Kwas hialuronowy

Kwas hialuronowy występuje w naszym organizmie jako naturalny składnik, jest niemal w każdej tkance: we włosach, oczach, dziąsłach, stawach, ośrodkowym układzie nerwowym. Najobficiej jest zgromadzony w skórze. Razem z włóknami elastyny i kolagenu decyduje o sprężystości, elastyczności i nawodnieniu skóry. Jego cząsteczka potrafi związać aż 1000 razy więcej wody, niż sama waży.

"Jest to tzw. biopolimer, polianion składający się N-acetyloglukozaminy i glukuronianu sodu, mający zdolność wiązania wody" - mówi dr hab. Halina Car z Zakładu Farmakologii Uniwersytetu Medycznego w Białymstoku.

Nawilża i wzmacnia

Związany z nawilżaniem i utrzymywaniem odpowiedniej ilości wody w macierzy zewnątrzkomórkowej, fizjologicznie odpowiada również za rozpuszczanie w wodzie substancji, które penetrują do komórek, spełniając funkcję odżywczą. Pełniąc rolę nośnika, ułatwia wprowadzenie składników odżywczych w głąb skóry.

Z wiekiem zawartość kwasu hialuronowego w skórze maleje, a w rezultacie pojawiają się kolejne zmarszczki, skóra traci gęstość i sprężystość, a owal twarzy staje się rozmyty. Dostarczając kwas hialuronowy skórze, można ten proces spowolnić. Ponadto umożliwia on tworzenie się w skórze sieci włókien kolagenowych, powoduje ich integrację, a nawet pobudza ich produkcję.

"Ta funkcja jest bardzo ważna, bowiem właściwa przestrzenna struktura włókien sprawia, że tkanki są sprężyste, nie ulegają trwałym odkształceniom - tłumaczy docent Halina Car. - Dzięki umiejętności współdziałania z innymi strukturami, już jako proteglikan, zatrzymuje w macierzy zewnątrzkomórkowej substancje toksyczne, ograniczając ich penetrację do komórek".

Historia kwasu hialuronowego zaczęła się od okulistyki - stosuje się go przy operacjach transplantacji rogówek, zaćmy i siatkówki, wykorzystuje jako substancję nawilżającą i utrzymującą fizjologiczne właściwości oka. Do dziś uznawany jest za bardzo skuteczny płyn łzowy, stosowany przez osoby noszące soczewki kontaktowe, w zespole suchego oka, a także jako składnik kropli do oczu lub specjalistycznych płynów używanych przy zabiegach operacyjnych.
Kolejna dziedzina, w której jest wykorzystywany, to ortopedia - wstrzykiwany jest do stawu kolanowego, barkowego, łokciowego w stanach zapalnych, ponieważ jest naturalnym składnikiem błony maziowej i płynu maziowego, zapewniającym odpowiednie nawilżenie i ruchomość stawu.

W ostatnim czasie kwas hialuronowy znalazł zastosowanie w urologii i ginekologii - u kobiet mających problemy z nietrzymaniem moczu wzmacnia ściany pęcherza moczowego.

Wypełniacz zmarszczek

Prawdziwym hitem stał się jednak w medycynie estetycznej. Wykorzystywany jest jako tzw. wypełniacz zmarszczek, bruzd, fałdów przy kącikach ust, blizn, do modelowania owalu twarzy, korekty kształtu nosa, ust, piersi, pośladków, łydek, a u mężczyzn do modelowania klatki piersiowej. ?Warto pamiętać, że jeśli wypełniacz zawierający kwas hialuronowy będzie zbyt gęsty, ściągnie wodę z warstwy zewnętrznej, czyli wysuszy skórę. Dlatego zalecane jest stosowanie preparatów drobnocząsteczkowych niezbyt mocno usieciowanych" - tłumaczy Halina Car.

Działanie kwasu hialuronowego nie jest długie - rozkłada się on już w ciągu jednego, dwóch dni po podaniu. Ale dzięki zdolności usieciowania można ten czas wydłużyć. "Obecnie dostępny jest w sprzedaży jeden preparat z certyfikatem FDA potwierdzającym trwałość kwasu do 12 miesięcy. Pozostałe preparaty mają czas działania od 6 do 8 miesięcy. W porównaniu do jego fizjologicznej trwałości, to i tak bardzo dużo" - mówi docent Car.

Od niedawna kwas hialuronowy dodawany jest także do kremów, choć w takiej postaci jego skuteczność jest znacznie niższa (dlatego zaleca się stosowanie kremu zawierającego kwas hialuronowy dwa razy dziennie). Używanie kosmetyków bogatych w ten rodzaj polisacharydu zalecane jest zwłaszcza zimą, gdyż w przeciwieństwie do innych kremów nawilżanie odbywa się dzięki wodzie zawartej już w organizmie, a nie dostarczanej miejscowo.

Można go stosować także w postaci doustnej - jako suplement diety - w celu zapewnienia odpowiedniego nawilżenia skóry, poprawienia funkcji paznokci, struktury włosów, a także do przyspieszenia gojenia ran, poprawy wyglądu blizn, w leczeniu trądziku. Skuteczność kwasu hialuronowego podawanego doustnie ocenia się na około 20 proc.

Szeroki wachlarz korzyści

Kwas hialuronowy może wykazywać zarówno pro-, jak i przeciwzapalne właściwości: choć we wczesnej fazie zapalenia może je promować, to jednocześnie podlega mechanizmom samoregulacji oraz wykazuje szeroki wachlarz działań ograniczających proces zapalny.

Wykazuje też działanie anaboliczne - stymuluje proliferację fibroblastów, podstawowych komórek macierzy międzykomórkowej skóry. "Kwas hialuronowy zawarty w skórze jest z łatwością niszczony przez promieniowanie typu UVB. Generowane tą drogą oraz w licznych innych procesach wolne formy reaktywne przyspieszają proces niszczenia struktur skóry, co uwidacznia się na przykład w postaci pogłębienia lub ujawnienia nowych zmarszczek. Kwas hialuronowy ma zdolności ograniczania tego typu uszkodzeń dzięki działaniu antyoksydacyjnemu, które również znacznie wzmacnia jego działanie przeciwzapalne" - tłumaczy doc. Halina Car.

Regulując motorykę komórek, czyli ich zdolność poruszania się, kwas hialuronowy "zarządza" przestrzenią zewnątrzkomórkową. Przyczynia się również do zwiększenia rozmnażania, różnicowania i dojrzewania komórek w obrębie tkanek, dlatego bywa stosowany do regeneracji blizn. "Ten efekt związany jest z migracją komórek i stymulacją procesów naprawczych" - wyjaśnia doc. Car.

Kilkanaście lat wykorzystywania kwasu hialuronowego to jednak za mało, by mieć pewność, że oprócz korzyści nie przynosi też skutków ubocznych. Niektóre osoby - choć zdarza się to sporadycznie - mogą zareagować alergią lub obrzękami podczas jego stosowania. Najnowsze doniesienia opisują też pojedyncze przypadki ziarniniaków, pojawiających się w efekcie niewłaściwej aplikacji wypełniaczy. Są to jednak rzadkie, indywidualne reakcje.