Dieta w nadczynności tarczycy
Głównym zadaniem diety jest dostarczenie zwiększonej ilości energii, białka i witamin.
Tarczyca jest jednym z największych i najważniejszych gruczołów wydzielania wewnętrznego. Wydziela hormony tyroksynę i trójjodotyroninę, które wywierają silne działanie na wiele przemian ustrojowych: regulują metabolizm, wzrost, dojrzewanie, pracę układu nerwowego, mięśniowego oraz krążenia. Zaburzenia pracy tarczycy mogą być bardzo groźne dla zdrowia. Jednym z nich jest nadczynność tarczycy, która powoduje zwiększenie zużycia tlenu, produkcji ciepła, przemian białek, tłuszczów i węglowodanów. Objawia się to najczęściej utratą wagi, wzmożonym apetytem, kołataniem serca, lękiem, drżeniem ciała, nietolerancją ciepła i nadmierną potliwością. W cięższych przypadkach występują również biegunki i obrzęk kończyn.
Podstawą leczenia tej choroby jest leczenie farmakologiczne, a stosowanie diety ma jedynie znaczenie wspomagające.
Głównym zadaniem diety jest dostarczenie zwiększonej ilości energii, aby pokryć wzmożone zapotrzebowanie organizmu.
Energetyczność diety zależy od stopnia nasilenia nadczynności tarczycy. Zaleca się więc, aby przy średnio nasilonej nadczynności ilość energii zwiększyć o 15-25% w stosunku do norm przeznaczonych dla osób zdrowych. W silnej nadczynności energetyczność diety musi zostać zwiększona aż o 50-80%. W niektórych przypadkach trzeba więc dostarczyć z dietą nawet 5000 kcal! Dzienną rację pokarmową należy rozłożyć na 5-6 posiłków. Pierwsze śniadanie powinno dostarczać 25% energii, II śniadanie - 10%, obiad - 30%, podwieczorek - 15%, a kolacja - 20%.
Najważniejsze zasady diety
• Z powodu nasilonego rozpadu białka konieczne jest stosowanie diety bogatobiałkowej. Zaleca się, aby w ciągu doby dostarczać 1,5-2 g białka/kg masy ciała, co daje średnio od 110 do 130 g białka na dobę. Dla porównania: zdrowe osoby dorosłe potrzebują 0,8 g/kg/dobę. Większość białka (około 2/3) powinna być pochodzenia zwierzęcego. W diecie należy zwiększyć ilość takich produktów, jak: mleko, kefiry, jogurty i sery twarogowe, jaja, chude gatunki mięs (wołowina, cielęcina, kurczaki, indyki, królik) i wędlin (wędliny drobiowe, polędwica, szynka). Dobrym źródłem białka są również chude gatunki ryb, np. dorsz, sandacz, szczupak. Produkty bogatobiałkowe zaleca się spożywać w każdym posiłku.
• W diecie konieczne jest ograniczenie tłuszczu. Jego ilość w dziennej racji pokarmowej nie może przekraczać 70 g na dobę. Większość tłuszczu powinna pochodzić z olejów roślinnych. Zrezygnować należy z takich produktów pochodzenia zwierzęcego, jak: smalec, łój, bekon, boczek, wędliny podrobowe, konserwy.
• W nadczynności tarczycy wzrasta zapotrzebowanie na witaminy i składniki mineralne, zwłaszcza na witaminę A, C, B1 oraz wapń. Najlepszymi źródłami witaminy C są: natka pietruszki (177,7 mg witaminy C/100 g produktu), papryka czerwona (144 mg), brokuły (83 mg), szpinak (67,8 mg), cytryna i pomarańcza (49-50 mg), truskawki (66 mg).
Witamina A ma wpływ na zmniejszenie nadczynności tarczycy. Produkty pochodzenia roślinnego dostarczają prowitaminy A (beta-karotenu, z którego w organizmie powstaje witamina A). Należą do nich marchew, papryka, pomidory, brokuły, morele, brzoskwinie. Mimo dużej zawartości witamin ilość warzyw i owoców w diecie, zwłaszcza surowych, nie powinna być zbyt duża. Zawierają one bowiem duże ilości błonnika pokarmowego, który ogranicza wchłanianie niektórych składników i zmniejsza przyswajanie energii z diety.
Źródłem witaminy B1 powinny być przede wszystkim produkty zbożowe, mleko i jego przetwory, jaja, ryby. Mleko i przetwory mleczne dostarczają również wapnia, na który również wzrasta zapotrzebowanie.
• Istotne znaczenie w tej diecie ma sposób przyrządzania posiłków. Z powodu możliwości występowania biegunek konieczne jest przestrzeganie zaleceń diety lekko strawnej. Unikać należy potraw tłustych i smażonych. Spośród metod kulinarnych zalecamy gotowanie w wodzie i na parze, duszenie bez obsmażania, pieczenie w folii. Niepożądane są również produkty obciążające przewód pokarmowy, mające działanie drażniące lub wzdymające. Należą do nich: kapusta, brukselka, groch, soja, orzechy, migdały, kasze gruboziarniste. Warto również zrezygnować z ostrych przypraw, takich jak papryka, pieprz, chili. Zaleca się przyprawy łagodne: wanilię, koper, kminek, pietruszkę, sok z cytryny, cynamon.
• Ze względu na zwiększone zapotrzebowanie na składniki pokarmowe wykluczyć należy te produkty, które są w nie ubogie i dostarczają tylko "pustych kalorii", takich jak: słodycze, ciasta, chipsy, słone paluszki, snacki. Zamiast nich na deser można podawać budynie, galaretki z owocami, przeciery i sałatki owocowe.
• Osoby chore na nadczynność tarczycy skarżą się na ciągłe uczucie gorąca. Często stwierdza się u nich stany podgorączkowe lub zwyżki temperatury nawet do 38 oC. Aby tych objawów nie pogłębiać, warto zrezygnować z gorących napojów i potraw, zwłaszcza zup.
• Picie kawy i herbaty, nawet zimnej, powinno być ograniczone z powodu niekorzystnego wpływu kofeiny na układ krążenia (zwiększa liczbę skurczów serca) i układ nerwowy.
• W przypadku nasilenia biegunek należy zastosować dietę półpłynną, opartą na kleikach. Przyrządza się je z ryżu lub kaszy manny gotowanej na wodzie lub na mleku z dodatkiem soli. Kaszę zalewa się zimną wodą w ilości 10-krotnie większej od objętości kaszy i następnie gotuje przez 2-3 godziny, dolewając wody w miarę jej wygotowywania. Następnie kaszę należy przecedzić. Tak długie gotowanie kaszy ma na celu rozgotowanie skrobi i jej przemianę w klej skrobiowy. Następnie można urozmaicić jadłospis, włączając: jajko na miękko, gotowane ziemniaki pure, gotowane tradycyjnie lub na parze rozdrobnione mięso. Z mięs należy wybierać chude i delikatne gatunki: cielęcinę, chudy drób - kurczak lub indyk bez skóry.
PRZYKŁADOWY JADŁOSPIS
I śniadanie Zupa mleczna z lanymi kluskami Chleb zwykły z margaryną Jajo na twardo z majonezem i rzodkiewką
II śniadanie Bułka pszenna z margaryną i polędwicą Sałatka z pomidorów bez skórki Jogurt naturalny
Obiad Zupa jarzynowa z ryżem Kurczak gotowany Ziemniaki puree Buraczki Sok owocowy
Podwieczorek Pierogi z białym serem Sok wyciśnięty z marchwi i jabłek
Kolacja Ryba po grecku Chleb zwykły Banan Woda mineralna