Wsparcie społeczne

Wsparcie społeczne to pomoc dostępna dla jednostki w sytuacjach trudnych (Sarason, 1982) lub konsekwencja przynależności człowieka do sieci społecznej (Pommersbach, 1988). Dwa ujęcia teoretyczne WS: strukturalne i funkcjonalne.

1. WSPARCIE SPOŁECZNE W UJĘCIU STRUKTURALNYM

WS strukturalne to obiektywnie istniejące i dostępne sieci społeczne, które wyróżniają się od innych sieci tym, że poprzez fakt istnienia więzi, kontaktów społecznych i przynależności, pełnią funkcję pomocną wobec osób znajdujących się w trudnej sytuacji.

Wg Caplana sieci to systemy oparcia - np. naturalna grupa odniesienia, formalna grupa, instytucja

Cechy sieci

• ilościowe: wielkość, gęstość i intensywność kontaktów, spójność, dostępności (liczba kontaktów, bliskość terytorialna, szybkość i łatwość pojęcia kontaktów)

• jakościowe: homogeniczność lub heterogeniczność (podobieństwo lub zróżnicowanie), symetryczność (odwzajemnianie), poziom prospołeczności (zwłaszcza altruizm)

Źródło wsparcia (zasoby wsparcia): rodzinne, przyjacielskie, sąsiedzkie, grupy zawodowe, wyznaniowe, towarzyskie, instytucje, grupy samopomocowe, profesjonaliści

Działanie wsparcia:

• efekt główny (bezpośredni, mechanizm prosty) pod dwoma postaciami: bezpośredni wpływ na stresory i wydarzenia lub na poziom zdrowia

• efekt buforowy: modyfikuje relacje pomiędzy stresem i strategiami radzenia sobie w ocenie poznawczej

• model addytywny: wsparcie poprawia samopoczucie podczas gdy stres obniża je

• model mobilizacji wsparcia: im silniejszy stres, tym bardziej jednostka poszukuje wsparcia

• model deterioracji wsparcia: sytuacja kryzysowa powoduje obniżenie lub utratę wsparcia (np. przemoc rodzinna)

WSPARCIE SPOŁCZENE WZMACNIA UKŁAD IMMUNOLOGICZNY

WSPARCIE SPOŁECZNE A STRES

Dwa rodzaje wsparcia:

• spostrzegane [ważniejsze]: wynika z wiedzy i przekonań człowieka, gdzie i od kogo może uzyskać pomoc (przekonanie o dostępności wsparcia)

• otrzymywane: obiektywna lub subiektywna ocena rodzaju i ilości faktycznie otrzymanego wsparcia

Warunki spostrzeganego i otrzymywanego wsparcia:

• cechy sytuacji trudnej

• cechy sieci społecznych

• cechy osoby wspieranej: samoocena, poczucie kontroli, kompetencje społeczne, pozycja społeczna, potrzeby wsparcia (poszukiwanie lub unikanie)

Mechanizmy działania wsparcia:

• wentylacja uczuć: ekspresja [prostokąt] i odreagowanie [kwadrat] ;-)

• reinterpretacja zdarzeń dzięki pozyskanym informacjom

• trafność i dopasowanie ilościowe i jakościowe

Rola pozytywna lub negatywna

2. WSPARCIE FUNKCJONALNE

[łączy się z rolą]

W ujęciu funkcjonalnym WS określa się jako rodzaj interakcji społecznych, które zostają podjęte przez jednego lub kilku uczestników w sytuacjach problemowych, trudnych, stresowych lub krytycznych.

Wyróżnia się 3 rodzaje wsparcia:

1. wsparcie emocjonalne

• polega na przekazywaniu w toku interakcji emocji podtrzymujących, uspokajających, odzwierciedlających troskę i pozytywne ustosunkowanie do osoby wspieranej

2. wsparcie informacyjne (poznawcze)

• wymiana informacji, które sprzyjają lepszemu zrozumieniu sytuacji, położenia życiowego i problemu

3. wsparcie instrumentalne (praktyczne, działaniowe)

• konkretna pomoc oferowana osobie wspieranej

czasami (d) wsparcie materialne (rzeczowe)

• dostarczanie tego, czego człowiekowi potrzeba

17

WSPARCIE STRUKTURALNE

Sieć społeczna (struktura, treść, typ relacji, spójność, dostępność, zasoby vs. deficyty społeczne

SYTUACJA STRESOWA

WSPARCIE FUNKCJONALNE

Interakcje wsparcia

Rodzaj wsparcia: emocjonalne, poznawcze, instrumentalne, rzeczowe

Kierunek interakcji: wsparcie jednostronne, wzajemne

PROCESY ZMAGANIA SIĘ (COPING)

Indywidualne strategie radzenia

Ukierunkowanie na problemy

Ukierunkowanie na emocje

Społeczne strategie radzenia

Wykorzystanie wsparcia społecznego

PROCESY WSPARCIA

Potrzeba, poszukiwanie wsparcia, unikanie, otrzymywanie wsparcia, percepcja wsparcia, ocen wsparcia, jego trafność działania, wykorzystanie wsparcia

CECHY PODMIOTU

Cechy sprzyjające lub utrudniające poszukiwanie, mobilizowanie, wykorzystanie wsparcia społecznego, (m.in. samoocena, poczucie kontroli, kompetencje społeczne)

EFEKTY RADZENIA SOBIE

DZIAŁANIE WSPARCIA

POZYTYWNE NEGATYWNE

Dotyczące podmiotu

Dotyczące relacji podmiot-otocznie

Dotyczące otoczenia

---