WSTRZĄS - krytyczne upośledzenie ukrwienia narządów lub pierwotne zmniejszenie przyswajania tlenu przez komórki. Wstrząs nieleczony zawsze prowadzi do ciężkich zaburzeń metabolizmu komórkowego i mikrokrążenia, a w końcu do nieodwracalnych zmian i śmierci komórek.

Tradycyjnie wstrząs klasyfikuje się według kilku obszernych kategorii, jako :

• kardiogenny (zawał mięśnia sercowego, niedotlenienie mięśnia sercowego, wada zastawkowa, zaburzenia rytmu, tamponada serca);

• hipowolemiczny (krwawienie, oparzenie, niedostrzegalna utrata płynów, biegunka, wymioty, ciężkie złamania, niedrożność jelit);

• septyczny (infekcje);

• neurogenny i mieszany (anafilaksja, zatrucie lekami);

• nagłe załamanie sił i pogorszenie się stanu pacjenta, związane ze zmniejszeniem przepływu krwi i niedotlenieniem ważnych dla życia narządów;

Objawy - we wszystkich odmianach wstrząsu objawy kliniczne i wygląd są podobne :

• spadek CTK (ciśnienia tętniczego);

• niepokój psychoruchowy;

• apatia;

• blada i chłodna skóra, pokryta kroplami zimnego potu;

• szybki oddech (tachypnoe);

• CTK skurczowe poniżej 80mmHg;

• bardzo szybkie tętno (tachykardia), później nie wyczuwalne;

Rodzaje wstrząsów :

1. HIPOWOLEMICZNY :

• względny - nie ma ubytku płynów ustrojowych;

• bezwzględny - ubytek płynów :

• zewnętrzna utrata płynów: krwotoki z ran, z wrzodów żołądka, z żylaków, z przełyku, wymioty, biegunka;

• wewnętrzna utrata płynów: złamanie miednicy (4 l krwi), złamanie kości udowej (do 2 - 2,5 litra krwi), zapalenie otrzewnej;

POSTĘPOWANIE :

• wygodne ułożenie pacjenta i zatrzymanie krwawienia (opaska uciskowa lub okluzyjna);

• zabezpieczyć swobodny oddech - usunąć przeszkody;

• usunąć przyczynę wstrząsu;

• ogrzać chorego (koc);

• przetoczyć dożylnie płyny;

• opanowanie bólu i uspokojenie chorego;

Wstrząs krwotoczny : nie podawać Dopaminy, lecz leki krwiozastępcze; uzupełnić krew;

Podatność na wstrząs zwiększają:

• wiek (młodzież, podeszły wiek)

• przewlekłe choroby

• niewydolność nadnerczy

• znieczulenie ogólne

- chorzy pobierający kortykosteroidy nie mogą uruchomić naturalnej rezerwy hormonalnej, dlatego muszą dostać dodatkową dawkę kortykosteroidów - dotyczy ludzi operowanych; pacjent we wstrząsie musi być z niego natychmiast wyprowadzony;

Pomiar parametrów życiowych :

• tętno, ciśnienie, ośrodkowe ciśnienie żylne

• liczba oddechów

• cogodzinna diureza

• hematokryt co godzinę

• bilans płynów

• stała obserwacja wzrokowa

• stan przytomności

• kolor, wilgotność skóry

• osłuchiwanie płuc

• kwasica metaboliczna sprzyjająca obrzękowi

• lekiem pierwszego rzutu we wstrząsie jest tlen;

2. ANAFILAKTYCZNY - może powstać jako reakcja uczuleniowa na:

• środki farmakologiczne,

• surowicę,

• alergeny,

• środki kontrastowe używane w radiologii;

Objawy kliniczne :

• spadek CTK (ciśnienia tętniczego);

• tachykardia;

• ze strony skóry: pokrzywka, świąd, zaczerwienienie, wzmożone pocenie, obrzęk;

• ze strony błon śluzowych: zaczerwienienie, obrzęk, łzawienie, wyciek z nosa, metaliczny smak, chrypka, sidor - pianie koguta, zaciąganie przy wdechu;

• ze strony układu oddechowego: tachypnoe, duszność, kaszel, sapanie, świszczący oddech, obturacja

• ze strony układu krążenia: spadek ciśnienia, tachykardia;

• ze strony układu pokarmowego: kolka brzuszna, nudności, wymioty, biegunka;

• ze strony układu nerwowego: pobudzenie psychoruchowe, zawroty głowy, drgawki;

• zawsze bierz pod uwagę reakcje uczuleniową, kiedy nagle wystąpiły trudności z oddychaniem i spadek CTK i widzimy zmiany na skórze;

Rozpoznanie :

• wywiad (co zjadł, co go ukąsiło, itp.) - ustalenie przyczyny powstania reakcji uczuleniowej;

• konikopunkcja / konikotomia: gdy mamy obrzęk podniebienia miękkiego i języka, czyli obrzęk Quinkiego

Postępowanie :

• przerwanie narażenia na działania antygenów (założenie opaski uciskowej, staza);

• monitorowanie podstawowych parametrów życiowych;

• utrzymanie i zabezpieczenie drożności dróg oddechowych - intubacja;

• tlenoterapia 10-15 litrów / minutę;

• dostęp do żyły i płynoterapia: Mleczan Singera - Koloidy (Dekstran), Krystaloidy;

• adrenalina dożylnie (i.v.) - jest lekiem hamującym uwalnianie mediatorów reakcji anafilaktycznej - Histaminy;

• roztwór 1 mg - rozpuszczony w 250 ml soli fizjologicznej

• 2 mg - 500 ml

• 20 kropli / na minutę

• 0,1 - 0,2 mikrograma / kg/min w strzykawce automatycznej

• leczenie 2 rzutu - glikokortykosteroidy: Hydrokortyzon 200 - 600 mg i.v. , Deksanol 8 -16mg i.v. , Metyloprednizonol 50-120mg i.v.;

3. SEPTYCZNY - przyczynami są tu :

• toksemia - zakażenie toksynami ustrojowymi, w wyniku bezpośredniego działania toksyn i obniżenia przepływu krwi przez tkanki, w rezultacie dochodzi do niedotlenienia (anoksji) i uszkodzenia tkanek;

• zapalenie otrzewnej

Objawy :

• hipermetabolizm: wysoka temperatura - gorączka, podwyższenie przemiany materii, przyspieszenie krążenia krwi, podwyższenie tętna;

• później faza hipometaboliczna: spadek ciśnienia tętniczego krwi, zaburzenia psychiczne, wysoka leukocytoza, skaza krwotoczna - ‚pajączki' ;

Postępowanie :

• prawidłowa wentylacja,

• tlenoterapia - tlen 5-6 litrów / minutę

• wkłucie w celu pobrania krwi na bakteriologię

• zwalczanie hipowolemii ( płynoterapia)

• antybiotykoterapia;

Stan hipowolemii (odwodnienia) :

• sterczący fałd skórny

• złuszczona śluzówka

• pot

• tachykardia

• tętno szybkie, nitkowate

• ciśnienie niskie ok. 90 skurczów

• skąpomocz (oliguria)

POSTĘPOWANIE OGÓLNE :

• jeśli możliwe to usunąć przyczynę wstrząsu - np. zatamować krwawienie

• ułożyć pacjenta w pozycji poziomej lub przeciwwstrząsowej (starać się nie unosić głowy i klatki piersiowej, wszelkie manewry wykonywać bardzo ostrożnie, w przypadku podejrzenia urazu kręgosłupa manewrować całą deską ortopedyczną)

• jeśli obrażenia na to pozwalają, unieść kończyny dolne powyżej poziomu klatki piersiowej

• podać tlen przez maskę z wysokim przepływem

• zabezpieczyć dostęp do dożylny (dwa „grube” wkłucia)

• zabezpieczyć chorego przed utratą ciepła

• monitorować akcję serca, pulsoksymetrię, kontrolować ciśnienie tętnicze

• podać płyny i leki na zlecenie lekarza

3

WWW.RatownictwoMedyczne.Friko.p1