Anatomia - wykład III 03.03.2009

Układ krążenia

Naczynia krwionośne:

• żyły (doprowadzają krew do serca, duże)

• tętnice (odprowadzają krew z serca, grubsze od żył)

• naczynia włosowate (pomiędzy żyła i tętnicami, cienkie).

Tętnice:

• sieć dziwna (nerki - tętnica odprowadza i doprowadza krew)

• tętnice końcowe (śledziona, nerki, ośrodkowy układ nerwowy, siatkówka oka, serce).

Budowa ściany tętnic:

• błona wewnętrzna

• śródbłonek

• błona podstawowa

• płytka właściwa

• błona środkowa

• błona sprężysta wewnętrzna

• warstwa okrężna mięśni gładkich

• błona sprężysta zewnętrzna

• błona zewnętrzna.

Budowa ściany żył:

• śródbłonek

• błona podstawowa

• błona środkowa (niepodzielna)

• błona zewnętrzna.

Anastomozy tętniczo - żylne: bezpośrednie połączenie tętnic i żył z ominięciem kapilar (włośniczek).

Budowa ściany naczynia włosowatego:

• nabłonek jednowarstwowy płaski: uszkodzenie rozrywa ciągłość tkanki.

Tętnice:

• typu sprężystego

• typu mięśniowego

• tętniczki

• tętniczki przedwłosowate.

Układ tętniczy

Tętnice w organizmie od prawej strony:

• tętnica szyjna zewnętrzna prawa

• tętnica szyjna wewnętrzna

• tętnica szyjna wspólna prawa

• pień wspólny tętnicy szyjnej i podobojczykowej prawej

• tętnica podobojczykowa prawa

• tętnica pachowa

• tętnica ramienna

• pień trzewny

• tętnica nerkowa

• tętnica łokciowa

• tętnica promieniowa

• tętnica jajnikowa / tętnica jądrowa

• tętnica biodrowa wspólna prawa.

Tętnice w organizmie po lewej od góry:

• tętnica szyjna wspólna lewa

• tętnica podobojczykowa lewa

• łuk aorty

• tętnica stępująca

• tętnica piersiowa

• tętnica brzuszna

• tętnica krezkowa górna

• tętnica krezkowa dolna

• tętnica biodrowa wspólna lewa

• tętnica biodrowa wewnętrzna

• tętnica biodrowa zewnętrzna

• tętnica głęboka uda

• tętnica podkolanowa.

Krew tętnicza - jaśniejsza, wypływa pod dużym ciśnieniem.

Krew żylna - ciemnoczerwona, płynie wolniej.

Krwotok z tętnic: szybciej można się wykrwawić niż w przypadku krwotoku z żył.

Pierwsza pomoc

Krwotok żylny: zakładamy opatrunek w miejscu zranienia; opaska uciskowa tylk ow wyjątkowych sytuacjach i na krótko - mocno uciska tętnice, krew nie dopływa, może doprowadzić do martwicy. Jest ona ostatecznością. Opatrunki muszą być jałowe, przy braku takowego może to być cokolwiek.

Krwotok wewnętrzny następuje zwykle przez przerwanie ciągłości tkanki w jamie brzusznej, np. perforacja wrzodu. Stolec jest czarny lub koloru kawy. Objawy:

• pacjent zgłasza dolegliwości związane z bólem brzucha, lecz czasem jest nieprzytomny

• brzuch napięty i twardy jak deska - duże prawdopodobieństwo krwotoku wewnętrznego.

Objawy porażenia rdzenia kręgowego (niedowład, zaniechanie unerwienia którejś części ciała):

• pacjent przytomny - zgłasza o bólu kręgosłupa, ma nogi „jak z waty”, nie czuje ich

• pacjent nieprzytomny - struga moczu, mimowolne oddanie kału.

Należy wezwać karetkę, transport chorego musi być na twardym podłożu.

Układ tętnic:

• aorta wstępująca: w jej skład wchodzą tętnice wieńcowe prawa i lewa

• łuk aorty: pień ramienno - głowowy (tętnica szyjna wspólna prawa, tętnica podobojczykowa prawa), tętnica szyjna wspólna lewa, tętnica podobojczykowa lewa

• aorta zstępująca: tętnice międzyżebrowe i przeponowe górne

• aorta brzuszna: tętnice lędźwiowe, tętnice nadnerczowe, tętnice nerkowe, jądrowe lub jajnikowe, pień trzewny (tętnica żołądkowa lewa, tętnica wątrobowa wspólna, tętnica śledzionowa), tętnica krezkowa górna i dolna

• tętnica biodrowa wspólna: tętnica biodrowa wewnętrzna i zewnętrzna.

Unaczynienie serca - tętnice:

• tętnica wieńcowa prawa - zaopatruje prawy przedsionek, prawie całą prawą komorę, 1/3 przegrody międzykomorowej, część ściany lewej komory i większość układu przewodzącego

• tętnica wieńcowa lewa - zaopatruje lewy przedsionek, prawie całą lewą komorę, 2/3 przegrody międzykomorowej oraz część ściany prawej komory.

Układ żylny

Strona prawa:

• żyła ramienno - głowowa prawa

• żyła podobojczykowa prawa

• żyła pachowa

• żyła piersiowa prawa

• żyła odpromieniowa

• żyła odłokciowa

• żyła ramienna

• żyła pośrednio łokciowa

• żyła biodrowa wspólna prawa

• żyła biodrowa zewnętrzna

• żyła wewnętrzna

Strona lewa:

• żyła szyjna przednia

• żyła szyjna wewnętrzna

• żyła szyjna zewnętrzna

• żyła podobojczykowa lewa

• żyła ramienno - głowowa lewa

• żyła czcza górna

• żyła piersiowa wewnętrzna

• żyła czcza dolna

• żyła nadnerczowa

• żyła wrotna

• żyła nerkowa

• żyła śledzionowa

• żyła jajnikowa / żyła jądrowa

• żyła krezkowa dolna

• żyła krezkowa górna

• żyła biodrowa wspólna lewa

• żyła udowa

• żyła głęboka uda

• żyła podkolanowa

• żyła piszczelowa tylna

• żyła piszczelowa przednia.

Układy żylny:

Zaopatruje górną część ciała - żyła główna górna: prawa i lewa żyła ramienno - głowowa (żyła szyjna wewnętrzna + żyła podobojczykowa).

Zaopatruje dolną część ciała - żyła główna dolna: żyły biodrowe wspólne prawa i lewa (żyła biodrowa wewnętrzna + żyła biodrowa zewnętrzna).

Dopływy żyły głównej górnej: żyły zbierają krew z głowy, szyi, kończyn górnych, klatki piersiowej, tylnej ściany brzucha.

Dopływy żyły głównej dolnej: żyły zbierają krew z klatki piersiowej, jamy brzusznej, miednicy mniejszej, kończyn dolnych.

Krążenie wrotne (czynnościowe) - ma na celu doprowadzenie wchłoniętych w przewodzie pokarmowym składników pożywienia oraz produktów rozpadu krwinek w śledzionie, ich przetworzenie, częściowe zmagazynowanie lub doprowadzenie do krążenia dużego.

Mikrokrążenie - obejmuje tętniczki, naczynia włosowate i najmniejsze żyłki; przepływ krwi jest powolny, poniżej 1mm/s.

Wykorzystanie topografii naczyń krwionośnych:

• pomiar ciśnienia krwi

• pomiar tętna

• pobieranie krwi do badań.

Serce jest narządem, który kurcząc się powoduje stały przepływ krwi. Leży w śródpiersiu przednim, ma kształt spłaszczonego stożka, wyróżniamy w nim koniuszek i podstawę serca.

Od przodu przylega do mostka i żeber, z tyłu do przełyku i przepony. Składa się z dwóch komór (prawej i lewej) oraz z dwóch przedsionków (prawego i lewego), co daje cztery jamy.

Między komorami i przedsionkami znajdują się ujścia przedsionkowo - komorowe, a w nich są zastawki. Rolą zastawek jest ukierunkowanie przepływu krwi.

• Prawy przedsionek - kształt nieregularnego sześcianu, uchodzi do niego żyła główna górna i żyła główna dolna oraz zatoka wieńcowa

• Prawa komora - kształt trójściennego ostrosłupa, u podstawy są dwa otwory, tzw. ujście przedsionkowo - komorowe prawie i ujście pnia płucnego

• Przedsionek lewy - kształtem zbliżony do przedsionka prawego, uchodzą do niego cztery żyły płucne, dwie z prawego i dwie z lewego płuca.

• Ujście przedsionkowo - komorowe prawe: łączy prawy przedsionek z prawą komorą serca; w nim leży zastawka składająca się z trzech płatów, tzw. zastawka trójdzielna

• Ujście pnia płucnego: tu znajduje się zastawka z trzech półksiężycowatych płatów

• Ujście przedsionkowo - komorowe lewe: łączy lewy przedsionek z lewą komorą serca; w nim znajduje się zastawka dwudzielna

• Ujście aorty: zaopatrzone jest w zastawkę aorty, która składa się również z trzech półksiężycowatych płatów.

Ściana serca składa się z trzech warstw:

• warstwa wewnętrzna - wsierdzie: wewnętrzna warstwa ściany serca, wyściela wnętrze przedsionków i komór

• warstwa środkowa - śródsierdzie: zbudowane ze szkieletu serca, mięśnia sercowego i układu bodźcotwórczoprzewodzącego serca

• warstwa zewnętrzna - nasierdzie.

Serce otoczone jest błoną surowiczą - osierdziem.

Osierdzie składa się z dwóch blaszek:

• blaszka trzewna - nasierdzie: pokrywa powierzchnię zewnętrzną mięśnia sercowego

• blaszka ścienna.

Pomiędzy blaszką trzewną i blaszką ścienną jest jama osierdzia w której znajduje się płyn surowiczy. Jego rola to amortyzacja mięśnia sercowego.

Krążenie:

• małe (płucne): prawa komora - lewy przedsionek

• duże: lewa komora - prawy przedsionek.

Komora prawa - rozpoczyna się duża tętnica, zwana pniem płucnym, przez którą krew z prawej komory dopływa do płuc. W płucach krew oddaje dwutlenek węgla, a pobiera tlen. Krew utlenowana z płuc wraca do lewego przedsionka serca czterema żyłami płucnymi: dwiema z prawego i dwiema z lewego płuca. Potem przepływa do komory lewej serca, skąd przez tętnicę główną - aortę - dopływa do wszystkich narządów.

Mięsień sercowy zaliczany do mięśni szkieletowych zbudowany jest z komórek - miocytów. Jest to jądrzasta komórka, otoczona błoną komórkową zwaną sarkolemmą. Wewnątrz jest sarkoplazma. Komórki mięśniowe mają włókienka kurczliwe - miofibrylle. Zawierają one białka, które umożliwiają skurcz: aktyna, miozyna, troponina, tropomiozyna. Między włókienkami kurczliwymi występują w postaci schodkowej lub prostolinijnej tzw. wstawki. Zawierają ziarenka glikogenu, lecytyny. Ich rolą jest regulacja włókienek mięśniowych.

Układ bodźcotwórczoprzewodzący serca:

Węzeł zatokowo - przedsionkowy (nadrzędny ośrodek), skąd depolaryzacja (przenoszenie impulsów) przenoszona jest na węzeł przedsionkowo - komorowy za pośrednictwem trzech dróg międzywęzłowych - przedniej, środkowej i tylnej.

Z węzła zatokowo - przedsionkowego na węzeł przedsionkowo - komorowy, tzw. pęczek Hissa, gdzie potem depolaryzacja przenoszona jest na włókna Purkiniego dzięki prawej i lewej odnodze pęczka Hissa.

Skurcz to zapis elektrycznej czynności serca. Zapis elektrycznej aktywności serca to elektrokardiograf. Ma odcinki, odstępki, załamki.

• załamek P: czas przewodzenia depolaryzacji w mięśniu przedsionków

• odcinek P - Q: czas przejścia depolaryzacji przez węzeł przedsionkowo - komorowy i pęczek przedsionkowo - komorowy

• odstęp P - Q: czas przenoszenia depolaryzacji od węzła zatokowo - przedsionkowego do mięśnia komór

• zespół QRS: czas szerzenia się depolaryzacji w mięśniu komór

• odcinek S - T: okres depolaryzacji mięśnia komór

• załamek T: czas szybkiej repolaryzacji mięśnia komór

• odstęp S - T: czas wolnej i szybkiej repolaryzacji mięśnia komór

• odstęp Q - T: potencjał czynnościowy mięśnia komór - depolaryzacja i repolaryzacja

• odstęp RR: czas trwania jednego cyklu pracy serca.

Przewodzenie obejmuje pełen cykl akcji serca.

Cykl pracy serca:

• faza I: napełnianie krwią komór - z żyły głównej górnej i żyły głównej dolnej krew dociera do prawego przedsionka przez otwieranie zastawki dwudzielnej i trójdzielnej oraz do prawej komory, gdzie jest obniżone ciśnienie

• faza II: skurcz komór - ciśnienie wewnątrzkomorowe wzrasta, zamykają się zastawki dwudzielna i trójdzielna, a tym samym zamykają się komory; następnie następuje komorowe wyrzucanie. Wzrost ciśnienia wewnątrzkomorowego powoduje otwarcie się zastawek półksiężycowatych i krew jest wyrzucana z serca

• faza III: rozkurcz komór - komory są rozluźnione, ciśnienie wewnątrzkomorowe obniżone, przepływ krwi powoduje zamknięcie zastawek półksiężycowatych, komory są również zamknięte. Tymczasem przedsionki napełniają się krwią. Gdy ciśnienie wewnątrzprzedsionkowe przekracza ciśnienie wewnątrzkomorowe to zastawki dwudzielna i trójdzielna otwierają się, następuje wypełnianie krwią komór i znów wszystko zaczyna się od początku.

Pojemność minutowa serca - ilość krwi tłoczonej przez jedną z komór serca w czasie jednej minuty; wynosi ok. 90 ml/s albo 5,4 l/min.

CO = HR * SV

Pojemność minutowa zależy od częstotliwości skurczów serca i objętości wyrzutowej serca.

Częstotliwość skurczów serca jest to ilość skurczów serca na minutę i wynosi ok. 75 uderzeń/min. Zależy od pojemności wyrzutowej serca.

Pojemność wyrzutowa serca - ilość krwi wtłaczanej przez jedną z komór serca do odpowiedniego zbiornika tętniczego; u dorosłego człowieka każda z komór serca tłoczy ok. 70 ml krwi w czasie jednego cyklu pracy serca.

4

Żyła wątrobowa

Żyła wrotna 80%

Tętnica wątrobowa 20%

Wątroba

---