MONARCHIA STANOWA -FRANCJA

1. Stan duchowny

• Dzielił się na duchowieństwo niższe(prezbiterzy ,popi) i wyższe (arcybiskupi, biskupi,opaci, przeozorzy,członkowie kapituł i kolegiatów )

• Duchowieństwo diecezjalno-świeckie i klasztorno-zakonne

• Stan otwarty

• Od XI w zaczęto w kościele katolickim coraz bardziej przestrzeggać zasady bezżeństwa

• Podlegali odrębenemu prawu kanonicznemu

• Mieli własne sądownictwo

• Zwolnieni od wszelkich danin i służebności

• Nie podlegali obowiązkowi służby wojskowej

• Z początku monarchowie ich wiybierali a od XII w kapituły katedralne

• XIII i XIV w - ograniczenie na rzecz bezpośrednich nominacji papieskich

• XV w- teoria koncyliarna proklamująca zwierzchnictwo soboru nad papieżem

• XVI w-powrót kurializmu

• Prymasi koronowali królów

• Tworzyli osobną izbę w strukturze zgromadzenia stanowego ( w Anglii wchodzili w skład izby wyższej a w Rzeszy w skład grona elektorów)

• Biskupi ordynariusze pobierali dziesięcinę ,a inni inne daniny

• Zakaz darowizm i zapisów testamentowych na rzecz kościoła

2. Szlachta -podział

• O przynależności decyduje urodzenie z ojca szlachcica

• Stan dziedziczny i zamknięty

• Można było nabyć przez nobilitację oraz sprawowanie urzędu nadającego szlachectwo

• Zaczęto ją dzielić na rodową i urzędniczą

• W ramach szlachty rodowej istniała dworska oraz prowincjonalna

• Z czasem powstała grupa nieposesjonatów

3. Szlachta wyższa

• Wasale korony -książęta , hrabiowie , baronowie

• Model rodziny agnatycznej

4. Szlachta niższa

• Pośredni wasale króla

• Żyli głównie z czynszów szlachty prowincjonalnej

5.Przywileje

• Zróżnicowane w zależności od kraju

• Własny system prawa lennego i ziemskiego

• Posiadała odbrębne sądownictwo

• Nietykalność osobista i majątkowa

• Wyjęcie spod stosowania kar hańbiących

• Prawo posiadania ziemii

• Wyróżniały ich herby i tytuły

6.Chłopi

• Dzielono na poddanych (osobistych i gruntowych) oraz wolnych (czynszowników i wolnych posiadaczy)

• Poddaństwo zaczęło zanikać w XIV w (1315-Ludwik X)

• Uwolnieni chłopi stawali się dzierżawcami ziemi płacącymi stały czynsz -dzierżawa wieczysta lub krótkoterminowa

• Pojawiła się swoboda rozporządzania ziemią wydzierżawioną

• Panowie nadal ściągają daniny w naturze , sprawują sądownictwo patrymonialne i wymagają pańszczyzny

7. Miasta

• Ruch komunalny rozwwinął się z końcem XI w na północy kraju

• XIV wiek - wraz z umocnieniem władzy królewskiej zwiększała ingerencja

• Miasta prewotalna :

-rozwinęły się w środkowej Francji

-zakres samorządu był najmniejszy

-władza administracyjna należała do prewota

-sprawował wymiar sprawiedliwości w towarzystwie 12 ławników wybieranych spośród mieszczan

-niekiedy na jego zastępce powoływano mera i 12 przysięgłych ,którzy sprawowali zarząd nad miastem

• Miasta komunalne

-rozwinęły się na północy państwa

-głównym organem było zgromadzenie obywateli -ustawodawstwo i wybór władz miejskich

-władza administracyjna i sądownicza - mer i ławnicy

-ławnicy - 24-100 - wybierani przez zgromadzenie obywateli

-kadencja urzędników trwała rok rzadziej 2 lata

• Miasta konsularne

-istniały na południu kraju

-naczelny organ to zebranie obywatele zwane Parlamentem

-z czasem jego miejsce zajęła Wielka Rada

-władza wykonawcza i sądowa należała do konsulów -organ kolegialny (2-24)

-organ doradczy to Rada Mniejsza

-XII w- pojawia się urząd podesta

8. Władza królewska

• Legiści -wykształceni prawnicy -urzędnicy pochodzenia szlacheckiego i mieszczańskiego

• Z systemu rzymskiego przejęli podstawowe koncepcje państwa

• Atrybuty monarchy : najwyższe zwierzchnictwo lenne , źródło wszelkiej sprawiedliwości i suwerenna władza

• 1316 r -umiera Ludwik X Kłótnik pozostawiając po sobie córkę i wkrótce zmarłego syna pogrobowca . Juryści francuscy powołują się na przepis prawa salickiego zakazującego dziedziczenie ziem przez kobiety

• Na Karolu IV wymiera dynastia Kapetyngów , a poźniejsza wlaka o tron doprowadza do wybuchu wojny stuletniej

• Karol VI układem w Troyes z 1420 r wydał swą córkę za mąż za króla angielskiego i następnie wykluczył swego syna i zmienił zasady dziedziczenia

• Od tronu zostali odsunięci nietylko następcy tronu ale także wszyscy potomkowie św.Ludwika

• Nad grobem Karola VI po raz pierwszy wypowiedziano zasadę „ Umarł król niech żyje król „

• Teoria statutowa - dziedzicem korony z mocy samego prawa (statutu) mógł być wyłącznie najstraszy syn zmarłego władcy ( zasada primogenitury)

9. Administracja centralna - Rada Królewska

• Wyłoniła się w XIII wieku z kurii królewskiej

• Była organem kolegialnym

• Jej skład ustalono w XVI wieku :

-element możnowładczy - parowie, wielcy wasale i wyższe duchowieństwo

-element biurokratyczny - radcy królewscy

• Uprawnienia :

-prowadzenie polityki zagranicznej

-administrowanie państwem

-ewokacja i kasacja wyroków

-sprawy finansowe

• W sprawach zarządu skarbowego państwa była uzupełniana przez Izbę Obrachunkową

10.Administracja nadworna - urzędnicy

• Zaczęto oddzielać służby dworskie i państwowe

• Dygnitarze dworscy tracili powoli na znaczeniu - ich urzędy nabrały charakteru tytularnego i honorowego

• W administracji państwowej bieżące zadania zaczęły wykonywać wyspecjalizowane agendy

• Centrum zarządu państwa skupiło się w kancelarii królewskiej

• Pozycja kanclerza wzrastała

• Pojawiły się zalążk wyspecjalizowanych resortów

• Powstawały nowe biura i archiwa

• Siedziby urzędów narały charakteru stałego

• Stolica utrwaliła się jako centrum zarządu państwem

• Z krajem komunikowano się przez sieć kurierów - zagranicą personel dyplomatyczny

• Coraz rzadziej dziedziczy się urzędy

11. Zgromadzenia stanowe ogólnopaństwowe - geneza ogólna

• Wywodzą się z dawnych wieców i zgromadzeń duchownych i zjazdów ogólnopaństwowych

• I model : 1 grupa to możnowładcy i kler , a 2 to cała reszta

• II model : tyle grup ile stanów

• W drodze zwyczaju utrwaliło się najpierw że każdy możny reprezentował samego siebie

12. Stany Generalne - geneza

• Wyłoniły się z kurii królewskiej

• 1484 r - po raz pierwszy użyto nazwy Stany Generalne

• Przyczyną ich zwołania był konflikt Filipa Pięknego z papieżem Bonifacym VIII dotyczący z początku spraw finasowych

• 1302 r - zwołano zgromadzenie kleru , szlachty i mieszczaństwa którzy stanęli po stronie monarchy

• Filip IV rzucił hasło ` suwerennej wolności królestwa `

• 1308 r - stany zwołane po raz drugi w celu wytępienia Templariuszy

13. Stany Generalne - struktura

• Składały się z 3 izb : duchownej , szlacheckiej i mieszczańskiej

• Do 1484 r - szlachta i duchowieństwo byli zapraszani imiennie przez króla z wasali bezpośrednich

• Stan 3 to reprezentanci z uprawnionych przez króla miast

• Każda z izb obradowała oddzielnie a spotykały się tylko na otwarcie i zamknięcie

• 1484 r - zaprzestano zaproszeń imiennych i wprowadzono system wyborów - okręgiem wyborczym jest baliwat

• 2 pierwsze stany wybierały swych przedstawicieli bezpośrednio

• W stanie duchownym czynne prawo wyborcze mieli posiadacze beneficjów oraz kapituły i klasztory

• Stan trzeci wybierał swych przedstawicieli pośrednio

• Miejsce i termin obrad zależał od króla - czasem zwoływane tylko w obrębie stanów północnych lub południowych

• 1439 r - Stany Generalne uchwaliły stały podatek na utrzymanie armii (taille)

• Stany zwołano 6 razy , a po raz ostatni w 1614 roku

14.Stany Generalne - kompetencje

• Uchwalanie podatków ( stany były od nicch zwolnione )

• 1369 r - stany zgodziły się na podatki na czas nieograniczony a w 1439 r na stały podatek wojskowy

• Prawo przedstawiania zażaleń i postulatów dotyczących reform ustroju państwa

• Prawo wyboru nowej dynastii w wypadku wygaśnięcia starej

• Prawo wyrażania zgody na alienację domeny

• Subtytutem stanów było Zgromadzenie Notablów - przedstawiciele 3 stanów imiennie zaproszeni przez władcę . Mieli kompetencje podobne do stanów z wyjątkiem nakładania podatków