LEKI STOSOWANE W CHOROBACH UKŁADU BIAŁOKRWINKOWEGO

• choroby układu białokrwinkowego obejmują

1. zaburzenia ilościowe - granulocytopenia, pierwotne zespoły niewydolności immunologicznej

2. zaburzenia jakościowe - upośledzenie ruchliwości, chemotaksji, fagocytozy granulocytów, upośledzenie odporności komórkowej i humoralnej (limf. B i T)

3. zespoły rozrostowe mieloproliferacyjne (białaczki szpikowe) i limfoproliferacyjne (chłoniaki złośliwe)

Leki stosowane w granulocytopenii

• granulocyty występują w błonach śluzowych dróg oddechowych, p. pok., dróg moczowych

• granulocytopenia - stan zmniejszenia bezwzględnej liczby granulocytów we krwi obwodowej < 1,6x10⁹/l

• agranulocytoza < 0,5x10⁹/l granulocytów z towarzyszącymi septycznymi objawami klinicznymi

• granulocytopenia może być wynikiem zmniejszonego wytwarzania granulocytów w szpiku lub większego ich zużycia na obwodzie; przyjmowanie niektórych leków (chloramfenikol, sulfonamidy, NLPZ, chlorpromazyna, leki tyreostatyczne, lewamizol, leki cytostatyczne)

• w takich przypadkach należy natychmiast przerwać podawanie leku + izolacja chorego od otoczenia (uwaga na zakażenia!!!)

• leczymy podając hemopoetyczne czynniki wzrostu GM-CSF, G-CSF, witaminy, androgeny, steroidy anabolizujące, węglan litu (lek p/depresyjny, ↑ się proliferacja układu granulocytarnego szpiku, ↑ biosyntezę CSF (Colony Stimulating Factor)→zróżnicowanie komórek macierzystych szpiku w kierunku granulocytowym, ↓ stężenie wewnątrzkomórkowego cAMP)

Leki stosowane w zaburzeniach jakościowych granulocytów

• zaburzenia te mogą dotyczyć funkcji i budowy morfologicznej jądra i cytoplazmy

• najczęściej - upośledzenie fagocytozy na skutek wrodzonego lub nabytego niedoboru mieloperoksydazy (MPO; istotna rola w zabijaniu drobnoustrojów, zwłaszcza grzybów) lub oksydazy „wybuchu oddechowego” (oksydaza NADPH; występuje w przewlekłej ziarniniakowatości - postępująca septyczna ziarniniakowatość; ujawnia się we wczesnym dzieciństwie, nawracające zakażenia płuc, węzłów chłonnych, skóry, ropnie w każdym narządzie)

• leczy się antybiotykami aktywnymi wewnątrzkomórkowo, chirurg

• w ciężkich zakażeniach - przetaczanie koncentratów leukocytowych

• profilaktyka zakażeń

• jedyną skuteczną metodą jest przeszczepienie allogenicznego szpiku od zdrowego dawcy

Leki stosowane w zespołach niewydolności immunologicznej

• niewydolność immunologiczna może wynikać z wrodzonego lub nabytego upośledzenia czynności limf. B (objawia się hipo- lub agammaglobulinemią + nawracające zakażenia) i limf. T (wynik wrodzonej hipoplazji grasicy, działania cytostatyków, zakażenia bakteryjne, wirusowe, grzybicze)

• niewydolność immunologiczna mieszana prowadzi do ciężkich zakażeń wirusowych, bakteryjnych i śmierci chorego we wczesnym dzieciństwie

• leczenie

• substytucyjne - i.v. gammaglobuliny oraz leki pobudzające czynność układu odpornościowego

• przy niedoborze deaminazy adenozynowej przetacza się masę erytrocytarną co 3 tyg.

• przeszczepy szpiku i grasicy

• immunoterapia adoptywna przy użyciu IL-2 i limf. T

Leki immunosupresyjne

• najczęściej stosuje się glikokortykosteroidy, surowice antylimfocytową i antytymocytową, immunoglobulinę anty-RhD, leki cytostatyczne (cyklofosfamid, azatioprynę, cyklosporynę A, przeciwciała monoklonalne)

choroba	leki immunosupresyjne	wynik leczenia
plamica małopłytkowa samoistna	prednizon, winkrystyna, Ig, rzadziej azatiopryna lub merkaptopuryna, splenektomia	zazwyczaj dobry
niedokrwistość autoimmunohemolityczna	prednizon, cyklofosfamid, chlorambucil, merkaptopuryna, azatiopryna, splenektomia	zazwyczaj dobry
nabyte inhibitory czynników krzepnięcia (VIII, XIII)	cyklofosfamid, Ig, plazmafereza	zazwyczaj dobry
niedokrwistości hemolityczne noworodków	Ig anty-RhD (zapobiegawczo), przetoczenia wymienne krwi	bardzo dobry
przeszczep szpiku	cyklofosfamid, prednizon, metotreksat, cyklosporyna A, surowica antylimfocytowa, p/ciała monoklonalne, napromienianie całego ciała	dobry przy dobrze dobranych dawcach

Leki stosowane w chorobach rozrostowych układu krwiotwórczego

• w okresie klinicznego rozpoznania w organizmie znajduje się ok. 10¹² komórek nowotworowych (1kg)

• zgodnie z prawami kinetyki proliferacji nowotworowej każdy kurs chemioterapii zmniejsza populację komórek nowotworowych o określony procent, niezależnie od całkowitej liczby komórek; chemioterapia indukująca remisję powoduje zmniejszenie liczby komórek białaczkowych o 99%, w org. pozostaje ok 1,0 g komórek białaczkowych (zupełna remisja kliniczna choroby), leczenie intensyfikujące remisje może doprowadzić do zmniejszenia liczby komórek białaczkowych do 1 mg, potem prowadzi się leczenie podtrzymujące remisję

• po uzyskaniu remisji hematologicznej podaje się jeszcze 1-2 kursy leczenia konsolidującego remisję, a następnie stosuje się leczenie podtrzymujące (5-dniowe kursy leczenia co 4-6 tyg. z cytarabiną i tioguaniną)

• ostra białaczka limfoblastyczna

• 4-tygodniowy cykl leczenia z winkrystyną, daunorubicyną, prednizonem

• w leczeniu podtrzymującym remisję - 6-merkaptopuryna i metotreksat

• profilaktyka białaczki oponowej!!!! - napromienianie czaszki Co w ciągu 2,5 tyg. + dokanałowo metotreksat

• przewlekła szpikowa

• monochemioterapia hydroksykarbamidem, busulfanem

• w celu szybkiego zmniejszenia leukocytozy można stosować leczenie 2 cytostatykami (hydroksykarbamid i 6-tioguaniną)

• jedyną skuteczną metodą jest intensywna chemioterapia i przeszczepienie szpiku allogenicznego

• mielofibroza

• hydroksykarbamid lub busulfan,

• niedokrwistość poprawiamy androgenami lub kortykosteroidami (niedokrwistość hemolityczna)

• napromienianie śledziony, splenektomia

• nadpłytkowość samoistna

• hydroksykarbamid, interferon α, anagrelid

• leki p/agregacyjne lub heparyna

• stany przedbiałaczkowe (zespoły mielodysplastyczne)

• kwas transretinowy, kalcytriol, małe dawki cytostatyków (cytarabina), argininian hemu, interferony, interleukiny

• agresywna terapia p/białaczkowa u młodych + przeszczep szpiku

• ziarnica złośliwa - ch. Hodgkina

• zależy od klinicznego stopnia rozwoju choroby

• postacie umiejscowione (okres I i II) - megawoltowa radioterapia lub kobaltoterapia w dawce 35-44 Gy na zajęte węzły chłonne i ok. 35 Gy profilaktycznie na sąsiadujące nie zajęte węzły chłonne (napromienianie płaszczowe i w postaci odwróconego Y oraz napromienianie śledziony)

• postacie zaawansowane (okres III i IV) - skojarzona chemioterapia wielolekowa (schemat MOPP lub ABVD, chlormetyna, cyklofosfamid, prokarbazyna, prednizon, bleomycyna, winkrystyna, winblastyna, dakrabazyna)

• chłoniaki złośliwe

• monochemioterapia (chlorambucyl lub cyklofosfamid) lub polichemioterapia (COP - cyklofosfamid, winkrystyna, prednizon; CHOP - jak poprzednio + doksorubicyna)

• przewlekła limfatyczna

• chlorambucil przez kilka tygodni, potem w mniejszych dawkach podtrzymujących codziennie lub z przerwami kilkutygodniowymi

• cyklofosfamid, fludarabina

• białaczka włochatokomórkowa

• leczymy kladrybiną (2-CDA), deoksykofomicyną, fludarabiną, interferonem

• splenektomia

• szpiczak plazmocytowy

• monochemioterapia przy użyciu melfanu lub polichemioterapia (cyklofosfamid, winkrystyna, doksorubicyna, prednizon, deksametazon, etopozyd, interferon alfa)

2