Elastyczność popytu

1. Popyt nazywamy elastycznym, gdy jego elastyczność cenowa jest mniejsza od -1. Popyt jest nieelastyczny, gdy jego elastyczność przyjmuje wartości między -1 i 0.

Elastyczność popytu służy mierzeniu siły, z jaką wielkość popytu reaguje na zmiany czynnika określającego popyt (głównie ceny i dochodu)

Rodzaje elastyczności popytu:

1. Cenowa elastyczność popytu jest to stosunek względnej zmiany wielkości zapotrzebowania na dane dobro do względnej zmiany jego ceny, przyjmuje wartości w przedziale [-∞, 0].

Cenowa elastyczność popytu - miara wpływu zmian cen określonego dobra na zmianę popytu na dane dobro. Jest wyrażana w procentach, informuje, o ile procent zmienił się popyt wskutek zmiany cen, np. o 10 procent. Jeżeli duże zmiany cen nie wywołują zmian popytu, to mówimy, że popyt na dane dobro jest nieelastyczny (sztywny), np. mimo dużych zmian cen soli, popyt na nią ulegałby niewielkim zmianom. Jeżeli wraz ze zmianą ceny określonego dobra zmienia się w podobnym zakresie (proporcjonalnie) popyt na to dobro, to mówimy, że jest on proporcjonalny względem ceny. Jeżeli natomiast zmiany popytu są większe niż zmiany cen, to mówimy, że popyt na to dobro jest elastyczny względem ceny.

Cenowa elastyczność popytu - mówi o wpływie zmian ceny na ilość nabywaną danego dobra

Gdy elastyczność popytu osiąga duże wartości ujemne, wówczas mówimy o wysokiej elastyczności. Popyt jest wtedy bardzo czuły na zmianę ceny. Gdy zaś elastyczność wyraża się małą liczbą ujemną, popyt jest relatywnie mało wrażliwy na zmiany ceny. Mówimy wówczas, że elastyczność popytu jest niska.

, gdzie

- współczynnik cenowej elastyczności popytu

- względna zmiana popytu

- względna zmiana ceny

Zmiany cen i popytu są różnokierunkowe.

Stosuje się dwa zapisy tego wzoru:

• według Veblena (ze znakiem -)

• według Marschalla (tak jak jest )

Elastyczność cenową popytu wykorzystujemy m.in. do obliczenia, o ile należy podnieść cenę, aby zlikwidować nadwyżkę popytu, bądź o ile ją obniżyć, aby zlikwidować nadwyżkę podaży.

Determinanty elastyczności cenowej:

• stopień substytucyjności dobra - im więcej substytutów danego dobra tym większa elastyczność jego popytu;

• rodzaj dóbr - popyt na dobra podstawowe jest mniej elastyczny niż na dobra luksusowe;

• znaczenie dobra dla konsumenta - popyt na dobro o dużym udziale w budżecie jest stosunkowo elastyczny;

• poziom ceny towaru - im wyższy poziom ceny, tym elastyczność jest większa;

• czas trwania ceny - im dłużej utrzymuje się zmiana ceny, tym elastyczność cenowa dobra będzie ceteris paribus większa.

1. Mieszana cenowa elastyczność popytu (krzyżowa) na dobro i względem zmian ceny dobra j to relacja między względną zmianą zapotrzebowania na dobro i a względną zmianą ceny dobra j i przyjmuje wartości w przedziale [-∞, ∞].

Mieszana elastyczność popytu mierzy reakcję wielkości popytu na jedno dobro za zmianę ceny dobra pokrewnego. Dodatnia elastyczność mieszana oznacza na ogół, że rozpatrywane dobra są substytutami. Ujemna elastyczność mieszana oznacza zwykle, że dane dobra są wzajemnie komplementarne.

Mieszana elastyczność popytu - mówi o wpływie zmiany ceny dóbr zależnych na ilość nabywaną danego dobra.

- współczynnik mieszanej cenowej elastyczności popytu

- względna zmiana popytu na dobro A

- względna zmiana ceny dobra B

Znak ujemny współczynnika oznacza, że dobra są komplementarne, dodatni - że substytucyjne.

2. Elastyczność dochodowa popytu to stosunek względnej zmiany rozmiarów popytu na określone dobro do względnej zmiany dochodu i przyjmuje wartości w przedziale [-∞, ∞].

Elastyczność dochodowa popytu - miara, która informuje, w jaki sposób zmiana dochodów ludności wpływa na wielkość popytu na dane dobro. Jest ona mierzona w procentach, to znaczy przedstawia, o ile procent zmienił się popyt na dane dobro wskutek procentowej zmiany wielkości dochodu. Mówimy, że popyt może być względem dochodów:

• sztywny - popyt na dane dobro nie zmienia się pod wpływem zmian dochodów;

• proporcjonalny - popyt na dane dobro zmienia się w takim samym stopniu, w jakim zmieniają się dochody ludności,

• elastyczny - procentowe zmiany popytu są większe niż procentowe zmiany dochodów.

Elastyczność dochodowa popytu - mówi o wpływie zmiany dochodu nabywcy na ilość nabywaną danego dobra.

Wyróżnia się:

• dochody nominalne - wyrażone w jednostkach pieniężnych

• dochody realne - wyrażają to, co można nabyć za dochód nominalny przy istniejącym poziomie cen.

Elastyczność dochodów popytu mierzy reakcję popytu na zmiany dochodu przy założeniu, że cena danego dobra oraz ceny dóbr substytucyjnych i komplementarnych pozostają stałe.

Elastyczność dochodowa jest niezbędna do prognozowania zmian w strukturze popytu konsumpcyjnego, zachodzących pod wpływem wzrostu gospodarczego i wzrostu poziomu zamożności. Takie prognozy będą wykorzystywane przy podejmowaniu przez przedsiębiorstwa decyzji inwestycyjnych, planowaniu przez państwo wpływów budżetowych z podatku od sprzedaży.

Sposoby obliczania elastyczności popytu:

a). Metoda punktowa:

Elastyczność punktowa, dotycząca zmian ciągłych i obliczana geometrycznie z krzywej popytu (podaży), odnosi się do poszczególnych punktów krzywej:

b). Metoda łukowa:

Elastyczność cenowa łukowa, dotycząca nieciągłych zmian i obliczana na podstawie tabeli popytu (podaży), odnosi się do pewnego odcinka krzywej popytu (podaży). Aby wyeliminować problem różnych elastyczności zależnych od kierunku poruszania się po krzywej, stosuje się we wzorze na elastyczność popytu wartości przeciętne:

2. Cenowa elastyczność podaży - miara wpływu cen na wielkość podaży. Przedstawia ona, jak zmienia się ilość oferowanych na rynku produktów pod wpływem zmian cen tych produktów. Jeżeli podaż zmienia się w większym stopniu niż zmieniają się ceny, to mówimy, że jest ona elastyczna, jeżeli zmiany te są takie same jak zmiany cen, mówimy, że jest to podaż proporcjonalna, jeżeli natomiast duże zmiany cen nie powodują zmian podaży, to mówimy, że jest ona nieelastyczna.

1. Ponieważ zmiany ceny i ilości oferowanej na sprzedaż są jednokierunkowe, elastyczność podaży przyjmuje wartości dodatnie.

Elastyczność łukową podaży mierzymy arytmetycznie:

Elastyczność punktową podaży mierzymy geometrycznie:

2. Czynniki determinujące elastyczność podaży:

Elastyczność cenowa podaży zależy od rodzaju towaru (dzieła sztuki, bogactwa naturalne, ziemia itp. charakteryzują się doskonałą nieelastycznością) oraz od czasu obserwacji podaży.

3. W okresie infrakrótkim podaż jest stała, więc elastyczność wynosi 0. W okresie krótkim elastyczność jest względnie nieduża (podaż może wzrosnąć w granicach stałego potencjału produkcyjnego). W okresie długim elastyczność podaży jest stosunkowo duża.

Im podaż jest bardziej elastyczna, tym wahania ceny równowagi są coraz mniejsze (nie wzrasta, a w skrajnych przypadkach nawet maleje).

Cenowa elastyczność popytu

Jest to relacja względnej zmiany popytu do względnej zmiany ceny. Inaczej mówiąc jest to procentowa zmiana popytu do procentowej zmiany ceny.

gdzie:

- współczynnik cenowej elastyczności popytu; E - elastyczność, p - cena, d - popyt („E od p i d”)

- zmiana wielkości popytu pod wpływem zmiany ceny (quantity)

- wielkość popytu na dobro w okresie wyjściowym

- zmiana ceny (price) - różnica pomiędzy nową ceną a ceną wyjściową

- wyjściowa cena

Stosuje się dwa zapisy tego wzoru:

• według Veblena (tak jak jest)

• według Marschalla (bez znaku - )

Przyjmując za kryterium podziału wielkość współczynnika elastyczności cenowej wyróżnia się następujące rodzaje popytu:

• popyt nieelastyczny - mało interesujący dla ekonomii - homo economicus manifestuje się w niewielkiej skali - obniżka lub wzrost cen powoduje mniej niż proporcjonalny wzrost podaży/popytu.

• 
  popyt proporcjonalny - jednostkowy - taki sam spadek cen powoduje taki sam wzrost popytu.

• popyt elastyczny - konkurenci żywo reagują na zmiany ceny

• 
  popyt doskonale elastyczny - jest wykorzystywany do analizy struktur rynkowych (sytuacja idealna, teoretyczna) - małe zmiany ceny powodują nieograniczone zmiany wielkości popytu

• popyt doskonale nieelastyczny - przy każdej cenie konsument kupuje tą samą ilość dóbr

pozwala przewidzieć reakcje konsumentów na zmianę cen.

Informacje te pozwalają dokonać odpowiednich zmian struktury produkcji i podaży Znajomość tej miary daje informację, czy i o ile podnieść cenę lub ją obniżyć - jest więc ona bardzo użyteczna.

Dochodowa elastyczność popytu.

Jest to stosunkowa zmiana popytu na dane dobro podzielona przez stosunkową zmianę dochodu. Inaczej mówiąc jest to procentowa zmiana popytu do procentowej zmiany dochodów.

gdzie:

- współczynnik dochodowej zmiany popytu

- zmiana wielkości popytu pod wpływem zmiany dochodu (quantity)

- wielkość popytu na dobro w okresie wyjściowym

- dochody w okresie wyjściowym

- zmiana dochodów realnych - różnica pomiędzy nowymi dochodami, a wyjściowymi

Wyróżnia się:

• dochody nominalne - wyrażone w jednostkach pieniężnych

• dochody realne - wyrażają to, co można nabyć za dochód nominalny przy istniejącym poziomie cen.

Dochodowa elastyczność popytu określa o ile procent zmieni się popyt na towary gdy dochód konsumenta zmieni się o 1%.

Wyróżnia się:

• dobra normalne (zwykłe) - gdy rośnie dochód, rośnie też popyt na nie; gdy dochód spada - spada popyt - ilości na które zgłaszany jest popyt zmieniają się w tym samym kierunku w jakim zmienia się dobro.

• dobra poślednie (niższego rzędu) - nie są czymś niezwykłym - wzrost dochodu powoduje spadek ich spożycia (chociaż w książce „Mikroekonomia. Kurs Średni - ujęcie nowoczesne”, amerykańskiej, podaje się, że trzeba brać poprawkę na gust Ślązaków i Kociewiaków).

• luksusowe

• niezbędne (pierwszej potrzeby, pierwszego rzędu)

Dobra te charakteryzują się elastycznością popytu w następujący sposób:

Rodzaj dóbr	Elastyczność dochodowa popytu	Zmiana wielkości popytu	Zmiana udziału w budżecie gdy budżet wzrasta	Przykład
Dobra zwykłe	Dodatnia	Rośnie wraz ze wzrostem dochodów	-
Dobra luksusowe	Większa od 1	Popyt rośnie szybciej niż dochód	Wzrost	Jachty
Dobra pierwszej potrzeby	(0;1)	Popyt rośnie wolniej niż dochód	Spadek	Żywność
Dobra niższego rzędu	Ujemna	Popyt spada ze wzrostem dochodów	Spadek	Chleb

Cenowa elastyczność podaży

Definicja: Cenowa elastyczność podaży jest to stosunek (relacja) względnej zmiany podaży do względnej zmiany ceny.

Inaczej mówiąc jest to stosunek procentowej zmiany podaży do procentowej zmiany ceny.

Cenową elastyczność podaży wyraża się przy pomocy następującego wzoru:

gdzie:

- współczynnik cenowej elastyczności podaży; E - elastyczność (elastisity), p - cena, s - podaż (supply)

- zmiana wielkości podaży pod wpływem zmiany ceny (quantity)

- wielkość podaży dobra w okresie wyjściowym

- zmiana ceny (price) - różnica pomiędzy nową ceną a ceną wyjściową

- wyjściowa cena

Cenowa elastyczność podaży może przybierać różne wartości - generalnie są one dodatnie.

Podaż zmienia się na ogół w tym samym kierunku co cena, chociaż nie zawsze w tym samym stopniu.

Ze względu na wielkość
wyróżnia się następujące rodzaje podaży:

• 
  podaż nieelastyczna

• podaż o elastyczności jednostkowej

• 
  podaż elastyczna

interesująca dla

ekonomii - duża

przedsiębiorczość

• podaż doskonale nieelastyczna

zmiany cen nie wywołują zmiany podaży

• 
  podaż doskonale elastyczna

małe zmiany ceny

wywołują nieograniczone

zmiany ilości

(przypadek czysto teoretyczny)

Elastyczność podaży opisuje we wszystkich tych przypadkach reakcje producenta na zmianę ceny.

Te pięć wskaźników jest mniej wykorzystywane.

Generalnie cenowa elastyczność podaży rośnie w miarę wzrostu rozpatrywanego okresu, bo dostosowanie firm do sytuacji rynkowej musi potrwać jakiś czas.

W przypadku pierwszym (podaż nieelastyczna) - są ograniczenia zdolności produkcyjnych przedsiębiorstwa - potrzeba czasu na zbudowanie nowych jednostek produkcyjnych.

Gdy potencjał produkcyjny nie jest w pełni wykorzystany, to firmy w krótkim okresie mogą zwiększyć podaż:

• lepsze wykorzystanie mocy produkcyjnych

• zatrudnienie dodatkowych pracowników

• wypłata nadgodzin

Lecz także te rozwiązania są ograniczone.

Trzeba więc czasu na inwestycje, które są procesem długookresowym.

W większości przypadków można znaleźć możliwości zwiększenia produkcji w krótkim okresie, o ile bodźce cenowe są wystarczająco silne.

Silne zwiększanie podaży przy danych mocach produkcyjnych jest bardziej kosztowne od normalnej produkcji - wzrost ceny musi pokrywać te koszty.

Są jednak przypadki, gdy podaż krótkookresowa jest bardziej elastyczna od długookresowej - np. metale kolorowe.

Przy analizie popytu i podaży trzeba uwzględnić czynnik czasu (szczególnie podaż - bo trudno zwiększyć szybko moce produkcyjne).

Współczynnik cenowej elastyczności podaży jest wskaźnikiem orientującym firmy i producentów co do możliwości wzrostu produkcji.

d

d

p

q

5%

2%

p

q

5%

5%

d

d

5%

p

q

10%

d

d

p

q

d

p

q

5%

d

cena

ilość

10%

5%

s

P₁

P₂

q₁

q₂

cena

ilość

P₁

P₂

q₁

q₂

s

10%

10%

cena

ilość

10%

20%

P₁

P₂

q₁

q₂

s

cena

ilość

10%

P₁

P₂

q₁

s

cena

ilość

P₁

q₁

s

---