Choroby wywołane przez przywry

Choroby wywołane przez tasiemce

I . Choroby wywołane przez przywry

• Daktylogyroza

• Gyrodaktyloza

• Sanguinikoloza

• Diplostomoza

• Postodiplostomoza

• Diplozoonoza

Inwazje wywołane przez płazińce z gromady Monogenea

• żyją na powierzchni ciała ryb

• zróżnicowane wymiary 0,1 - 20 mm

• rozwój nie wymaga żywiciela pośredniego

• posiadają aparat czepny, najczęściej w formie tarczy z hitynowymi hakami

• haki tarczy czepnej oraz aparat kopulacyjny maja znaczenie taksonomiczne

• U ryb morskich i śródlądowych

• Daktylogyrozy

- Wywołane przez Monogenea z rodzaju Daktylogyrus (do 1,5 mm)

- tarcza czepna, haki brzeżne małe i duże centralne

- twory czepne ruchome dzięki odpowiednim mięśniom

- z przodu 2 pary plamek ocznych i otwór gębowy

- duża specyficzność gatunkowa

- pasożyty obupłciowe (z tyłu ciała pojedyncze jądro i jajnik

- narząd kopulacyjny, uzbrojenie cirrusa ma ważne znaczenie taksonomiczne

• Przywry z rodzaju Daktylogyrus żyją głównie na skrzelach

• Rzadko chorobotwórcze w warunkach naturalnych

a, często w hodowlanych

• Rozwój: składają jaja do wody, z jaj wylęga się orzęsiona larwa onkomiracidium, które po dostaniu się na rybą przytwierdza się do niej i traci rzęski Ostateczny rozwój kończy się na skrzelach.

• Jaja nie odporne na wysychanie i działanie niskiej temperatury (po 30 minutach bez wody lub 2 godz. w lodzie tracą zdolność rozwoju !!

• Przy 18^o C Daktylogyrus składa 10 jaj / dobę

• Im niższa temperatura wody tym mniejszą liczbę jaj składają pasożyty, i tak w 5^o C - 1 jajo

• Najczęściej spotykane u karpi:

- D. anchoratus

- D. vastator

- D. extensus

Rozróżnić je można po wielkości, a przede wszystkim rozmiarach, kształtach i położeniach haków i cirrusa, a także lokalizacji wśród płatków skrzelowych

Rozwój embrionalny w jaju też od temperatury,

i tak przy 25^oC - 3 dni, 20: 4-5, 16 - 9, a w 3^o C zostaje zahamowany.

• Larwy zarażać mogą rybę biernie lub częściej czynnie.

• U karpi w temperaturze ok. 20^oC kilkanaście dni po wylęgu płatki skrzelowe są już dostatecznie ukształtowane i są łatwe dla inwazji larw Daktylogyrus

• Po przytwierdzeniu i osiągnięciu dojrzałości (w temp. około 20) po około tygodniu składają już jaja dla kolejnego pokolenia.

• Żyją na rybach ok. 1 m-ca

• Przy silnej inwazji kilkadziesiąt do kilkuset na 1 rybie - daktylogyroza !!

• Chory narybek gromadzi się pod dopływem

• Skrzela blade lub nierównomiernie ukrwione pokryte dużą ilością śluzu

• Wybroczyny, wylewy krwi naskrzelach (mikroskop.)

• Jest to problem najczęściej wycieru (tzw. lipcówki) w I przesadkach.

• W wyniku inwazji dochodzi do rozrostu płatków skrzelowych, czopy śluzowe na płatkach.

• Rozrost płatków w wyniku nadmiernej proliferacji nabłonka skrzeli (proces wytwórczy charakterystyczny dla ryb) podrażnionego hakami

Dochodzi też do martwicy i ubytków tkanki skrzelowej
Po przechorowaniu widać przerost i ubytki

Gyrodaktylozy

• To choroby ryb wywołane przez przywry Monogenea z rodzaju Gyrodactylus

• Wielkość do 1 mm,

• Tarcze czepne z hakami centralnymi

i obwodowymi

• Na przednim końcu brak plamek ocznych

• Charakterystyczna cecha: jajo-żyworodne !

• Przeważnie na skórze (niektóre gat. skrzela)

• Skrajna pedogeneza: w osobniku macierzystym formują się dwa do czterech pokoleń zarodków, przy czym młodszy rozwija się wewnątrz starszego.

• Posiada komorę lęgową

• Stąd brak tu postaci larwalnej i formą inwazyjną jest dojrzały pasożyt.

• U łososiowatych wystepuje G. salaris (Szwecja,Norwegia)

• U karpi G. cyprini. G. katharineri, G. medius

G. sprostonae

Zarażanie się ryb przy bezpośrednich kontaktach, rozprzestrzenia się zależnie od temperatury

• Haki zagłębione w naskórku lub nabłonku skrzeli wywołują podrażnienie, objawiające się ocieraniem się ryb o dno zbiornika. Tworzą się ubytki sięgające skóry właściwej

• G.salaris b. niebezpieczny dla łososi atlantyckich, doprowadził do redukcji populacji łososia w rzekach Norwegii. Pstrągi nie są tak wrażliwe. Najprawdopodobniej łososie atlantyckie zaraziły się od młodych łososi hodowlanych wpuszczonych do rzek. Spotyka się b. wysoka intensywność zarażenia do 10 000 G. salaris na jednym łososiu. Śnięcia

• U karpi zdarzają się silne inwazje G. sprostonae, nawet u 3 letnich karpi, połączone z osłabieniem

i śnięciami

• Rozpoznawanie po wykonaniu preparatów gniecionych ze skóry (zeskrobiny) i skrzeli (wycinki). Identyfikacja pasożyta polega analizie różnic w budowie i rozmiarach haków oraz płytki łączącej

• Zwalczanie: G. salaris w gospodarstwach rybackich

polega na likwidacji wszystkich ryb i osuszeniu obiektu.

U karpi przy masowej inwazji G. sprostonae stosowano dotychczas preparaty fosforoorganiczne.

• Oprócz licznych Monogenea z rodzajów Dactylogyrus i Gyrodactylus wystepują dość często takie rodzaje:

- Pseudocalpenteron (aparat czepny tylko z 14 hakami brzeżnymi)

- Ancylodiscoides (Silurus glanis) (2 pary haków środkowych i 2 płytki łączące 14 brzeżnych)

- Tetraonchus - (łososiowate, szczupaki) w tarczy czepnej 16 haków brzeżnych a środkowe połączone jedną płytką

-Diplozoon - żyją parami u karpiowatych tarcza czepna u kazdego z 4 par klamer, a w przedniej części po 2 przyssawki

Diplozoon

Choroby ryb wywołane przez dojrzałe przywry - Digenea

• Sangwinikoloza - przywry z rodzaju Sanguinicola, żyjace w układzie krwionosnym ryb

• Brak przyssawek

• Obupłciowe

• S. inermis u karpi

• S.armata u linów

• S. intermedia u karasi

• Rozwój z udziałem żywicieli pośrednich

• Dorosła przywra żyje w układzie krwionośnym, głównie w sercu.

• Składa zapłodnione jaja - roznoszone z krwią do różnych narządów m.in. Mięśnia sercowego, nerek, wątroby, skrzeli.

• Jaja trójkątne ze sztylecikiem. W narządach się otorbiają z wyjątkiem skrzeli z których jaja łatwo wydostają się po przebiciu ściany naczyń.

• żywiciele pośredni - wodne ślimaki (Limnea stagnalis, Radix ovata, R.auricularia)

w ślimaku - sporocysta, redie, cerkarie, które wnikają aktywnie do ciała ryby, najczęściej przez skrzela

Otorbione jaja Sanguinicola w nerce

Dorosłe przywry Sanguinicola w świetle naczynia krwionośnego

Sanguinicola w mikroskopie skaningowym

Liczne jaja Sanguinicola w skrzelach

• Sangwnikoloza skrzeli może być przyczyna poważnych śnięć, szczególnie u narybku letniego.

• W końcu lipca kilkanaście dni po obsadzeniu wylęgiem I przesadek - śnięcia związane z pojawieniem się w zbiorniku dużych ilości ślimaków.

• Objawy: marmurkowatość skrzeli, wybroczyny, natomiast obrzęk ciała i wysadzenie gałek ocznych związane jest z uszkodzeniem nerki !

• Objawy przyduchy, dzióbkowanie

• Rozpoznanie: preparaty ze skrzeli i nerek - szukanie jaj trójkątnych z widoczna plamką pigmentową i często żywym zarodkiem.

• Zapobieganie - redukcja populacji ślimaków

• Osuszanie zarówno stawu i doprowadzalników dewastacja ślimaków z użyciem siarczan miedzi

lub prep. Bayluscid (zabija ślimaki, ich ikrę, miracidia i cerkarie jednak jest wysoce toksyczny dla ryb.

Inne Trematoda

• Asymphylodora tincae - w jelicie lina, rzadziej leszcza i płoci

• żywiciele pośredni ślimaki (Limnea, Planorbis)

• Zdarza się nawet kilkaset przywr w 1 rybie

• Nieżytowe zapalenie jelit (przywra ma przyssawki oraz kolce pokrywające ciało)

• Długość ok.. 1 cm

• Azygia luci - dł 2 - 4 cm w żołądku u szczupaka. Żywiciel pośredni ślimak.

• Po śmierci szczupaka z żołądka przechodzi do jamy skrzelowej. Ryby zarażają się po zjedzeniu cerkarii. U karpiowatych nie rozwija się, może być też w jelicie troci, pstrąga

Inwazje wywołane przez metacerkarie przywr

• Diplostomum spathaceum- metacerkarie w oczach b. wielu gatunków ryb

• Dojrzała przywra żyje w jelicie licznych ptaków wodnych odżywiających się rybami

też w wodach słonawych

• 1 żywiciel pośredni - ślimak

• 2 żywiciel pośredni - ryba

• U karpiowatych lokalizuj się metacerkarie w soczewce oka.

• Po opuszczeniu ślimaka cerkarie aktywnie do ryby poprzez skórę lub od razu do oka.

• Rozwój od temperatury otoczenia zależy. Przy 20 ^oC

pływają w powierzchniowych warstwach wody

• Przy silnej inwazji u narybku niepokój, zaburzenia ruchowe ! , na brzuchu mogą być wynaczynienia.

• Zmętnienie uszkodzenie rogówki i soczewki

• Roślinożerne dość wrażliwe

• U pstrągów b. nasilone objawy (zaburzenia ruchowe) gdy powyżej gosp. karpiowe.

Zmętnienie soczewki i rogówki oka w wyniku inwazji Diplostomum spathaceum

Posthodiplostomum cuticola
Czerniaczka

• Czarne plamy na skórze i płetwach

• Barwnik czarne odkłada się dookoła metacerkarii

• U narybku letniego karpia w stawach lub u innych młodych ryb

• Dojrzała przywra w jelicie ptaków rybożernych

• 1 żywiciel pośredni - ślimaki wodne

• 2 żywiciel pośredni - ryby najczęściej karpiowate

• Tasiemce rozmnażają się głównie płciowo. Są obojnakami.

• Zapłodniony oocyt tasiemca rozwija się w larwę tzw. onkosferę

• Onkosfera Pseudophyllidea - koracidium orzęsione

• We wszystkich przypadkach onkosfera przechodzi przy pomocy haczyków embrionalnych z jelita do jamy ciała żywiciela pośredniego gdzie rozwija się w kolejną larwę

• Caryophyllidea i Pseudophyllidea - procerkoid (ma cerkomer z hakami embrionalnymi)

• Procerkoidy Caryophyllidea - w jamie ciała Oligochaeta

• Procerkoidy Pseudophyllidaea - w jamie ciała Crustacea

• Do najczęściej występujących u ryb należą dwa tasiemce nieczłonowane:

Caryophyllaeus laticeps i Khawia sinensis oraz

członowany Bothriocephalus acheilognathi

Ten ostatni wywołuje najgroźniejsze zaburzenia w hodowli, natomiast pozostałe rzadko są przyczyna śnięcia ryb

Khawia sinensis
(Caryophyllaeidea)
tasiemiec monozoiczny (nie członowany) białawy długości od 80 - 170 mm. W części przedniej wachlarzowate festony

Procerkoidy (larwy tasiemców) Bothriocephalus i Khawia

• Żywicielami posrednimi Khawia są skąposzczety (oligochaeta) Tubifex, Limnodrilus, które połykają jajo wraz z koracidium w środku (u Bothriocephalus koracidium pływa osobno)

• Pojedynczy skąposzczet może być zarażony najwyżej 9 procerkoidami

• Są one widoczne gołym okiem przez ciało pasożyta.

• Może przezimować w skąposzczecie.

• Ryba zjadając żywiciela pośredniego zaraża się procerkoidami, które przy pomocy festonów przyczepiają się do błony śluzowej

Skąposzczety (Tubifex)

kawioza

Zachowanie się festonów Khawia w jelicie

Obrzęk błony śluzowej jelita wskutek kawiozy

Krypty w błonie śluzowej pozostałe po zwyrodnieniu śluzowym enterocytów

Khawia „zagnieżdżony” w fałdach błony śluzowej

Cykl rozwojowy Khawia sinensis

Bothriocephalus acheilognathi
(Psudophyllidea)

• B. acheilognathi podobnie jak K. sinensis dostały się do Europy na przełomie lat końcu lat 50/60 ub. stulecia z Azji w ramach aklimatyzacji narybku ryb roślinożernych (amura i tołpygi)

• W Polsce pierwszy raz opisano w 1971 roku

• Cykl rozwojowy Bothriocephalus krótki 35 - 40 dni

• U Khawia znacznie dłuższy 7-10, a nawet

do 12 m-cy (w zależności od pory roku)

• Bothriocephalus koloru kremowego, członowany.

• Posiada wyraźny skoleks z 2 bruzdami

• Żywieciel pośredni raczek planktonowy (Cyklops). Jednak 6-9 procerkoidów powoduje śmierć raczka.

• Długość od 100 - 320 mm

Koracidium (orzęsiona larwa) Bothriocephalus
Powyżej jaja i wykluwające się z jaja koracidium

Ligula intestinalis

• Liguloza - choroba wywołana przez larwę plerocerkoid tasiemca Ligula intestinalis bytującego u ptaków wodnych, które zarażają się po zjedzeniu ryby (która jest 2 żywicielem pośrednim) z plerocerkoidem

• Procerkoidy znajdują się u 1- żywiciela pośredniego, którym jest skorupiak planktonowy

Inne tasiemce, których larwy - plerocerkoidy wywołują choroby: Schistocephalus, Digramma śnięcia cierników w stawach wodociągowych

Sekcja amura zarażonego plerocerkoidem Ligula intestinalis

Liguloza u jazi

Trienoforoza

• Triaenophorus nodulosus jest tasiemcem, dla którego ryby są zarówno żywicielami pośrednimi, jak i ostatecznymi.

• Do tych ostatnich należą szczupaki stąd tasiemiec ten nazywany jest często „robakiem szczupaczym”

Cysty z plerocerkoidami Triaenophorus w wątrobie okonia,śnięcia okoni w zbiorniku zaporowym