Prof. zw. dr hab. Marta Bogdanowicz

PSYCHOLOGIA WSPOMAGANIA ROZWOJU - cz2.
- przedmiot, założenia tej gałęzi psychologii stosowanej

/ fragmenty wykładów - prezentacji multimedialnej/

1. Przedmiot:

wspomaganie rozwoju psychofizycznego człowieka w normie i patologii - wykłady będą miały węższy zakres, będą dotyczyć ogólnej problematyki oraz wybranych szczegółowych problemów np. inteligencji niższej niż przeciętna, leworęczności

Będą koncentrować na wspomaganiu psychoruchowego dziecka w normie i patologii, a więc na oddziaływaniach mających na celu:

• optymalizację rozwoju - wykorzystanie potencjalnych możliwości rozwojowych

• profilaktykę niepowodzeń szkolnych i niedostosowania społecznego

2. Problemy i zadania

• Diagnoza - diagnozowanie rozwoju (ocena mocnych i słabych stron)

• Stymulowanie rozwoju - przez oddziaływania edukacyjne (wprowadzanie programów wczesnej edukacji - np. szkoła j. angielskiego Helen Doron, umuzykalniania - np. szkoła YAMACHY) oraz wykorzystanie potencjalnych możliwości (rozwijanie mocnych stron funkcjonowania - style uczenia się)

• Wyrównywanie zaburzeń rozwojowych (globalnych zaburzeń i dysharmonii rozwoju) przez oddziaływanie korekcyjno-kompensacyjne

• Profilaktyka - zapobieganie zaburzeniom przez stworzenie optymalnych warunków rozwoju oraz właściwe metody edukacji i terapii

3. Założenia teoretyczne
dot. sukcesu w rozwoju i zaburzeń rozwojowych

• czteroczynnikowa teoria rozwoju (zadatki biologiczne, środowisko, wychowanie, własna aktywność) (M. Żebrowska)

• teoria czynności psychicznych (cel i organizacja) (T. Tomaszewski)

• koncepcja zdrowia psychicznego (K. Dąbrowski)

• teoria funkcjonalnej organizacji wyższych czynności psychicznych tj. czytania i pisania (A. Łuria)

• teoria MBD i parcjalnych zaburzeń rozwoju psychoruchowego (H. Spionek)

• teorie integracji sensomotorycznej (H. Birch i L. Belmont - VA I ; J. Ayres - SI; M. Bogdanowicz - Integracji Percepcyjno-Motorycznej)

Czteroczynnikowa teoria rozwoju (Maria Żebrowska, 1976)

• Rozwój dziecka to proces, który jest stymulowany przez 4 czynniki:

• Zadatki biologiczne

• Środowisko

• Wychowanie

• Aktywność własna

Zadatki biologiczne - Cechy wrodzone CUN

- Oddziaływanie środowiska

• Stymulowanie CUN poprzez uczenie i dostarczanie doświadczeń tworzenie nowych i eliminowanie niepotrzebnych połączeń nerwowych

Rozwijający się mózg (Rose i Dryden, 2006)

Liczba komórek nerwowych w mózgu i liczba połączeń między nimi decyduje o poziomie inteligencji:

• muszka owocowa ma 100 tys. komórek

• mysz - 5 milionów

• małpa - 10 milionów

• noworodek - 100 miliardów

• Każda komórka może wytworzyć 20 tys. połączeń nerwowych do przechowywania i przetwarzania informacji

• Mózg dziecka wytwarza 900 miliardów komórek odżywiających neurony

• Ćwiczenia, doświadczenia, uczenie, odżywianie i dotlenienie mózgu to podstawa tworzenia nowych połączeń (prawidłowy rozwój mózgu to także eliminowanie nadmiaru komórek i połączeń)

• Wykorzystujemy tylko część możliwości swojego mózgu

4. Zasady wspomagania rozwoju dziecka

Zasady:

• Wczesna stymulacja wg. Rose'a i Drydena (2006)

- 50% zdolności do uczenia się rozwija się od 0 do 5 roku życia

- kolejne 30% rozwija się od 6 do 8 roku życia

- ostatnie 20% rozwija się po 8 roku życia

• Rodzice są najważniejszymi nauczycielami - modelowanie i wychowanie

• Dziecko jest także swoim nauczycielem - aktywność własna

• Efektywne metody uczenia się - uczenie się wielozmysłowe

Maria Montessori (1870 - 1952) - jako pionier ? tej gałęzi psychologii

Doktor n.med w zakresie psychiatrii stworzyła podstawy pod rozwój pedagogiki specjalnej i wychowania przedszkolnego. Montessori utworzyła w Rzymie w 1907 roku pierwsze przedszkole - tzw. Casa dei Bambini .

Jej metodyka nauczania (uczenie wielozmysłowe) oraz idee wychowania upowszechniły

we wielu krajach i są popularne do dziś. Była wielokrotnie nominowana do Pokojowej

Nagrody Nobla

2. Wspomaganie rozwoju dotyczy:

• motoryki

• integracji percepcyjno-motorycznej

• procesów emocjonalnych

• procesów motywacyjnych

• dojrzałości społecznej

• osobowości

• procesów poznawczych - inteligencji:

Rodzaje inteligencji - 8 wg Gordona

• matematyczno-logiczna

• ruchowa

• językowa

• wizualno-przestrzenna

• muzyczna

• intrapersonalna (refleksyjna)

• interpersonalna

• przyrodnicza

5. Metody służące wspomaganiu rozwoju - popularne w Polsce m. in.

• Zajęcia wspomagające rozwój mowy i języka

Ćwiczenia logopedyczne

Ćwiczenia funkcji językowych:

• A. Maurer,

• G. Krasowicz-Kupis

• zestawy programów komputerowych

• Metoda Dobrego Startu M.Bogdanowicz „Od słowa do zdania, od zdania do tekstu” (Bogdanowicz, Szewczyk, 2007)

• Zabawy i zajęcia wspomagające rozwój wszystkich sfer rozwojowych:

• Zabawy fundamentalne C. Rose'a, G. Drydena (0 - 6 lat) - głównie funkcji poznawczych

• Metoda Dobrego Startu M. Bogdanowicz (2 - 10 lat) - głównie funkcji poznawczych i integracji percepcyjno-motorycznej

• Zabawy ruchowe z piosenką w: „W co się wić z dziećmi. Zabawy wspomagające rozwój psychomotoryczny” (Bogdanowicz 2004)

• Czytanie dziecku i z dzieckiem - głównie rozwój poznawczy i emocjonalno-społeczny

• Zajęcia wspomagające rozwój ruchowy, integracji sensorycznej, emocjonalny, społeczny

• Metoda Integracji Sensorycznej J.Ayres

• Metoda Ch. Knilla

• Metoda Kinezjologii Edukacyjnej P. Dennisona

• Metoda Ruchu Rozwijającego W. Sherborne

• Zajęcia wspomagające rozwój poznawczy

• Dziecięca Matematyka i in. publikacje E. Gruszczyk-Kolczyńskiej

• Zajęcia wspomagające rozwój motoryki małej i grafomotoryki

• Ćwiczenia grafomotoryczne wg. Hany Tymichovej (Bogdanowicz 2003),

• Ćwiczenia M. Frostig i D.Horne (1987)

• Ćwiczenia wspomagające rozwój dzieci leworęcznych ( zeszyty „Lewa ręka rysuje i pisze” M. Bogdanowicz - M. Rożyńska, zeszyt z ukośną liniaturą)

• Zajęcia wspomagające rozwój emocjonalno-społeczny, osobowości

• Zabawy paluszkowe W. Szuman

• Dziecięce masażyki M. Bogdanowicz ( 2003)

• Bajki terapeutyczne (Molicka 1999)

• Malowanie dziesięcioma palcami

• Kołysanki (np. Bogdanowicz 2003)

1