PAMIĘĆ:
1. Modele pamięci: model magazynowy.
Magazyn pamięci - konstrukt teoretyczny przyjęty na gruncie - wielomagazynowych modeli pamięci oznaczających strukturę umysłową, której przez określony czas przechowywane są odpowiednio zakodowane informacje. W teoriach przetwarzania informacji wyróżnia się zazwyczaj 3 magazyny pamięci: p. ultrakrótkotrwałej, krótkotrwałej, długotrwałej, które różnią się od siebie ze względu na pojemność, czas przechowywania oraz dominujący kod. Magazyn pamięci długotrwałej. W wielomagazynowych modelach pamięci pamięć długotrwała jest traktowana jako jeden z magazynów pamięci, w którym przechowywane są informacje przekazywane z pamięci krótkotrwałej (transfer informacji między magazynami). Zakłada się iż pamięć długotrwała charakteryzuje się nieograniczoną pojemnością, czas przechowywania zawartych w niej treści jest również nieograniczona. Magazyn pamięci krótkotrwałej. W wielomagazynowych modelach pamięci pamięć krótkotrwała jest traktowana jako jeden z magazynów pamięci, w którym przechowywane są informacje przekazywane z pamięci ultrakrótkotrwałej i pamięci długotrwałej w celu poddania ich różnorodnym operacją. Pamięć krótkotrwała odznacza się ograniczoną pojemnością, odpowiadającą zakresowi pamięci bezpośredniej, a także ograniczonym czasem przechowywania zawartych w niej informacji, szacowanych na ok. 30-40 sekund. Pamięć ultrakrótkotrwała. W pamięci tej przechowywane są przez krótki czas, trwający dla wrażeń wzrokowych ok. 0,5 sekund; dla wrażeń słuchowych ok. 4 sekundy, ślady oddziaływania bodźca na receptor.
2. Teorie zapominania.
Pierwsza grupa teorii wywodzących się od THORNDIKE'A głosi, że zapominanie polega na zacieraniu się śladów pamięciowych w skutek braku ich używania. Krzywa zapominania Ebbinghausa wskazuje, że przebieg tego procesu zgodny jest z prawem potęgowym. Teoria konkurencji między reakcjami McGeocha głosi, że zapominanie jest wynikiem konkurencji (wzajemnego oddziaływania na siebie) reakcji należących do dwu zadań A i B. Teoria Gipson wyjaśnia występowaniem procesu generalizacji wzmożoną interferencję zadań podobnych i zakłada konieczność różnicowania reakcji potrzebnych do opanowania zadania. Jako pewne specyficzne zjawiska zapominania wymienia się jeszcze wygasanie i tłumienie. Wygasanie ma miejsce wtedy, gdy wytworzona reakcja przestaje być skuteczna (jest niewzmacniana), w związku z czym przestaje występować. Tłumienie nie może być traktowane jako ogólny mechanizm zapominania, to jednak ani zacieranie śladów, ani interferencja nie wyjaśniają wybiórczego charakteru tłumienia tłumienie jest specyficznym procesem zapominania.
Tę koncepcję zapomnienia sformułował TULVING. Powiada on tak: że to że my nie potrafimy sobie przypomnieć pewnych informacji jest rzeczą oczywistą i wynika z pewnego bardzo prostego faktu: że wszelkie informacje jakie są wprowadzane do pamięci długotrwałej są informacjami wprowadzanymi z pewnym kluczem to znaczy z pewną stowarzyszoną dodatkową informacją. Jeśli czasami trafimy przypadkowo na klucz to możemy trafić do informacji, o których nie wiedzieliśmy, że nawet istnieją. Pewne dodatkowe informacje mogą wpłynąć na wywołanie z pamięci całych obszarów naszego życia któreśmy uważali za uśpione, nieistniejące.
3. Uwaga.
Uwaga stanowi podstawowy mechanizm dokonywania selekcji informacji, decydując o dużym stopniu o tym, które z pośród nich zostaną odebrane i następnie przetworzone, a także które z przechowywanych w pamięci treści zostaną zaktualizowane. W fazie - zapamiętywania koncentrowanie uwagi na określonych jest warunkiem ich wyraźnej percepcji, sprzyja także - kodowaniu pamięciowemu wybranych informacji, ułatwiając ich opracowywanie i identyfikację związaną z odniesieniem do reprezentacji poznawczych, oraz włączenie w strukturę własnego doświadczenia podmiotu. W fazie przypominania uwaga wydaje się niezbędnym warunkiem przypomnień. Z jej udziałem następuje zazwyczaj aktualizacja, przywołanie do świadomości określonych treści przechowywanych w pamięci długotrwałej. Uwaga sprzyja zapamiętywaniu informacji, nie jest jednak warunkiem koniecznym pamięci, przyswajanie treści może bowiem zachodzić także w toku przetwarzania informacji automatycznego, odbywającego się bez udziału uwagi.
4. Nowe paradygmaty badania pamięci.
Ostatnie lata przynoszą różne opracowania metodologiczne i wyniki badań dotyczących pamięci obserwowanej w życiu codziennym. Badaczy interesują takie zjawiska, jak: dokładność pamięci miejsc sprzed lat czy twarzy dawnych znajomych. Powstał nowy paradygmat badań nad pamięcią. Są to w większości wypadków różne metody kwestionariuszowe i wywiadu. Kwestionariusze te stosowane w nowym nurcie badawczym są dwojakiego rodzaju: kwestionariusze pamięci i kwestionariusze metapamięci. Składają się z zestawów pytań sprawdzających, ile osoba badana pamięta różnych szczegółów z określonej dziedziny. Drugz grupa kwestionariuszy, tzw. kwestionariusze metapamięci, dotyczą tego, jak badany ocenia różne aspekty własnej pamięci i w odniesieniu do różnych dziedzin. Do bardziej znanych kwestionariuszy tego typu należą: Inwentarz Doświadczeń Pamięciowych, Kwestionariusz Roztargnienia, Inwentarz Skłonności do Błędów i Kwestionariusz Pamięci Subiektywnej. Głównym problemem dotyczącym tych wszystkich kwestionariuszy jest, podobnie jak i innych tego typu tekstów, ich rzetelność i trwałość. Nowy paradygmat to też pamięć ekologiczna. Ma właśnie oznaczać badania prowadzone w naturalnych warunkach i odnoszące się do codziennych problemów ludzi, tzn. do spraw, którymi oni rzeczywiście na co dzień zaprzątają sobie głowę. Określa on więc omawiane tu podejście badawcze, które rozpatruje w kontekście rozważań nad pamięcią semantyczną i epizodyczną, gdyż tego rozróżnienia trzymają się też wszyscy autorzy kwestionariuszy i innych badań nad pamięcią ekologiczną. Nowy paradygmat badaczy odnosi się do zjawisk z codziennego życia, choć klasyfikacja stosowanych zadań pamięciowych, dokonywana z reguły przy uwzględnieniu dwóch systemów pamięci: semantycznej i epizodycznej, nie została jeszcze jednoznacznie ustalona.
5. Paradygmat poziomów przetwarzania.
Craik i Lockhart traktują oni pamięć jako produkt uboczny analizy percepcyjnej informacji rejestrowanych przez narządy zmysłowe. Analiza ta dokonuje się na 3 poziomach. Pierwszy, najniższy poziom jest poziomem analizy sensorycznej dokonuje się automatycznie. Jest to analiza wyodrębniająca takie cechy fizyczne bodźca, jak: jasność, barwa, kształt, natężenie, wysokość dźwięku itd. i jej warunkiem wstępnym jest skierowanie uwagi na dany bodziec. Drugi, pośredni poziom przetwarzania polega na identyfikacji bodźca, rozpoznawaniu obrazu tj. na porównywaniu wyodrębnionych cech bodźca z wzorcami i regułami zakodowanymi w umyśle w rezultacie uprzednich doświadczeń. Wyniki analiz dokonywanych na tym poziomie mogą być utrzymywane przez pewien czas w umyśle dzięki powtarzaniu. Trzeci głęboki poziom analizy polega na semantycznej analizie bodźca, na wzbogaceniu jego interpretacji dzięki istniejącym już strukturom poznawczym. Ta analiza podobnie jak analiza na poziomie pośrednim, może być powtarzana i trwać bez określonych granic czasowych. Paradygmat poziomów przetwarzania został wprowadzony przez Craik'a i Lockhart'a w końcu lat 60-tych. Powiadali oni że ślad pamięciowy pamięci długotrwałej jest pewnym zapisem operacji jakie my dokonujemy na informacjach. Ślad pamięciowy jest pewnym zapisem operacji składających się na percepcje tego materiału. Ta teoria powiada że pamiętamy dobrze to nad czym długo pracowaliśmy. Im przetworzenie jest głębsze im wikła w większym stopniu mechanizmy poznawcze i procesy rozumowania to informacja jest lepiej pamiętania.
6. Pamięć epizodyczna i semantyczna.
Podział pamięci trwałej na pamięć semantyczną i epizodyczną dokonał w 72r. TULVING. Pamięć semantyczna to system naszej ogólnej wiedzy pojęciowej, a pamięć epizodyczna to wiedza związana ze wspomnieniami i przeżyciami osobistymi. Informacji w systemach pamięci semantycznym i epizodycznym przyjmują formę sądów i charakteryzuje je znacznik prawdziwości. Mogą być analizowane introspekcyjnie i mogą zostać zakomunikowane werbalnie. Epizodyczny system pamięci rejestruje bezpośrednie doświadczenie. System semantyczny rejestruje znaczenie zdarzeń i faktów oraz znaczenie językowe. O organizacji pamięci semantycznej decyduje system pojęć. Jest to wiedza ludzka o świecie. W przeciwieństwie do tego organizacja systemu epizodycznego jest czasowa, jej elementy mają wyraźną charakterystykę dokonywania się w określonym czasie i miejscu, i właściwości subiektywnego przeżycia. Są to zdarzenia z przeszłości jednostki i stanowią podstawę do tworzenia się jej osobistej tożsamości. Samo doznanie jakiegoś przeżycia wystarczy aby się dostać do systemu epizodycznego, zrozumienie jest potrzebne do znalezienia się w systemie semantycznym. Psychologiczne badania nad zapominaniem odwołują się przede wszystkim do pamięci epizodycznej, natomiast badania nad tworzeniem się czy strukturą pojęć uzupełnieniem zdań są typowymi zadaniami dla pamięci semantycznej. Ma ona niewątpliwy związek z inteligencją czego nie da się powiedzieć o systemie epizodycznym. Kodowanie informacji w systemie epizodycznym zawiera zawsze informacje o czasie i miejscu.
7. Inne rodzaje pamięci (długotrwała, krótkotrwała, sensoryczna).
Istnieje kilka obszarów pamięci. James w latach 90-tych zauważył że może być pamięć krótka, krótkotrwała, taka w której coś pamiętamy, zapominamy, coś wykonamy jakieś polecenia i zapominamy. Istnieje też pamięć którą on nazywał pamięcią wtórną - trwałą.
Zatarciu, zablokowaniu może ulec pamięć trwała związana z pewnymi istotnymi naszymi doświadczeniami życiowymi. Badania wykazały że istnieje jeszcze 3 rodzaj pamięci zwany sensoryczną. Informacje z otaczającego świata trafiają do pamięci sensorycznej. Pamięć sensoryczna działa w modalności danych zmysłów, a więc jeśli to jest pamięć wzrokowa jest to pamięć ikoniczna. Informacje napływające ze świata trafiają do jakiejś pamięci sensorycznej, w szczególnym przypadku zmysłu wzroku jest to pamięć ikoniczna. Pamięć sensoryczna jest pamięcią ultra krótkotrwałą, są to dziesiątki milisekund. W pamięci ikonicznej treści, że nie mają charakteru analogowego tylko jakiś cyfrowy. Informacje przetwarzane są tu w pamięci ultra krótkotrwałej w tej pamięci sensorycznej i następnie są przekodowywane do pamięci długotrwałej. Procesy rozwiązywania problemów myślenia dzieją się w pewnego rodzaju pamięci zwanej pamięcią krótkotrwałą. Przetwarzanie informacji odbywa się w wyspecjalizowanym magazynie w wyspecjalizowanej części pamięci zwanej pamięcią krótkotrwałą. Materiał już obrobiony trafia do pamięci długotrwałej. Tu jest magazyn pamięci takiej dotyczącej prawie wszystkich wydarzeń naszego życia. Po 6 sekundach pamiętamy około 60 % tego materiały przerobionego, po 12 sekundach pamiętamy już ok. 20%. Przyjmuje się że ten czas trwania procesów pamięci krótkotrwałej jest ok. 12 sekund. Pojemność pamięci krótkotrwałej jest ograniczona, że możemy przetwarzać maksimum 7 plus, minus 2 mniej informacji.
8. Modele pamięci semantycznej.
Możemy wyróżnić trzy główne grupy takich teorii: teorie sieciowe i teorie cech oraz koncepcje akcentujące rolę prototypów, schematów i skryptów w organizacji pamięci ludzkiej. Model sieci hierarchicznej - Collinsa i Quilliana połowa lat 70-tych. Model ten dotyczy tego obszaru pamięci semantycznej (długotrwałej). Autorzy modelu pamięci semantycznej mówią tak: wiedza o świecie zorganizowana jest w postaci zbioru pojęć, jest pewna struktura tych pojęć mianowicie struktura hierarchiczna. Te pojęcia o świecie tworzą pewną sieć relacyjną którą łączą dwa rodzaje relacji. Pierwsza to tzw. relacja przynależności do klasy nadrzędnej np.: coś jest egzemplarzem czegoś, drozd jest egzemplarzem ptaków. Druga relacja łącząca te węzły sieci to relacja przypisywania własności wyraża się przez takie stwierdzenia: może, ma, jest, drozd jest ptakiem, ma pióra, może latać. Ta sieć utworzona jest węzły pojęciowe które wchodzą w relacje. Sieć działa za pomocą trzech procedur: identyfikacja, węzły, i relacje między węzłami - w wyniku tego ocenia prawdziwość takiego zdania. Droga między węzłami wskazuje na czas identyfikacji lub prawdziwość potwierdzenia jakiegoś zdania. Jest śladem drogi jaką dana informacja przebiega w naszej sieci pojęciowej. Własności pojęć zapisywane są na najwyższym poziomie w związku z tym uzyskujemy pewną ekonomikę działania tego systemu. Ta zasada nazywa się zasadą ekonomiczności poznawczej. COLLINS pod naporem faktów zrezygnował ze swojej teorii sieci pamięciowej. COLLINS i LOFTUS zaproponowali pewną nową teorię rozchodzącego się pobudzenia - szybkość przechodzenia informacji w modelu przez nich zostało określone jako częstotliwość używania. Nasza pamięć semantyczna działa jako sieć ale nie taka sztywna jak początkowo sądzono umysł działa w sposób bardziej dynamiczny niż się początkowo wydawało. Model pamięci LINDSAYA, NORMANA. Nasza pamięć dotycząca świata, semantyczna musi być uzupełniona przez jeszcze jeden system. Ta pamięć semantyczna dotyczy pewnych pojęć, te pojęcia są czymś sztywnym w tym sensie, że dotyczą tego aspektu pojęciowego świata. Ale przecież zarówno nasz umysł jak i nasza wiedza dotyczy nie tylko faktów ale też dotyczy pewnych procesów.