Konformizm vs. nonkonformizm i asertywność

Konformizm (pot. ulegający wpływom) (łac. conformo - nadaję kształt)
W psychologii społecznej	W socjologii
zmiana zachowania na skutek rzeczywistego, bądź wyobrażonego wpływu innych ludzi. Podporządkowanie się wartościom, poglądom, zasadom i normom postępowania obowiązującym w danej grupie społecznej. W tym rozumieniu jest to zmiana związana z faktem, że członek grupy miał początkowo inne zdanie czy inaczej się zachowywał niż grupa, a następnie je zmienił w kierunku zgodnym z oczekiwaniami grupy.	jeden ze sposobów dostosowania jednostki społecznej. W ujęciu Roberta Mertona oznacza zgodę na realizację celów społecznych grupy przy pomocy społecznie uznawanych środków lub, w szerszym znaczeniu, realizacje norm społecznych i wartości danej grupy odniesienia. Odejście od zachowań konformistycznych określane jest w ujęciu Mertona jako dewiacja społeczna. Zachowania konformistyczne w grupach są wskaźnikiem dużej spójności tych grup.

Psycholodzy społecznie stwierdzili, że istnieją dwa powody zachowań konformistycznych:

1	2
Informacyjny wpływ społeczny	Normatywny wpływ społeczny
Pojawia się wtedy, gdy ludzie nie wiedzą, co zrobić albo co powiedzieć, aby ich zachowanie było poprawne. Zwykle w nowych, zaskakujących albo kryzysowych sytuacjach. Zachowanie innych stanowi źródło informacji i wzór naśladowania. Prowadzi to często do prywatnej akceptacji - ludzie wierzą w to, co inni mówią i robią. Wykorzystanie innych jako źródła inf. może się nie powieść - zjawisko psychozy tłumu (wpadanie w panikę).	Pojawia się wtedy, gdy zmieniamy swoje zachowania, aby dorównać innym, bo chcemy zostać członkiem grupy i chcemy nadal czerpać korzyści wynikające z bycia członkiem grupy, albo pragniemy uniknąć odrzucenia bądź ośmieszenia. Może pojawić się nawet w dobrze znanych i określonych sytuacjach. Zwykle kończy się publicznym konformizmem. Niebezpieczny staje się w skrajnej formie, przy bezrefleksyjnym podporządkowaniu.
Eksperyment Milgrama Stanley Milgram przeprowadził serię eksperymentów, w których: - badany („nauczyciel”) miał razić prądem „ucznia” za błędy w czasie nauki sekwencji słów (naprawdę uczeń był aktorem i symulował ból. - do zadawania wstrząsów mimo protestów uczniów zachęcał „naukowiec” - również aktor, ubrany w biały kitel - wykorzystanie stereotypu badacza, wiedzącego lepiej - nauczyciel mimo oznak cierpienia ucznia (krzyki bólu, protesty) podporządkowywał się autorytetowi naukowca Wnioski: porządkowanie się autorytetowi (czynniki sytuacyjne) może prowadzić do okrutnych czynów, które są sprzeczne z głoszonym system wartości	Eksperyment Ascha - Asch prosił ochotników, którzy zgłosili się do jego eksperymentu, aby jak najdokładniej przyjrzeli się trzem liniom (A, B, C) i zadecydowali, do której z nich najbardziej podobny jest odcinek X narysowany obok (X = C). - Asch podstawiał 7 osób, które w przekonaniu rzeczywistej osoby badanej były także ochotnikami, choć naprawdę byli to wynajęci przez Ascha aktorzy. W pierwszych dwóch próbach aktorzy mieli udzielać prawidłowej odpowiedzi. W trzeciej próbie mieli natomiast mówić: "X jest najbardziej podobne do A". W takich warunkach ok. 2/3 rzeczywistych osób badanych (a niekiedy nawet 3/4 w zależności od innych czynników) przynajmniej raz zmieniała zdanie i również twierdziła, że "X jest podobne do A". Wnioski: Udzielanie błędych odp. było motywowane lękiem przed odrzuceniem oraz pragnieniem bycia akceptowanym przez członków grupy.

Czynniki związane ze skłonnością do ulegania

W pewnych warunkach jest bardziej prawdopodobne, że jednostka będzie podporządkowywać się grupie. Czynniki te wiążemy najczęściej z cechami grupy wywierającej nacisk, cechami zadania lub sprawy, której dotyczy nacisk lub cechami osoby, na którą wywierany jest nacisk. Dzieje się tak gdy:

1. W danej sytuacji osoba ma duże poczucie niepewności.

2. Dana osoba ma niską samoocenę.

3. Grupa składa się ze specjalistów.

4. Grupa jest duża (według E. Aronsona - gdy istnieje jednomyślność to tendencja do podporządkowania się naciskowi grupy jest mniej więcej tak samo wielka wtedy, gdy jednomyślna większość składa się z trzech osób jak i wtedy gdy składa się z szesnastu osób).

5. Grupa jest jednomyślna.

6. Zadanie powierzone jednostce przez grupę jest pilne.

7. Jednostce zależy na uczestniczeniu w grupie.

8. Łatwiej jest o konformizm wobec grup, których wartości, normy nie stoją w sprzeczności wobec norm zinternalizowanych już przez jednostkę.

9. Dana osoba nie jest zaangażowana w działanie, które jest obiektem nacisku (Na przykład trudniej jest mi ulec przekonaniu grupy, że film "Amadeusz" jest słaby jeśli wcześniej mówiłem już komuś, że jest świetny).

10. Jednostka nie ma sprzymierzeńców (choćby wyobrażonych).

11. Uleganie dotyczy zachowania w odległej przyszłości, a nie tu i teraz.

12. Jednostka nie ma poczucia kompetencji odnośnie danego zadania (wie, że się na tym nie zna).

13. Jednostka ma słabą pozycję w grupie i jednocześnie zależy jej na uczestniczeniu w grupie.

14. Jednostka jest zewnątrzsterowna.

15. W grupie istnieje poczucie zagrożenia zewnętrznego.

Nonkonformizm a asertywność

W komunikowaniu interpersonalnym oraz relacjach społecznych możemy wyróżnić trzy zasadnicze typy zachowań uczestników:

• uległe (konformistyczne)

• agresywne

• asertywne (nonkonformistyczne)

Nonkonformizm - postawa krytyczna wobec zasad, zachowań i norm społecznych, grupowych, przeciwstawiająca im własny system wartości, przeciwieństwo konformizmu. Potocznie rozumiany nonkonformizm cechuje te jednostki, które nie poddając się społecznej presji żyją w zgodzie z własnymi przekonaniami. Skrajną, demonstracyjną formą nonkonformizmu jest antykonformizm.

Asertywność

• zachowania, w których w kontaktach z innymi ludźmi nie pozwalamy naruszać swoich praw, nie pozwalamy sobą manipulować

• umiejętność mówienia „nie” w sposób, który nie narusza dobra innych ludzi

Asertywność to zespół zachowań interpersonalnych wyrażających uczucia, postawy, życzenia lub prawa innej osobie w sposób życzliwy i jednocześnie respektujący godność i prawa innych osób (definicja Stowarzyszenia Terapii Behawioralnej).

Cechy zachowań asertywnych:

• akceptowane społecznie

• nie naruszają praw innych osób

• otwarte wyrażanie swoich przekonań

• brak poczucia winy

• odkrycie mechanizmów manipulacji

Asertywność w praktyce:

Warunki mówienie NIE

1. Kontakt wzrokowy (by być osobą przekonywującą)

2. Zdecydowana odpowiedź (bez wahania i watpliwości)

3. Konsekwentna odpowiedź

Asertywne wyrażanie i odbieranie krytyki

-> Patrz: Materiały (plik) pod nazwą Komunikacja interpersonalna cd. (str. 2-3)

2

---