CHLAMYDIOZA

(chlamydiosis)

Jest u kotów jedną z głównych przyczyn długotrwałego, nawrotowego zapalenia spojówek.

Występowanie:

• w USA Chlamydia psittaci uchodzi za najczęstszą przyczynę zapaleń spojówek kotów

• w Wielkiej Brytanii izolowano ten zarazek od 30% zwierząt objawiających zapalenie spojówek, głównie od kociąt w wieku 5 tyg. − 9 mies.

• bad. serologiczne wskazują, że zarazek jest rozpowszechniony w USA oraz w Europie Zachodniej, występując enzootycznie w hodowlach i wśród kotów bezpańskich

Etiologia:

koci szczep Chlamydia psittaci

• namnaża się wyłącznie w żywych komórkach (podobieństwo do wirusów)

• ma ścianę komórkową o strukturze podobnej do ściany bakterii Gram (−) i jest wrażliwa na antybiotyki

• poza organizmem stosunkowo mało oporna − w wydzielinie z worków spojówkowych ulega inaktywacji w temp. pokojowej w ciągu 3 dni

• niewiele dłużej zachowuje żywotność w temperaturach bliskich 0°C

• detergenty i rozpuszczalniki organiczne też szybko ją inaktywują; słabiej działają kwasy i zasady; do dezynfekcji zaleca się czwartorzędowe zasady amoniowe (0,3%), ług sodowy (2%) lub formalinę (1%)

Epizootiologia:

• źródłem zakażenia są zwierzęta chore lub bezobjawowi nosiciele

• zakażenie: głównie przez kontakt z wydzieliną z worka spojówkowego lub z nosa, choć zakażone koty mogą wydalać zarazek również drogami rodnymi i z kałem

• w zamkniętej hodowli enzootia trwa wiele miesięcy lub lat. Być może przyczyniają się do tego długotrwałe zakażenia chlamydiami dróg rodnych lub układu pokarmowego

Patogeneza:

namnażanie w komórkach nabłonka spojówek (dwudniowym cykl rozwojowy) → uszkodzenie komórek i uwalnia się z nich

• zakażenie trwa zwykle bardzo długo. Zarazek izolowano jeszcze po 1,5 roku od momentu infekcji

• zapalenie spojówek często trwa wiele tygodni i mogą następować jego nawroty (wywołane stresorami lub zmianami hormonalnymi w związku z ciążą czy laktacją)

• chlamydioza jest często wikłana przez bakterie (z rodzajów Streptococcus, Staphylococcus, Pasteurella, Pseudomonas czy Mycoplasma) albo wirusy atakujące drogi oddechowe (herpeswirus kotów typ l czy kaliciwirus). Prawdopodobnie mieszane infekcje odpowiedzialne są za cięższe postacie zapalenia spojówek i być może, za zapalenie płuc, dawniej niesłusznie utożsamiane z chlamydiozą.

• Chlamydia psittaci może zakażać również drogi rodne i przewód pokarmowy kotów (infekcje bezobjawowe)

• zakażony kot wytwarza przeciwciała; po 2 tyg. od infekcji pojawiają się one w surowicy, gdzie mogą być wykrywalne przez ponad rok

• kocięta zakażonych matek mają siarowe przeciwciała; utrzymują się one w surowicy przez 9−12 tyg. i do pewnego czasu chronią potomstwo przed zakażeniem

Objawy kliniczne:

O.I.: 2 dni − 2 tyg.

• obfity, surowiczy wypływ z worka spojówkowego

• kurcz powiek

• obrzęk i przekrwienie spojówek

• początkowo zmiany dotyczą jednego oka, ale po 5−21 dniach obejmują zazwyczaj i drugie

• wtórne infekcje bakteryjne zmieniają charakter wypływu na śluzowo-ropny. W większości nie leczonych przypadków objawy ostrego zapalenia ustępują w ciągu 3−4 tyg., ale na wiele miesięcy może pozostać przekrwienie spojówek i okresowo występujący śluzowo-ropny wypływ z worka spojówkowego

• czasem: grudkowe zapalenie trzeciej powieki, zapalenie lub owrzodzenie rogówki, łuszczka (nie wiadomo, czy w patogenezie tych zaburzeń nie odgrywały roli inne czynniki)

• prawidłowy apetyt i dość dobre samopoczucie; w pierwszych dniach choroby może się niekiedy pojawić skąpy wypływ z nosa, kichanie oraz nieznaczna gorączka; w płucach mogą wystąpić niewielkiego stopnia zmiany zapalne, które tylko wyjątkowo się ujawniają klinicznie.

Rozpoznawanie:

• ostre zapalenie spojówek z nasilonym obrzękiem przy stosunkowo dobrym stanie ogólnym

• przejście choroby w stan przewlekły z nawrotami potwierdza podejrzenie

• pozytywna reakcja na leczenie tetracyklinami

Bad. laboratoryjne:

• bakterioskopowe stwierdzenie zarazka w barwionych wymazach czy zeskrobinach ze spojówek lub lepiej wyizolowanie go w hodowlach komórkowych

• test ELISA

D. różnicowa:

Objawy	Herpeswiroza	Kaliciwiroza	Chlamydioza
Posmutnienie	+++	+	+/−
Kichanie	+++	+	+/−
Ślinienie	++	−	−
Zapalenie spojówek	++	++	+++ długo
Wypływ z worków spojówkowych	+++	++	+++
Wypływ z nosa	+++	++	+/−
Nadżerki w jamie ustnej	+	+++	−
Zapalenie rogówki	+	−	−
Zapalenie pluć	+/−	+	−
Kulawizna	−	+	−

Zwalczanie:

• lekiem z wyboru są tetracykliny (miejscowo w postaci kropli lub maści do oczu): tetracyklina, oksytetracyklina, chlorotetracyklina

• wskazane jest również ogólne stosowanie tetracyklin (doksycyklina)

• jednoczesne leczenie doksycykliną przez 4 tyg. wszystkich kotów trzymanych w tym samym domu (lub przynajmniej przez 2 tyg. po ustąpieniu objawów klinicznych)

• u wielu gat. zwierząt przeciwwskazane jest podawanie tetracyklin w okresie ciąży i wzrostu kości − u kotów rzadko obserwowano przebarwienie rosnących zębów lub zaburzenia żolądkowo-jelitowe wskutek długotrwałego podawania oksytetracykliny czy doksycykliny

Profilaktyka:

szczepionki − wydaje się, że szczepienia mogą ograniczyć objawy zapalenia spojówek, ale nie zapobiegają siewstwu zarazka

Chlamydioza jako zoonoza

Opisywano pojedyncze przypadki jednoczesnej chlamydiozy kotów i ostrego zapalenia spojówek, wywołanego zakażeniem Chlamydia psittaci u ich właścicieli, ale związek przyczynowy pomiędzy tymi zachorowaniami nie jest pewny. Chlamydia psittaci jest zarazkiem potencjalnie patogennym dla ludzi i należy poinformować osoby stykające się z chorymi kotami, a zwłaszcza podające im leki do oczu, o konieczności przestrzegania zasad higieny.

Piśmiennictwo:

1.Frymus T.: „Choroby zakaźne kotów” Warszawa 2000

Chlamydioza