Rola sytuacji wychowawczej w procesie wychowawczym.

1.

● Sytuacja wychowawcza zajmuje w procesie wychowania miejsce centralne. To ona jest wykładnią celu wychowawczego, źródłem jego doświadczeń, jest też ona czynnikiem głównie decydującym o skuteczności wywieranego wpływu.

Sytuacje, są czynnikiem odgrywającym główną rolę w wychowaniu, w którym odbywa się teoretyczny wybór danego modelu wychowania.

● Analiza statyczna i dynamiczna celu wychowawczego prowadzi do :

- ukształtowania optymalnego modelu (optymalnych modeli) sytuacji, która ma być szczególnie efektywna w realizacji danego celu wychowawczego.

● Wdrożenie tego modelu pozwala na uzasadnione potwierdzenie lub obalenie jego słuszności, można też go zmodyfikować, na podstawie oceny jego praktycznego zastosowania, czyli kontroli doświadczeń, które przyniósł on wychowankowi.

2.

● Cel wychowania- jest psychologicznym prototypem sytuacji wychowawczej ( to on uruchamia założone czynności)

● Ludzie mogą się stać bądź bierni, bądź aktywni społecznie. (jest to poczucie społecznego bezpieczeństwa) Zależy to od ich temperamentu i od procesów nerwowych (jakie sytuacje zagrażające im społecznie są w stanie znieść)

●Doświadczenie poczucia „bycia bezpiecznym" czy „bycia zagrożonym" u ludzi wykształca się pewien

system wartości. Dotyczy on przede wszystkim:

1) człowieka jako czynnika aktywnego w rozwoju i postępie świata (czyny ludzkie decydują o dziejach świata)

2) dobra innych jako ważniejszego lub przynajmniej równoważnego z dobrem własnym (dobro innych jest tyle samo warte co moje własne)

3) własnego poglądu na świat jako czynnika determinującego działanie.(szacunek do własnych poglądów i przekonań)

To wszystko sprawia, że;

- jednostka staje się aktywna i działa w sposób, który jest dla niej satysfakcjonujący nawet wówczas, jeżeli napotyka trudności, które jednak nie zaburzają jej poczucia bezpieczeństwa.

●Różnice ludzi biernych od ludzi aktywnych:

- Różnią się skłonnością do przeżywania poczucia względnego upośledzenia w sytuacjach społecznych

- ich system podstawowych dla aktywności wartości nie jest spójny i konsekwentnie realizowany (jak w przypadku osób aktywnych).

- ich zachowania społeczne różnią się pod względem swej struktury i nasilenia.

- u aktywnych dominują takie czynności jak:

*inicjatywa (inicjowanie różnych poczynań, wysuwanie pomysłów itp.),

*protest (obrona własnego stanowiska lub przeciwstawianie się stanowisku innych),

*kierowanie,

*ocena innych, ich pracy itp.

- w społecznym zachowaniu aktywnych można wyodrębnić i takie czynności jak:

informowanie, pytania, podporządkowanie, wyrażanie zgody, wykonawstwo.

- zachowania osób aktywnych, mierzone skalą aktywności

społecznej, jest bardziej nasilone.

- u biernych w ich zachowaniu społecznym dominują takie kategorie czynności, jak:

pytania - prośba o pomoc, wyrażanie zgody, podporządkowanie lub informowanie, będące na ogół reakcją na czyjeś pytania czy polecenia.

- zachowania społeczne osób biernych są na ogół znacznie bardziej ubogie niż społecznie aktywnych.

- człowiek aktywny nie jest często narażony na przeżywanie stresu w związku ze

znajdowaniem się i działaniem w sytuacjach społecznych, jest na stres odporny, co w rezultacie pozwala mu

na sprawne funkcjonowanie.

● Analiza statyczna aktywności społecznej informuje nas o charakterystycznym społecznym zachowaniu, jego strukturze i nasileniu oraz o systemie wartości będących obiektem postaw aktywnych społecznie.

●Analiza dynamiczna wskazuje szczególnie ważne doświadczenia związane z zaspokojeniem potrzeby społecznego bezpieczeństwa.

3. Uwarunkowania społecznej aktywności:

- znaczna częstotliwość znajdowania się w społecznych sytuacjach zadaniowych (wspólne rozwiązywanie zadań: wspólna praca, zabawa, nauka)

- trening czynności społecznych składających się na społeczne zachowanie, a szczególnie trening kierowania, inicjatywy, protestu, oraz ogólny trening „bycia w centrum", rozumiany jako przyzwyczajenie do czucia się widzianym w grupie.

Dzięki kształceniu tych doświadczeń, przy odpowiednim doborze uruchamianych klas wpływów następuje ukształtowanie i internalizacja wartości podstawowych dla społecznej aktywności.

● Sytuacja zespołowego rozwiązywania zadań w grupach

- struktura obiektywna i relacje wytworzone między uczestnikami w toku rozwiązywania

zadań nie zaburzają poczucia społecznego bezpieczeństwa, dostarczają natomiast wzmocnień satysfakcjonujących.

- cechy zadania -> dobrowolność, z jaką zostało ono wybrane i jest realizowane, bez zewnętrznego przymusu, zgodność z zainteresowaniami jednostki, jej przygotowanie do realizacji zadania itp.

- cechy grupy -> względne wyrównanie poziomu aktywności członków, mała liczebność grupy umożliwiająca każdemu „bycie widzianym" przez innych jej członków (w

przeciwieństwie „do bycia niezauważanym"), brak sztywnej struktury władzy, dzięki czemu możliwe jest

plastyczne dokonywanie podziału ról w obrębie grupy przez jej członków, oraz to, że więź nieformalna, nawet

jeżeli nie jest zbyt silna, to w każdym razie nie jest antagonistyczna.

● Parametrami sytuacji optymalnej dla społecznej aktywności są:

1) cechy jednostki, którą aktywizujemy (X), a więc poziom (nasilenie) jej społecznego zachowania, jego

struktura, poziom poczucia bezpieczeństwa, uznawany system wartości;

2) cechy zadania (Z) podane powyżej przykładowo;

3)

4) percypowanie przez aktywizowaną jednostkę efektywności sytuacji zespołowego rozwiązywania zadania

(Efsp).

● Aktywność poznawcza dzieli się na:

- Ciekawość orientacyjna- ujawnia się już w najwcześniejszych okresach życia człowieka.

Polega ona na lepszym rozpoznaniu bodźca (sytuacji której nie znamy wcześniej, a różni się ona od poznanych już). Wygasa wraz ze zdobyciem orientacji lub wobec

napotkania innych zjawisk albo też wobec przedłużającego się czasu potrzebnego do zdobycia orientacji

(znudzenie, zniechęcenie).

- Ciekawość badawcza ma charakter bardziej złożony. Jest dojrzalszą formą aktywności poznawczej.

Wywołują ją łatwo rzucające się w oczy cechy zjawisk, i coś nowego, na co organizm nie wypracował sobie gotowej reakcji (nieprzewidzianego, sprzecznego z doświadczeniem, niedorzecznego)

W ciekawości badawczej wyraża się specyficzna, dostosowana do charakteru

problemu działalność, która ma na celu rozwiązanie problemu wywołującego poczucie nowości. Działalność

ta przybiera nieraz bardzo złożone formy. Jej czas trwania jest uzależniony od siły, z jaką występuje potrzeba

poznania „nieznanego". Wywołuje ona silne emocjonalne skoncentrowanie na zagadnieniu, a właściwie

na pragnieniu jego poznania

● zainteresowanie powstaje wtedy, kiedy rozwija się i nasila chęć badania czegoś np. zjawisk (problemów)

W wyniku pojawienia się zaciekawienia problemem (zjawiskiem)

z zakresu treści zainteresowań, aktywność uruchamia się na nowo.

● Analiza statyczna zainteresowań informuje, że jest to właściwość psychiczna

(ukierunkowana aktywność poznawcza o określonym nasileniu) związana z faktem dobrowolnego i samodzielnego

poznawania jakiejś dziedziny rzeczywistości. Jest to zdobywanie orientacji w świecie.

● Analiza dynamiczna zainteresowań Jest to podstawowe dla zainteresowań doświadczenie. Chęć poznania przeważa nad strachem przed czymś nowym (jakoś to dziwnie napisałam;p)

● Dla sytuacji wychowawczej, w procesie kształtowania zainteresowań, ważna jest przede wszystkim:

- samodzielna, indywidualna praca badawcza dziecka, (którą w pierwszej

fazie procesu trzeba stymulować i przygotowywać, aby potem możliwie szybko uniezależnić od wychowawcy i grupy) które potem prowadzi do przeżywania pozytywnych emocji związanych z efektami samodzielnej działalności poznawczej.

.

Psycholog podejmujący badania nad sytuacjami wychowawczymi musi być:

- wyposażony w odpowiednią wiedzę ogólną o procesie wychowania

- przeprowadzić lub przynajmniej dobrze znać wyniki analizy realizowanego celu wychowawczego i umieć na ich podstawie budować optymalny model sytuacji

- musi także posiadać odpowiednie przygotowanie do pracy wychowawczej, aby

maksymalnie poprawnie i zgodnie z założonym modelem realizować konkretne działania wychowawcze.

- musi mieć dobra orientację i sprawność metodologiczną w przeprowadzaniu trudnych badań nad takimi złożonymi zjawiskami, jakimi są sytuacje wychowawcze.

4. Pomiar sytuacji wychowawczej

● Elementy sytuacji wychowawczej:

- czynnik obiektywny (podejście indywidualne do każdego z wychowanków)

- wyposażenie psychiczne wychowanka (pewność siebie itd.)

- jedność czasu, miejsca i zdarzeń (zmiana każdego elementu tworzy już zupełnie inną sytuację)

●Badania nad sytuacjami wychowawczymi prezentują trzy typy prób:

1) badanie sytuacji obiektywnej, tzw. badania pola sił;(badanie potencjalnych możliwości wychowawczych)

2) badanie pełne, uwzględniające zarówno sytuację obiektywną, jak i psychologiczną jej uczestników,

3) wybiórcze badanie izolowanych czynników sytuacyjnych.

Badanie pola sił jest badaniem potencjalnych możliwości sytuacji wychowawczej. Wyłącznym przedmiotem

badań jest tu sytuacja obiektywna, rozumiana jako wypadkowa (układ) indywidualnych sytuacji

wszystkich wychowanków biorących w niej udział. Analizując strukturę sytuacji metodą pola sił zakładamy,

że wychowankowie zdobyli określone doświadczenia na skutek znalezienia się w takiej, a nie innej sytuacji,

odegrania w niej takiej, a nie innej roli oraz subiektywnego odbioru tego całej sytuacji.

Pomiar sytuacji wychowawczych jest jedyną drogą dotarcia do podstawowych, specyficznych mechanizmów wywierania i odbioru wpływu wychowawczego, do odpowiedzi na pytanie o jego istotę.

---