje prawidowo zalena od dugoci okresu jakiego obliczenie dotyczy. Tendencja zmian wysokoci stopy dyskonta jest jednokierunkowa, tzn. im okres kredytowania jest duszy tym stopa dyskontowa nisza. Chcc znale realn warto weksla na poziomie dokadnie odpowiadajcym wyjciowej stawce oprocentowania, byoby trzeba stosowa dla kadej iloci dni obliczeniowych inn stop dyskonta. Stosujc za jedn stop dyskontow dla rónych okresów obliczeniowych musimy mie wiadomo, e dyskonto rozumiane jako ekwiwalent za czas oczekiwania na zapat jest wyliczane faktycznie wedug zrónicowanych stóp procentowych. Dla kolejnych jednostek dyskontujcych weksel i podawców ma znaczenie faktyczna relacja wyliczonej kwoty dyskonta do wyoonego kapitau. Obie strony s zainteresowane, by relacja ta zbytnio nie odbiegaa od powszechnie stosowanych w danym czasie stawek oprocentowania.
Zalet dyskonta handlowego jest prosta technika oblicze. Kwot dyskonta mona ustali nie posugujc si urzdzeniami do liczenia, przez wykonanie znanych dziaa rachunkowych, a wic w kadych warunkach. Natomiast mankamentem tej metody jest niestety niejednakowa relacja dyskonta i kapitau. Nie ma to istotnego wpywu na wyniki, gdy stopa dyskontowa jest jednocyfrowa. Dopiero przy wysokich stopach te rónice nabieraj duego znaczenia. Moliwym rozwizaniem tego problemu jest przyjcie maksymalnego terminu patnoci dokumentów przyjmowanych do dyskonta. Zmniejsza to rozpito wystpujcych rónic i pozwala unikn sytuacji, e dyskonto przekracza nominaln kwot dokumentu. Z tego te powodu niektóre banki ustalaj dwie róne stopy dyskonta, jedn dla okresów krótkich i drug dla duszych. Przy praktycznym zastosowaniu dyskonta handlowego dobrze jest pamita, e zastosowanie stopy dyskontowej niszej od stopy oprocentowania kredytu wcale nie znaczy, e kredyt dyskontowy jest taszy. Inn prawidowoci jest to, e rzeczywista relacja kapitau do odsetek zaley od dugoci okresu obliczeniowego. Przy wysokim poziomie stóp procentowych rónice nabieraj duego znaczenia.
Dyskonto matematyczne jest teoretycznie lepsze, poniewa relacja odsetek do wykadanego kapitau jest staa niezalenie od dugoci okresu obliczeniowego. Technika obliczeniowa nie wymusza ustalania stopy dyskontowej w wysokoci innej ni stopa oprocentowania, wic stopa dyskonta jest mylca. Ogólny wzór na obliczenie dyskonta matematycznego jest nastpujcy:
Dm = (Kn · n · p) : (100 · 360 + n · p)
Gdzie: Dm - dyskonto matematyczne,
Kn - nominalna kwota dokumentu,
n - ilo dni okresu obliczeniowego,
p - stopa dyskontowa
Wynik obliczenia, rozumiany jako relacja dyskonta do wykadanego kapitau, w kadym przypadku jest dokadnie jednakowy, to znaczy odpowiada przyjtej stopie dyskonta bez wzgldu na dugo okresu obliczeniowego. Stopa dyskonta matematycznego wyraa wprost skutek finansowy i bez przelicze moe by porównywana ze stop oprocentowania. Metoda matematyczna nie jest w praktyce stosowana mimo jej niewtpliwej zalety, polegajcej na dokadnoci i monoci stosowania jednakowej stopy dyskontowej i kredytowej. Rachunek dyskonta handlowego jest prostszy do wykonania i ten zosta wówczas powszechnie zaakceptowany. Bank Centralny przyj dla redyskonta weksli i innych papierów wartociowych opisan metod dyskonta handlowego, a banki komercyjne generalnie powieliy te rozwizania. Mona ewentualnie uzna, e zmieniajcy si wraz ze zmian dugoci okresu obliczeniowego poziom oprocentowania odpowiada cenie pienidza innej dla okresów krótkich i dugich (jest to o tyle wtpliwe, e skala zmian nie jest wyrazem jakiejkolwiek
polityki lecz wynikiem mechanizmu obliczeniowego). Ograniczenie terminu patnoci dokumentów przyjmowanych do redyskonta do 90 dni ogranicza rozpito rónic oprocentowania, rosncych wraz z wydueniem okresu obliczeniowego.
Myl, e opisaam najwaniejsze problemy dotyczce dyskonta weksli, które bd pojawia si w dalszej czci pracy.
Jak funkcjonuje kredyt dyskontowy?
Funkcje weksla jako rodka patniczego zmieniay si na przestrzeni
dziejów. Stopniowo na plan pierwszy wysuna si jego funkcja kredytowa. Stao si to moliwe dziki zagodzeniu zakazu prawa kanonicznego udzielania poyczek oprocentowanych.
Dyskonto weksli byo przed pierwsz wojn wiatow jedn z najpopularniejszych form kredytowania. W krajach europejskich odgrywa on nadal wan rol tak w operacjach krajowych jak i zagranicznych. Banki w Polsce powróciy do dyskontowania weksli, a udzia kredytu dyskontowego systematycznie wzrasta. Jest to moliwe dziki funkcjom penionym przez weksel. Jest on bowiem dokumentem zobowizujcym wystawc lub wskazan przez niego osob do bezwarunkowego zapacenia okrelonej kwoty pieninej w oznaczonym terminie.
Kredyt dyskontowy jest to zakup weksli przed upywem terminu patnoci z potrceniem procentu (dyskonta) przez bank. Sprzedawc weksla i kredytobiorc jest przewanie dostawca, który prolonguje zapat odbiorcy towaru czy usugi, ale sw naleno kae sobie potwierdzi za pomoc weksla. Sprzeda weksla bankowi oznacza zaliczkowanie jeszcze nie wymagalnych nalenoci i otrzymanie przez dostawc rodków pieninych.
W praktyce czsto spotyka si kupiecki kredyt krótkoterminowy w formie kredytu wekslowego. Dla realizacji tej formuy kredytu mona wykorzystywa albo weksle wasne (sola), wystawione przez importera towarów; albo te weksle cignione (trasowane, traty) przez eksportera na importera. Kredyt wekslowy jest poczony zwykle z rozliczeniami przy pomocy bankowego inkasa dokumentowego.
W przypadku kredytu wekslowego oprocentowanie kredytu jest z reguy wczone do ceny towaru, a wic zwiksza naleno podan w fakturze bdc podstaw ustalenia kwoty nalenoci wekslowej. Jeeli eksporter ma zamiar odda weksel do bankowego dyskonta powinien do ceny towaru wliczy take prowizj bankow. Dyskonto od sumy wekslowej, potrconej przez bank, oznacza odstpienie przez eksportera oprocentowania kredytu kupieckiego bankowi; oprocentowanie nie naley si eksporterowi, skoro uzyska naleno za sprzedany towar przed terminem patnoci, ustalonym w kontrakcie z importerem.
Warto wspomnie, e `...w prawie wekslowym ustalono prost i szybk procedur egzekucji nalenoci potwierdzonej wekslem. Procedura ta nazywa si protestem weksla. Po zgoszeniu przez aktualnego posiadacza weksla, e nie zosta on wykupiony w terminie, natychmiast nastpuje egzekucja. Naleno moe by cignita od kadego z podmiotów (wystawcy, trasata, wszystkich yrantów i porczycieli) podpisanych na wekslu, pod warunkiem, e s wpisani do rejestru handlowego...'.
Bank moe ustali dla kredytobiorcy lini dyskontow (limit kredytu dyskontowego), do której wysokoci zakupuje weksle od danego klienta. Limit wyznacza si zazwyczaj na rok, ale czsto jest on inny. Koszt kredytu dyskontowego dla kredytobiorcy stanowi ustalana przez bank stopa dyskontowa od czasu liczonego od dnia zakupu weksla do terminu jego patnoci i ewentualnej prowizji. Wysoko stopy dyskontowej zaley od wysokoci stopy redyskontowej banku centralnego, od tego czy weksel odpowiada warunkom redyskonta, a take od zdolnoci kredytowej wystawcy i akceptanta.
Mona zada pytanie: dlaczego transakcj sprzeday weksla kwalifikujemy jako operacj kredytow?
Wynika to ze specyfiki obrotu wekslowego. Waciwym dla weksla sposobem przenoszenia wynikajcego z niego praw jest indos. Zbywca weksla (remitent lub indosatariusz), chcc przenie jego wasno na rzecz instytucji kredytowej, umieszcza na wekslu indos, który w najprostszej postaci przybierze form indosu in blanco, a wic ograniczy si od zoenia przez indosanta swego podpisu. W tym momencie wchodzi on jako indosant w krg duników wekslowych, odpowiadajcych za zapat weksla. Dla banku, który dokonuje dyskonta weksla
obecno na wekslu podpisu jego klienta, którego dobrze zna, nie jest obojtna przy ocenie ryzyka transakcji dyskontowej.
Jak mona opisa kredyt dyskontowy?
Kredyt dyskontowy, jest to kredyt, który powstaje przy dyskontowaniu weksli przez banki, polegajcym na zakupie weksla przed upywem terminu jego patnoci. Bank, przyjmujcy weksel, nie paci jego nominalnej sumy. Lecz potrca z góry okrelon kwot - dyskonto, które zaley od poziomu stopy dyskontowej oraz iloci dni liczonych od momentu zdyskontowania weksla do dnia jego patnoci.
Innymi sowy bank przed terminem patnoci udostpnia klientom kwoty, na jakie opiewaj weksle z potrceniem odsetek dyskontowych. Dostawca dysponuje swoj nalenoci przed zapaceniem za towar przez kupujcego.
Wymagania stawiane dyskontowanym wekslom.
Przepisy prawne nie ustalaj, jakim warunkom powinny odpowiada
weksle przyjmowane do dyskonta. Okrelane s jedynie wymogi, jakie powinny spenia weksle przyjmowane do redyskonta. Warunki te s ujte w uchwale nr 2/98 zarzdu Narodowego Banku Polskiego z 27 lutego 1998 roku w sprawie rodzajów weksli przyjmowanych przez NBP do redyskonta oraz zasad i trybu postpowania (Dz. Urz. NBP nr 3, poz.5). Bank, który korzysta z kredytu redyskontowego, musi okreli takie same warunki dla weksli przyjmowanych przez nie do dyskonta. Nie ma jednak formalnych przeszkód, aby poszczególne banki ustaliy inne warunki. W takim przypadku bd musiay liczy si z tym, e weksle przyjte przez nie do dyskonta nie bd mogy by albo w ogóle przekazane do redyskonta, albo bd mogy by przekazane do redyskonta dopiero wtedy, gdy speni wymagania okrelone w przepisach dotyczcych redyskonta.
Zazwyczaj do dyskonta bd przyjmowane weksle:
które odpowiadaj wymaganiom okrelonym w przepisach prawa wekslowego,
których prawdziwo nie nasuwa wtpliwoci,
zoone przez remitenta (osoba, na której rzecz, zlecenie ma nastpi zapata sumy wekslowej) lub przez osob opierajc swoje prawo do weksla na podstawie nieprzerwanego cigu indosów,
od których uiszczono opat skarbow we waciwej wysokoci,
pochodzce z dokonanych obrotów gospodarczych, tzw. weksle kupieckie i handlowe,
podpisane co najmniej przez budzcych zaufanie, jako solidni patnicy,
wystawców i akceptantów, a w przypadku weksli wasnych - wystawców; niektóre banki wymagaj, aby weksel skadany do dyskonta zawiera co najmniej jeden indos; ma to uprawdopodobni, i weksel pochodzi z obrotu gospodarczego,
których termin patnoci upywa nie póniej ni w okresie wskazanym przez bank dyskontujcy,
z terminem patnoci w oznaczonym dniu,
patne w oddziaach banków, w których gówni dunicy posiadaj rachunki biece,
opatrzone - w przypadku weksli trasowanych - akceptem trasata (akcept - inaczej przyjcie, podpis; trasat - osoba, której wystawca poleca zapacenie sumy wekslowej), obejmujcym ca sum wekslow,
opatrzone indosem skadajcego weksel do dyskonta,
bez klauzuli w tekcie ograniczajcych prawo indosowania (przenoszenia praw z weksla),
podpisane w sposób umoliwiajcy bezsporn identyfikacj podmiotów, które je podpisay.
Dyskonto moe by dokonane w formie doranej transakcji lub w formie umowy o lini dyskontow. Dyskonto w formie doranej transakcji polega na jednorazowym nabyciu przez bank dyskontujcy jednego lub kilku weksli. Umowa o lini dyskontow jest to umowa, w której bank dyskontujcy zobowizuje si, i w okresie obowizywania umowy bdzie przyjmowa do dyskonta weksle speniajce warunki okrelone w umowie do wysokoci z góry oznaczonego limitu.
Zapata za weksel.
Bank, który zdyskontowa weksel, moe:
przechowywa go a do terminu patnoci - jeeli jest patny w banku dyskontujcym, lub
przechowywa go i wysa do zapaty domicyliantowi (osoba trzecia, u której weksel jest patny - bank) przed terminem patnoci - jeeli weksel jest patny w innym banku ni bank dyskontujcy, lub
zoy go do dyskonta
Zgodnie z art. 38 prawa wekslowego, posiadacz weksla patnego w oznaczonym dniu moe przedstawi go do zapaty:
w pierwszym dniu, w którym mona wymaga zapaty tj.:
w dniu patnoci, lub
w przypadku gdy dzie patnoci weksla przypada na dzie wolny od pracy - w najbliszym dniu powszednim (art. 72 ust. 2 prawo wekslowe), tzw. termin wymagalnoci, lub
w jednym z dwóch nastpnych dni powszednich.
Weksel musi by przedstawiony do zapaty domicyliantowi w jego siedzibie. Jeeli weksel jest patny w oddziale banku, który go zdyskontowa, wówczas bank ten:
w dniu patnoci albo wymagalnoci obcia rachunek gównego dunika wekslowego kwot weksla, w trybie przyjtym w banku dyskontujcym,
uznaje waciwe konta zwizane z dyskontem weksla,
niezwocznie zwraca wystawcy weksla wasnego lub akceptantowi weksla trasowanego zapacony weksel z pokwitowaniem zapaty.
Jeeli weksel jest patny w innym oddziale banku dyskontujcego lub w innym banku, bank dyskontujcy musi przekaza ten weksel do inkasa domicyliantowi. W tym celu musi umieci na wekslu podpisanym przez siebie indos i brzmieniu `Ustpuje na zlecenie Banku...Oddzia w...do inkasa', lub `Ustpujemy na zlecenie Banku...Oddzia w... Per Procura'. Weksel z takim indosem wysyany jest do inkasa z odpowiednim wyprzedzeniem, aby dotar do domicylianta w terminie umoliwiajcy jego zapat. Domicyliant otrzymawszy weksel w dniu patnoci albo wymagalnoci:
obcia rachunek bankowy wystawcy weksla wasnego lub akceptanta w trybie przez siebie przyjtym,
przekazuje niezwocznie sum wekslow bankowi dyskontujcemu,
niezwocznie zwraca wystawcy weksla wasnego lub akceptantowi weksla trasowanego zapacony przez siebie weksel. Bank dyskontujcy po otrzymaniu kwoty weksla dokonuje odpowiednich ksigowa.
Bank, który przyj weksel do dyskonta moe go zredyskontowa.
Redyskonto - jest to skup weksla uprzednio zdyskontowanego przez bank, z potrceniem odsetek redyskontowych od sumy wekslowej. Weksel moe zredyskontowa zarówno Narodowy Bank Polski jak i bank komercyjny. Po to, aby redyskonto weksla byo korzystne równie dla banku oddajcego weksel do redyskonta, tzw. redyskontera, odsetki redyskontowe musz by nisze ni odsetki dyskontowe pobierane przez bank, który zdyskontowa weksel. Zarobkiem banku redyskontujcego s odsetki redyskontowe, natomiast zarobkiem banku dyskontujcego jest w tym przypadku rónica pomidzy odsetkami dyskontowymi, a redyskontowymi.
Redyskontowanie weksli przez NBP unormowane jest w uchwale nr 2/98 zarzdu NBP z 27 lutego 1998r. w sprawie rodzajów weksli przyjmowanych przez Narodowy Bank Polski do redyskonta. Redyskonta weksli dokonuj oddziay okrgowe NBP, które oceniajc, czy przedstawione do redyskonta weksle s zgodne z wymaganiami okrelonymi w art. 1 uchway. W razie niezapacenia weksla w terminie, oddzia banku, w którym dunik ma rachunek, zgasza weksel do protestu (urzdowe stwierdzenie odmowy zapaty weksla) w trybie przewidzianym w prawie wekslowym, w jednym z dwóch dni powszednich nastpujcych po dniu patnoci.
Po uzyskaniu klauzuli protestowej oddzia ten przesya przesyk polecon oprotestowane weksle oddziaowi okrgowemu NBP, który je zredyskontowa i wystpuje do niego o zwrot równowartoci kosztów protestu. danie to oddzia NBP bezzwocznie realizuje.
Dyskonto jako instrument kredytowania krótkoterminowego.
Dyskonto jest jedn z form kredytów pieninych, krótkoterminowych
tzn. udzielanych na okres czasu nie przekraczajcy 1 roku. Kredyt dyskontowy jest kredytem krótkoterminowym w cisym tego sowa znaczeniu. Skraca on cykl:
Pienidz Towar Pienidz
Kredyt dyskontowy moe odegra znaczc rol w zachowaniu pynnoci.
Pynno - termin charakteryzujcy zdolno do terminowego regulowania zobowiza (krótkoterminowych, patnych w cigu jednego roku), okrelajcy moliwo spaty zobowiza w sytuacji, gdyby stay si one natychmiast wymagalne, za pomoc upynnienia posiadanych zasobów rodków obrotowych (zasobów pynnych, które mog by szybko zamienione na gotówk). Dla zapewnienia sobie moliwoci cigego, niezakóconego dziaania przedsibiorstwo powinno dba o zachowanie okrelonego poziomu pynnoci finansowej. Wiksza bd mniejsza pynno finansowa zaley od dugoci czasu, jaki jest potrzebny do zamiany aktywów przedsibiorstw (rzeczowych lub finansowych) na gotówk. Pynno aktywów ma miejsce wtedy, gdy aktywa wystpuj w postaci walorów pieninych lub mog zosta szybko, przy stosunkowo maych kosztach, zamienione na gotówk. Aktywa przedsibiorstwa maj róny stopie pynnoci, najwysz pynnoci charakteryzuj si aktywa pienine (gotówka), niektóre lokaty bankowe, bony skarbowe, weksle, czeki, krótkoterminowe papiery wartociowe.
Klienci banku, przedkadajcy weksle do inkasa, upynniaj po odpowiednich potrceniach nalenoci przed terminem patnoci. Z reguy do dyskonta przyjmowane s jedynie weksle handlowe. Zwrot wyoonych pienidzy, banki uzyskuj w terminie patnoci weksli.
Korzyci i ryzyko zwizane z udzielaniem przez bank kredytu dyskontowego.
Kady kredyt udzielany przez bank wie si z pewnym ryzykiem. Ryzyko jest wiksze w przypadku kredytów rednioterminowych i dugoterminowych. Czym jest ryzyko w rozumieniu polityki banków komercyjnych?
Bankowa dziaalno w zakresie transformacji rodków bdcych w dyspozycji systemu bankowego, polegajca na niebezpieczestwie utraty pynnoci. Transformacja posiadanych nalenoci, które pocztkowo byy przechowywane tylko dla okrelonego klienta, stwarza wtedy szereg niebezpieczestw dla dziaalnoci banku.
W pierwszej kolejnoci naley scharakteryzowa ryzyko ogólne. Obok zagroe wynikajcych z ogólnej sytuacji gospodarczej naley uwzgldni ryzyko zwizane z kryzysem politycznym (chwiejna sytuacja polityczna, rewolucja, wojna), niepokojami spoecznymi (roszczenia, strajki), zakóceniami walutowymi (dewaluacja, rewaluacja, wstrzymanie patnoci zagranicznych, kontrola dewizowa). Naley te uwzgldni konsekwencje wynikajce ze zmian polityki handlowej okrelonych krajów, ze zmian polityki podatkowej lub celnej. Negatywnie na przebieg operacji kredytowej mog wpywa katastrofy naturalne, takie jak powodzie, susze, poary, epidemie itp.
W rzeczywistoci ogólnej sytuacja gospodarczej nie odgrywa decydujcej roli. Jest
ona tylko podstaw do wyjanienia caego kompleksu problemów w toku badania wniosku kredytowego. Wpyw ogólnej sytuacji na decyzje podejmowane przez bank nie jest zatem bez znaczenia, cho jest mao widoczny. Nie mniej jednak przy rozpatrywaniu wniosku o due kredyty wydziay kredytowe powinny da od wydziaów ekonomicznych swoich banków analiz na temat sytuacji gospodarczej i spoecznej. Natomiast ograniczenia kredytów bankowych mog doprowadzi do pogorszenia pynnoci przedsibiorstw. Firmy, które maj kopoty z uzyskaniem kredytów w bankach, poszukuj moliwoci zastpienia ich kredytem kupieckim, starajc si o wyduenie terminów patnoci.
Rynek pieniny jest miejscem spotkania wszystkich ofert poday kapitau i popytu na kapita krótkoterminowy. W wyniku porednictwa banków nastpuje poczenie rodków dostpnych w krótkim okresie w wiksze kwoty i udostpnienie ich w formie kredytów krótkoterminowych. Gównym ryzykiem dla banku udzielajcego kredytu krótkoterminowego jest moliwo unieruchomienia rodków. Ryzyko to ronie w miar, jak rynek pieniny staje si mniej pynny. Konsekwencje zblokowania okrelonych rodków nie s dla banku tak due, jak unieruchomienie kredytów dugookresowych. Wie si to z form kredytu, który umoliwia bankowi redyskontowanie czci weksli w banku emisyjnym.
Cech charakterystyczn kredytów krótkoterminowych s róda rodków przeznaczonych na ich spat. S to zwykle wpywy ze sprzeday towarów. Podstaw kredytu stanowi transakcje handlowe, które zabezpieczaj spat zaduenia.
Zalety kredytów krótkoterminowych z punktu widzenia banku s nastpujce:
krótki okres spaty kredytu, co w duym stopniu wyklucza ryzyko branowe i ryzyko ogólne. Poza tym ryzyko zwizane z przedsibiorstwem oddziauje krótko i dlatego wywiera nieduy wpyw na przebieg transakcji finansowanych kredytem,
finansowanie okrelonych w umowie transakcji handlowych pozwala bankowi oszacowa ryzyko w zalenoci od rodzaju finansowanej operacji.
Przeprowadzenie przez pracownika banku bezporedniej kontroli wykorzystania kredytu nie jest atwe. Problem ten wystpuje w zasadzie przy wszystkich rodzajach kredytu. Bank próbuje jednak upewni si, czy rodki zostay wykorzystane na okrelony cel, a nie na cele rednio- i dugookresowe.
Mimo szczególnych gwarancji dla wierzytelnoci wekslowych, omówionych przy charakteryzowaniu tej formy kredytu, równie dyskontowaniu weksli towarzysz pewne niebezpieczestwa.
Moemy wic wyróni:
ryzyko formalne - weksel handlowy i weksel wasny musi by sporzdzony w formie cile wymaganej przez prawo handlowe. Bank tylko wtedy moe skorzysta z prawa regresu wobec wystawcy weksla, jeeli weksel handlowy lub weksel wasny odpowiada formalnym wymogom prawa wekslowego. Dokument, któremu brak jednego z atrybutów nie moe by traktowany jako weksel i nie podlega przepisom prawa wekslowego. Dlatego wana jest wnikliwa ocena formalna weksla przed jego zdyskontowaniem.
ryzyko materialne - polega na trudnoci odrónienia weksla handlowego od innych weksli. Tylko weksle handlowe wystawione s w zwizku z istnieniem towaru, którego warto zapewnia spat dugu. Inne weksle s tylko potwierdzeniem zaduenia, albo wystawiono je w celu wyudzenia kredytu dyskontowego. Pracownik banku musi rozpozna weksle nie zwizane z obrotem towarami. W tym celu powinien umie odpowiedzie na pytania:
Czy dziaalno wystawcy weksla prowadzi zwykle do powstania stosunków gospodarczych z trasatem?
Czy trasat ma moliwo sprzeday - do czasu patnoci weksla - towarów dostarczonych przez wystawc weksla?
Czy termin patnoci odpowiada zwyczajom panujcym w danej brany?
Jest bardzo trudno zdecydowanie odpowiedzie na te pytania, poniewa zwykle brakuje penej informacji.
Banki oprócz weksli handlowych, dyskontuj te weksle cignione na przedsibiorstwa przemysowe zwizane z zakupem maszyn lub materiaów pod warunkiem, e kwoty, na które opiewaj, nie s w racej dysproporcji do potencjau trasata. Zdyskontowanie tych weksli obarczone jest jednak wikszym ryzykiem, poniewa trasat na wykup weksla musi pozyska rodki z innych róde ni przychód ze sprzeday zakupionych przedmiotów.
Niebezpieczne jest dyskontowanie tzw. weksli grzecznociowych. S to weksle, które cign na siebie wzajemnie dwaj kupcy majcy trudnoci finansowe, co jest tym bardziej niebezpieczne. Bardzo trudno jest odróni te weksle od weksli handlowych. Pocztkowo s one atwo akceptowane i finansowane regularnie z przychodów z tytuu dyskonta nowych weksli. Dopiero kiedy bank odmówi pomocy, a trasaci nie s w stanie honorowa weksli, ujawniane s oszustwa na szkod banków dyskontujcych. atwiej jest zidentyfikowa tzw. weksel piwniczny ze sfaszowanymi podpisami nie istniejcych trasatów. W momencie przesania weksla do akceptacji wraca on z powrotem z adnotacj `odmowa'.
Bank w celu ograniczenia ryzyka moe podj nastpujce dziaania zapobiegawcze:
dokadne sprawdzenie, czy weksel spenia przewidziane przez prawo wymagania formalne;
ustalenie dla kadego ze zbywców limitu, przy czym obroty i redni czas trwania zwyczajowego kredytu dla klienta zale od rodzaju prowadzonej przez niego dziaalnoci;
ustalenie limitu cznej sumy dyskontowanych weksli wystawionych na jednego trasata. Dziki temu nastpuje rozproszenie ryzyka. Mona te wprowadzi limity dla poszczególnych bran i w razie potrzeb wykluczy z dyskontowania okrelone grupy klientów, czy te znanych ju bankowi trasatów;
badanie zdolnoci patniczej zbywców podobnie, jak przy innych kredytach. Badania mona ograniczy do wybranych grup trasatów, jeeli dyskontuj weksle jedynie okreleni wystawcy;
waciw organizacj pracy banku - systematyczne gromadzenie i weryfikowanie informacji o firmach i osobach, których podpisy widniej na wekslach.
Transakcje dyskontowe s preferowane przez banki nie tylko w zwizku z moliwoci redyskontowania, lecz przede wszystkim z powodu gwarancji zwizanych z t form kredytu. Poza przywilejami, jakie daje prawo wekslowe, dodatkowo spat weksla gwarantuje to, e u podstaw stosunku wekslowego jest transakcja handlowa. Udzielony kredyt jest spacany z kwot uzyskanych ze sprzeday towaru, za który zapacono wekslem. Dziki temu ryzyko banku jest znacznie ograniczone.
Jeli trasat lub wystawca nie wykupi weksla w terminie, bank ma dwie moliwoci:
moe zgosi weksel do protestu zgodnie z prawem wekslowym,
moe korzystajc z klauzuli `wpata z zastrzeeniem' odesa weksel klientowi i obciy jego konto (tak najczciej si robi). Bank rezygnuje w tym wypadku ze wszystkich gwarancji wynikajcych z posiadania weksla.