5 Charakterystyka roślin motylkowych
Bobowate (Fabaceae) - rodzina roślin należąca do rzędu bobowców, dawniej nosiła nazwę motylkowate. Obejmuje w tropikach rośliny drzewiaste, w klimacie umiarkowanym - rośliny zielone oraz introdukowane drzewa, krzewy oraz rzadko pnącza. Motylkowe rosną na suchych, obfitujących w wapń glebach. Symbioza z bakteriami brodawkowymi umożliwia wykorzystanie azotu
Atmosferycznego. Dzielimy je także na rośliny drobnonasienne i strączkowe.
Cechy charakterystyczne(strączkowe):
W siewach mieszanych pełnią role rośliny podporowej
Działa strukturotwórczo na glebę
Dostarczają do gleby substancji organicznej w postaci resztek pożniwnych
Dobrze rozwinięty system korzeniowy pobiera trudno dostępne związki pokarmowe z głębszych warstw gleby(Ca i P) przenosząc je do warstw wierzchnich
Współżyją w symbiozie a bakteriami Rhizobium, wzbogacając glebę w azot(20-200 kg/ha)
Uprawiany na zielony nawóz
Są bardzo dobrym przedplonem dla roślin następczych
Zwiększa aktywność biologiczną gleby
Wykorzystywana w przemyśle farmaceutycznym, spożywczym i włókienniczym
Ochrona gleby przed erozją wietrzną oraz degradacja terenów czasowo podmokłych
Rośliny strączkowe odgrywają ważną rolę w płodozmianie:
Przerywają następstwo zbóż
Po zbiorze nasion pozostawiają masę organiczną w postaci resztek pożniwnych-mają znaczenie nawozowe, zwiększają kompleks sorpcyjny gleby
Wywierają bardzo korzystny wpływ na glebę w ciągu następnych lat
Rośliny strączkowe posiadają polowy system korzeniowy z bardzo lub mniej rozwiniętymi korzeniami bocznymi.
- łubin ma najbardziej rozwinięty system korzeniowy
- wyka i groch mają słabo rozwinięty system korzeniowy
- bobik ma najsłabszy system korzeniowy.
Liście mogą być:
Złożone
Dłoniaste(łubin)
Nieparzystopierzaste (robinia akacjowa)
Parzystopierzaste (groch, wyka, lędźwian)
Trójlistne(soja, fasola)
U motylkowych występują także przylistki, które mogą być częścią asymilacyjna przy redukcji blaszki liściowej(groszek). Przekształcone części liści mogą tworzyć także wąsy czepne(groszek, groch lub wyka)
Łodyga:
Sztywna (łubin, bobik, soja)
Wiotka (groch, wyka, soczewica, lędźwian)
Kwiaty:
Są to tzw. kwiaty motylkowe o specyficznej budowie. Są grzbieciste, zebrane w grona. Działek kielicha jest 5, zrośniętych ze sobą. Płatki korony ustawione w układzie zstępującym (tzn. płatek górny nachodzi na boczne, a te z kolei na dwa dolne) nadają "motylkowaty" pokrój kwiatu. Płatki różnią się od siebie - płatek górny jest największy i jest nazywany żagielkiem, dwa boczne płatki ze względu na ich kształt są nazywane wiosełkami lub skrzydełkami a dwa dolne tworzą łódeczkę. Ewolucja kwiatu motylkowatych idzie w kierunku zrastania się płatków. U większości gatunków płatki są wolne z wyjątkiem dwóch tworzących łódeczkę, które są brzeżnie zrośnięte ze sobą na pewnym odcinku. U wyki zrośnięte są łódeczka i skrzydełka w środkowym odcinku tych płatków, natomiast ich nasady są wolne. Koniczyna ma wszystkie płatki zrośnięte ze sobą. Pręcików jest 10, ich nitki się ze sobą zrastają i tworzą rynienkę, do której ścieka nektar. Mogą być w ten sposób zrośnięte wszystkie pręciki, lub tylko 9, a jeden, górny jest wolny (u grochu)W rynience z nitek położony jest słupek o charakterystycznym kształcie - posiada długą, wąską zalążnię i zakrzywioną szyjkę słupka. Słupek zrasta się z jednego owocolistka. Drugi kierunek ewolucji prowadzi do silnej redukcji czterech płatków, pozostaje jedynie silnie rozrośnięty żagielek. Gatunków reprezentujących tę tendencję w naszej florze nie ma.
Owoc:
Owocem u motylkowych jest strąk wielonasienny, suchy, pękający z dwoma szwami. Odmianą tego owocu jest przewęzisty rozpadający się na jednonasienne fragmenty(seradela), u jednonasiennych niepękający owoc-orzeszek(koniczyna)
Nasiona;
Duże, bezbielmowe
Różnego kształtu, wielkości, barwy
Na nasionach znajduje się znaczek, który jest blizną w miejscu przyczepienia nasiona do strąka.
Cechy charakterystyczne (drobnonasienne):
Zwiększają żyzność gleby i jej strukturę
Zostawiają dużą masę organiczną N i Ca
Sucha masa reszt pożniwnych jest dość spora (korzenie, ścierń, opadłe liście i inne części roślin)
Rośliny drobnonasienne należą do bardzo dobrych przedplonów, ale w warunkach niedoboru opadów mogą przesuszać górną warstwę gleby, a to bardzo utrudnia w przygotowaniu roli dla roślin następczych. Zaletą tych roślin jest też współżycie z bakteriami brodawkowymi. Symbioza ta zapewnia roślinom azot, dlatego nie stosuje się pod te rośliny nawozów azotowych, jeśli tak to w minimalnych ilościach. Maja duże znaczenie miododajne.
Motylkowe drobnonasienne mają silnie rozbudowany system korzeniowy. Na korzeniach znajdują się brodawki, w których są bakterie Rhizobium wiążące azot atmosferyczny z powietrza.
Łodygi są wzniesione, prosto stojące (esparceta, koniczyna czerwona, koniczyna perska i białoróżowa), wyprostowane lub wyrastające ukośnie (lucerna), wzniesione lub płożące (koniczyna biała, seradela).
Większość ma liście trójlistkowe (koniczyna, lucerna, nostrzyk), 3-5dzielne (komonica), pierzaste (esparceta, seradela).
Kwiatostanem może być główka lub grono.
Owoc: strąk (jedno- lub wielonasienny).
Nasiona różnią się kształtem, barwą, masą. Najczęściej mają kształt sercowaty, owalny, nerkowy. Zabarwienie od żółtego do ciemnożółtego i ciemnobrunatnego.