Leki przeciwgruźlicze

• zwiększenie się liczby chorych na gruźlicę (warunki socjalne)

• około 1/3 populacji światowej jest zakażona prątkami

• 8 milionów nowych zachorowań na świecie

• 2,5-3 miliony zgonów na świecie z powodu gruźlicy co rok

• większość w Azji i Afryce

• problem u pacjentów HIV(+)

• infekcje Mycobacterium - wyzwanie terapeutyczne

- powolny wzrost

- wewnątrzkomórkowa lokalizacja bakterii

- terapia jest długotrwała

- oporność na leki narasta szybko

- cel leczenie - odprątkowanie

Leki główne- niska toksyczność

1. izoniazyd (INH)

2. rifampicyna (RMP)

3. pirazynamid (PZA)

4. etambutol (EMB)

5. streptomycyna (SM)

Leki drugiej linii - wysoka toksyczność

1. amikacyna

2. kapreomycyna

3. ciprofloksacyna (fluorowane chinolony)

4. cykloseryna

5. etionamid

6. rifabutyna

7. klofazymina

8. kwas p-aminosalicylowy

Populacje prątków wywołujące gruźlicę:

1. prątki szybko dzielące się - poza makrofagami, przy dostepie tlenu działają na nie: izoniazyd, streptomycyna, rifampicyna

2. prątki wolno dzielące się wewnątrz makrofagów; działają na nie: pirazynamid, rifampicyna i izoniazyd

3. prątki w zamkniętych masach serowatych i włóknistych - dzielą się rzadko; działają na nie: rifampicyna i izoniazyd

Zasady leczenie gruźlicy

• leczenie jest długotrwałe

• co najmniej dwulekowe - istnieje pierwotna oporność na leki

• pierwotna oporność dotyczy głównie izoniazydu i streptomycyny rzadziej: rifampicyny i etambutolu

• leczenie przebiega w dwóch fazach:

- faza wstępna, intensywna - 2-3miesiące:

- faza kontynuacji, wyjaławiająca

• najczęściej stosowany - 6 miesięczny sposób leczenie

- faza wstępna - 2 miesiące: pirazynamid, izoniazyd, rifampicyna, etambutol lub streptomycyna

- faza podtrzymująca - 4 miesiące: izoniazyd i ryfampicyna

• jeśli chory nie otrzymuje pirazynamidu, bo go nie toleruje, to leczenie trwa co najmniej 9mcy

• zestawy zawierające rifampicynę, ale nie zawierające izoniazydu są podawane co najmniej przez 12 miesięcy

• dłuższe leczenie w przypadku: gruźlicy prosówkowej, gruźlicy opon mózgowych, gruźlicy kostno- stawowej, u pacjentów zakażonych wirusem HIV

• leki mogą być podawane w jednorazowej dawce dziennej, czasami 2-3 razy na tydzień

• istotne znaczenie ma współpraca chorego i jego akceptacja dle wielomiesięcznej terapii

Leki przeciwprątkowe

IZONIAZYD (Izoniazidum tabl.)

• działa bakteriobójczo - hamuje syntezę kwasu mikolowego - ważnego składnika ściany komórkowej prątków

• dobrze wchłania się z pp

• dobrze przenika do wszystkich płynów ciała i tkanek, przekracza barierę łożyskową, wydziela się z mlekiem

• metabolizowany w wątrobie , wydalany przez nerki

• działanie niepożądane: hepatotoksyczność, polineuritis(hamowanie przez lek fosforanu pirydoksalu - czynna postać witaminy B6), objawy skórne

RIFAMPICYNA(Rifampicyn, Rifamazid kaps.)

• szerokie spektrum działania - hamuje wzrost prątków a także bakterii G- i G+

• hamuje polimerazę RNA w komórce bakteryjnej

• dobrze wchłania się z pp

• przenika do wszystkich tkanek i jam ciała, wydala się z moczem, we łzach, pocie i innych płynach ciała- barwiąc je na pomarańczowo

• działania niepożądane: zaburzenia żołądkowo- jelitowe, zapalenie wątroby, immunosupresja, ostra niewydolność nerek

• aktywuje enzymu mikrosomalne wątroby zmieniając metabolizm wielu leków

ETAMBUTOL(Ethambutol kaps.)

• działa bakteriostatycznie na dzielące się prątki, hamując przechodzenie kwasów mikolowych do ściany komórkowej

• pierwotna oporność prątków na etambutol jest rzadka a oporność krzyżowa między nim a innymi lekami przeciwprątkowymi nie występuje

• dobrze wchłania się z pp (75-80%)

• częściowo nieuczynniany w wątrobie, a większości wydala się z moczem w postaci nie zmienionej

• działania niepożądane: zapalenie pozagałkowe nerwu wzrokowego

• przeciwwskazany u małych dzieci

PIRAZYNAMID(Pirazynamid tabl.)

• działa bakteriobójczo, mechanizm nie znany, działa jedynie w środowisku kwaśnym(które występuje wewnątrz makrofagów)

• nie działa na prątki trzeciej populacji wolno dzielące się , o zahamowanym metabolizmie, dlatego tez w wielolekowych zestawach zawierających także izoniazyd i rifampicyne stosowany jest tylko przez pierwsze 2 miesiące

• dobrze wchłania się z pp

• metabolizowany w wątrobie

• działania niepożądane: hepatotoksyczność, hamuje wydzielanie kanalikowe kwasu moczowego- wzrost stężenia w surowicy- bóle stawowe, objawy uczulenia, nadwrażliwość skóry na promienie słoneczne

STREPTOMYCYNA

• antybiotyk aminoglikozydowy, wytwarzany przez pleśnie Streptomyces

• hamuje biosyntezę komórki bakteryjnej

• działa bakteriobójczo w środowisku zasadowym

• nieaktywna na prątki znajdujące się wewnątrz makrofagów

• nie wchłania się z pp, podawana i.m.

• dobrze przenika do jam ciała

• działania niepożądane: ototoksyczność, nefrotoksyczność( mniej niż pozostałe aminoglikozydy), wywołuje reakcje nadwrażliwości

CYKLOSERYNA(Cycloserinum tabl.,kaps.)

• działa bakteriostatycznie, hamuje syntezę ściany komórkowej

• łatwo wchłania się z pp, dobra penetracja tkankowa

• działania niepożądane: OUN ( zaburzenia zachowania, drgawki, stany psychotyczne), hamuje metabolizm fenytoiny

ETIONAMID(Etionamid draż.)

• działa bakteristatycznie

• zaburza syntezę peptydów

• dobrze wchłania się z pp

• łatwo przenika do tkanek i płynów ciała

• działania niepożądane: zaburzenia żołądkowo- jelitowe, może powodowac uszkodzenie wątroby

KWAS P-AMINOSALICYLOWY

• działa bakteriostatycznie, hamuje synteze kwasu foliowego( zastępuje w reakcjach prekursor tego kwasu- kwas aminobenzoesowy, do którego jest zbliżony budową)

• dobrze wchłania się z pp

• acetylowany w wątrobie i jelitach, wydalany z moczem

• źle tolerowany, powoduje ciązkie zaburzenia żołądkowo- jelitowe, odwracalny zespól tocznia rumieniowatego układowego i objawy przypominające mononukleozę

FLUOROCHINOLONY

• głównie ofloksacyna i ciprafloksacyna

• dobrze tolerowane

• działania niepożądane: zaburzenia żołądkowo- jelitowe, rzadziej reakcje uczuleniowe

RIFABUTYNA

• pochodna rifampicyny

• dobrze wchłania się z pp

• powoduje zaburzenia hematologiczne i reakcje uczuleniowe

RIFAPENTYNA

• ma najdłuższy okres półtrwania z rifampicyn

• działanie podobne do rifampicyny

MAKROLIDY

• głównie klaritromycyna, azitromycyna

• skuteczne w leczeniu mikobakterioz - chorób wywołanych przez prątki nie gruźlicze

KLOFAZYMINA

• stosowana tez w terapii trądu,

• podaje się ja jedynie w gruźlicy wielolekoopornej

• powoduje brunatne zabarwienie skóry, zaburzenia żołądkowo- jelitowe