Zmiany w sposobie obliczania wynagrodzenia i ekwiwalentu za urlop

Z dniem 3 listopada 2009 r. zmienił się sposób obliczania wynagrodzenia i ekwiwalentu za urlop wypoczynkowy. 

Nowelizacja weszła w życie 3 listopada 2009r. Wprowadziła ona następujące modyfikacje doprecyzowujące oraz porządkujące zasady obliczania wynagrodzenia oraz ekwiwalentu urlopowego:

rozszerzyła listę składników pensji wyłączanych z podstawy wynagrodzenia urlopowego i ekwiwalentu za urlop (wykluczono z podstawy wymiaru kwoty wyrównania zarobków pracownika do wysokości minimalnego wynagrodzenia)

- zmiany dokonane w § 6 rozporządzenia urlopowego.

Na mocy omawianej nowelizacji do listy składników pomijanych przy ustalaniu podstawy świadczeń pieniężnych związanych z urlopem wypoczynkowym, zawartej w § 6 rozporządzenia urlopowego, dodano kwoty wyrównania (dopełnienia) wynagrodzenia za pracę do poziomu gwarantowanej płacy minimalnej, wynoszącej w 2009 r. 1276 zł. Wyrównanie to pracodawca musi wypłacać pracownikowi, jeżeli ten w danym miesiącu - w związku z obowiązującym go rozkładem czasu pracy lub w związku z terminami płatności niektórych składników pensji - nie wypracował wspomnianego wynagrodzenia minimalnego (lub jego części w przypadku niepełnoetatowców, przy których to należy odnieść się do kwoty minimalnej płacy pomniejszonej proporcjonalnie do wymiaru etatu określonego w umowie o pracę).

Dopełnienie do minimalnej pensji nie będzie brane pod uwagę przy wyliczeniach dotyczących:

• urlopu wypoczynkowego rozpoczętego 3 listopada 2009 r. lub później,

• ekwiwalentu za urlop należnego w sytuacji, gdy stosunek pracy został zakończony po 2 listopada 2009 r.

wykluczyła z wynagrodzenia urlopowego oraz ekwiwalentu za urlop świadczenia z FGŚP oraz stypendia z FP przysługujące na podstawie przepisów ustawy o łagodzeniu skutków kryzysu ekonomicznego dla pracowników i przedsiębiorców

- § 2 rozporządzenia nowelizującego.

Na mocy opisywanej nowelizacji, obliczając wynagrodzenie urlopowe oraz ekwiwalent za niewykorzystany urlop wypoczynkowy, nie uwzględnia się należności (dopłat lub stypendiów) pochodzących ze środków Funduszu Gwarantowanych Świadczeń Pracowniczych lub Funduszu Pracy przysługujących pracownikowi w okresie objęcia go przestojem ekonomicznym lub obniżonym wymiarem czasu pracy. Należności te (maksymalnie 575 zł miesięcznie) przysługują na podstawie przepisów ustawy o łagodzeniu skutków kryzysu ekonomicznego dla pracowników i przedsiębiorców (tzw. ustawa antykryzysowa - Dz.U. z 2009 r. Nr 125, poz. 1035). W związku z tym, że postanowienia tej ustawy będą mogły być stosowane tylko do 31 grudnia 2011 r., regulacje nakazujące wyłączenie wymienionych dopłat z podstaw urlopowych zostały umieszczone jedynie w rozporządzeniu nowelizującym, nie zmieniają natomiast rozporządzenia nowelizowanego (rozporządzenia urlopowego). W efekcie tej zmiany część pracowników będzie otrzymywać niższe wynagrodzenia za czas urlopu. Przy obliczaniu wynagrodzenia i ekwiwalentu za urlop będzie bowiem uwzględniane tylko wynagrodzenie wypłacone przez pracodawcę z jego środków, a pominięte świadczenia z FGŚP lub FP.

PRZYKŁAD

Piotrowi K. - pracownikowi firmy meblarskiej pracodawca w myśl ustawy antykryzysowej obniżył o 1/4 wymiar czasu pracy na okres 2 miesięcy, od listopada do grudnia 2009 r. Za pracę na całym etacie otrzymywał on wynagrodzenie stałe w wysokości 3000 zł brutto. Za okres obniżenia etatu Piotr K. dostanie miesięcznie:

- 2250 zł brutto wynagrodzenia za pracę pochodzącego ze środków firmy [3000 zł - (3000 zł x 1/4 etatu)]

oraz

- 201,25 zł brutto dopłaty do pensji pochodzącej ze środków z FGŚP [(575 zł x 70% = 402,50 zł x 25% etatu) : 50%]*

* Kwota 402,50 zł przysługuje pracownikowi za maksymalny poziom obniżenia etatu wskazany w ustawie antykryzysowej, czyli za obniżenie etatu do 1/2; za zmniejszenie etatu o 1/4 przysługuje dopłata ustalona proporcjonalnie, czyli 50% kwoty 402,50 zł.

W miesiącach obniżenia wymiaru etatu podstawą wynagrodzenia za urlop Piotra K. będzie wyłącznie kwota 2250 zł.

zmieniła metodę ustalania kwot należnego ekwiwalentu za urlop wypoczynkowy

- zmiany dokonane w § 18 pkt 2 oraz § 19 rozporządzenia urlopowego.

Obowiązujące do 2 listopada 2009 r. przepisy rozporządzenia urlopowego jednoznacznie wskazywały, że ekwiwalent pieniężny za godzinę niewykorzystanego urlopu obliczało się, dzieląc przeciętne wynagrodzenie danego pracownika za jeden dzień przez osiem godzin, czyli przez odnoszącą się do większości pracowników dobową normę czasu pracy. Prowadziło to do nieuzasadnionego zaniżania ekwiwalentu osobom świadczącym pracę na mocy odrębnych uregulowań krócej niż 8 godzin dziennie. Chodzi np. o:

• niepełnosprawnych w stopniu umiarkowanym i znacznym - z 7-godzinną normą dobową (art. 15 ust. 2 ustawy z 27 sierpnia 1997 r. o rehabilitacji zawodowej i społecznej oraz zatrudnianiu osób niepełnosprawnych),

• niektóre osoby zatrudnione w zakładach opieki zdrowotnej - z normami dobowymi wynoszącymi od 5 godzin do 7 godzin 35 minut (art. 32g ustawy z 30 sierpnia 1991 r. o zakładach opieki zdrowotnej).

Nowelizacja przewiduje dla wymienionych osób korzystniejsze rozwiązanie. Zgodnie z nim na potrzeby skalkulowania ekwiwalentu przeciętne wynagrodzenie za jeden dzień powinno być dzielone przez liczbę godzin odpowiadającą dobowej normie czasu pracy konkretnego pracownika.

Współczynnik urlopowy w 2010 r. będzie wynosił 21,08

Współczynnik urlopowy w przyszłym roku nie ulegnie zmianie. Będzie on wynosił tak samo jak w 2009 r. 21,08.

Współczynnik urlopowy oblicza się w celu ustalenia ekwiwalentu pieniężnego należnego pracownikowi za niewykorzystany urlop wypoczynkowy. Ustala się go odejmując od liczby dni w danym roku kalendarzowym łączną liczbę przypadających w tym roku niedziel, świąt oraz dni wolnych od pracy wynikających z rozkładu czasu pracy w przeciętnie 5-dniowym tygodniu pracy, a otrzymany wynik dzieli się przez 12.

W 2010 r. występuje:

- 365 dni w roku kalendarzowym,

- 52 niedziele,

- 8 dni świątecznych przypadających w innym dniu niż niedziela,

- 52 dni wolne wynikające z rozkładu czasu pracy w przeciętnie 5-dniowym tygodniu pracy, przyjmując, że dniem wolnym jest sobota.

Zatem 365 dni kalendarzowych - 112 dni (52 + 8 + 52) = 253 dni,

253 dni : 12 = 21,08.

Modyfikacje wprowadzone przez resort pracy doprecyzowują ponadto sposób liczenia ekwiwalentu urlopowego należnego osobom zatrudnionym w niepełnym wymiarze czasu pracy. Nakazują mianowicie ustalanie wartości tzw. współczynnika urlopowego, odzwierciedlającego przeciętną liczbę dni roboczych w poszczególnych miesiącach roku kalendarzowego, proporcjonalnie do wymiaru etatu danego niepełnoetatowego pracownika.

W związku z tym współczynnik urlopowy w 2009 r. wynosi dla zatrudnionego:

• na 3/4 etatu - 15,81 (3/4 x współczynnik dla pracownika pełnoetatowego, który w 2009 r. wynosi 21,08),

• na 1/2 etatu - 10,54 (1/2 x 21,08),

• na 1/3 etatu - 7,03 (1/3 x 21,08),

• na 1/4 etatu - 5,27 (1/4 x 21,08).

Należy podkreślić, że Departament Prawa Pracy Ministerstwa Gospodarki i Pracy już w maju 2004 r. w piśmie nr PP III/079-338/JR/04 wskazywał na konieczność obniżania współczynnika urlopowego dla pracownika zatrudnionego w niepełnym wymiarze czasu pracy.

PRZYKŁAD

Roberta W., który jest niepełnosprawnym w stopniu znacznym, zatrudniono na 3/4 etatu. Jego miesięczne zarobki brutto składają się wyłącznie z płacy zasadniczej w wysokości 3000 zł i dodatku funkcyjnego - 400 zł. Z końcem listopada umowa o pracę Roberta W. ulegnie rozwiązaniu. W związku z tym jego pracodawca będzie musiał mu wypłacić ekwiwalent pieniężny za 21 godzin niewykorzystanego urlopu wypoczynkowego. Ekwiwalent ten ustalimy w następujący sposób:

Krok 1. Składniki w stałej stawce bierzemy z miesiąca ustania zatrudnienia:

3000 zł + 400 zł = 3400 zł.

Krok 2. Średnią miesięczną pensję dzielimy przez współczynnik ekwiwalentu właściwy dla 3/4 etatu (15,81):

3400 zł : 15,81 = 215,05 zł.

Krok 3. Stawkę dzienną ekwiwalentu dzielimy przez normę dobową dla niepełnosprawnych w stopniu znacznym, czyli 7 godzin:

215,05 zł : 7 godzin = 30,72 zł.

Krok 4. Stawkę dzienną mnożymy przez 21 godzin niewykorzystanego urlopu:

30,72 zł x 21 godzin = 645,12 zł - jest to wysokość należnego ekwiwalentu za urlop.

Robert W. za 21 godzin niewykorzystanego urlopu powinien otrzymać 645,12 zł.

sprecyzowała kwestię sposobu wliczania do podstawy wymiaru ekwiwalentu składników zmiennych za okresy nie dłuższe niż miesiąc

- zmiany dokonane w § 16 ust. 1 i 2 rozporządzenia urlopowego.

W § 16 rozporządzenia urlopowego określenie "wynagrodzenia uzyskanego" zastąpiono określeniem "wynagrodzenia wypłaconego". Przeredagowania wymienionej regulacji dokonano w celu zapewnienia spójności z pozostałymi przepisami rozporządzenia oraz wyeliminowania istniejących od lat wątpliwości interpretacyjnych. Przypomnijmy, że do czasu nowelizacji obowiązywał zapis stanowiący, iż do podstawy ekwiwalentu za dni niewykorzystanego urlopu przyjmuje się składniki zmienne miesięczne uzyskane przez pracownika w okresie 3 miesięcy poprzedzających miesiąc nabycia prawa do ekwiwalentu (§ 16 rozporządzenia urlopowego). Na skutek tak sformułowanego uregulowania nie było zgodności co do jego wykładni. Pojawiały się uzasadnione wątpliwości, czy chodzi tu o składniki wynagrodzenia, do których uzyskano prawo w danym okresie 3 miesięcy, czy też o składniki faktycznie wypłacone w okresie tych 3 miesięcy (analogicznie jak jest to w przypadku wynagrodzenia urlopowego).

Obecnie wątpliwości tej natury już być nie powinno, ponieważ zmiana słowa "uzyskane" na zwrot "wypłacone" jednoznacznie przesądza, że w podstawie ekwiwalentu uwzględniamy zmienne składniki wynagrodzenia należne pracownikowi za okresy nie dłuższe niż 1 miesiąc, wypłacone w okresie 3 miesięcy bezpośrednio poprzedzających miesiąc nabycia prawa do ekwiwalentu, niezależnie od tego, za jaki okres przysługiwały.

PRZYKŁAD

Regulamin pracy obowiązujący w zakładzie, w którym pracuje Magda Z., przewiduje, że wypłata wynagrodzenia jest dokonywana jeden raz w miesiącu - 10. dnia miesiąca następnego. 30 listopada 2009 r. z Magdą Z. rozwiązano stosunek pracy. W związku z tym pracodawca będzie zobowiązany do wypłacenia jej ekwiwalentu za 8 dni niewykorzystanego urlopu wypoczynkowego. W podstawie ekwiwalentu w tym przypadku powinny zostać uwzględnione zmienne składniki wynagrodzenia wypłacone w okresie od sierpnia do października 2009 r., a przysługujące odpowiednio za lipiec, sierpień i wrzesień 2009 r.

• rozporządzenie Ministra Pracy i Polityki Socjalnej z 8 października 2009 r. zmieniające rozporządzenie w sprawie szczegółowych zasad udzielania urlopu wypoczynkowego, ustalania i wypłacania wynagrodzenia za czas urlopu oraz ekwiwalentu pieniężnego za urlop - Dz.U. Nr 174, poz. 1353

• rozporządzenie Ministra Pracy i Polityki Socjalnej z 8 stycznia 1997 r. w sprawie szczegółowych zasad udzielania urlopu wypoczynkowego, ustalania i wypłacania wynagrodzenia za czas urlopu oraz ekwiwalentu pieniężnego za urlop - Dz.U. Nr 2, poz. 14; ost.zm. Dz.U. z 2009 r. Nr 174, poz. 1353

• art. 14 ustawy z 1 lipca 2009 r. o łagodzeniu skutków kryzysu ekonomicznego dla pracowników i przedsiębiorców - Dz.U. Nr 125, poz. 1035

• art. 7 ustawy z 10 października 2002 r. o minimalnym wynagrodzeniu za pracę - Dz.U. Nr 200, poz. 1679; ost.zm. Dz.U. z 2005 r. Nr 157, poz. 1314

• art. 15 ust. 2 ustawy z 27 sierpnia 1997 r. o rehabilitacji zawodowej i społecznej oraz zatrudnianiu osób niepełnosprawnych - Dz.U. z 2008 r. Nr 14, poz. 92; ost.zm. Dz.U. z 2009 r. Nr 157, poz. 1241

• art. 32g ustawy z 30 sierpnia 1991 r. o zakładach opieki zdrowotnej - j.t. Dz.U. z 2007 r. Nr 14, poz. 89; ost.zm. Dz.U. z 2009 r. Nr 157, poz. 1241

---