Polityka pieniężna, SZ 2000/2001, Studium zaoczne

1. Zadania banku centralnego - ewolucja poglądów

• cele pośrednie i bezpośrednie banku

• miary pieniądza

• współczesny system bankowy

2. Sposoby wpływania banku centralnego na poziom cen

• budowa spirali inflacyjnej

• tradycyjna kontrola przez bazę monetarną, instrumenty

• podaż pieniądza, mnożnik, popyt na pieniądz, rynek pieniądza, model M^D-M^S

• ilościowa teoria pieniądza

• współczesna kontrola przez stopy procentowe

• instrumenty: stopy procentowe banku centralnego, operacje otwartego rynku

• transmisja stóp przez system bankowy, rynkowe stopy procentowe, krzywe dochodowości

• bilansowe ujęcie kreacji pieniądza

• wpływ stóp procentowych na popyt, mechanizmy transmisji impulsów polityki pieniężnej

• wpływ zagregowanego popytu na podaż pieniądza, na ceny, motyw transakcyjny, dochodowy

• kontrola cen przez kurs walutowy

• kursy walutowe w gospodarce otwartej, kurs realny i nominalny, wpływ kursu na poziom cen

• kursy sztywne, currency board, kursy płynne kierowane, interwencje walutowe

• niespójność celów monetarnych i kursowych

• tłumienie oczekiwań inflacyjnych

• rola niezależności banku centralnego

3. „Uboczne skutki” polityki banku centralnego

• neutralność pieniądza, model AD-AS

• bilans obrotów bieżących, bilans płatniczy

4. Polityka pieniężna NBP w latach 90-tych

• polityka stopniowej dezinflacji

• polityka pieniężna w warunkach strukturalnej nadpłynności

5. Istota EUM. Polityka pieniężna EBC

• Narzędzia EBC. Warunki konwergencji. Polityka pieniężna w warunkach strukturalnego niedoboru płynności. Warunki członkostwa w EUM- wnioski dla Polski.

1. ZADANIA BANKU CENTRALNEGO

Zadania współczesnego BC:

Polityka pieniężna (cel: utrzymanie stabilności cen oraz umacnianie wew. i zewn. wart. pieniądza). 2. Emisja banknotów. 3. Bank państwa (rachunek budżetu, emisja i obrót rządowymi papierami wart., UWAGA: brak kredytu dla rządu). 4.Bank banków (pożyczkodawca ost. instancji, system płatniczy). 5. Nadzór bankowy. 6. Zarządzanie rezerwami dewizowymi (oraz kształtowanie kursu walutowego, bezpieczeństwo płynności obrotów płatniczych z zagr.)

Cele polityki pieniężnej

Ewolucja celów polityki pieniężnej bankowości centralnej:

Wiek XX: stabilność pieniądza, systemy płatnicze, rezerwy obowiązkowe, stabilizacja rynków finansowych, nadzór bankowy

Miary pieniądza

Agregaty M0, M1, M2, M3

M0: gotówka w obiegu (z kasami)+rachunki bieżące banków+ rezerwy obowiązkowe. Baza monetarna lub pieniądz wielkiej mocy.

M1: gotówka (bez kas)+ rachunek bierzący. Obejmuje pieniądz najbardziej płynny.

M2: M1+depozyty terminowe i zablokowane(w bankach), inaczej wkłady oszczędnościowe.

M3: M2+ depozyty terminowe

Cele pośrednie i bezpośrednie BC

W latach 70-tych doktryna stabilności cen poprzez kształtowanie popytu i podaży na rynku pieniądza. Ceny jako cel finalny nie znajdują się w bezpośrednim zasięgu działań BC, narzędzia BC mogą wpływać na cele pośrednie jak podaż pieniądza.

Cel operacyjny to wielkość na którą BC wpływa bezpośrednio, np. baza monetarna lub stopy procentowe.

1. Koncepcja monetarystyczna:

Cel finalny: stabilność cen

Cel pośredni: podaż pieniądza

Cel operacyjny: baza monetarna

2. Koncepcja stabilności zewnętrznej

Cel finalny: stabilność kursu walutowego - stabilność cen

Cel pośredni: kształtowanie na odpowiednim poziomie salda należności i zobowiązań zagranicznych netto

Cel operacyjny wpływanie na wielkość rezerw dewizowych przez interwencje

3. Bezpośredni cel inflacyjny

Cel finalny: stabilność cen

Cel pośredni: brak

Cel operacyjny: stopy procentowe, baza monetarna

Przyczyny: słabnący związek M0 z M2 oraz M2 z CPI, coraz większe znaczenie oczekiwań inflacyjnych.

Konstrukcja systemu bankowego

System dwupoziomowy, w wyniku długotrwałej ewolucji. Bank centralny i poziom banków komercyjnych. W systemie bankowym kreowany jest bezgotówkowy pieniądz posiadający częściowe pokrycie w pieniądzu banku centralnego.

Mnożnik kreacji pieniądza m=1/r.

Jeżeli wkład pierwotny jest kreowany przez bank centralny, to jest to baza monetarna. Wtedy obliczając mnożnik można poznać podaż pieniądza ogółem. Drugim elementem wpływającym na wielkość mnożnika jest stopień utrzymywania gotówki. Jeżeli poza rezerwą bank pozostawia część depozytu na wypadek wypłat gotówkowych, mnożnik przyjmie postać:

m=1/(r+g)

gdzie g - stosunek gotówki do depozytów

m'_g<0, m'_r<0

KONTROLA CEN PRZEZ BAZĘ MONETARNĄ

INSTRUMENTY KONTROLI BAZY I MNOŻNIKA

1. Administracyjne (obecnie rzadko zmieniane)

• rezerwa obowiązkowa (stopa rezerwy, uśredniony sposób naliczania, gotówka w kasie, obciążenie, podatek dla BK) - cel: zabezpieczenie wypłacalności, regulacja potencjału kredytowego.

• limity kredytowe

2. Rynkowe

• redyskontowy (mało praktyczny z uwagi na niemożność kształtowania rozmiaru, uzależnia podaż pieniądza od aktywności banków komercyjnych)

• kredyt lombardowy (pod zastaw pap wart. TB, obligacje gminne, najlepsze weksle komercyjne, reguluje płynność sektora bankowego, krótkoterminowo do 3 m-cy)

• operacje otwartego rynku (transakcje warunkowe Repo, rev. Repo, skutek nietrwały), bezwarunkowe outright (skutek trwały). W EBC jest to aukcja EPO:

1. interwencje walutowe

2. zbieranie depozytów

3. Działalność perswazyjna

Podaż pieniądza wyznacza poziom cen w zetknięciu z popytem na pieniądz!!!

PODAŻ PIENIĄDZA

Dwustopniowy mechanizm: Pieniądz rezerwowy emitowany w BC, pieniądz kredytowy kreowany w bankach komercyjnych.

BC emituje pieniądz (bazę monetarną): kredyty redyskontowe, lombardowe (nieznaczny udział), operacje otwartego rynku (repo reverse repo, outright), forex, wypłata zysku do budżetu, wypłata odsetek.

• Mechanizm kreacji pieniądza:

MB = C+R MB - baza monetarna (high powered money), C - gotówka w obiegu, R - rezerwy

W operacji otwartego rynku BC kupuje papiery dłużne i zwiększa tym samym bazę monetarną.

Bank komercyjny przyjmuje depozyt, zostawia sobie niezbędną jego część na rezerwę obowiązkową i ewentualną wypłatę gotówkową i odpżycza dalej co zostanie. Pieniądz ten wraca do banku jako kolejny depozyt i rozpoczyna się kolejna runda. W ten sposób z początkowego depozytu B system bankowy może wykreować (1/(g+r))*B pieniądza kredytowego.

POPYT NA PIENIĄDZ

• Fisher i ekonomiści klasyczni: motyw transakcyjny; z równania wymiany, ponieważ Md=Ms w równowadze rynku pieniądza, Md=PY/v stąd przy stałym v realny popyt na pieniądz jest funkcją dochodu. Podobnie szkoła Cambridge Md=kPY. k- constant of proportionality. Md= popyt na pieniądz, Y=nominalny dochód, P=nominalna wartość transakcji, V=szybkość obiegu pieniądza, M=pieniądz.

• Keynes wyróżnia motyw transakcyjny, ostrożnościowy oraz spekulacyjny. T i O tak jak w ekonomii klasycznej zależy od Y. Motyw spekulacyjny: 2 aktywa obligacje i pieniądz, jeżeli stopa procentowa jest niska, to oczekuje się jej wzrostu, tym samym spadku cen obligacji, więc utrzymuje się więcej pieniądza. Tak więc Md=P*f(r,Y)

- Model Baumola-Tobina:

P*Q - nominalny dochód; M - wybierane pieniądze;
- nominalny koszt chodzenia do banku; R - nominalna stopa procentowa

Popyt na pieniądz zależy od dochodu, kosztów transakcyjnych i nominalnej stopy procentowej. M^D=P*f(Y,i,B,....)

RYNEK PIENIĄDZA - MODEL MD-MS

Model statyczny: skutki jednokrotnego wzrostu w podaży - zmiana poziomu cen, brak inflacji

Ilościowa teoria pieniądza

J. Bodin 1568 - spostrzeżenie o wpływie złota i srebra na ceny we Francji.

Fisher MV=PT, teoria poziomu cen.

Przykład: BC wie, że Y wzrośnie o 6%, V spadnie o 1% i wyznaczył stopę inflacji na poziomie 2%. O ile może wzrosnąć podaż pieniądza? Odp.: 9%.

Problemy z kontrolą monetarną:

1. problemy ze stabilnością mnożnika (zmiany preferencji, stóp procentowych)

2. problemy ze stabilnością popytu na pieniądz (zmian kosztów transakcyjnych, inflacja)

3. słabnący związek pomiędzy M i P. (wyłącznie długookresowy, zmiana agregatów związanych z P)

Kontrola przez stopy procentowe

Stopy procentowe od różnych instrumentów finansowych,

3. zwykła pożyczka (pożyczasz 100, zwracasz 110). Pożyczki komercyjne

4. obligacje kuponowe (wartość nominalna 100, co roku wypłata 10 przez 10 lat, potem zwrot 100) Obligacje SP.

5. obligacje zero-kuponowe (zdyskontowane) (cena zakupu poniżej wartości nominalnej np. 90, po roku wypłata 100) Bony skarbowe.

Pomiar stopy procentowej:

Liczymy wartość bieżącą przyszłych płatności i przyrównujemy do ceny zakupu.

1. Zwykła pożyczka: 100=110/(1+i) ⇔ i=(110-100)/100=0.10=10%

Oprocentowanie bardziej skomplikowanych instrumentów finansowych:

Przykład - obligacja kuponowa, kosztuje 94, kupon 10 przez 10 lat, potem zwrot wartości nominalnej.

94=10*(1/(1+i))+10*(1/(1+i))^2+.....+100*(1/(1+i)^10

i rozwiązujemy (lub tabelka)

INATRUMENTY POLITYKI PIENIĘŻNEJ NBP:

Stopa procentowa- jest tylko jednym z wielu czynników kształtującech rozmiar akcji kredytowej banków. Wielkość akcji kredytowej jest również wynikiem oceny czynników pozacenowych przez banki komercyjne, przede wszystkim stopnia ryzyka.

Operacje otwartego rynku-

Teorie stóp procentowych:

1. Efekt płynności

Popyt na pieniądz jest funkcją stóp procentowych, i w krótkim okresie zmiany w podaży pieniądza wpływają na stopy.

2. Efekt oczekiwań cenowych (Fishera)

Ekspansja monetarna zwiększa oczekiwania inflacyjne a te podbijają nominalne stopy procentowe.

3. Efekt dochodowy (Wicksela)

Wzrost dochodu po efekcie płynnościowym powoduje wzrost popytu na pieniądz i podnosi stopy procentowe.

4. Efekt ryzyka

Pożyczki długoterminowe są bardziej ryzykowne, stąd premia za ryzyko.

Stopy procentowe w dwuszczeblowym systemie bankowym

1. Bank centralny i banki komercyjne spotykają się na rynku pieniężnym

Operacje na rynku pieniężnym:

6. lokaty międzybankowe

7. operacje REPO

8. operacje reverse REPO

9. depozyt w BC

10. kredyt w BC

BC wpływa na krótkoterminową, nominalną stopę procentową utrzymując ją w korytarzu. Na jej wysokość ma wpływ przede wszystkim płynność rynku. (preferencja płynności)

Nominalne i realne stopy, równanie Fishera:

W krótkim okresie zmiany stóp nominalnych odpowiadają zmianom stóp realnych.

2. Banki komercyjne przyjmują depozyty i udzielają kredytów (rynek depozytowo-kredytowy)

Stopy procentowe banku centralnego przenoszą się na rynek dep.-kred.

Średnio i długoterminowe stopy kształtuje rynek. Na ich wysokość mają wpływ przede wszystkim oczekiwania co do przyszłych działań BC, oczekiwania inflacyjne (efekt Fishera) i premia za ryzyko.

Stopy rynkowe oddziałują na popyt

1. AD=C+I+G+X-M

• Wpływ stóp procentowych na popyt inwestycyjny:

Funkcja produkcji Y=F(K,L)

Krańcowy produkt kapitału MPK.

Y'=MPK>0; Y''<0

MPK to zwrot z kapitału, czyli jaki przyrost produkcji da nam zainwestowanie kolejnej jednostki kapitału. Oznacza to, że opłaca się inwestować, dopóki stopa procentowa jest niższa od MPK.

Przykład: Y=K^1/2L^1/2 Stopa proc. wynosi 10%, a zasoby pracy 10000 jednostek. Do jakiego poziomu kapitału będziemy inwestować? Pomijamy amortyzację kapitału.

MPK= 1/2K^-1/2L^1/2 =1/2*100*K^-1/2=0.1 K^1/2=500 K=250.000

MPK dodatni, ale pochodna MPK' ujemna.

Zad. Stopa procentowa wynosi 20% - oblicz K.

K=62.500

Wnioski!!!! - wyższa stopa procentowa zmniejsza popyt inwestycyjny.

• Wpływ stóp procentowych na popyt konsumpcyjny

Wybór międzyokresowy:

2 okresy, możemy konsumować dziś lub jutro. Mamy wyposażenie (X*1; X*2)

Gdzie X_J=X*₁(1+r)+X*₂ zaś X_D=X*₁+X*₂(1/(1+r)).

Wyboru dokonujemy nakładając krzywe obojętności naszych preferencji pomiędzy konsumpcją dziś lub jutro:

Załóżmy dla uproszczenia, że nasz wybór optymalny jest zgodny z naszym wyposażeniem X*.

Substytucja międzyokresowa jest skutkiem zmiany stóp procentowych. Wzrost stóp zachęca do odkładania konsumpcji dzisiejszej na jutro. (gruba linia - nowe ograniczenie budżetowe)

2. Wpływ zmienionego zagregowanego popytu na nominalną sferę gospodarki:

AD - zagregowany popyt jest opadającą funkcją ceny w związku z efektem realnych zasobów, tzn. wzrost P redukuje M/P i tym samym ogranicza popyt.

LAS - w długim okresie możliwości produkcyjne gospodarki są dane zasobem kapitału i funkcją produkcji, zatem wzrost popytu powoduje wyłącznie wzrost poziomu cen.

• Wpływ stóp procentowych na popyt zagraniczny:

Kurs walutowy to cena jednej waluty wyrażona w jednostkach innej waluty.

Przykład: kurs złotego względem USD: E=4.05

Kurs USD względem złotego: E=0.25

Pod wpływem sił rynkowych:

Aprecjacja: wzrost wartości waluty (spadek E)

Deprecjacja: spadek wartości waluty (wzrost E)

Decyzją administracyjną:

Rewaluacja: wzrost wartości waluty (spadek E)

Dewaluacja: spadek wartości waluty (wzrost E)

Realna aprecjacja (deprecjacja): wzrost (spadek) wartości waluty krajowej po uwzględnieniu stóp inflacji w kraju i za granicą.
⇔

Przykład 1: nominalna deprecjacja 10%, inflacja w kraju 15%, za granicą 5%, realna wartość się nie zmienia.

Przykład 2: nominalna deprecjacja 5%, inflacja za granicą 2%, inflacja w kraju 10%, realny kurs rośnie o 3%.

Teorie kształtowania się kursów walutowych

1. Sprzedaż waluty obniża jej cenę, kupno podnosi.

2. Parytet siły nabywczej (długookresowa teoria kursu walutowego)

Takie same dobra powinny kosztować w dwóch krajach tyle samo.

E=P/P*

Przykład: 1DM=2 PLN. Jeśli koszyk dóbr w Niemczech kosztuje 10 DM, w Polsce 30 Zł.=15DM, to będziemy sprowadzać te dobra z Niemiec, wpływając na kurs, tak długo, aż cena się wyrówna. Czyli 1DM=3PLN.

Wady:

11. nie wszystkie dobra podlegają wymianie międzynarodowej

12. koszty transportu

13. bariery celne

14. na kurs wpływają nie tylko rozliczenia importowo - eksportowe, ale również finansowe

3. Parytet stóp procentowych (krótkookresowa teoria kursu walutowego)

Stopy procentowe w dwóch krajach powinny być równe z dokładnością do oczekiwanych zmian kursu walutowego.

Przykład: W USA stopa procentowa wynosi 5%, w Polsce 15%, oczekuje się deprecjacji złotego o 5%. Czy parytet stóp procentowych jest zachowany? Ile więcej można zarobić w Polsce? W którą stronę płyną pieniądze? Co dzieje się z kursem walutowym?

Powyższe teorie oznaczają, że bank centralny może wpływać na poziom kursu walutowego poprzez interwencje na rynku walutowym lub poprzez politykę stóp procentowych.

1. Interwencja rynkowa:

Przykład bank interweniuje w obronie krajowej waluty: kupuje złotówki, sprzedaje dolary- aprecjacja złotego

2. Polityka stóp procentowych: bank podwyższa stopy: napływ kapitału portfelowego, aprecjacja złotego

Wpływ kursu na poziom cen

Bezpośredni: przez ceny finalnych dóbr importowanych.

Przykład: samochód francuski kosztuje 50.000 FF. 1FF=0,60 PLN. ⇒ Samochód kosztuje 30.000 PLN.

Złoty się umacnia 1FF=0,50 PLN ⇒ Samochód kosztuje 25.000 PLN.

Pośredni:

15. Przez ceny pośrednich dóbr importowanych.

16. Przez stabilizację oczekiwań inflacyjnych

Niespójność celów monetarnych i kursowych

Nie można jednocześnie kontrolować kursu walutowego i prowadzić autonomicznej polityki pieniężnej.

Przykład: Sztywny kurs walutowy, konieczna interwencja BC w obronie krajowej waluty przed aprecjacją. BC kupuje $ sprzedaje złote. Utrzymuje sztywny kurs, ale kosztem zwiększenia podaży pieniądza krajowego.

Interwencje sterylizowane: (możliwe we wszystkich systemach kursowych z wyjątkiem kursu płynnego i currency board). Zmiany krajowej podaży pieniądza wynikające z interwencji może zostać wysterylizowana na krajowym rynku pieniężnym.

Przykład: po interwencji walutowej (j.w.) BC decyduje się wycofać nadmiar podaży pieniądza krajowego. Sprzedaje bony pieniężne w operacjach otwartego rynku.

Polityka taka jest niespójna w dłuższym horyzoncie czasowym.

Przykład: Wspomniane OMO prowadzą do wzrostu stóp procentowych, co zwiększa napływ kapitału zagranicznego i powoduje konieczność kolejnej sterylizacji.

Systemy kursowe

1. Kurs płynny (free float)

BC nie ingeruje w kształtowanie się kursu walutowego. Aprecjacja bądź deprecjacja następuje na skutek gry sił rynkowych, tak aby zrównoważony był bilans płatniczy.

Zalety:

17. brak zobowiązań ze strony BC

18. pełna kontrola podaży pieniądza (stóp procentowych)

19. pełne ryzyko gry na rynku walutowym ponoszą podmioty gospodarcze - wymuszenie racjonalnych zachowań

20. rozwój rynku finansowego (instrumenty pochodne)

Wady:

21. brak kontroli nad wahaniami kursowymi

22. niestabilne warunki dla HZ

23. brak nominalnej kotwicy stabilizującej oczekiwania i inflację

Przykłady: brak

2. Kurs płynny kierowany (dirty float)

Tak jak kurs płynny, ale BC pozostawia sobie możliwość podjęcia interwencji

Dodatkowe zalety:

24. BC nie ma związanych rąk w przypadku niepożądanych ruchów kursowych

Dodatkowe wady:

25. podmioty gospodarcze liczą na interwencje i nie zachowują się racjonalnie

Przykłady: Polska, EMU, USA

3. Kurs sztywny

BC zobowiązuje się utrzymywać sztywny kurs walutowy (ewentualnie z przedziałem wahań), posiada częściowe pokrycie emisji pieniądza krajowego w rezerwach walutowych.

Zalety:

26. stabilizacja oczekiwań inflacyjnych

27. przewidywalne warunki dla HZ

28. stabilizacja cen importu

29. dobry w małych, otwartych gospodarkach

Wady:

30. ryzyko kryzysu walutowego

31. obniżone ryzyko dla kapitału spekulacyjnego

32. szybka realna aprecjacja (przy wysokiej inflacji) waluty krajowej

33. częściowa utrata kontroli nad podażą pieniądza

34. nadszarpnięta wiarygodność po kryzysach walutowych

Przykłady: Polska 1990-1991: 9500 zł =1$, kredyt stabilizacyjny z MFW na utrzymanie zobowiązań kursowych: 1 mld $.; Bretton Woods 1944-71; ESW 1973-1992; ERM 2;

4. Currency board (zarząd walutą)

BC zobowiązuje się utrzymywać sztywny kurs i ma pełne pokrycie krajowej emisji pieniądza gotówkowego w walucie zagranicznej. Długookresowe zobowiązanie często zapisane ustawowo. Automatyczna wymienialność.

Zalety:

35. bardzo wysoka wiarygodność

36. natychmiastowa stabilizacja oczekiwań inflacyjnych

37. natychmiastowa stabilizacja cen importu i inflacji na poziomie zbliżonym do kraju z walutą rezerwową

38. mechanizm automatycznej stabilizacji

39. brak kredytu dla rządu

40. brak ryzyka kryzysu walutowego

41. dobry w MOG

Wady:

42. całkowita utrata kontroli nad podażą pieniądza

43. brak instytucji pożyczkodawcy ostatniej instancji

Przykłady: Argentyna, Estonia, Bułgaria, Hong-Kong.

5. Sztywny pełzający (crawling peg)

Kurs centralny (parytet) podlega codziennej dewaluacji, wąskie pasmo dopuszczalnych wahań wokół parytetu (np. +/- 1%)

Zalety:

44. stabilizuje oczekiwania inflacyjne

45. przewidywalne warunki dla HZ, nie dopuszcza do nadmiernej realnej aprecjacji waluty krajowej

Wady:

46. wprowadza inercję inflacyjną

47. zmniejsza ryzyko dla kapitału spekulacyjnego

48. znacząco ogranicza kontrolę krajowej podaży pieniądza (stóp procentowych)

49. ryzyko kryzysu walutowego

Przykłady: Polska 1991-1995; Węgry (+/- 2,25%).

6. Pełzające pasmo wahań (crawling band)

Kurs centralny (parytet) podlega codziennej dewaluacji, szerokie pasmo dopuszczalnych wahań wokół parytetu (np. +/- 15%)

Zalety:

50. nie dopuszcza do nadmiernej realnej aprecjacji waluty krajowej

51. umożliwia stopniowe tłumienie inflacji

52. wprowadza element ryzyka dla kapitału spekulacyjnego

Wady:

53. wprowadza inercję inflacyjną

54. może ograniczać kontrolę krajowej podaży pieniądz (stóp procentowych)

55. ryzyko kryzysu walutowego

Przykłady: Polska (1995-1999), Izrael.

Oczekiwania inflacyjne

56. napędzają spiralę płacową

57. obniżają realne stopy procentowe

Dlatego BC musi stabilizować również oczekiwania inflacyjne.

58. przez umacnianie własnej niezależności (od rządu)

59. przez umacnianie własnej wiarygodności (realizacja celów inflacyjnych)

60. poprzez zastosowanie nominalnej kotwicy

61. poprzez lepszy kontakt ze społeczeństwem (BCI, przejrzystość procedur, polityka informacyjna)

r

M

Md

Ms

Błąd! Nieprawidłowy obiekt osadzony.

Y

K

MPK

K

MPK

K

r

K*

X₂

X₁

X_D

X_J

X₂

X₁

X_D

X_J

X*₂

X*₁

P

AD

LAS

Y

---