WOLNA ELEKCJA I JEJ ZASADY
Bezpoœrednią przyczyną wolnej elekcji był brak potomka ostatniego z Jagiellonów
Zygmunta Augusta. W okresie Jagiellońskim wykształcił się zwyczaj nietypowej
elekcji w obrębie rodziny panującej, co najczęœciej bywało formalnoœcią, ale stanowiło niezbędny warunek. Po œmierci Zygmunta Augusta w 1572 r.
szlachta o sporach i dyskusjach podjęła decyzję o zasadzie wyboru monarchy
przez tzw. WOLNĄ ELEKCJĘ czyli powszechną w obrębie szlacheckiego stanu.
W owym czasie władzę chociaż władzę, chociaż nie w pełnym zakresie, miał pełnić pierwszy dostojnik państwa - prymas co zadecydowano mimo protestów innowierców. Funkcję tę nazwano - INTERREKSEM- dosłownie " między królem "
Przed głosowaniem miał się zebrać sejm zwany konwokacyjnym. Podczas elekcji
niekiedy zwanej też sejmem elekcyjnym osobno obradowała szlachta w tzw"kole"
osobno magnaci - senatorowie. Zasadą stało się, że wybór następował jednomyœlnie. Wybór kandydata oficjalnie ogłaszał oficjalnie interrex- prymas, a następnie z pełnomocnikami elekta uzgadniano tzw. pacta conventa czyli osobiste zobowiązania monarchy. Pacta nie wyczerpywały obowiązków elekta.
Musiał on również zaprzysiąc główne zasady ustrojowe Polski czyli zobowiązać
się do przestrzegania przywilejów szlacheckich, pokoju religijnego, zwoływania sejmów, poddania się kontroli tzw. rady senatorów - rezydentów i przyjąć do wiadomoœci możliwoœć wypowiedzenia posłuszeństwa przez szlachtę, jeżeli owe zasady by złamał. Nazwano te zobowiązania ARTYKUŁAMI HENRYKOWSKIMI
SEJM WALNY
Wyłonił się ze zjazdów państwowych oraz tych, które gromadziły reprezentantów
tylko kilku dzielnic. Na tych zjazdach w IV w. zatwierdzano umowy i traktaty międzynarodowe, kodyfikacje prawa itd. Znaczenie sejmu walnego rosło wraz z ograniczeniem władzy królewskiej oraz ugruntowaniem się zasady elekcyjnoœci tronu i powtarzającymi się okresami bezkrólewia.Sejm walny zwoływany był conajmniej raz na dwa lata, a jego obrady powinny trwać do 6 tyg. Wytworzone były dwie izby : wyższa Senat i niższa zwna Poselską. Senat czyli dawna rada królewska. Izba Poselska pochodziła z wyboru. W jej skład wchodzili delegaci sejmików, czyli posłowie. Poseł na sejmiku dostawał instrukcję i był zobowiązany ją przestrzegać, a nawet zaprzysięgać. Od 1493 r. dwie izby obradowały regularnie.