Zasoby majątkowe jednostki organizacyjnej

Zasoby majątkowe przedsiębiorstwa najlepiej rozważać pod kątem i na podstawie BILANSU.

Bilans dzieli się na aktywa i pasywa. Aktywa to inaczej majątek przedsiębiorstwa, a pasywa źródła finansowania. Bilans przedstawia zatem sytuację finansową przedsiębiorstwa wraz ze wskazaniem źródeł tego majątku.

Źródłami finansowania majątku przedsiębiorstwa mogą być KAPITAŁY WŁASNE, czyli środki włożone w przedsiębiorstwa przez jego właścicieli bądź wynikające z pomnażanego zysku. Mogą być nimi również KAPITAŁY OBCE, którymi najczęściej są kredyty.

Na początek jednak należy się Aktywami. Aktywa klasyfikowane są według wielu różnych kryteriów:

1. Kryterium Ekonomiczne:

1. Środki pracy

2. Przedmioty pracy

3. Produkty i pieniądze

2. Kryterium Własności

1. Aktywa własne

2. Aktywa obce w dyspozycji

3. Kryterium POSTACI

1. Wartości niematerialne i prawne

2. Aktywa rzeczowe

3. Aktywa finansowe

4. Kryterium TRWAŁOŚCI (czasu)

1. Aktywa trwałe

2. Aktywa obrotowe

5. PODZIAŁ WEDŁUG RODZAJÓW

1. Wartości niematerialne i prawne

2. Rzeczowe aktywa trwałe (środki trwałe i środki trwałe w budowie)

3. Należności długoterminowe

4. Inwestycje długoterminowe

5. Rzeczowe aktywa obrotowe (zapasy)

6. Należności krótkoterminowe

7. Inwestycje krótkoterminowe

AKTYWA TRWAŁE

Biorąc pod uwagę kryterium czasu do aktywów trwałych zalicza się:

1. Wartości niematerialne i prawne

2. Rzeczowe aktywa trwałe (środki trwałe i środki trwałe w budowie)

3. Należności długoterminowe

4. Inwestycje długoterminowe

Ad. B

Główny składnik aktywów trwałych stanowią środki trwałe

ŚRODKI TRWAŁE to rzeczowe aktywa przedsiębiorstwa o przewidywanym okresie ekonomicznej użyteczności dłuższym niż rok, kompletne, zdatne do użytku i przeznaczone na potrzeby przedsiębiorstwa. Zaliczymy tu:

• Nieruchomości (grunty, budynki, lokale)

• Ruchomości (maszyny, urządzenia, środki transportu)

• Inwentarz żywy (zwierzęta użytkowe i hodowlane),

które stanowią własności przedsiębiorstwa lub są w jego posiadaniu (prawo użytkowania wieczystego gruntu, spółdzielcze prawo do lokalu użytkowego), a także zostały oddane mu do używania zgodnie z warunkami umowy (leasing finansowy)

Ilość środków trwałych jest zazwyczaj znaczna, chociaż uwarunkowane jest to od rodzaju prowadzonej działalności (handel, usługi, rolnictwo, przemysł), a także stopnia technicyzacji procesu produkcji (praca ręczna, zmechanizowana, zautomatyzowana) oraz od samej wielkości przedsiębiorstwa.

Środki trwałe decydują o tzw. Technicznym uzbrojeniu pracy ludzkiej, co ma wpływ na jej łatwość, wydajność oraz bezpieczeństwo. Właściwością rozwoju gospodarczego jest stały wzrost technicznego uzbrojenia pracy, wyrażający się wzrostem środków trwałych przypadających na jednego zatrudnionego.

Ciekawostką jest tutaj, że wskaźnik ten ulega poprawie nie tylko przy zakupie kolejnych środków trwałych, ale również przy utrzymaniu stałej ich liczby i ograniczaniu zatrudnienia. Wówczas wskaźnik ten nie wnosi żadnej wartości do analizy przedsiębiorstwa (po co jednemu pracownikowi 10 łopat lub 3 koparki?). Zatem bierzemy tu pod uwagę tylko rozbudowę danego stanowiska pracy. Jest to poniekąd wymuszone przez coraz większe wymogi w zakresie BHP czy rozwiązań proekologicznych.

Środki trwałe w budowie (dawniej inwestycje) to zaliczone do aktywów trwałych środki w okresie ich budowy lub montażu. Zalicza się tu również środki trwałe w czasie ich rozbudowy lub ulepszania.

Ad. A

Wartości niematerialne i prawne są to nabyte prawa majątkowe nadające się do gospodarczego wykorzystania, o przewidywanym okresie użyteczności ekonomicznej dłuższym niż rok. W szczególności są to:

• Autorskie prawa majątkowe, licencje i koncesje

• prawa do wynalazków, patentów i znaków towarowych

• know-how

• nabyta wartość firmy oraz koszty zakończonych prac rozwojowych

Ad. C

Należności długoterminowe wynikają zazwyczaj z umów leasingu lub kontraktów. Okres ich rozliczenia przekracza czas 12 miesięcy

Ad. D

Inwestycje długoterminowe są to aktywa trwałe nabyte w celu osiągnięcia korzyści ekonomicznych, które wynikają z przyrostu ich wartości lub uzyskania odsetek i udziałów w zyskach (dywidenda). Można tu zaliczyć:

• udziały i akcje w innych spółkach

• długoterminowe pożyczkowe papiery wartościowe takie jak obligacje, listy zastawne, certyfikaty inwestycyjne

• udzielone innym podmiotom pożyczki długoterminowe

• nieruchomości oraz wartości niematerialne i prawne, które nie są użytkowane przez przedsiębiorstwo, lecz zostały nabyte w celu osiągnięcia korzyści ekonomicznych, np. z tytułu najmu lub dzierżawy

STRUKTURA MAJĄTKU

Struktura majątku (aktywów) informuje o sposobie zaangażowania kapitału przedsiębiorstwa. Za jej pomocą wylicza się wskaźniki, które informują o procentowym udziale trwałych i obrotowych składników majątku.

Wskaźnik ogólny struktury majątku mówi o procentowym udziale wartości aktywów trwałych w ogólnej kwocie aktywów:

Aktywa ogółem - 100%

Aktywa trwałe - x

Wskaźniki szczegółowe opierają się na tym samym wzorze i informują o udziale poszczególnych grup aktywów trwałych w ogólnej kwocie aktywów trwałych, np.

Aktywa trwałe - 100%

Wartości niematerialne i prawne - x

Można to uszczegóławiać jeszcze bardziej np. licząc strukturę rzeczowych aktywów trwałych lub środków trwałych.

Struktura aktywów trwałych zależy od wielu czynników. Najistotniejsze z nich to:

• wielkość przedsiębiorstwa

• rodzaj działalności przedsiębiorstwa (sektor handlu, przemysłu, usług, itd.)

• technologia wytwarzania (praca ręczna-pracochłonna, zmechanizowana, zautomatyzowana zazwyczaj kapitałochłonna)

• asortyment- rodzaj produkowanych wyrobów lub świadczonych usług (wysoka lub niska cena jednostkowa)

• sytuacja finansowa

• konkurencja na rynku (przyciąganie klientów długimi terminami płatności)

AKTYWA OBROTOWE

Jest to druga część majątku przedsiębiorstwa zwana także środkami obrotowymi

Aktywa obrotowe to składniki majątku przedsiębiorstwa, które nie mają charakteru trwałego. Można powiedzieć, że są w ciągłych ruchu i stale się zmieniają przechodząc z jednej postaci w inną zgodnie z procesami produkcyjnymi firmy.

Środki pieniężne → materiały i surowce → proces produkcji → wyroby gotowe → sprzedaż → środki pieniężne.

Aktywa te, występują zatem w kilku postaciach. W każdej z nich przez jakiś okres czasu, który uzależniony jest od procesu gospodarczego. Aktywa obrotowe obejmują:

1. Zapasy

2. Należności krótkoterminowe

3. Inwestycje krótkoterminowe

Ad.1

Zapasy obejmują takie elementy jak:

• materiały- stanowią zapasy przedmiotów pracy (surowce, materiały, półprodukty obce, opakowania), które są nabywane w celu zużycia

• produkty niezakończone- jest to niegotowa jeszcze produkcja, która składa się ze stanów produkcji w toku oraz zapasów półproduktów własnych

• produkty gotowe- są to zapasy wyrobów gotowych i półfabrykatów własnych przeznaczonych na sprzedaż. Są to elementy zakończone, lecz jeszcze nie sprzedane

• towary- są to zapasy produktów pracy innych przedsiębiorstw nabytych w celu ich odsprzedaży w stanie nieprzetworzonym

Ad.2

Należności krótkoterminowe są to kwoty pieniężne należne od odbiorców (dłużników) za sprzedane, lecz jeszcze niezapłacone towary i usługi. Są to również inne należności wynikające z tytułu udzielonych zaliczek, nadpłat, z tytułu kar i odszkodowań umownych, obciążenia za niedobory i szkody oraz nalezności sporne (roszczenia)

Ad.3

Inwestycje krótkoterminowe jest to finansowy majątek obrotowy nabyty lub posiadany w celu osiągnięcia korzyści ekonomicznych i dokonywania za ich pomocą transakcji gospodarczych. Zalicza się do nich papiery wartościowe przeznaczone do obrotu (czyli udziały i akcje i inne papiery wartościowe krótkoterminowe, których termin zapłaty przypada w okresie do 1 roku) oraz środki pieniężne (gotówka-banknoty i monety, pieniądz bezgotówkowy- rachunki bankowe i inne środki pieniężne-czeki i weksle krótkoterminowe)

STRUKTURA Aktywów Obrotowych to analogia do aktywów trwałych.

Kształtuje się ona różnie w zależności od rodzaju przedsiębiorstwa i jego procesu gospodarczego. W przedsiębiorstwach przemysłowych znaczny udział mają zapasy materiałowe. W przemysłowych o długim cyklu produkcyjnym znaczna jest produkcja w toku. W handlowych przeważają natomiast towary

PODSTAWOWYM CELEM OCENY STRUKTURY ATYWÓW JEST ZBADANIE ZMIAN ZACHODZĄCYCH W RELACJI MIĘDZY AKTYWAMI TRWAŁYMI A OBROTOWYMI ORAZ ZMIAN W ICH STRUKTURZE. WPŁYW NA DOKŁADNĄ OCENĘ UDZIAŁU MA BRANŻA. ZASADA JEST TAKA, ŻE NISKI POZIOM AKTYWÓW TRWAŁYCH A WYSOKI AKTYWÓW OBROTOWYCH UZNAWANY JEST ZA ZJAWISKO KORZYSTNE W PRZEDSIĘBIORSTWACH HANDLOWYCH I USŁUGOWYCH.

PODSTAWOWYM WSKAŹNIKIEM AKTYWÓW JEST WSKAŹNIK ELASTYCZNOŚCI MAJĄTKU (AKTYWÓW)

Wsk>100% oznacza znaczny stopień unieruchomienia majątku, wysokich kosztach stałych oraz małej elastyczności firmy.

Przedsiębiorstwa (zwłaszcza handlowe i usługowe) dążą zazwyczaj do utrzymywania jak najmniejszych ilości środków trwałych (które tylko pośrednio przyczyniają się do osiąganego zysku) i jak największej ilości aktywów obrotowych, które przynoszą zyski.

---