Makroekonomia - zajmuje się badaniem wzajemnych związków zachodzących w gosp. Jako całości za pomocą agregatowych wielkości eko.
Agregacja - (sumowanie, łączenie), polega na łączeniu danych dotyczących szczebla mikroekonomicznego, co pozwala uzyskać informacje w kształtowaniu się zjawiska na szczeblu makroekonomicznym.
Funkcje makroekonomii
Poznawcza - dostarcza wiedzy o zjawiskach i procesach gosp. O rządzących nimi prawidłowościach oraz o ich przyczynach i skutkach.
Aplikacyjna - polega na tym że jej ustalenia i wynikające z nich wnioski to wskazówki przydatne w polityce gosp. Podejmowanej przez rządy państw. Wskazówki te ułatwiają podejmowanie decyzji, a tym samym oddziaływanie rządu na przebieg procesów gosp.
Wychowanie edukacyjne - zapewnia niezbędny poziomo wiedzy eko. W społ.
Zmienne agregatowe występują w postaci
Zasobów - przedstawiają pewne wielkości eko. W jed. Naturalnych lub pieniężnych na określony dzień, kwartał, miesiąc, koniec roku, to zapasy, to siła robocza.
Strumienie - przedstawiają pewne wielkości eko. W jed. Naturalnych lub pieniężnych na określony , kwartał, miesiąc, koniec roku, to produkcja, amortyzacja, sprzedaż, dochody, wydatki.
Zasoby - nagromadzenie w gosp. W jed. Naturalnych to ludzie zdolni do pracy, zaś w wartościowych to popyt globalny, podaż globalna.
Strumienie - przemieszanie się, dynamiczny obrót w gosp.
Zagregowany popyt - zapotrzebowanie zgłaszane w danym okresie przez konsumentów, producentów, państwo i zagranicę na wszystkie produkty wytwarzane w gosp. Przy każdym ogólnym poziomie cen. - rozumiemy przeciętną cenę wszystkich dóbr i usług wytwarzanych w gosp.
Nie utożsamiamy go z popytem rynkowym (mikro) który określa zapotrzebowanie wszystkich konsumentów na określony produkt w danej cenie i w wyznaczonym okresie.
Zagregowany popyt, natomiast określa zapotrzebowanie wszystkich podmiotów rynkowych w danym okresie na ogół produkcji wytwarzanych w gosp. Przy ogólnym poziomie ich cen. Stanowi on ogólny strumień wydatków na które składają się :
- wydatki konsumpcyjne.
- wydatki inwestycyjne.
- wydatki państwa.
- z wpływu eksportu pomniejszone o import.
Przy popycie globalnym - wyrażamy tylko podejście wartościowe.
Przy popycie rynkowym - wyrażamy w wartościach i jednostkach.
Zagregowana podaż - całkowity strumień dóbr i usług wytworzonych w danym okresie przy każdym ogólnym poziomie cen. Krzywa zagregowana podaży która jest zbirem punktów obrazujących dodatni związek pomiędzy danym ogólnym poziomem cen w gosp. I całkowitą wielkością produkcji. CENTERIS PARIBUS.
Cele makroekonomiczne
Produkcja - wysoki poziom minimalnego i realnego PKB (PNB i DN) wysoka stopa wzrostu gosp. I rozwoju
społ - gosp.
Zatrudnienie - pełne wykorzystanie zasobów pracy w gosp. Niski poziom bezrobocia przymusowego.
Ceny i inflacja - stabilizacja poziomu cen w gosp.
Wymiana międzynarodowa - równowaga w bilansie płatniczym. Stabilność kursów walutowych.
Podział dochodów - bardziej sprawiedliwy i wyrównany podział dochodów w gosp.
Narzędzia
Polityka fiskalna - wydatki publiczne. Dochody budżetowe - podatki
Polityka pieniężna - (monetarna) kontrola podaży pieniądza. Kształtowanie stóp procentowych.
Polityka dochodowa - polityka kształtowanie cen w gosp.(od rynkowego kształtowania do cen administrowanych) kształtowanie dochodów.
Stosunki międzynarodowe - polityka handlu zagranicznego, polityka celna, oddziaływanie na kursy walutowe.
PKB - produkt krajowy brutto
PNB - produkt narodowy brutto
DN - dochód narodowy
Cele gosp. rynkowej
Pełne zatrudnienie.
Stosowany wzrost gosp. Stabilizacja cen.
Równowaga handlu zagranicznego.
Pełne zatrudnienie.
Stosowny wzrost gosp. Stabilizacja cen.
Równowaga handlu zagranicznego wyrównany podział dochodów.
SNA - „ system of national account „ metoda badań, mierzenia i liczenia dokonań dochodu narodowego który powstaje w gosp. Wszystkie dochody. Od kilkunastu lat w Polsce (od transformacji) do tego momentu było MPS
„ material produkt system „ dzielono na sferą materialną (tworzącą dochód) i na sferę niematerialną (nie tworzącą dochodu)
Mierzenie działalności gospodarczej :
- wartość nowo wytworzonych dóbr (wartość dodatnia)
- wartość wydatków na dobra i usługi finale
- poziom dochodów czynników produkcji
Mierzenie całkowitej wielkości produkcji dóbr i usług pozwala :
- ocenić wzrost gospodarczy.
- określić skutki oddziaływania polityki gospodarczej.
- ocenić poziom życia ludzi w różnych krajach.
- planować wielkość produkcji w poszczególnych przedsiębiorstwach.
Podstawowym sposobem zbierania danych makroekonomicznych o poziomie produkcji jest metoda opracowana przez ONZ zwana metodą SNA
Wśród wielu miar poziomu działalności gosp. Najczęściej stosowane są :
- produkcja globalna.
- produkt krajowy brutto (PKB).
- produkt narodowy brutto (PNB).
- produkt narodowy netto (PNN).
- dochód narodowy (DN).
Agregaty te mierzą ogólny poziom produkcji. Dochody osobiste ludności i dochody rozporządzalne ludności, są miarami siły nabywczej konsumentów przed i po opodatkowaniu ich dochodów.
Produkcja globalna - wartość wytworzonych dóbr i usług w ciągu roku w przedsiębiorstwach.
Wartość przeniesiona - (zużycie bezpośrednie) nabyte i zużyte w produkcji czynniki rzeczowe (materiały, łącznie z paliwami oraz koszty podróży służbowych i inne koszty , reklamy reprezentacyjne.)
Wartość dodana - nowo wytworzona wartość w przedsiębiorstwie.
Wartość + brutto - liczona łącznie z amortyzacją.
Produkt krajowy brutto (PKB) gross domestic produkt (GDP) - wartość produkcji finalnej wytworzonej przez czynniki wytwórcze zlokalizowane na terytorium danego kraju bez względu na to kto jest ich właścicielem.
Dobra finalne to dobra nabyte przez ostatecznego użytkownika
Dobra konsumpcyjne - nabywane przez gosp. Domowe.
Dobra kapitałowe - (inwestycyjne) nabywane przez przedsiębiorstwa.
Produkt narodowy brutto (PNB) Gross national produkt - miernik całkowitych dochodów osiąganych przez obywateli danego kraju, niezależnie od miejsca (kraju) świadczenia usługi przez czynnik produkcji.
PNB + PKB + dochód netto z własności za granicą.
Dochód narodowy jest to produkt narodowy netto (PNN) Netto national produkt - To ilość pieniędzy jaką przeznacza gosp. Na wydatki na dobra i usługi po odłożeniu odpowiedniej ilości na sfinansowanie amortyzacji i utrzymanie istniejącego zasobu kapitału na dotychczasowym poziomie.
- produkt narodowy brutto w cenach rynkowych.
- amortyzacja.
- produkt narodowy netto w cenach rynkowych.
- podatki pośrednie.
- produkt narodowy netto w cenach czynników produkcji.
Produkt narodowy netto w cenach czynników wytwórczych
- zyski nie podzielone (pozostałe w przedsiębiorstwach)
- składki na ubezpieczenia społ.
- transfery otrzymane przez gosp. Domowe z budżetu państwa.
DOCHODY CAŁKOWITE
podatki bezpośrednie
DOCHODY ROZPORZĄDZALNE
Konsumpcja oszczędności
PKB podejście dochodowe (PKB jako suma dochodów czynników produkcji)
- wynagrodzenie za pracę.
- zyski (dochody z pracy na swój własny rachunek).
- oprocentowanie kapitału.
- renty gruntowe, czynniki dzierżawcze.
PKB w cenach czynników produkcji.
- podatki pośrednie.
- amortyzacja.
- wydatki konsumpcyjne w gosp. Domowych C
- wydatki inwestycyjne przedsiębiorstw ( I ).
- wydatki państwa na dobra i usługi finalne ( G
- eksport netto ( NX ).
1) PKB w cenach rynkowych - podatki pośrednie ( TE ). PKB = C + I + G + NX
2) PKB w cenach czynników produkcji. PKB = C + I + G + NX - TE
Deflator PKB
D = nominalny pkb / realny pkb razy 100
Informuje jak zmienia się poziom cen wszystkich dóbr i usług finalnych wytworzonych w gosp. Danego kraju.
Wzrost gosp. - powiększenie z okresu na okres pdst. Wielkości ekonomicznych takich jak produkcja, konsumpcja, inwestycje. Zwiększenie ilości dóbr i usług konsumpcyjnych i produkujących w gosp. W ciągu danego okresu (najczęściej w ciągu roku) zwiększenie zdolności produkcyjnych gosp. Do produkcji dóbr i usług pożądanych przez społ. 9zwiększenie ilości czynników wytwórczych i ich ulepszenia)
Rozwój gosp.
- zdolności wytwórczych gospodarstw.
- struktury produkcji i mechanizmu funkcjonowania gosp.
- w środowisku naturalnym.
- struktury społ. I jego preferencje.
- powiększenie dorobku kulturowego i narodowego.
Miernik wzrostu i rozwoju gosp.
Symetryczne
- rozmiar PKB, PNB i DN w ujęciu absolutnym i w przeliczeniu na jednego mieszkańca.
- wskaźniki ich dynamiki i struktury w układzie rodzajowym, działowym i regionalnym.
- metoda genewska, wskaźniki dobrobytu eko. Netto, wskaźniki rozwoju społ.
Szczegółowe
- działalność inwestycyjną charakteryzuje stopa inwestycji, ich dynamiki i struktury.
- procesy innowacyjne to liczba wynalazków, w tym wdrożonych, zakup licencji.
- rozwój i postęp społ. To liczba izb na jednego mieszkańca, liczba lekarzy, łóżek szpitalnych na 10 tyś. wskaźnik solaryzacji dzieci i młodzieży.
Symptomatyczne
- ilość komputerów osobistych na 100 tyś. Gosp. Domowych.
- udział w światowej produkcji układów scalonych, komputerów.
- ilość użytkowników Internetu.
Wskaźniki dobrobytu ekonomicznego netto (DEN) net ekonomic welfore (NEW)
1972 r. Nordhaus, J. Tobina, współczesna wersja zaproponowana przez P. Samuelsona.
- (+) produkcji dóbr i usług o charakterze nierynkowym.
- (+) czasu wolnego.
- (-) „plag” efektów zewnętrznych, antydóbr, wzrost zagrożenia terroryzmem.
Opracowanie tego wskaźnika jest bardzo drogie i czasochłonne. DNE koryguje PNB o wartości podpunktów powyżej.
Antydobra - negatywnie oceniane przez społ. Mające negatywny wpływ na społ.
Wskaźniki rozwoju społecznego (Human Development Index) HDI wprowadzony przez komisję rozwoju przy ONZ w 1990 r.
HDI szereguje kraje według kombinacji I I I wskaźników
- realnego PKB w przeliczeniu na 1 mieszkańca
- wskaźnika długowieczności.
- wskaźnika wykształcenia.
Czynniki wzrostu i rozwoju gospodarczego
Ekstensywne - wzrost gosp. Jest kreowany dzięki dodatkowym nakładom tego czynnika (jest możliwy tam gdzie wielkości czynników układów pozwala na rozwój).
Intensywne - wzrost dzięki intensyfikacji (efektywności) wykorzystania danego zasobu.
Zasoby Naturalne
Ilość zasobów
- podaż ziemi stała.
- podział zasobów naturalnych nieodnawialnych zwiększa się.
- produkcja substytutów.
- zasoby naturalne odnawialne - eksploatacja rabunkowa.
Efektywność wykorzystania
- intensywność napraw.
- melioracja, irygacja.
- nawozy sztuczne.
Kapitał (zasoby kapitałowe)
Ilość kapitału (majątek produkcyjny) Produktywność kapitału
- technologia uzbrojenia pracy. - efektywność inwestycji .
- stopa akumulacji. - postęp techniczny.
- oszczędności. - prace naukowo - badawcze.
- skłonności do konsumpcji.
- poziom stopy procentowej.
Postęp techniczny
- autonomiczny, nie ucieleśniony, egzogeniczny (uprawnienia organizacyjne dotyczące zarządzania przedsiębiorstw).
- ucieleśniony w kapitale - endogeniczny.
- indukowany - uczenie się poprzez działanie (learning by doing).
Zasoby pracy (kapitał ludzki)
Ilość zatrudnionych Wydajność pracy
- liczba ludności. - kapitał ludzki.
- struktura wiekowa ludności. - poziom wykształcenia.
- uregulowania prawne. - szkolenia zawodowe.
- aktywność zawodowa. - doświadczenie zawodowe.
- czas pracy. - organizacja pracy.
- system motywowania do pracy.
Leseferyzm - ingerencja państwa w gospodarkę.
Keines - teoria interwencjonizmu państwowego (Keinsizm) gosp. Nie będzie się regulować sama, sama nie wróci do stabilizacji, potrzebuje państwa do stabilizacji. Tak samo rynek.
Klasyczny cykl koniunkturalny który miał miejsce w okresie do II wojny światowej, składał się z 4 faz.
- kryzysu ( a b ).
- depresji ( c ).
- ożywienia ( d ).
- rozkwitu ( e ).
Kryzys ( a b )
- spadek poziomu produkcji, nagromadzenie zapasów.
- spadek wykorzystania czynników produkcji.
- zmniejszenie zatrudnienia (bezrobocie w gosp.).
- zmniejszenie dochodów.
- wzrost skłonności do oszczędzania (gromadzenie oszczędności na czarną godzinę).
- spadek popytu konsumpcyjnego.
- spadek dochodu do budżetu państwa.
- spadek cen towarów (deflacja) jedynie firmy dominujące (monopoliści, oligopoliści) utrzymują ceny na wysokim poziomie lub nawet je podnoszą.
- gwałtowny spadek kursów akcji.
Depresja ( b c ) - kontynuacja tendencji z fazy kryzysu, ale natężenie omawianych zjawisk zmniejsza się, do momentu ustabilizowania się ich na bardzo niskim poziomie (gosp. Osiąga dno cyklu - dolny punkt zwrotny).
- dalszy spadek poziomu produkcji i stopnia wykorzystania czynników wytwórczych.
- zmniejszenie się poziomu dochodów.
- dalsza skłonność do oszczędzania.
- dalszy spadek popytu konsumpcyjnego jednak wolniejszy niż spadek popytu inwestycyjnego.
- dalszy spadek dochodów do budżetu państwa.
- spadek kursów akcji i poziomu cen w gosp.
Kryzys i depresja działają oczyszczająco na gospodarkę
Ożywienie ( c d ) - wzrost popytu inwestycyjnego o charakterze restytucyjnym, postęp naukowo - techniczny, pojawienie się innowacji technicznych.
- wzrost popytu inwestycyjnego.
- wzrost produkcji w sektorze inwestycyjnym.
- wzrost zatrudnienia (spadek bezrobocia).
- wzrost dochodów (zysków w przedsiębiorstwach i wynagrodzeń pracowników najemnych - płace wzrastają do poziomu płac taryfowych)
- wzrost popytu konsumpcyjnego (wzrost skłonności do konsumpcji - zaległa konsumpcja z okresu kryzysu i depresji).
- wzrost produkcji dóbr konsumpcyjnych.
- wzrost zatrudnienia w firmach produkcyjnych, dobra konsumpcyjne (spadek bezrobocia).
- ponowny wzrost popytu inwestycyjnego i konsumpcyjnego.
- wzrost dochodów budżetowych.
- ceny towarów i usług utrzymują się na względnie stałym poziomie z tendencją do wzrostu.
Rozkwit ( d e ) - podstawowe wielkości ekonomiczne przewyższają poziom z przed kryzysu.
- poziom produkcji nadal wzrasta, przewyższa poziom z przed kryzysu, wysoki poziom popytu inwestycyjnego zwiększa się zatrudnienie (spadek bezrobocia).
- wzrost poziomu dochodów - płace efektywne (realne) przewyższają poziom płac taryfowych.
- nadal wzrasta popyt konsumpcyjny, zmniejsza się skłonność do oszczędzania, wysoka zapotrzebowanie na dobra konsumpcyjne trwałego użytku, nieruchomości inwestycje.
- wzrost dochodu do budżetu panstwa.
Przyczyny deformacji cyklu koniunkturalnego
- przemiany gosp. Rynkowej i ukształtowanie monopolistycznej struktury gosp. Rozwój sektora usługowego.
- interwencja państwa w sferę gosp. Poprzez politykę fiskalną, monetarną, zatrudnienia, czy politykę strukturalną.
- szybkie tempo postępu naukowo - technicznego.
- rozwój wymiany międzynarodowej i globalizacji gosp. Światowej.
Deformacja klasycznego cyklu koniunkturalnego (po II wojnie światowej)
- występowanie jedynie II faz : spadkowej - faza recesji, która łączy w sobie fazę kryzysu i depresji
Wzrostowej - ożywienie, rozkwit.
- skrócenie trwania cyklu od 3 do 5 lat.
- faza spadkowa nie musi charakteryzować bezwzględnym spadkiem poszczególnych wskaźników ekonomicznych. Jej objawami może być brak wzrostu lub nawet osłabienie tempa wzrostu np. produkcji.
- zmniejszenie amplitudy wahań - złagodzenie przebiegu cyklu.
Bezrobocie - jest to taki stan w gosp. W którym część osób zdolnych do pracy i chcących pracować nie może znaleźć zatrudnienia. Jest to przejaw nierównowagi rynkowej kiedy podaż pracy przewyższa popyt na pracę.
Podmioty występujące na rynku pracy (w sensie osób).
Ludność w wieku produkcyjnym.
Aktywni zawodowo. Bierni zawodowo.
Zatrudnieni. Bezrobotni.
Wiek produkcyjny - od 18 roku życia do 65 dla mężczyzn. Wcześniej młodociani. Niektóre zawody dłużej inne krócej, jest to usankcjonowane prawnie.
Bezrobotni - uważa się wszystkich, którzy nie pracują ale są gotowi do pracy oraz podjęli jakiś wysiłek w celu znalezienia zatrudnienia (są zarejestrowani w urzędzie pracy jako bezrobotni, poszukujący pacy).
Rozmiary bezrobocia zależą od III czynników.
- liczby ludności w wieku produkcyjnym
- współ. Aktywności zawodowej
- rozmiar zatrudnienia w gosp.
W praktyce posługujemy się dwiema miarami określającymi wysokość bezrobocia.
1. Wysokość bezrobocia i jego struktura (w/g płci, wykształcenia, zamieszkania, stażu pracy) w liczbach bezwzględnych (woluminach).
2. Stopa bezrobocia wyrażana w % (odsetek liczby którzy pozostają bez pracy, polska ma najwyższy w europie).
SB = Liczba bezrobotnych / zasoby siły roboczej * 100
Jawne - zarejestrowane. Oficjalne.
Ukryte - nie zarejestrowane.
Przyczyny wywołujące bezrobocie.
- Frakcyjne (przejściowe).
- Koniunkturalne (cykliczne, wynikające z niedostosowania popytu globalnego, bezrobocie typu keynsowskiego)
- Strukturalne.
- Klasyczne.
Frakcyjne - krótkookresowe rozbieżności pomiędzy popytem, a podażą pracy wynikającej ze zmiany :
- miejsca zamieszkania.
- kwalifikacji.
- miejsca pracy ze względu na warunki pracy czy płacy.
Bezrobocie to obejmuje również osoby niepełnosprawne na rynku pracy (bezr. Chroniczne). Polska ma niską kulturę zatrudniania osób niepełnosprawnych.
Koniunkturalne - występuje w warunkach spadku popytu globalnego przy równoczesnym niedostosowaniu się płac i cen do nowej sytuacji (najbardziej dotkliwe).
Niedopasowanie kwalifikacji posiadanych przez bezrobotnych do potrzeb rynku pracy (górnictwo, hutnictwo).
Może być ono wynikiem :
- likwidacji pewnych gałęzi gospodarczych.
- spadku popytu na określony rodzaj pracy.
- utraty zagranicznych rynków zbytu.
- szybkiego postępu tech. I wzrostu wydajności pracy.
Jest to długookresowe bezrobocie, niezwykle ważne mówi o tym, że niektórzy nie znajdą pracy jeżeli się nie przekwalifikują.
Klasyczne - występuje wtedy, gdy płaca realna jest utrzymywana w sposób sztuczny na poziomie równowagi rynkowej.
Może to być spowodowane : działalnością związków zawodowych, działalnością państwa w zakresie płac minimalnych. Jest to kategoria polityczna bezrobocia. Płaca i koszt pracy.
Ekonomiczne skutki bezrobocia
Straty w produkcji (PKB, PNB) wytworzonej w gosp.
Prawo OKUNA mówi, że wzrost stopy bezrobocia o 1% powyżej naturalnej stopy bezr. Powoduje spadek PKB, PNB o 2,5%.
Luka w PKB, PNB, jest to różnica pomiędzy potencjalnym a rzeczywistym PKB na skutek niepełnego wykorzystania zasobów pracy w gosp.
- straty w budżecie państwa.
- dekwalifikacja bezrobotnych.
- spadek dochodów gosp. Domowych - obniżenie poziomu życia.
Społeczne skutki bezrobocia (psychologiczno - społ. Skutki bezrobocia).
- pogorszenie zdrowia psychicznego i fizycznego osób bezrobotnych.
- obniżenie poczucia własnej wartości, izolacja społ, utrata kontaktów z dotychczasowym kręgiem znajomych.
- nasilenie się takich zjawisk jak alkoholizm, narkomania, bezdomność, przestępczość.
Metody przeciwdziałania bezrobociu.
Aktywna - polityka rynku pracy (aktywne środki, instrumenty rynku pracy) instrumenty te zwiększają rozmiar zatrudnienia i rozszerzają potencjał wytwórczy gosp.
Pasywna - polityka rynku pracy (pasywne środki, instrumenty rynku pracy) instrumenty te ograniczają dopływ potencjalnych pracowników na rynku pracy oraz mają na celu materialne zabezpieczenie bezrobotnych.
Pasywne inst. Rynku pracy.
- system zasiłków dla bezrobotnych.
- dodatkowe ubezpieczenia na wypadek bezrobocia.
- obniżenie wieku emerytalnego.
- wydłużenie wieku edukacji.
- skracanie czasu pracy.
- dzielenie czasu pracy.
Aktywna polityka rynku pracy
- bezpośrednie metody interwencji państwa (specjalne inst. Polityki zatrudnienia).
- metody pośrednio wpływające na wzrost zatrudnienia zwane inst. Polityki makroekonomicznej (pieniężne i fiskalne instrumenty).
Specjalne inst. Polityki zatrudnienia
szkolenia i przekwalifikowania bezrobotnych (w tym stypendia szkoleniowe dla absolwentów)
pośrednictwo pracy.
prace interwencyjne
roboty publiczne
pożyczki dla pracodawców na tworzenie nowych miejsc pracy.
pożyczki dla bezr. Na podjęcie własnej działalności gosp.
Inflacja pomiędzy bezrobociem a inflacją
Krzywa Philipsa ilustruje odwrotną zależność pomiędzy stopą inflacji, a stopą bezrobocia w gosp.
Z jej kształtu można wywnioskować, że istnieje wybór pomiędzy :
- niższą stopą bezrobocia przy wyższym poziomie inflacji.
- wyższy poziom bezrobocia przy niższej stopie inflacji.
Inflacja - wzrost ogólnego (przeciętnego) poziomu cen w gosp. Który wywołuje spadek siły nabywczej pieniądza w gosp.
Deflacja - spadek ogólnego (przeciętnego) poziomu cen w gosp. (zjawisko dużo gorsze dla gosp.)
Stagflacja - jest to proces w ramach którego stagnacji gosp. Towarzyszy wzrost przeciętnego poziomu cen, czyli inflacja. W czasie stagflacji występuje wysoki poziom bezrobocia i inflacji. Często jest to spowodowane przez wstrząsy podażowe.
Slumpflacja - występowanie w tym samym czasie wzrostu stopy bezrobocia i stopy inflacji w gosp.
Podział inflacji ze względu na tempo wzrostu cen w gospodarce (nasilenie inflacji).
- inflacja umiarkowana, wzrost cen jest stosunkowo wolny i wyraża się wskaźnikiem jednocyfrowym.
(tj. do 10% w skali roku).
- krocząca, galopująca (wzrost cen 10% - 100%).
- hiperinflacja charakteryzuje się trzycyfrowym i wyższym wskaźnikiem wzrostu cen.
Rodzaje inflacji ze względu na przyczyny która inflacje wywołuje.
- inflacja popytowa (ciągniona przez popyt).
- inflacja kosztowa (pchana przez koszty, podażowa).
Inflacja popytowa - przy danych cenach popyt przewyższa produkcyjne możliwości producenta.
Wykres wykład.
Inflacja kosztowa - przyczyną inflacji jest wzrost kosztów produkcji, należy od zagregowanego popytu.
Wzrost kosztów produkcji może być spowodowany.
- wzrostem płac niezależnie od popytu na pracę, wzrostem płac w tempie szybszym niż wzrost wydajności pracy.
- wzrostem planowanej stopy zysku w przedsiębiorstwach mających dominującą pozycję na rynku (monopole, oligopole).
- wzrostem cen surowców na rynkach zagranicznych.
- wzrostem poziomu podatków.
- ograniczona dostępność zasobów np. na skutek ich wyczerpywania się.
Czynniki powodujące inflację popytową.
- ekspansywna polityka fiskalna (budżet państwa finansuje nadmierne wydatki za pomocą deficytu budżetowego).
- ekspansywna polityka pieniężna (niska stopa%, łatwa dostępność kredytów, wzrost podaży pieniądza).
- niedobór towarów na rynku występują w okresie wojny, klęsk żywiołowych.
- niedopasowanie strukturalne gosp. Wynikające z ukształtowania się określonych dysproporcji pomiędzy sektorami.
Prawa ekonomiczne są obiektywne, nie da się ich zmienić, długookresowa logika ekonomiczna.
Państwo def. 1 - złożona, zróżnicowana wew. Wieloszczeblowa struktura administracyjna, społ. Zamieszkującego określone terytorium danego kraju, która dysponuje określoną władzą administracyjną, ustawodawczą, wykonawczą i sądowniczą.
Państwo def. 2 - centralne i lokalne instytucje i urzędy publiczne których działalność związana jest z funkcjonowaniem danego systemu społ - gosp.
- państwo ogranicza powstanie negatywnych efektów zew/kosztów społ/które są niekorzystne dla człowieka i środowiska naturalnego.
- państwo pobudza pozytywne efekty zew. postęp naukowo - tech., rozwój nauki.
- państwo chroni rynkowy mechanizm alokacji zasobów poprzez wspieranie konkurencji, ograniczanie działalności monopoli i przedsiębiorstw dominujących.
Dobra publiczne - to takie z których może korzystać każdy i przy czym możliwość wykorzystania ich przez innych nie zmniejszają się.(latarnie morskie, policja).
Nurt Liberalny - nurt zapoczątkowany przez ekonomistów klasycznych i kontynuowany przez eko. Neoklasycznych. Ograniczenie roli państwa do niezbędnego minimum. Państwo pełni rolę „stróża nocnego” jego działania ograniczają się do zabezpieczenia ładu i porządku publicznego, obrony narodowej, określania i ochrony własności, jest gwarantem swobody, wolności i działalności gosp.
Współczesne kierunki klasyczne popierają - prywatne przedsiębiorstwa, wolnokonkurencyjny rynek, rolę państwa ograniczają do tworzenia i podtrzymywania ładu instytucjonalno - prawnego.
Współczesne kierunki neoliberalne
- monetaryzm (M. Friedman)
- nowa ekonomia klasyczna (R.E.Lucas, R.Barro)
- szkoła neoaustryjacka (F.Hayek)
- ekonomia podaży (A.Leffer, G.Gilder)
- ekonomiczna teoria polityki (teoria wyboru publicznego)(K.Arrow,J.Buchanan,G.Tullock)
Nurt interwencjonistyczny - nawiązuje do przedklasycznych koncepcji merkantylistycznych, rozwiniętych głównie przez J.M.Keynesa, współcześnie akceptowany przez wiele nurtów eko. Np: instytucjonalizm czy społ. Naukę kościoła. Państwo powinno aktywnie oddziaływać na procesy gosp. Rozwiązuje problemy wynikające ze słabości rynku oraz niepełnego wykorzystania czynników produkcji (szczególnie zasobów pracy)
Funkcje ekonomi państwa - legislacyjna/ stabilizacyjna/alokacyjna/dystrybucyjna.
Legislacyjna - ma charakter ponad ekonomiczny, związana jest z kształtowaniem przepisów prawnych, które określają zasady zachowania podmiotów gosp.
Stabilizacyjna - polega na podjęciu działań mających przeciwdziałać cyklicznym wahaniom koniunktury. Realizując tę funkcję państwo próbuje doprowadzić do pełnego zatrudnienia w gosp. Stabilizacja cen i wzrost gosp.
Alokacyjna - działania rządu mające doprowadzić do spełnienia pożądanej alokacji dóbr i usług.
Dystrybucyjna - /redystrybucja dochodów/ polega na doprowadzeniu do sprawiedliwego podziału dochodu i bogactwa w stosunku do tego, który jest kształtowany przez mechanizm rynkowy.
System podatkowy - progresywny podatek dochodowy, zróżnicowanie stawki VAT. System zabezpieczenia społ.(socjalnego).
Funkcja polityki budżetowej - /fiskalna/ jest wyodrębniona /podobnie jak polityka pieniężna/ ze względu na specyfikę środków którymi się posługuje, a nie finalnych celów, które są wyznaczone w założeniach polityki eko. Państwa. Określa się go jako „pewien zespół rachunków” przedstawiających na okres jednego roku kalendarzowego, wszelkie stałe wpływy i obciążenia państwa. Udział budżetu państwa w produkcie krajowym brutto jest uważany za ważny wskaźnik stopnia integracji państwa w gosp.
Funkcja polityki pieniężnej - polega na realizacji ogólnych celów polityki gosp. Przy użyciu podaży pieniądza jako instrumentu.
III funkcje banku centralnego
- instytucja emitująca pieniądz gotówkowy.
- jest bankiem banków (bankier dla banków konkurencyjnych)
- jest bankiem państwa (sprawuje kontrolę nad podażą pieniądza, finansuje deficyt budżetu państwa)
Krzywa Leffera - wskazuje zależność między dochodem fiskalnym, a stopą podatkową /polityka fiskalna/
Wzrost stopy podatkowej powoduje wzrost DF, po przekroczeniu pewnej stopy powoduje spadek. Zmniejsza się gosp. I jej aktywność.
1