LEKI STOSOWANE W CHOROBACH UKŁADU BIAŁOKRWINKOWEGO
choroby układu białokrwinkowego obejmują
zaburzenia ilościowe - granulocytopenia, pierwotne zespoły niewydolności immunologicznej
zaburzenia jakościowe - upośledzenie ruchliwości, chemotaksji, fagocytozy granulocytów, upośledzenie odporności komórkowej i humoralnej (limf. B i T)
zespoły rozrostowe mieloproliferacyjne (białaczki szpikowe) i limfoproliferacyjne (chłoniaki złośliwe)
Leki stosowane w granulocytopenii
granulocyty występują w błonach śluzowych dróg oddechowych, p. pok., dróg moczowych
granulocytopenia - stan zmniejszenia bezwzględnej liczby granulocytów we krwi obwodowej < 1,6x109/l
agranulocytoza < 0,5x109/l granulocytów z towarzyszącymi septycznymi objawami klinicznymi
granulocytopenia może być wynikiem zmniejszonego wytwarzania granulocytów w szpiku lub większego ich zużycia na obwodzie; przyjmowanie niektórych leków (chloramfenikol, sulfonamidy, NLPZ, chlorpromazyna, leki tyreostatyczne, lewamizol, leki cytostatyczne)
w takich przypadkach należy natychmiast przerwać podawanie leku + izolacja chorego od otoczenia (uwaga na zakażenia!!!)
leczymy podając hemopoetyczne czynniki wzrostu GM-CSF, G-CSF, witaminy, androgeny, steroidy anabolizujące, węglan litu (lek p/depresyjny, ↑ się proliferacja układu granulocytarnego szpiku, ↑ biosyntezę CSF (Colony Stimulating Factor)→zróżnicowanie komórek macierzystych szpiku w kierunku granulocytowym, ↓ stężenie wewnątrzkomórkowego cAMP)
Leki stosowane w zaburzeniach jakościowych granulocytów
zaburzenia te mogą dotyczyć funkcji i budowy morfologicznej jądra i cytoplazmy
najczęściej - upośledzenie fagocytozy na skutek wrodzonego lub nabytego niedoboru mieloperoksydazy (MPO; istotna rola w zabijaniu drobnoustrojów, zwłaszcza grzybów) lub oksydazy „wybuchu oddechowego” (oksydaza NADPH; występuje w przewlekłej ziarniniakowatości - postępująca septyczna ziarniniakowatość; ujawnia się we wczesnym dzieciństwie, nawracające zakażenia płuc, węzłów chłonnych, skóry, ropnie w każdym narządzie)
leczy się antybiotykami aktywnymi wewnątrzkomórkowo, chirurg
w ciężkich zakażeniach - przetaczanie koncentratów leukocytowych
profilaktyka zakażeń
jedyną skuteczną metodą jest przeszczepienie allogenicznego szpiku od zdrowego dawcy
Leki stosowane w zespołach niewydolności immunologicznej
niewydolność immunologiczna może wynikać z wrodzonego lub nabytego upośledzenia czynności limf. B (objawia się hipo- lub agammaglobulinemią + nawracające zakażenia) i limf. T (wynik wrodzonej hipoplazji grasicy, działania cytostatyków, zakażenia bakteryjne, wirusowe, grzybicze)
niewydolność immunologiczna mieszana prowadzi do ciężkich zakażeń wirusowych, bakteryjnych i śmierci chorego we wczesnym dzieciństwie
leczenie
substytucyjne - i.v. gammaglobuliny oraz leki pobudzające czynność układu odpornościowego
przy niedoborze deaminazy adenozynowej przetacza się masę erytrocytarną co 3 tyg.
przeszczepy szpiku i grasicy
immunoterapia adoptywna przy użyciu IL-2 i limf. T
Leki immunosupresyjne
najczęściej stosuje się glikokortykosteroidy, surowice antylimfocytową i antytymocytową, immunoglobulinę anty-RhD, leki cytostatyczne (cyklofosfamid, azatioprynę, cyklosporynę A, przeciwciała monoklonalne)
choroba
|
leki immunosupresyjne
|
wynik leczenia
|
plamica małopłytkowa samoistna
|
prednizon, winkrystyna, Ig, rzadziej azatiopryna lub merkaptopuryna, splenektomia
|
zazwyczaj dobry |
niedokrwistość autoimmunohemolityczna |
prednizon, cyklofosfamid, chlorambucil, merkaptopuryna, azatiopryna, splenektomia |
zazwyczaj dobry |
nabyte inhibitory czynników krzepnięcia (VIII, XIII) |
cyklofosfamid, Ig, plazmafereza |
zazwyczaj dobry |
niedokrwistości hemolityczne noworodków |
Ig anty-RhD (zapobiegawczo), przetoczenia wymienne krwi |
bardzo dobry |
przeszczep szpiku |
cyklofosfamid, prednizon, metotreksat, cyklosporyna A, surowica antylimfocytowa, p/ciała monoklonalne, napromienianie całego ciała |
dobry przy dobrze dobranych dawcach |
Leki stosowane w chorobach rozrostowych układu krwiotwórczego
w okresie klinicznego rozpoznania w organizmie znajduje się ok. 1012 komórek nowotworowych (1kg)
zgodnie z prawami kinetyki proliferacji nowotworowej każdy kurs chemioterapii zmniejsza populację komórek nowotworowych o określony procent, niezależnie od całkowitej liczby komórek; chemioterapia indukująca remisję powoduje zmniejszenie liczby komórek białaczkowych o 99%, w org. pozostaje ok 1,0 g komórek białaczkowych (zupełna remisja kliniczna choroby), leczenie intensyfikujące remisje może doprowadzić do zmniejszenia liczby komórek białaczkowych do 1 mg, potem prowadzi się leczenie podtrzymujące remisję
po uzyskaniu remisji hematologicznej podaje się jeszcze 1-2 kursy leczenia konsolidującego remisję, a następnie stosuje się leczenie podtrzymujące (5-dniowe kursy leczenia co 4-6 tyg. z cytarabiną i tioguaniną)
ostra białaczka limfoblastyczna
4-tygodniowy cykl leczenia z winkrystyną, daunorubicyną, prednizonem
w leczeniu podtrzymującym remisję - 6-merkaptopuryna i metotreksat
profilaktyka białaczki oponowej!!!! - napromienianie czaszki Co w ciągu 2,5 tyg. + dokanałowo metotreksat
przewlekła szpikowa
monochemioterapia hydroksykarbamidem, busulfanem
w celu szybkiego zmniejszenia leukocytozy można stosować leczenie 2 cytostatykami (hydroksykarbamid i 6-tioguaniną)
jedyną skuteczną metodą jest intensywna chemioterapia i przeszczepienie szpiku allogenicznego
mielofibroza
hydroksykarbamid lub busulfan,
niedokrwistość poprawiamy androgenami lub kortykosteroidami (niedokrwistość hemolityczna)
napromienianie śledziony, splenektomia
nadpłytkowość samoistna
hydroksykarbamid, interferon α, anagrelid
leki p/agregacyjne lub heparyna
stany przedbiałaczkowe (zespoły mielodysplastyczne)
kwas transretinowy, kalcytriol, małe dawki cytostatyków (cytarabina), argininian hemu, interferony, interleukiny
agresywna terapia p/białaczkowa u młodych + przeszczep szpiku
ziarnica złośliwa - ch. Hodgkina
zależy od klinicznego stopnia rozwoju choroby
postacie umiejscowione (okres I i II) - megawoltowa radioterapia lub kobaltoterapia w dawce 35-44 Gy na zajęte węzły chłonne i ok. 35 Gy profilaktycznie na sąsiadujące nie zajęte węzły chłonne (napromienianie płaszczowe i w postaci odwróconego Y oraz napromienianie śledziony)
postacie zaawansowane (okres III i IV) - skojarzona chemioterapia wielolekowa (schemat MOPP lub ABVD, chlormetyna, cyklofosfamid, prokarbazyna, prednizon, bleomycyna, winkrystyna, winblastyna, dakrabazyna)
chłoniaki złośliwe
monochemioterapia (chlorambucyl lub cyklofosfamid) lub polichemioterapia (COP - cyklofosfamid, winkrystyna, prednizon; CHOP - jak poprzednio + doksorubicyna)
przewlekła limfatyczna
chlorambucil przez kilka tygodni, potem w mniejszych dawkach podtrzymujących codziennie lub z przerwami kilkutygodniowymi
cyklofosfamid, fludarabina
białaczka włochatokomórkowa
leczymy kladrybiną (2-CDA), deoksykofomicyną, fludarabiną, interferonem
splenektomia
szpiczak plazmocytowy
monochemioterapia przy użyciu melfanu lub polichemioterapia (cyklofosfamid, winkrystyna, doksorubicyna, prednizon, deksametazon, etopozyd, interferon alfa)
2