5a Sektor prywatny i publiczny

• - większość państw ma system mieszany: własność prywatna i publiczna

• - wielkości tych sektorów są zróżnicowane i zależą od uwarunkowań historycznych i politycznych

W krajach w których dominuje sektor publiczny wzrost zatrudnienia następuje na skutek decyzji administracyjnych

W krajach gdzie dominuje sektor prywatny wzrost zatrudnienia jest pochodną działania mechanizmów ekonomicznych, np. korzystne opodatkowanie

Nadmierny sektor publiczny może stanowić potencjalne źródło korupcji w krajach rozwijających się.

Kolejna cecha różnicująca - różny udział zagranicznej własności w sektorze prywatnym.

Duże inwestycje są źródłem ekonomicznych i politycznych możliwości, jak i potencjalnych problemów nie spotykanych w krajach o mniejszym udziale kapitału zagranicznego.

5b Społeczeństwo obywatelskie

NGO's, wolontariaty, działalność non-profit

Odgrywają ważną rolę podejmując m.in. działania o charakterze społecznym (przeciwdziałanie społecznym wykluczeniom, redukcja ubóstwa i nierówności)

6 Struktura przemysłowa

-pomimo gwałtownej urbanizacji, większość państw rozwijających się ma charakter rolniczy (w wymiarze kulturowym, społecznym, ekonomicznym)

-zdecydowana większość pracuje w sektorze rolnym

-niski udział w PKB

-rolnictwo jest sposobem na życie dla większości ludzi w Azji, Afryce i Ameryce Łacińskiej

-istnieją liczne różnice w systemach agrarnych i modelach własności ziemi (Am. Łacińska - Afryka)

7 Zagraniczne uzależnienie

-stopień uzależnienia od zagranicznej siły politycznej, gospodarczej, kulturalnej jest uwarunkowany wielkością danego kraju, wyposażeniem w czynniki produkcji i historię

-mniejsze państwa są z reguły bardziej uzależnione od zagranicznych inwestycji i wymiany handlowej z państwami rozwiniętymi.

8 Struktura polityczna, władza i grupy interesów

-zależy od przeszłości, historii, sposobu dochodzenia do rozwoju gospodarczego

Ameryka Łacińska - podział władzy między oddziały militarne, przemysłowców i posiadaczy ziemskich

Afryka - politycy i urzędnicy wysokiego szczebla

Bliski Wschód - szejkowie i finansjera

Azja - właściciele ziemscy, osoby pożyczające pieniądze, bogaci przedsiębiorcy

Większości państw rozwijających się jest rządzone (bezpośrednio lub pośrednio) przez małe ale silne elity - w większym wymiarze niż państwa rozwinięte

III Cechy wspólne

1 Rozwarstwienie dochodów

-przyczyny problemów społecznych i gospodarczych

-powoduje protesty najbiedniejszych a w efekcie może prowadzić do zamieszek i wojny

-niepokoje społeczne - przyczyna destabilizacji gospodarczej, wycofanie zainwestowanego kapitału zagranicznego, brak napływu nowego

Wskaźnik nierówności społecznej Giniego

-Corrado Gini, 1912

-miara nierówności w podziale dochodu, inaczej stopień odchylenia faktycznej dystrybucji PKB od podziału doskonale równego.

Graficznie: obszar między krzywą Lorenza a hipoteczną krzywą doskonale równego podziału (% maksymalnego obszaru pod krzywą)

Przyjmuje wartości od 0 do 1

0 - oznacza doskonale równy rozkład

1 - oznacza doskonale nierówny rozkład

Dla Polski: 0,30-0,34

Zalety indeksu:

-anonimowy

-niezależność skali, nie bierze się pod uwagę wielkości gospodarczej

-niezależność od wielkości populacji

-zasada transferu; jeśli dochód jest przeniesiony od bogatej osoby do biednej, wynikająca dystrybucja jest równiejsza

2 Ubóstwo i niedożywienie

-wysoki udział ludzi żyjących za mniej niż 1USD dziennie

-wg. Szacunków, 38% łącznej populacji krajów rozwijających się dotyka problem niedożywiania

-odsetek osób niedożywionych będzie spadał ale biorąc pod uwagę szybki wzrost populacji świata, bezwzględna liczba osób cierpiących z tego powodu będzie rosnąć

-nie ogranicza się to tylko do krajów rozwijających się. Wg FAO 11 mln obywateli państw rozwiniętych i 30 mln w transformujących gospodarki.

3 Rolniczy charakter gospodarki

-Udział rolnictwa w PKB jest wyższy niż w krajach rozwiniętych

-procentowy udział rolnictwa w PKB jest jednak mniejszy niż udział w zatrudnieniu ogółem

-wydajność pracy i efektywność w produkcji jest niższa niż w pozostałych sektorach

4 Dualizm gospodarczy i techniczny

-duża różnica między sektorem nowoczesnym a tradycyjnym, który opiera się na prymitywnych, niskoproduktywnych technologiach

-nowoczesne przemysły i usługi stanowią enklawy gospodarcze, ściśle powiązane z rynkiem międzynarodowym, odizolowane od reszty rodzimej gospodarki

-przyczyna: brak transferu technologii i z sektora nowoczesnego do tradycyjnego

5 Szybki wzrost populacji

-obniżenie współczynnika śmiertelności i utrzymanie wysokiej stopy urodzeń - to główne przyczyny szybkiego wzrostu

-średnia stopa wzrostu populacji (1975-2001) w krajach rozwijających się wyniosła 1,9%, w najsłabiej rozwiniętych nawet 2,5%

6 Szybkie tempo urbanizacji

-wysoki wskaźnik migracji z terenów wiejskich do miast

-odsetek ludzi mieszkających w miastach (1975-2001) w skali świata wzrósł z 37% do 47%; w krajach rozwijających się z 27% do 40%

-efekt: megamiasta, niekontrolowany rozrost slumsów

-liczba mieszkańców slumsów podwaja się co 5-10 lat

w slumsach mieszka ponad 60% miejskiej populacji krajów rozwijających się

7 Niepełne wykorzystanie siły roboczej

-stopa bezrobocia w krajach rozwijających się nie należy do najwyższych na świecie

-przyczyna: działanie sektora nieformalnego i nieprecyzyjność statystyk

-powszechne niepełne zatrudnienie - ludzie pracują mniej niż chcą

-uzyskiwane wynagrodzenie jest b. niskie i nie pozwala na zaspokojenie podstawowych potrzeb

-nieracjonalne zatrudnienie w sektorze państwowym pod wpływem nacisków społecznych

-ukryte bezrobocie w rolnictwie spowodowane brakiem alternatywnych miejsc pracy

-niska produktywność zatrudnionych; powody: choroby, niedożywienie, niski poziom wykształcenia, niedostateczne uzbrojenie technologiczne pracy

8 Niewystarczający rozwój instytucji

-instytucje - reguły, rynki i organizacje

-częsta niestabilność wewnętrzna - brak sprawnych rządów, lokalni dyktatorzy

-brak integracji narodowej; w zamian - silne więzy plemienne, rodzinne i terytorialne

-wieloletnie konflikty wewnętrzne; ważna rola sfer militarnych w gospodarce i polityce

-ogromna szafa strefa - działalność niezgodna z prawem (produkcja i handel narkotykami), nierejestrowane, nielegalne zatrudnienie

-wadliwe, mało przejrzyste systemy prawne

-powszechna korupcja

-brak przestrzegania podstawowych praw człowieka

9 Degradacja środowiska naturalnego

-brak przepisów w zakresie ochrony środowiska lub niski poziom egzekucji

-przenoszenie „brudnych” gałęzi przemysłu z państw uprzemysłowionych do rozwijających się

-eksport toksycznych odpadów

-szybki przyrost populacji, koncentracja ludzi w dużych skupiskach miejskich o niskim standardzie; sanitarnym, rozprzestrzenianie się chorób

Wzrost i rozwój gospodarczy

Kryterium oceny gospodarki: wzrost gospodarczy

-podstawa: wielkość PKB w jednostce czasu oraz jej przyrosty w badanym okresie

-podstawowy wskaźnik: realny PKB per capita

Zalet:

-uwzględnia wielkość wszystkich wytworzonych dóbr i usług w danej gospodarce w określonym czasie

-uwzględnia inflację

-uwzględnia przyrost naturalny

Wady:

-wzrost PKB zależy od czynników otoczenia, np. zasobów naturalnych

-taki sam poziom PKB może być wytworzony przy różnym stopniu aktywności zawodowej: taki sam poziom przy mniejszej aktywności oznacza większą efektywność

-nieprecyzyjność pomiaru:

a) Różnica między PKB a produktem społecznym

Wytwórcy usług niematerialnych traktowani są jak konsumenci a nie współtworzący dochód

narodowy

b) Jakość i dokładność gromadzonych danych

-trudności obiektywne oraz istnienie szarej strefy. Wg szacunków KE szara strefa uczestniczy w tworzeniu PKB na poziomie od 2-4% (Finlandia) do 29-35% (Grecja)

-obowiązek uwzględnienia tzw. szarej gospodarki przy obliczaniu PKB wynika z zasady systemu rachunków narodowych w Unii Europejskiej

-dotyczy ona produkcji ukrytej i nielegalnej; obecnie nie uwzględnia się jednak pracy nielegalnej

-GUS szacuje PKB uwzględniając tylko produkcję ukrytą

c) Pomijanie aktywności nieznajdującej wyrazu na rynku (rolnicy, opieka nad dziećmi i osobami starszymi, wychowywanie dzieci).

Uwzględnienie nieopłacanej pracy kobiet w dochodzie narodowym mogłoby go zwiększyć o 1/3

d) Problem rzetelnego określenia kursów walut: kursy oficjalne, czarnorynkowe

Alternatywa: parytet siły nabywczej

---