Anatomia - wykład III 03.03.2009
Układ krążenia
Naczynia krwionośne:
żyły (doprowadzają krew do serca, duże)
tętnice (odprowadzają krew z serca, grubsze od żył)
naczynia włosowate (pomiędzy żyła i tętnicami, cienkie).
Tętnice:
sieć dziwna (nerki - tętnica odprowadza i doprowadza krew)
tętnice końcowe (śledziona, nerki, ośrodkowy układ nerwowy, siatkówka oka, serce).
Budowa ściany tętnic:
błona wewnętrzna
śródbłonek
błona podstawowa
płytka właściwa
błona środkowa
błona sprężysta wewnętrzna
warstwa okrężna mięśni gładkich
błona sprężysta zewnętrzna
błona zewnętrzna.
Budowa ściany żył:
śródbłonek
błona podstawowa
błona środkowa (niepodzielna)
błona zewnętrzna.
Anastomozy tętniczo - żylne: bezpośrednie połączenie tętnic i żył z ominięciem kapilar (włośniczek).
Budowa ściany naczynia włosowatego:
nabłonek jednowarstwowy płaski: uszkodzenie rozrywa ciągłość tkanki.
Tętnice:
typu sprężystego
typu mięśniowego
tętniczki
tętniczki przedwłosowate.
Układ tętniczy
Tętnice w organizmie od prawej strony:
tętnica szyjna zewnętrzna prawa
tętnica szyjna wewnętrzna
tętnica szyjna wspólna prawa
pień wspólny tętnicy szyjnej i podobojczykowej prawej
tętnica podobojczykowa prawa
tętnica pachowa
tętnica ramienna
pień trzewny
tętnica nerkowa
tętnica łokciowa
tętnica promieniowa
tętnica jajnikowa / tętnica jądrowa
tętnica biodrowa wspólna prawa.
Tętnice w organizmie po lewej od góry:
tętnica szyjna wspólna lewa
tętnica podobojczykowa lewa
łuk aorty
tętnica stępująca
tętnica piersiowa
tętnica brzuszna
tętnica krezkowa górna
tętnica krezkowa dolna
tętnica biodrowa wspólna lewa
tętnica biodrowa wewnętrzna
tętnica biodrowa zewnętrzna
tętnica głęboka uda
tętnica podkolanowa.
Krew tętnicza - jaśniejsza, wypływa pod dużym ciśnieniem.
Krew żylna - ciemnoczerwona, płynie wolniej.
Krwotok z tętnic: szybciej można się wykrwawić niż w przypadku krwotoku z żył.
Pierwsza pomoc
Krwotok żylny: zakładamy opatrunek w miejscu zranienia; opaska uciskowa tylk ow wyjątkowych sytuacjach i na krótko - mocno uciska tętnice, krew nie dopływa, może doprowadzić do martwicy. Jest ona ostatecznością. Opatrunki muszą być jałowe, przy braku takowego może to być cokolwiek.
Krwotok wewnętrzny następuje zwykle przez przerwanie ciągłości tkanki w jamie brzusznej, np. perforacja wrzodu. Stolec jest czarny lub koloru kawy. Objawy:
pacjent zgłasza dolegliwości związane z bólem brzucha, lecz czasem jest nieprzytomny
brzuch napięty i twardy jak deska - duże prawdopodobieństwo krwotoku wewnętrznego.
Objawy porażenia rdzenia kręgowego (niedowład, zaniechanie unerwienia którejś części ciała):
pacjent przytomny - zgłasza o bólu kręgosłupa, ma nogi „jak z waty”, nie czuje ich
pacjent nieprzytomny - struga moczu, mimowolne oddanie kału.
Należy wezwać karetkę, transport chorego musi być na twardym podłożu.
Układ tętnic:
aorta wstępująca: w jej skład wchodzą tętnice wieńcowe prawa i lewa
łuk aorty: pień ramienno - głowowy (tętnica szyjna wspólna prawa, tętnica podobojczykowa prawa), tętnica szyjna wspólna lewa, tętnica podobojczykowa lewa
aorta zstępująca: tętnice międzyżebrowe i przeponowe górne
aorta brzuszna: tętnice lędźwiowe, tętnice nadnerczowe, tętnice nerkowe, jądrowe lub jajnikowe, pień trzewny (tętnica żołądkowa lewa, tętnica wątrobowa wspólna, tętnica śledzionowa), tętnica krezkowa górna i dolna
tętnica biodrowa wspólna: tętnica biodrowa wewnętrzna i zewnętrzna.
Unaczynienie serca - tętnice:
tętnica wieńcowa prawa - zaopatruje prawy przedsionek, prawie całą prawą komorę, 1/3 przegrody międzykomorowej, część ściany lewej komory i większość układu przewodzącego
tętnica wieńcowa lewa - zaopatruje lewy przedsionek, prawie całą lewą komorę, 2/3 przegrody międzykomorowej oraz część ściany prawej komory.
Układ żylny
Strona prawa:
żyła ramienno - głowowa prawa
żyła podobojczykowa prawa
żyła pachowa
żyła piersiowa prawa
żyła odpromieniowa
żyła odłokciowa
żyła ramienna
żyła pośrednio łokciowa
żyła biodrowa wspólna prawa
żyła biodrowa zewnętrzna
żyła wewnętrzna
Strona lewa:
żyła szyjna przednia
żyła szyjna wewnętrzna
żyła szyjna zewnętrzna
żyła podobojczykowa lewa
żyła ramienno - głowowa lewa
żyła czcza górna
żyła piersiowa wewnętrzna
żyła czcza dolna
żyła nadnerczowa
żyła wrotna
żyła nerkowa
żyła śledzionowa
żyła jajnikowa / żyła jądrowa
żyła krezkowa dolna
żyła krezkowa górna
żyła biodrowa wspólna lewa
żyła udowa
żyła głęboka uda
żyła podkolanowa
żyła piszczelowa tylna
żyła piszczelowa przednia.
Układy żylny:
Zaopatruje górną część ciała - żyła główna górna: prawa i lewa żyła ramienno - głowowa (żyła szyjna wewnętrzna + żyła podobojczykowa).
Zaopatruje dolną część ciała - żyła główna dolna: żyły biodrowe wspólne prawa i lewa (żyła biodrowa wewnętrzna + żyła biodrowa zewnętrzna).
Dopływy żyły głównej górnej: żyły zbierają krew z głowy, szyi, kończyn górnych, klatki piersiowej, tylnej ściany brzucha.
Dopływy żyły głównej dolnej: żyły zbierają krew z klatki piersiowej, jamy brzusznej, miednicy mniejszej, kończyn dolnych.
Krążenie wrotne (czynnościowe) - ma na celu doprowadzenie wchłoniętych w przewodzie pokarmowym składników pożywienia oraz produktów rozpadu krwinek w śledzionie, ich przetworzenie, częściowe zmagazynowanie lub doprowadzenie do krążenia dużego.
Mikrokrążenie - obejmuje tętniczki, naczynia włosowate i najmniejsze żyłki; przepływ krwi jest powolny, poniżej 1mm/s.
Wykorzystanie topografii naczyń krwionośnych:
pomiar ciśnienia krwi
pomiar tętna
pobieranie krwi do badań.
Serce jest narządem, który kurcząc się powoduje stały przepływ krwi. Leży w śródpiersiu przednim, ma kształt spłaszczonego stożka, wyróżniamy w nim koniuszek i podstawę serca.
Od przodu przylega do mostka i żeber, z tyłu do przełyku i przepony. Składa się z dwóch komór (prawej i lewej) oraz z dwóch przedsionków (prawego i lewego), co daje cztery jamy.
Między komorami i przedsionkami znajdują się ujścia przedsionkowo - komorowe, a w nich są zastawki. Rolą zastawek jest ukierunkowanie przepływu krwi.
Prawy przedsionek - kształt nieregularnego sześcianu, uchodzi do niego żyła główna górna i żyła główna dolna oraz zatoka wieńcowa
Prawa komora - kształt trójściennego ostrosłupa, u podstawy są dwa otwory, tzw. ujście przedsionkowo - komorowe prawie i ujście pnia płucnego
Przedsionek lewy - kształtem zbliżony do przedsionka prawego, uchodzą do niego cztery żyły płucne, dwie z prawego i dwie z lewego płuca.
Ujście przedsionkowo - komorowe prawe: łączy prawy przedsionek z prawą komorą serca; w nim leży zastawka składająca się z trzech płatów, tzw. zastawka trójdzielna
Ujście pnia płucnego: tu znajduje się zastawka z trzech półksiężycowatych płatów
Ujście przedsionkowo - komorowe lewe: łączy lewy przedsionek z lewą komorą serca; w nim znajduje się zastawka dwudzielna
Ujście aorty: zaopatrzone jest w zastawkę aorty, która składa się również z trzech półksiężycowatych płatów.
Ściana serca składa się z trzech warstw:
warstwa wewnętrzna - wsierdzie: wewnętrzna warstwa ściany serca, wyściela wnętrze przedsionków i komór
warstwa środkowa - śródsierdzie: zbudowane ze szkieletu serca, mięśnia sercowego i układu bodźcotwórczoprzewodzącego serca
warstwa zewnętrzna - nasierdzie.
Serce otoczone jest błoną surowiczą - osierdziem.
Osierdzie składa się z dwóch blaszek:
blaszka trzewna - nasierdzie: pokrywa powierzchnię zewnętrzną mięśnia sercowego
blaszka ścienna.
Pomiędzy blaszką trzewną i blaszką ścienną jest jama osierdzia w której znajduje się płyn surowiczy. Jego rola to amortyzacja mięśnia sercowego.
Krążenie:
małe (płucne): prawa komora - lewy przedsionek
duże: lewa komora - prawy przedsionek.
Komora prawa - rozpoczyna się duża tętnica, zwana pniem płucnym, przez którą krew z prawej komory dopływa do płuc. W płucach krew oddaje dwutlenek węgla, a pobiera tlen. Krew utlenowana z płuc wraca do lewego przedsionka serca czterema żyłami płucnymi: dwiema z prawego i dwiema z lewego płuca. Potem przepływa do komory lewej serca, skąd przez tętnicę główną - aortę - dopływa do wszystkich narządów.
Mięsień sercowy zaliczany do mięśni szkieletowych zbudowany jest z komórek - miocytów. Jest to jądrzasta komórka, otoczona błoną komórkową zwaną sarkolemmą. Wewnątrz jest sarkoplazma. Komórki mięśniowe mają włókienka kurczliwe - miofibrylle. Zawierają one białka, które umożliwiają skurcz: aktyna, miozyna, troponina, tropomiozyna. Między włókienkami kurczliwymi występują w postaci schodkowej lub prostolinijnej tzw. wstawki. Zawierają ziarenka glikogenu, lecytyny. Ich rolą jest regulacja włókienek mięśniowych.
Układ bodźcotwórczoprzewodzący serca:
Węzeł zatokowo - przedsionkowy (nadrzędny ośrodek), skąd depolaryzacja (przenoszenie impulsów) przenoszona jest na węzeł przedsionkowo - komorowy za pośrednictwem trzech dróg międzywęzłowych - przedniej, środkowej i tylnej.
Z węzła zatokowo - przedsionkowego na węzeł przedsionkowo - komorowy, tzw. pęczek Hissa, gdzie potem depolaryzacja przenoszona jest na włókna Purkiniego dzięki prawej i lewej odnodze pęczka Hissa.
Skurcz to zapis elektrycznej czynności serca. Zapis elektrycznej aktywności serca to elektrokardiograf. Ma odcinki, odstępki, załamki.
załamek P: czas przewodzenia depolaryzacji w mięśniu przedsionków
odcinek P - Q: czas przejścia depolaryzacji przez węzeł przedsionkowo - komorowy i pęczek przedsionkowo - komorowy
odstęp P - Q: czas przenoszenia depolaryzacji od węzła zatokowo - przedsionkowego do mięśnia komór
zespół QRS: czas szerzenia się depolaryzacji w mięśniu komór
odcinek S - T: okres depolaryzacji mięśnia komór
załamek T: czas szybkiej repolaryzacji mięśnia komór
odstęp S - T: czas wolnej i szybkiej repolaryzacji mięśnia komór
odstęp Q - T: potencjał czynnościowy mięśnia komór - depolaryzacja i repolaryzacja
odstęp RR: czas trwania jednego cyklu pracy serca.
Przewodzenie obejmuje pełen cykl akcji serca.
Cykl pracy serca:
faza I: napełnianie krwią komór - z żyły głównej górnej i żyły głównej dolnej krew dociera do prawego przedsionka przez otwieranie zastawki dwudzielnej i trójdzielnej oraz do prawej komory, gdzie jest obniżone ciśnienie
faza II: skurcz komór - ciśnienie wewnątrzkomorowe wzrasta, zamykają się zastawki dwudzielna i trójdzielna, a tym samym zamykają się komory; następnie następuje komorowe wyrzucanie. Wzrost ciśnienia wewnątrzkomorowego powoduje otwarcie się zastawek półksiężycowatych i krew jest wyrzucana z serca
faza III: rozkurcz komór - komory są rozluźnione, ciśnienie wewnątrzkomorowe obniżone, przepływ krwi powoduje zamknięcie zastawek półksiężycowatych, komory są również zamknięte. Tymczasem przedsionki napełniają się krwią. Gdy ciśnienie wewnątrzprzedsionkowe przekracza ciśnienie wewnątrzkomorowe to zastawki dwudzielna i trójdzielna otwierają się, następuje wypełnianie krwią komór i znów wszystko zaczyna się od początku.
Pojemność minutowa serca - ilość krwi tłoczonej przez jedną z komór serca w czasie jednej minuty; wynosi ok. 90 ml/s albo 5,4 l/min.
CO = HR * SV
Pojemność minutowa zależy od częstotliwości skurczów serca i objętości wyrzutowej serca.
Częstotliwość skurczów serca jest to ilość skurczów serca na minutę i wynosi ok. 75 uderzeń/min. Zależy od pojemności wyrzutowej serca.
Pojemność wyrzutowa serca - ilość krwi wtłaczanej przez jedną z komór serca do odpowiedniego zbiornika tętniczego; u dorosłego człowieka każda z komór serca tłoczy ok. 70 ml krwi w czasie jednego cyklu pracy serca.
4
Żyła wątrobowa
Żyła wrotna 80%
Tętnica wątrobowa 20%
Wątroba